درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۵۲۱ تا ۳٬۵۴۰ مورد از کل ۷۶٬۰۳۳ مورد.
۳۵۲۱.

واکاوی آداب تربیت فرهنگی در نهج البلاغه(مطالعه موردی: حوزه اخلاقیات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۰ 313 - 342

کلیدواژه‌ها: تربیت فرهنگی آداب اخلاقیات نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۹۵
هدف این پژوهش واکاوی آداب تربیت فرهنگی در نهج البلاغه(مطالعه موردی:حوزه اخلاقیات) است.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل داده ها ،تحلیل مفهومی پیش رونده بوده است. برای این منظور ابتدا مفهوم تربیت فرهنگی و سپس آداب تربیت فرهنگی در حوزه اخلاقیات(یکی از حوزه های سه گانه تربیت فرهنگی)به شیوه تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته اند تا از طریق تحلیل، ارزیابی و دسته بندی آداب ، به سمت استنباط آموزه های تربیت فرهنگی در ابعاد چهارگانه ی حوزه اخلاقیات(اخلاق بندگی، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی و اخلاق زیست محیطی) دست یابیم. شیوه جمع آوری داده ها کتابخانه ای بود که شامل فیش برداری از منابع داخلی و خارجی بوده است.ابتدا نامه ها،خطبه ها و حکمت هایی که در بردارنده ی هر یک از مصادیق مرتبط با آداب مورد بررسی بودند شناسایی شدند و سپس یافته ها؛دسته بندی،تحلیل و توصیف شدند. یافته های پژوهش مؤید این هستند که آداب مرتبط با بعد اخلاق اجتماعی دارای بیشترین بسامد می باشند که نشان دهنده ی این مهم است که فرامین علوی بیشتر بر مبنای مسائل اجتماعی هستند.نتیجه گیری: هدف مربی بزرگ بشریت،تنها مجهز ساختن انسان به آداب اخلاق فردی نیست،بلکه ساختن جامعه ای اخلاق مدار مدنظر وی می باشد؛چرا که سعادت فرد با سعادت جامعه گره خورده است.اگر در جامعه ای رفتارهای اخلاق اجتماعی به عنوان یک قرارداد و به صورت قانون پذیرفته شوند،افراد در نهایت صلح،امنیت و آرامش به حیات خود ادامه می دهند و آن جامعه از بروز آسیب های جبران ناپذیر رفتاری و گفتاری در سایه بی اخلاقی اجتماعی مصون می ماند.
۳۵۲۲.

بررسی انتقادی رویکرد متن ستیز با تاکید بر مسائل زنان و قاعده اشتراک(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اصولی سال ۱۰ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۴ 149 - 172

کلیدواژه‌ها: متن ستیزی اصول فقه مسائل زنان قاعده اشتراک عدالت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۶۶
رویکرد متن ستیز در اعتبار متون دینی، اعم از قرآن و روایات، خدشه می کند و به صورت خاص، آن ها را برای حل و فصل مسائل زنان در عصر کنونی مفید نمی داند. این رویکرد با سه اصل «تاریخی بودن» به معنای تأثیرپذیری متن از فرهنگ عصر نزول، «نسبی و حداقلی بودن عدالت» به معنای عدم اهتمام متون به عدالت برای همه زمان ها و مکان ها و «امضایی بودن» به معنای تأیید عرف زمانه نزول در متن و عدم امکان تسری آن به زمان های متأخر، سامان یافته است. در اصول فقه «قاعده اشتراک» برای پاسخ به این رویکرد تنظیم شده است، اما ادله اثبات آن کافی به نظر نمی رسند و تلاش های اصولی در این باره، نیازمند تکمیل است. با این همه رویکرد یاد شده، از نظر مبنایی با پیش فرض های مسلم فقیهان، اعم از «بیان تفصیلی شریعت خاتم در متون دینی»، «حداکثری بودن دانش فقه»، «عدم حجیت عقل مستقل» و «عدم حجیت سیره عقلا» منافات دارد و از نظر بنایی نیز از اشکالات «ابهام در اصول متن ستیزی»، «فقر روش مندانه» و «فقر استدلال» رنج می برد. این رویکرد، تنها بر تمایز زن در عصر شارع و زن در عصر کنونی تأکید می کند، اما دلیل قابل قبولی را برای اختصاص متون دینی به زن در عصر شارع ارائه نکرده است.
۳۵۲۳.

