مطالب مرتبط با کلیدواژه

تفسیر تسنیم


۱.

جایگاه روایت در تفسیر تسنیم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری جوادی آملی تفسیر تسنیم روش های نقد روایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۴ تعداد دانلود : ۲۵۶۵
تفسیر تسنیم از تفاسیر جامع معاصر با رویکردی همه سویه به قرآن کریم است که شخصیت اخلاقی و جامعیت علمی نگارندة آن، ضرورت توجه به این تفسیر منحصربه فرد را دو چندان کرده است. مفسّر، ارائة تفسیر قرآنی محض را وجهة همت خود دانسته است. با این حال، در این تفسیر، روایات به شکل وسیعی به کار گرفته شده اند. رویکردهای خاص مفسّر نسبت به روایات تفسیری و شیوه های نقد و تحلیل آن ها در دو حوزة نقل و نقد صدوری و محتوایی، موضوعی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. آیت الله جوادی آملی، رجوع به سخنان معصومان را فقط برای تقیید یا تخصیص اطلاق یا عموم آن و نیز برای برطرف شدن ابهام در تطبیق ضروری دانسته است نه در اصل مفهوم یابی، زیرا قرآن خود مبین خویش است و بررسی سندی و تحلیل محتوای احادیث بر مبنای معیارهای فقه الحدیث، از نکاتی است که در روش شناسی جنبه های روایی این تفسیر قابل توجه است.
۲.

جایگاه آراء ابن عربی در تفسیر تسنیم از جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفاسیر عرفانی تفسیر تسنیم عبدالله جوادی آملی محیالدین ابنعربی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
تعداد بازدید : ۱۸۲۵ تعداد دانلود : ۷۰۶
بهاءالدین محمد، معروف به سلطان ولد، یکی از قدرتمندت رین مشایخ طریقه مولویه محسوب تفسیر تسنیم از عبدالله جوادی آملی مشخصاً در شمار تفاسیر اشاری و عرفانی محض نیست، اما نقلهای متعدد او از عرفا در خلال این تفسیر، بهویژه از ابنعربی برجسته است. مفسر محترم با غوری که در کتب ابنعربی دارد، بر آن است که مبانی مکتب ابنعربی با مبانی امامیه مطابقت دارد. بااینحال، وی ناقل صرف آرای ابنعربی نیست، بلکه آرای او را گاه به صراحت و حتی گاه به شدت مورد نقد و رد قرار میدهد، البته مفسر این نکته را نیز در نظر دارد که در آثار عارفان و از جمله ابنعربی، نباید دو عنصر مهم تقیه و جعل و تحریف را نادیده گرفت. در مقاله حاضر، موارد و مواضع تأثیر آرای تفسیری ابن عربی در تفسیر تسنیم نشان داده شده، و به مبانی مشترک عرفانی دو مفسر اشاره شده، و در نهایت انتقادهای ضمنی یا آشکار صاحب تفسیر تسنیم معرفی و دستهبندی شده است.
۳.

رویکردی نوین در ترجمه بسمله با تحلیل ساختارهای زبانی آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ساختارهای زبانی بسمله تفسیر تسنیم ترجمه قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۱۰۳۵ تعداد دانلود : ۴۸۵
آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم دیدگاه های نوینی را در تفسیر آیه شریفه «بسم الله الرحمن الرحیم» بیان کرده اند. براساس این دیدگاه ها می توان فهم دقیق تری از معنای این آیه شریفه به دست آورد و ترجمه نوینی از آن عرضه کرد. بدین منظور باید با تکیه بر ساختارهای زبانی، «بسمله» را تحلیل کرد. منظور از ساختارهای زبانی، ساختار لغوی، صرفی و نحوی است. در این نوشتار، براساس دیدگاه های تفسیری آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم، تلاش می کنیم ساختارهای زبانی بسمله را تحلیل و ترجمه دقیق و جدیدی از این عبارت شریف عرضه کنیم.
۴.