تحلیل رویکرد ابن عربی درباره جایگاه حقیقی و حقوقی امام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 215 - 240

کلیدواژه‌ها: امام علی(ع) منزلت امام علی سرالانبیاء باب علم نبوی امام العالم امامت باطنی ابن عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۸۵
محی الدین ابن عربی، مقام ویژه ای برای امیرالمؤمنین(ع) قائل است؛ او منزلت امام را فراتر از همه آحاد امت اسلامی و حتی فراتر از انبیای دیگر دانسته و ایشان را با القابی مانند سید عالمیان، پیشوای عالم، سر انبیاء، نور عالم، نزدیک ترین مردم به پیامبر(ص) و قسیم بهشت وجهنم خوانده است. او براین باور است که امام علی(ع) همراه و ملازم با حق بوده و فهم ویژه قرآن به ایشان عطا شده است و بر سایر خلفا برتری دارد. در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و میان رشته ای، همه مقامات یاد شده و ویژگی های ممتاز و جایگاه حقیقی و حقوقی امام علی(ع) در اندیشه ابن عربی مورد واکاوی قرار گرفته است. حاصل پژوهش اینکه مقام شامخی که شیخ برای امام علی(ع) قائل است جز برای حضرت ختمی مرتبت(ص) برای هیچ احدی چنین عظمت و منزلتی قائل نیست. او در واقع امامت باطنی وجایگاه حقیقی امام را که بسا رفیع تر از امامت ظاهری است، آشکارا پذیرفته است و در پاره ای از آثار خود از امامت ظاهری آن جناب نیز سخن گفته و آن را در مواردی به صورت غیر مسقیم و با کنایه بیان کرده است.
۳۵۲۴.

بررسی وضعیت قدیمی ترین نسخه شناخته شده غیرموجودِ کتاب های سلیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۱ 37 - 68

کلیدواژه‌ها: نسخ خطی تاریخ شیعه کلام شیعه ابومحمد الرمانی کتابخانه مجلس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۶۸
از دیرباز مناقشاتی درباره صحت و اعتبار احادیث کتاب های منسوب به سلیم که متونی روایی با موضوعات تاریخی کلامی است، وجود داشته است. لازم است پژوهش هایی راجع به نسخه های خطی این کتاب انجام شود؛ چه کتاب های کنونی سلیم جعلی باشد و چه حتی شخصیت سلیم هویت تاریخی نداشته باشد. با بررسی جدیدی که در سال 1399ش انجام شد، 49نسخه فیزیکی از کتاب های منسوب به سلیم شناسایی شده و اطلاعات کتاب شناختی از آن ها در دسترس قرار گرفته است. قدمت نسخه های خطی کتاب های سلیم را از دو جنبه می توان در نظر گرفت: أ. قدیمی ترین نسخه خطی موجود از کتاب؛ ب. قدیمی ترین نسخه معرفی شده کتاب که البته غیرموجود است. اکنون نسخه مجلس (شماره 15638) به عنوان قدیمی ترین استنساخ از قدیمی ترین نسخه شناخته شده کتاب های سلیم معرفی شده است، ولی لازم است در خصوص این قدمتِ تاریخ کتابت آن تحقیقاتی صورت گیرد. نوشتار حاضر به بررسی این سؤالات می پردازد: 1. تاریخ ادعایی در نسخه مجلس برای نسخه کهن چگونه است؟ 2. چه کسانی به این تاریخ و این نسخه کهن اشاره کرده اند؟ 3. آیا شواهدی بر مخدوش بودن یا اعتبار این تاریخ درخورِ ارائه است؟ حاصل آنکه تاریخ 309ق برای نسخه کاتب الرمانی (نسخه مادر مجلس) جعلی است و تاریخ 609ق برای این کتابت نیز چندان اثبات شدنی نیست.
۳۵۲۵.

بازشناسی جایگاه قاعده فقهی اهم و مهم در برنامه ها و طرح های شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳۵ 163 - 195

کلیدواژه‌ها: قاعده اهم و مهم فقه شهرسازی اسلامی حقوق مالکانه ضرر عمومی مصلحت اجتماع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۹۰
قاعده «اهم و مهم» از کاربردی ترین قواعد فقهی است که در تزاحم بین دو حکم به کار می رود، در شهرسازی و مدیریت شهری نمونه هایی از تزاحم به چشم می خورد، ازجمله تزاحم بین مصالح عمومی و منافع افراد در احداث پروژه های عمومی. هدف این جستار، تبیین جایگاه قاعده فقهی اهم و مهم در شهرسازی و مدیریت شهری است که با روش تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی با رویکرد کیفی و میان رشته ای انجام شده است. حاصل پژوهش اینکه، تقدم مصلحت اجتماع، مشروط به شروطی چون اخروی، دینی و دنیوی بودن، اجتماعی و عمومی بودن و تأمین کنندگی مقاصدی از شریعت، چون عدل و احسان است. همچنین برای اولویت بخشیدن اهم بر مهم در شهرسازی، توجه به الگوی برنامه ریزی و طراحی حائز اهمیت است، به طوری که لازم است از طرح های صرفاً فنی و کالبدی و اقتصادی پرهیز شود. به حداقل رساندن میزان تملک املاک خصوصی، ضمن تلاش برای تحقق عدالت و تأمین رضایت همه عوامل ذی دخل و ذی نفع و نیز توجه به الزامات شهرسازی اسلامی در مورد مشارکت تمامی ذی مدخلان و ذی نفعان و توجه به حق الله و حق الناس، ضروری است.
۳۵۲۶.

Evaluating the Effect of Occasions of Revelation (Asbāb al-Nuzūl) on the Literal Understanding of the Verses of the Holy Qur’an

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۲, Issue ۱, June ۲۰۲۳ 5-25

کلیدواژه‌ها: Apparent meanings of the Qur’an Interpretation of the Qur’an Occasions of revelation Asbāb al-Nuzūl Qualitative and quantitative evaluation

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۵۵
The peresent study aims to address the issue of how occasions of revelation <em>(asbāb al-nuzūl</em>) affect the understanding of the Qur’an. It also provides a basis for evaluating the impact of cultural studies on Qur’anic comprehension in prospective research. To accomplish this objective, the narratives of occasions of revelation were collected from three well-known resources, regardless of their documental and textual credibility, and their role in understanding the relevant verses was quantitatively and qualitatively evaluated. Consequently, twelve qualitative roles were identified and each narration was quantitatively assessed with a score ranging from zero to three. Statistical analysis of the data revealed that 10% of the entire Qur’anic verses have occasions of revelation in the mentioned sources. About 10% of the studied verses (1% of the Qur'an) are completely dependent on the occasions of revelation to be understood, according to the evaluation method and assumptions of the survey. In 72% of the verses (7% of the Qur'an), the occasions of revelation have an impact on a better understanding of the verse, even though in the first encounter the verse has a customary appearance and no ambiguity. Likewise, 8% of the occasions of revelation examined have no impact on the understanding of the verse. Thus, the role of the occasions of revelation on the apparent meanings of the verses, although undeniable, does not create a significant dependency, since the impact of most of these narrations (82%) is as much as a slight improvement in the initial understanding of the verse (scores 1 and 2), so that the occasions of revelation is not the sole means of achieving a secondary understanding of the verse.
۳۵۲۷.