اصول و قواعد معناشناسی واژگان فقهی در تفسیر تسنیم

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر تسنیم قواعد معناشناسی واژگان فقهی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن احکام فقهی وحقوقی در قرآن
تعداد بازدید : ۱۳۳۹ تعداد دانلود : ۷۳۰
معناشناسی روشمند واژگان فقهی قرآن، نقش بسزایی در درک مراد الهی از معنای آن ها دارد. یکی از کارهای ارزشمند آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم قاعده مند کردن روش شناسایی معنای دقیق واژگان فقهی است. تفسیر تسنیم برای معناشناسی واژگان فقهی قرآن و کشف مراد الهی از معنای واژه، به سه اصل مهم توجه کرده است: 1) شناسایی معنای لغوی واژه فقهی؛ 2) کشف معنای قرآنی واژه فقهی؛ 3) شناسایی معنای اصطلاحی واژه فقهی. در تفسیر تسنیم برای آنکه هر اصل به صورت روشمند ارائه شود چند قاعده مهم رعایت و درمجموع چهارده قاعده ذیل این سه اصل آمده است. در این مقاله درباره این اصول و قواعد صحبت می کنیم تا خوانندگان با روش درست و جامع معناشناسی واژگان فقهی قرآن کریم آشنا شوند که یکی از ابتکارات علمی آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم است.
۵.

جایگاه تحلیل معناشناختی وحی در تفسیر تسنیم ( با تأکید بر رویکرد شناختی)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن به قرآن تفسیر تسنیم معناشناسی قرآن معناشناسی وحی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
تعداد بازدید : ۹۳۴ تعداد دانلود : ۶۵۴
تأمل در متون دینی، به ویژه قرآن کریم و چگونگی فهم گزاره های گوناگون این متون از مشغله های دیرین دین پژوهان است. تلاش های تفسیری دلیل بر این مدعاست. ازسویی توجه به قرآن به عنوان متن آسمانی تحریف نشده، فرصت بهره گیری از روش های نوین بررسی متون را فراهم می آورد. یکی از این روش های نوین، بررسی های معناشناسانه است که می تواند باتوجه به ظرفیت هایش در خدمت قرآن و فهم معارف آن قرار گیرد. یکی از تفاسیر در دست تألیف در سده حاضر، تفسیر تسنیم است. آیت الله جوادی آملی در این تفسیر، ضمن بررسی ترتیبی آیات، از روش تفسیر قرآن به قرآن مدد گرفته اند. گزینش این روش تفسیری و نیز نوع نگاه ایشان، باعث وجود برخی ملاحظه های معناشناسانه شده است؛ مانند توجه به شبکه های معنایی، روابط بینامتنی، سیاق آیات و مباحث لفظی. البته رسالت اصلی مفسر، تفسیر برمبنای اصول و قواعد معناشناسی، به ویژه معناشناسی شناختی نبوده است؛ ازاین رو به کارگیری آن پراکنده و نامنسجم است.
۶.

حدیث قرب نوافل، مفهوم شناسی و کاربرد آن در تفسیر تسنیم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تسنیم حدیث قرب نوافل تفاسیر عرفانی جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۲ تعداد دانلود : ۵۳۳
از برجسته ترین جلوه های عرفانی تفسیر تسنیم، استناد مکرّر مفسر به حدیث قدسی «قرب نوافل» است؛ این حدیث که در بین عارفان و اهل معنا بسیار مشهور است، بر این معنا تکیه دارد که انسان در اثر انجام نوافل، محبوب خدا شده و در نتیجه، پروردگار متعال مجاری ادراکی و تحریکی او را بر عهده می گیرد. این پژوهش از طریق بررسی مهم ترین موارد استناد مفسر به حدیث مزبور و مقایسه با نوع استناد دیگر تفاسیر به ویژه تفاسیر عرفانی، بر آن است تا جایگاه ویژه و بدیع آن را در تسنیم به عنوان یکی از مهم ترین جلوه های روایی و عرفانی آن نشان دهد؛ جلوه ای که مبانی عرفان اسلامی در آن با تکیه بر سنت صحیح ارائه شده است. شرح دقیق مراد آیات، حلّ معضلات تفسیری و پاسخ به برخی از شبهات مربوط به عصمت انبیا و ائمه علیهم السلام به استناد حدیث قرب نوافل، از مصادیق کاربرد این حدیث در تفسیر تسنیم است.
۷.

مدرسه تفسیری علامه جوادی آملی

کلیدواژه‌ها: منهج تفسیری گرایش تفسیری مبانی تفسیری مدرسه تفسیری تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۰ تعداد دانلود : ۴۲۰
در این مقاله که به تبیین مدرسه تفسیری علامه عبدالله جوادی آملی می پردازد، علاوه بر بحث درباره «منهج تفسیری» و «گرایش تفسیری» ایشان، به «مبانی تفسیری» و نیز «شرایط مفسر» از منظر این مفسر و معرفی «شاخصه های ساختاری و محتوایی تسنیم»، اثر گرانسنگ تفسیری ایشان، پرداخته می شود. گفتنی است که چون بنای مقاله بر اختصار است، در بسیاری از موارد، از تعلیل مدعاها پرهیز شده است؛ همچنین بسیاری از عبارات مقاله، متنی و نیازمند شرح و تفصیل است که برای شرح آن ها می توان به آثار ایشان مراجعه کرد. پس از اشاراتی به معناشناسی مدرسه و مکتب، ویژگی های مدرسه تفسیری استاد جوادی آملی در 3 بخش مبانی صدوری، دلالی و مبانی مربوط به متن، تببین می شود. در بخش پایانی به برخی از ویژگی های «تسنیم»، اثر تفسیری استاد جوادی آملی پرداخته می شود.
۸.

نقش صور بیانی در تبیین مضامین قرآنی در تفسیر تسنیم (از ابتدای سوره حمد تا انتهای سوره توبه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تفسیر تسنیم صور بیانی تفسیر بلاغی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۳۶۰
یکی از ابعاد مهم اعجاز قرآن، اعجاز بیانی بوده و علم بیان در کشف مراد جدی آیات قرآن نقش مهمی را ایفا می کند به همین علت مفسران در طول تاریخ همواره ظرائف بیانی قرآن را مورد توجه ویژه قرار داده اند. در بین تفاسیر معاصر تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی (به عنوان یکی از تفاسیر اجتهادی جامع) به نکات بیانی توجه خاص نموده است. این پژوهش به بررسی صور بیانی یعنی تشبیه، استعاره، مجاز مرسل و عقلی و کنایه در تفسیر تسنیم از ابتدای سوره حمد تا پایان سوره توبه پرداخته و علاوه بر بررسی آماری صور بیانی از دیدگاه مؤلف و اختلاف نظر وی با دیگر علما ، قاعده وضع الفاظ برای ارواح معانی از دیدگاه مؤلف و موارد تمسک وی به این نظریه را مورد کنکاش قرار داده است. مؤلف در برخی موارد در مباحث بیانی آیات قرآن با دیگر مفسران و علمای دانش بلاغت هم عقیده بوده ولی در بسیاری موارد با آنان اختلاف نظر دارد. ریشه این اختلاف را می توان در مبانی خاص مؤلف همچون نگاه فلسفی عرفانی به آیات و نیز پذیرش قاعده وضع الفاظ برای ارواح معانی دانست که باعث شده بسیاری از تعابیر قرآن که علمای دانش بیان، مجاز یا استعاره دانسته اند در این تفسیر به عنوان حقیقت از آن ها یاد شود.
۹.