سیاست کیفری مقابله با جرایم نمایندگان مجلس با تأکید بر نقش هیأت نظارت

نویسنده:
منبع: فقه جزای تطبیقی دوره سوم اسفند ۱۴۰۲ شماره ویژه حقوق جزا 351 - 362

کلیدواژه‌ها: سیاست کیفری جرایم نمایندگان مجلس مصونیت هیأت نظارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۶۰
جرایم نمایندگان مجلس شورای اسلامی باتوجه به مصونیت آن ها از موضوعاتی است که همواره محل بحث و نظر بوده است. هدف مقاله حاضر بررسی این سؤال است که سیاست کیفری مقابله با جرایم نمایندگان مجلس چگونه بوده و هیأت نظارت چه نقشی در این خصوص ایفا می کند؟ مقاله حاضر توصیفی تحلیلی است و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی سؤال مورد اشاره پرداخته است. یافته ها بر این امر دلالت دارد که مهم ترین موضوع در سیاست کیفری مقابله با جرایم نمایندگان، مصونیت پارلمانی است. مصونیت پارلمانی به دو شکل قابل اعمال است: مصونیت ماهوی به معنای مصونیت از تعقیب و توقیف در مقابل ایفای وظایف نمایندگی و مصونیت از تعرض به معنای کسب اجازه از مجلس برای تعقیب نماینده در جرایم غیرمرتبط با وظایف نمایندگی. جرایم حین انجام وظیفه نمایندگی مشمول عدم مسؤولیت پارلمانی است نه مصونیت پارلمانی. مصونیت پارلمانی فقط شامل جرایم جزایی از درجه جنحه و جنایت است. در امور خلافی مصونیت پارلمانی جاری نمی شود، زیرا در این امور بیم آنکه نماینده، در معرض تهدید و فشار قرار گیرد، وجود ندارد، لذا تسری دادن مصونیت پارلمانی به جرایم خلافی مغایر با فلسفه وضع آن می باشد. نتیجه بررسی قانون هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان نیز بیانگر این امر است که در این قانون موارد بسیار خوبی برای نظام مندکردن حقوق و تعهدات نمایندگان وجود دارد، هرچند که خلأهایی نیز دارد. یکی از موارد مهم این قانون نیز تعیین مجازات هایی است که جنبه بازدارندگی ندارد.
۳۵۲۸.

بررسی تطبیقی اعلامیه بین المللی حقوق بشر با تعالیم قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۶ 713 - 730

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم اسلام اعلامیه حقوق بشر کرامت آزادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۳
منشور جهانی حقوق بشر که به انگیزه حاکمیت عدالت و صلح جهانی تدوین شده و در ایجاد صلح و امنیت نیز کارایی داشته، بر پایه مبانی و مبادی خاصی استوار است. در این پژوهش حاضر ضمن بررسی مواد و مفاد سی گانه این اعلامیه و تطبیق آن با دیدگاه قرآن کریم از لحاظ نظریه پردازی و تطبیق و اجرا با استناد به آیات و روایات و کتب معتبر دینی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد. محور تعیین مهمترین اصول حقوق و آزادی های بشر از جمله اصل آزادی، اصل برابری و مساوات که در اعلامیه حقوق بشر قرار گرفته و با تعالیم دین مبین اسلام ظاهراً همخوانی دارد اما از سنخیت کافی برخوردار نمی باشد. على رغم جهانی بودن اعلامیه حقوق بشر، اما تاکنون چالش های بسیاری را در میان برخی ملل جهان و از جمله کشورهای مسلمان را برانگیخت که نادیده گرفتن مبنای اصلی حقوق بشر در اسلام یعنی یگانگی و وحدانیت خداوند و اکتفا نمودن به عقل بشری و نیز محور بودن انسان در تدوین این، اعلامیه دخالت داشته است. نتیجه کلی این پژوهش بررسی وجوه مشترک و نکات محل اختلاف مواد اعلامیه حقوق بشر با دیدگاه های قرآن کریم از لحاظ محتوی و مضمون در حیطه های زیر مورد مقایسه گرفت از جمله؛ کرامت انسانی، مبانی، دیدگاه ها، انواع آزادی ها، مالکیت، تفاوت در اجرا، تساوی ذاتی و اصل برابری، حق حیات و امنیت در زندگی شخصی، تفاوت در نوع نگرش به انسان، غفلت از رابطه انسان با خداوند، رفع چالشها و کاستی های حقوق بشر.
۳۵۲۹.