بررسی چگونگی بهره گیری از روایات در تفسیر قرآن به قرآن (مطالعه موردی تفسیر سوره بقره از تفسیر تسنیم)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوره بقره تفسیر قرآن به قرآن تفسیر تسنیم قرآن بسندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۲ تعداد دانلود : ۳۷۸
تفسیر که به پرده برداشتن از چهره کلمات و جملات آیات قرآن تعریف شده، روش هایی دارد که ازجمله آنها روش تفسیر قرآن به قرآن است. در این روش برخی با ادعای کفایت قرآن برای بیان معانی خویش، نیازی به استفاده از روایات در تفسیر آیات نمی بینند. در میان تفاسیر شیعه، ازجمله تفاسیر مدعی پیروی از این روش، تفسیر تسنیم است. در این تفسیر که تکمله تفسیر المیزان شمرده شده، مفسر با جدا نمودن بخش روایی از بخش تفسیر، تلاش کرده در کشف مدالیل و مقاصد آیات از خود آیات کمک گیرد، ازاین رو مفسر از قرآن بسندگان در تفسیر شمرده شده است. این مقاله با مروری در این تفسیر، نشانگر آن است که نمی توان مفسر را از قرآن بسندگان در تفسیر شمرد؛ زیرا به جز در بخش «بحث روایی» و قسمت های «اشارات و لطائف» در بخش تفسیر این کتاب نیز در مواردی از روایات استفاده شده است و این خود نقضی بر ادعای قرآن بسندگی در این تفسیر و نشانی از عدول مفسر از مبنای خود در تفکیک جایگاه تفسیر قرآن به قرآن از مباحث روایی است. این موارد اغلب در تعیین مصداق و کشف مراد از واژگانی است که در معنای آنها ابهام وجود داشته است.
۱۰.

بررسی تطبیقی اشتغال زنان بر مبنای آیات قرآن با تأکید بر آرای آیه الله جوادی آملی و سیّد قطب

کلیدواژه‌ها: فعالیت اقتصادی زنان اشتغال تفسیر فی ظلال القرآن تفسیر تسنیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۴ تعداد دانلود : ۵۱۹
یکی از مسائل جدید در جامعه اسلامی، فعالیّت اقتصادی و اشتغال زنان در مناصب گوناگون است و در حالی که می تواند مفید و اثر بخش باشد، مورد اختلاف عالمان دینی و مفسّران است. این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی، ضمن گزارش آرای مفسّران، به ویژه سیّد قطب در تفسیر «فی ظلال القرآن» و آیه الله جوادی آملی در «تفسیر تسنیم»، به مقایسه نظرات آن ها، پرداخته است. نتایج بحث نشانگر آن است که؛ هر دو دیدگاه، اعطاء حقوق مالی و استقلال زن بر مدیریت اموال خویش را از آموزه های قرآن می دانند، ولی سیّد قطب با توجّه به آیات (الاحزاب/33) و (النّساء/34) معتقد است که: زنان باید در خانه های خود قرار بگیرند و نباید نقش اصلی خود را در خانه، کم رنگ کنند و هرگونه فعالیّت اقتصادی در محیط خانه و بیرون از آن که موجب تضییع حقوق شوهر شود، جایز نمی باشد و با اشتغال آنان به علّت داشتن حقّ نفقه و مسوولیّت همسری و مادری، به جز در موارد ضروری همچون ناتوانی یا بیکاری همسر و لزوم امرار معاش، موافق نیست؛ در حالی که اغلب مفسّران شیعی به ویژه آیه الله جوادی آملی، اشتغال زنان را در صورت عدم تداخل با مسوولیّت همسری و مادری و با رعایت ضوابط شرعی، بلامانع دانسته ولی در انجام امور پزشکی، آموزش و خدمات بانوان، برای پیشگیری از مراجعه زنان به نامحرم، ضروری می داند.
۱۱.

بازسامانی دیدگاه ها و گونه های ساختارشکنی لفظی و ادبی در فواصل قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فواصل آیات ساختارشکنی لفظی و ادبی تناسب فواصل تقدیم و تأخیر تفسیر تسنیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۷۹۲
قرآن از ویژگی ها و قابلیت های کلام عرب به بهترین شیوه استفاده کرده است. تناسب که هم شکلی و هم آهنگی در کلام است و آن را زیباتر، دلنشین تر و مؤثرتر می کند، در بالاترین حد خود در قرآن وجود دارد. از جمله موارد تناسب در فواصل یعنی حروف پایانی آیات است که باعث نظم بخشی و هم بستگی آیات یک سوره می شود. از اهمیت هم آهنگی و تناسب فواصل آیات آن است که هر کجا این هماهنگی با قواعد و هنجارهای لفظی و ادبی آنها در تضاد بوده، ساختارشکنی کرده و فراهنجاری هایی ارائه کرده که چشم و گوش هر قاری و شنونده ای را مجذوب خود ساخته است. اما جای این سؤال وجود دارد که آیا این ساختارشکنی ها در گونه های محدود و مشخصی قابل ساماندهی است؟ علت این تغییرات چیست؟ آیا به جهت تناسب و رعایت فواصل است یا جنبه معنایی دارد؟ این مقاله گونه های تغییرات و ساختارشکنی های ادبی، بلاغی و واژگانی را در پنج دسته «افزایش حرف»، «حذف حرف و کلمه»، «تقدیم و تأخیر»، «معادل گزینی» و «ترجیح بعضی صیغه ها و ترکیب ها» ساماندهی کرده است. همچنین به شیوه توصیفی- تحلیلی- انتقادی سعی شده است گزارشی از دیدگاه های اصلی موجود که یا جانب تناسب و رعایت فواصل یا معنا و محتوا را گرفته اند، بیان گردد. جنبه نوآورانه مقاله آن است که از طریق موردپژوهی انتقادی در تفسیر تسنیم و با روش تفسیر قرآن به قرآن، هدف از ساختارشکنی در پایان آیات را جنبه زیباشناسانه تناسب ثابت کرده است؛ گرچه نمی توان جانب معناشناختی آن را نیز کاملا نادیده گرفت و برای همه موارد قاعده ای کلی بیان کرد.  
۱۲.

ارزیابی جایگاه حقوقی زن در کنوانسیون های بین المللی بر اساس تفسیر تسنیم

کلیدواژه‌ها: اسناد بین المللی حقوق زن معاهده رفع تبعیض علیه زنان سند 2030 تفسیر تسنیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۱۳۴
 بدون تردید تفاوت های تکوینی حکیمانه ای میان زن و مرد وجود دارد؛ ولی در دهه های اخیر موضوع  تشابه زن و مرد مورد اهتمام استنادی مراکز و معاهداتی همچون "کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان " و "سند2030 "قرار گرفته که مبنای اصلی آنها، ایجاد نوعی تشابه کامل جنسیتی میان زن و مرد است و  الزاماتی را فراروی دولتها و ملتها قرار داده اند. اسلام با درنظر گرفتن منزلت والای زن، همه حقوق های زن را  محترم شمرده است. اما درعین حال بین حقوق زن و مرد، نوعی تعادل-که متناسب با شأن و فطرت هریک از آن دو است- وجود دارد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای و میدانی، درصدد ارزیابی مواد حاکم براین معاهدات و اسناد بین المللی، بر اساس آیات قرآن، با استناد به تفسیر تسنیم است. تفسیرتسنیم با استناد به آیات قرآن، حقوقی همچون: حق تکوینی، تشریعی، ارزشی و... را برای زن به عنوان حقوق مسلم به رسمیت شناخته است. درحالی که این معاهدات بین المللی بیشتر بر یک بُعد از وجود زن، آن هم بُعد ظاهری و جنسیتی او تأکید دارد و قوانین آن با نیازهای طبیعی زن، دچار تعارض و تضاد است که ظلمی مضاعف به زنان وحتی مردان را در ÷ی دارد.
۱۳.