الالتزام في الأدب العربي (الشريف الرضي وابن معتوق الحويزي دراسة موازنة)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 145 - 166

کلیدواژه‌ها: ابن معتوق الموسوی الأدب العربی الشریف الرضی أهل البیت الالتزام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۳۷
یهدف هذا المقال بناءً على الأسلوب التوصیفی التحلیلی فحص جوانب الالتزام فی شعر الشریف الرضی وابن معتوق الموسوی لأنهما من الشعراء الذین عکسا الالتزام بعد أن عملا به فی حیاتهما، حیث یمکن العثور علیه بوضوح فی شعرهما وذلک لنشوئهما على ضوء التعالیم الدینیّه فی أسرتین ولائیتین، وتعرفهما على التعالیم الإسلامیّه والقرآنیّه منذ صغرهما، هذه التنمیه أدّت إلى ابتعادهما عن الفحشاء والمنکر حیث ترکا قصائد طاهره وصادقه بعیده عن الإبتذال والمجون، کما یستهدف هذا المقال تعرف المتلقّی ببعض أفکار هذین الشاعرین العظیمین. التعبیر عن هذه التعالیم یدلّ على تمسکهما بهذه القیم عملیّاً ودعوا الجمیع إلیها من أعماق قلبهما. یظهر هذا البحث أنّ الشاعرین قد رسما فی شعرهما قیّماً مثل الابتعاد عن التعلّقات الدنیویّه، والابتعاد عن الشّهوات، والتوکّل على الله، والصبر على المشقّات، وتیسیر الحیاه، والإیمان بأصول الدین، والإیمان بشفاعه الأئمه وخلاصهم والتّفکیر بالموت. کما یدلّ على أنّهما جمعا القیّم الروحیّه بالقرآن وکلام الإمام علی (ع) وحثّا القارئ بالتفکّر فی ضوء هذا الانصهار. استخدم ابن معتوق فن التجسید وبهذه الطریقه قد أعطى أبیاته حیویهً ونشاطا کثیراً. إنّه یشیر إلی واقعه غدیر خم ویستخدم عنصر الخیال ویقوم بوصف وقائع ذلک الیوم. کما أنه یشیر إلى آیه التطهیر فی بعض أبیاته. قد وظف ابن معتوق أسلوب النداء کثیرا حیث خاطب النبی(ص) مستخدما عباره(یا سیدی) وکلمه(مولای) الذی تقدیرها یکون یا مولای.
۳۵۳۰.

نقد و بررسی خوانش های مفسران پیرامون مفهوم نهیِ «لا تَعْجَلْ» در آیه 114 سوره طه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۷) 75 - 92

کلیدواژه‌ها: آیه 114 طه نهی از عجله نهی رفعی نهی دفعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۳۳
آیه 114 سوره طه به جهت ذکر مسأله نهی شدنِ پیامبر اکرم (ص) از عجله به هنگام وحی، از دیرزمان مورد توجّه مفسّران بوده و درباره مقصود حقیقی نهی مذکور نظر های متفاوتی ارائه کرده اند. از همین رو مقاله حاضر، این آراء را به دو دیدگاه نهی رفعی و نهی دفعی تقسیم و با توجّه به آیات قرآن و روایات ارزیابی کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد دیدگاه نهی رفعی که به عجله نمودن پیامبر اکرم (ص) به هنگام وحی تصریح می کند، در صورتی صحیح است که انگیزه عجله ایشان، اشتیاق به آیات قرآن تلقّی گردد. این دیدگاه با دیدگاه نهی دفعی که به صدور نهی مذکور، بدون سرزدن شتابی از آن حضرت دلالت دارد، قابل جمع و هر دو صحیح است. شناسایی و بررسی منابع صدور نظر های مفسّران، توجّه به سیاق سوره و ظاهر آیه، از مؤیّدات این دیدگاه است.    
۳۵۳۱.

جستاری بر پدیده هرزه نگاری و اغفال سایبری کودکان در پرتو آموزه های فقه و حقوق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و حقوق خانواده (ندای صادق) سال ۲۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۸ 197 - 228

کلیدواژه‌ها: هرزه نگاری و اغفال سایبری کودکان فضای سایبری حقوق کودک کودک آزاری آنلاین فقه تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۳۵
یکی از مسائل حوزه کودک آزاری آنلاین، هرزه نگاری و اغفال سایبری کودکان به معنای ایجاد اعتماد برای کودک و بزرگسالان اطراف کودک، برای دسترسی به او و خلوت کردن با اوست. در این راستا، ممکن است مجرمان از تهدید و زور فیزیکی برای تجاوز جنسی یا سوءاستفاده از کودک استفاده کنند. مجرم با استفاده از فضاهای آنلاینی که کودکان در آن حضور دارند، شروع به برقراری رابطه با کودک و جلب اعتماد او و حتی اطرافیانش می کند و با سوءاستفاده از این اعتماد، سبب ورود آسیب جسمی و روحی به کودک می شود. با توجه به اهمیت حمایت از حقوق کودکان، مسئله اصلی این پژوهش تحلیل ابعاد فقهی و حقوقی هرزه نگاری و اغفال سایبری کودکان به منظور ارائه راهکارهایی درجهت حمایت قانون گذار و همچنین مسئولیت والدین و مربیان کودک است. نخست اصل حفظ کرامت کودک، دوم قواعد فقهی مربوط به حوزه تربیت، مانند قاعده هدایت و تربیت، ارشاد جاهل، وجوب حفظ نظام، دفع ضرر از دیگران و امر به معروف و نهی از منکر، و سوم مسئولیت تربیت والدین به ویژه تربیت جسمی، جنسی و عاطفی وی برای اثبات وجوب حمایت از کودکان در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بیان شده که با توجه به قوانین مسئولیت مدنی 1399، قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 1399 و سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مصوب 1400، ابعاد حقوقی آن نیز مطرح گردیده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که کنترل و نظارت والدین، آموزش های صحیح و بهنگام، همراهی عاطفی با کودک، همچنین وجود قوانین برای رده بندی سنی محتوایی، بازخورد قضایی مناسب با مجرمان، آگاهی بخشی به جامعه در جهت حمایت از کودکان نسبت به پدیده هرزه نگاری و اغفال سایبری کودکان مؤثر است.
۳۵۳۲.

تحلیل اجتماعیِ تأثیر کنش های اخلاقی بر پیشرفت اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 29 - 54