اعتبارسنجی آراء مفسران در «أفعل تفضیلی» یا «أفعل تعیینی» بودن واژه «خَیر» در قرآن با تکیه بر دیدگاه علامه جوادی آملی

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تفسیر تسنیم أفعل تعیینی سیاق آیات واژه خَیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۱۹۵
درروش تفسیری «قرآن به قرآن» توجه به سیاق و ارتباط آیات با یکدیگر از اهمیت بالایی برخوردار است و در احراز تفسیر صحیح قرآن جایگاه ویژه دارد. واکاوی در تفاسیر سنی و شیعه نشان داد که واژه «خَیر» در اکثر تفاسیر قرآنی، به عنوان أفعل تفضیل به معنای «بهتر و بهترین» به حساب آمده است. علامه جوادی آملی معتقداست این واژه در شرایطی با توجه به سیاق، در معنای أفعل تفضیل نیست بلکه أفعل تعیین می باشد. از این رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی واژه «خَیر» در تفسیر «تسنیم» پرداخته است. بررسی «تفسیر تسنیم» نشان داد که مجموعا در 33 آیه، واژه ی «خَیر» بر وزن أفعل تعیینی است. بنابر دیدگاه علامه جوادی آملی، در برخی مواقع و باتوجه به سیاق وقتی دو چیز با هم مقایسه می شوند، اگر هر دو از یک منبع و ریشه باشند، قابل مقایسه است ولی اگر ریشه و ذات دو شیء با هم یکسان نباشند، این مقایسه و ترجیح و برتری یکی بر دیگری، اساساً اشتباه است.
۱۴.

نقش روایات در تفسیر «قرآن به قرآن» از دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری قرآن به قرآن تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۲۸
روش تفسیری «قرآن به قرآن» با رویکرد اعتدالی در کنار استفاده از آیات قرآن و محوریت آن، به بهره گیری از روایات نیز اهتمام فراوان دارد. برخی تصور کرده اند که در روش تفسیری «قرآن به قرآن» برای فهم آیات به روایات نیازی نیست؛ در صورتی که برای فهم و تبیین نقش روایات در تفسیر «قرآن به قرآن» باید از سخنان و تفاسیر رهروان این مکتب بهره جست. آیت الله جوادی آملی که از مفسران برجسته روش «قرآن به قرآن» و جامع معقول و منقول است، جایگاه روایات تفسیری در رویکرد «قرآن به قرآن» را به خوبی تبیین کرده و به شبهه یادشده پاسخ داده است. این مقاله که به روش تحلیلی توصیفی نگارش یافته به این نتیجه رسیده که از دیدگاه ایشان روایات تفسیری در جهت تأیید، زمینه سازی برای فهم معارف قرآن و نیز تتمیم و تکمیل فهم آیات قرآن کریم نقش جدی دارند. ازاین رو، هم جایگاه قرآن و نیز امکان فهم همگانی قرآن حفظ می شود و هم منزلت معصومان(ع) و نیز مکانت روایات تفسیری رعایت می گردد. از سوی دیگر، از نگاه معظم له، روایات تفسیری گاهی از سنخ تفسیر مفهومی، گاهی از قبیل تطبیق مصداقی، و گاهی از نوع تفسیر باطنی است.
۱۵.

واکاوی و تحلیل دیدگاه آیت الله جوادی آملی در خصوص امکان و جواز وقوع چندمعنایی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: چندمعنایی استعمال لفظ در بیش از یک معنا تفسیر تسنیم آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۳۳
یکی از مسائل بحث برانگیز در حوزه قرآن پژوهی، امکان وجود معانی متعدد در تفسیر یک واژه و نیز حجیت و کیفیت اعتبار شرعی این وجوه معنایی است. در طول قرن های گذشته، اندیشمندان اسلامی در صدد پاسخ به این سؤال بر آمده اند که آیا خداوند از واژگان و عبارات قرآن کریم فقط یک معنا و مفهوم را قصد کرده یا معانی متعددی را از آنها اراده نموده است. اهمیت این مسأله به جهت تأثیر زیاد این مبنا در بررسی معانی قرآنی و کشف مراد الهی از آن است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی و توصیفی به بررسی آرای آیت الله جوادی آملی درباره چندمعنایی قرآن پرداخته و جایگاه این مبنا را در کنش تفسیری ایشان بررسی کرده است. نتیجه از آن حکایت دارد که در تفسیر تسنیم، اصل امکان استعمال لفظ در بیش از یک معنا پذیرفته شده و این مبنا در تفسیر مشترکات لفظی، مَجازات، کنایات و بواطن آیات قرآن کریم به کار رفته است.
۱۶.

واکاوی مدارک قاعده جَبّ با تأکید بر تفسیر تسنیم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قاعده جبّ آیات الاحکام تفسیر تسنیم مدارک قاعده جب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۱۹
خداوند نسبت به کسانی که مسلمان می شوند، وعده بخشش داده است. با وجود این، افراد غیر مسلمانی که دعوت خداوند به اسلام را مورد توجه قرار می دهند، با مسائل گسترده ای از جمله دیدگاه اسلام نسبت به اعمال گذشته خویش روبه رو هستند. دین اسلام در این زمینه، قاعده معینی دارد که اندیشمندان مسلمان به تبیین آن پرداخته و آن را تحت عنوان «قاعده جَبّ» نام گذاری کرده اند. اما اشکالاتی که نسبت به مدارک این قاعده مطرح شده است، باعث شده که شماری از اندیشمندان اسلامی از استناد به آن خودداری کنند؛ چرا که احادیث مربوط به آن از لحاظ سندی ضعیف بوده و مستندات قرآنی و سایر ادله آن نیز از حیث دلالت مورد مناقشه واقع شده اند. در این نوشته سعی شده با رویکرد توصیفی تحلیلی، مدارک مختلف این قاعده با تأکید بر دیدگاه های تفسیر تسنیم استخراج شده و در موارد لزوم مورد نقد و بررسی قرار گیرد. بر اساس یافته های پژوهش، ضعف سندی حدیث جَبّ با سایر ادله این قاعده جبران می شود. مستندات قرآنی این قاعده نیز به ویژه آیه 38 سوره انفال دربردارنده مفاد این قاعده می باشد. سیره نبوی، عمل اصحاب و بنای عقلا نیز هر یک دلیلی مستقل و معتبر در اثبات حجیت این قاعده می باشند.
۱۷.

بررسی تطبیقی مسئله شفاعت در تفسیر المنار و تفسیر تسنیم(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تفسیر المنار تفسیر تسنیم تشیع تسنن شفاعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۱۷۱
شفاعت اصلی اعتقادی و یکی از مهم ترین بحث های کلامی میان شیعه و اهل سنت است. هرچند اصل شفاعت به روشنی در قرآن بیان شده و شفاعت اولیای الهی در آخرت از سوی مفسران مسلمان (شیعه و اهل سنت) پذیرفته شده است، اما به اعتقاد گروهی شفاعت فعل خدا و حق اوست و درخواست فعل وی از غیر او شرک است؛ آنان از جمله صاحبان تفسیر المنار (محمدعبده و رشیدرضا) دراین باره شبهه هایی مطرح کرده اند. مفسران شیعه ازجمله صاحب تفسیر تسنیم، آیت الله جوادی آملی کوشیده اند با آیات و قرائن روایی- کلامی به این شبهه ها پاسخ دهند. شفاعت تغییری در اراده الهی نیست، بلکه به اذن او وقوع امری معقول و برپایه دلایل عقلی است. با توجه به مناقشه انگیز بودن مسئله شفاعت میان مسلمانان، توجه به آن ضروری است. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی دو دیدگاه است. نخست شبهه ها درباره شفاعت مطرح شده، سپس با تکیه بر تفسیر تسنیم با دلایل قرآنی، عقلی و روایی پاسخ داده شده است. این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر داده های کتابخانه ای سامان یافته است.
۱۸.

بررسی و نقد آراء آیت الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم پیرامون پلورالیزم دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۰۰
نظریه پلورالیزم دینی از جمله نظریه های متأخر به شمار می رود که با اهدافی متفاوت توسط پیروان آن، طرح و دنبال می شود. این نظریه که مورد گفتگو و گاه مناقشه فراوان بوده، در تفسیر تسنیم نیز مفصلاً طرح و نقد شده است. تسلط نویسنده به این نظریه و ارائه بحثی فراگیر که جنبه های مختلف این نظریه را مورد واکاوی قرار می دهد و بهره گیری از استدلال های عقلی و نقلی، از محسنات بحث مطرح شده در این تفسیر است. فقدان پاسخی روشن به مقوله رستگاری که از مهم ترین پرسش های پلورالیزم دینی است، طرح برخی مطالب درون دینی که در پاسخ به اندیشه پورالیستی غیرقابل اتکاء به نظر می رسد و همچنین در نظر نگرفتن برخی آیات قرآن که به نوعی مؤید پلورالیزم دینی هستند، از مهم ترین نقدهای وارد به مباحث مطرح شده در این تفسیر است. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای به نقد پلورالیزم دینی در تفسیر تسنیم پرداخته است.
۱۹.

منطق فهم آیت الله جوادی آملی در تفسیر آیات زن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۶۸
روش شناسی یکی از مهم ترین و بنیادی ترین مباحث در گستره تفسیر متون مقدس است که خود در سطوح مختلفی قابل طرح است. بررسی و ترسیم منطق فهم، بدون شک یکی از مهم ترین ارکان آن است. منطق فهم مفسر، حیطه گسترده ای از باورها و شناخت های عمیق او را شامل می شود که می توان آن ها را در ساختارهای کلی نگاه به جهان، انسان و مباحث معرفت شناختی، نظام مند و تدقیق کرد. این ساختارها، معیاری عمومی و قابل سنجش را جهت تبیین آراء و مقایسه اندیشه ها فراهم می کند. مشکلات فرهنگی و اجتماعی امروز جامعه بویژه در مساله زن، لزوم ورود به پایه های فهم را - خاصه در متون مقدس – ضروری کرده است. در این راستا، این تحقیق بر آن است که به روش شناسی فهم آیت الله جوادی آملی در نگاه به مبحث زن و ترسیم عناوین سه گانه مذکور در آن بپردازد؛ دیدگاه جهان شناسی وی، جامعِ ماده و مجرد در مراتب مختلف است. نگاه جوادی آملی در بحث زن، عموما در بخش انسان شناسی ظهور و بروز بیشتری دارد. ایشان با تکیه بر نگاه جهان شناسی خود، به تقسیم وجود انسان به جسم و روح می پردازند و بخش روحانی وجود را علت همتایی زن و مرد در کمالات انسانی و بخش جسمانی را به سبب اختلاف در خصوصیات و فضیلت های نسبی دو جنس، متناسب با مسئولیت های خانوادگی و اجتماعی می دانند و به شرح این دیدگاه در مصادیق آیات می پردازند. این بررسی می تواند الگوی روش شناسی تفسیری رایج را جامعیت بیشتری بخشد.
۲۰.

نقد های تسنیم در آیه ولایت بر مفاتیح الغیب: تحلیل روش شناختی

کلیدواژه‌ها: آیه ولایت تفسیر تسنیم تفسیر مفاتیح الغیب روش شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۴۱
تفسیر تسنیم نوشته جوادی آملی ازجمله تفاسیر اجتهادی قرآن محسوب می شود و جوادی آملی در این اثر به پیروی از استاد خود سیدمحمدحسین طباطبایی اغلب از روش تفسیر قرآن با قرآن بهره گرفته است. تفسیر مفاتیح الغیب فخررازی هم جزء تفاسیر مشهور قرآن در میان اهل سنت است. این دو تفسیر برپایه دو نظام متفاوت فکری سامان یافته اند. بااین حال در جا های مختلف تسنیم شاهد رویارویی های مختلف جوادی آملی با آراء فخررازی هستیم. ازجمله این موارد نظر فخررازی در تفسیر آیه ولایت است که به طور مبسوط در تفسیر تسنیم نقد می شود. در این مطالعه می خواهیم نقد های مؤلف تسنیم درباره تفسیر فخررازی از آیه ولایت را بررسی روش شناختی کنیم. بنا ست از این فرضیه دفاع شود که عمده ترین شیوه های جوادی آملی در مقام نقد آراء تفسیری فخررازی بر پایه قواعد فهم متن استوار است.