کلیدواژه‌ها: کنش اخلاقی پیشرفت اجتماعی تحلیل محتوا جامعه شناسی پیشرفت تعاملات اجتماعی مطلوب سرمایه اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۴۶
کنش های اخلاقی به دلیل اولویت هدف رسالت و ارتباط تنگاتنگش با پیشرفت اجتماعی، دارای اهمیت هستند. لذا شناسایی و تحلیل اجتماعیِ این دسته از کنش ها از میان آیات وحی، هدف این پژوهش است و به تأثیر کنش های اخلاقی در تولید سرمایه اجتماعی در فرایند پیشرفت، مبتنی بر تعالیم دینی پرداخته و به این پرسش ها بر اساس آموزه های قرآن پاسخ می دهد. کنش های اخلاقی چه تأثیری در شکل گیری پیشرفت اجتماعی دارند؟ کنش های اخلاقی چگونه مولّد سرمایه اجتماعی بوده و بر پیشرفت تأثیرگذارند؟ این دسته از کنش ها دارای چه مختصات، مصادیق و ابعادی هستند؟ آثار و پیامدهای این دسته از کنش ها چیست؟ با استفاده از روش تحلیل محتوای استقرایی، آن دسته از کنش هایی که در گسترش تعاملات اجتماعی مطلوب و پیشرفت آفرین بوده، مورد بررسی و تتبع و تحلیل اجتماعی قرار گرفته اند. از راستگویی، امانتداری، وفای به عهد، ایثار، تواضع، استغفار، گذشت نسبت به دیگران، مهرورزی، عدم خشونت، عفت و پاکدامنی، صبر و صداقت و کنش های خیرخواهانه توأم با نظارت های اجتماعی بحث شده که منجر به صمیمیت، باهم بودگی، انسجام و گسترش تعاملات اجتماعی و روابط گرم و عاطفی به دور از کینه شده و در نتیجه سبب تولید سرمایه اجتماعی و ارتقاء آن گردیده و منجر به تراکم کنش های معطوف به هدف و تعالی که لازمه پیشرفت است، خواهد شد.
۳۵۳۳.

تبیین چرخه ظاهر و باطن در تربیت براساس اندیشه شهید مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال هجدهم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 89 - 104

کلیدواژه‌ها: ظاهر باطن تربیت شهید مطهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۶۰
فرایند تکامل انسان و سیر شکوفایی استعدادهای او، حرکتی است که از یک جهت روبه سوی باطن و حقیقت هستی دارد و از جهت دیگر حقایق کسب شده را در ظاهر عالم آشکار می سازد. این پژوهش با هدف تبیین چرخه ظاهر و باطن در تربیت براساس اندیشه شهید مطهری صورت پذیرفته است. برای این منظور تمامی آثار مکتوب شهیدمطهری با روش تحلیلی توصیفی بدون نمونه گیری مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در اندیشه شهید مطهری نسبت های «باطن؛ حقیقت ظاهر»، «ظاهر؛ نماد باطن» و «ظاهر؛ وسیله باطن» میان ظاهر و باطن برقرار است. ایشان فرایند تربیت را به یک معنا چرخه ای میان ظهورات عملی متربی و باطن وی دانسته و از طرفی تربیت صحیح را حرکت به سمت باطن و از پوسته به مغر عنوان می کنند. لذا وظیفه مربیان در این نگاه، آشنایی کامل با این چرخه و تصمیم گیری برای اصلاح متربیان براساس آن است. چراکه برای رسیدن به باطن متربی راهی جز ظهورات باطن او در عمل وجود ندارد. همچنین مربی می تواند از این چرخه با تکرار عمل ظاهری صحیح و دریافت بازخورد آن، برای تثبیت و تقویت ملکات متربی استفاده کند.
۳۵۳۴.

تطبیق و ارزیابی تقریر برهان نظم از دیدگاه ریچارد سوئین برن و جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 59 - 89

کلیدواژه‌ها: واژگان کلیدی ریچارد سوئین برن جوادی آملی برهان نظم نظم زمانی اصل تبیین نظم تکوینی اصل علیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۱۴۲
برهان نظم ساده ترین و ابتدایی ترین برهان برای اثبات وجود خدا است. سادگی برهان برای مخاطب عام جذاب و اقناع کننده است. تقریر مبتنی بر تمثیل ساده ترین تقریر بود. با پیشرفت علوم تجربی و تجربه گرایی برهان نظم مورد انتقادات جدی قرار گرفت. نقد های هیوم به صورت رسمی زنگ خطر برای ناکارآمدی این برهان به صدا درآورد. از این رو تقریرهای سنتی از برهان نظم به شدت متزلزل شدند. نظریه فرگشت کفه ترازو را به نفع منتقدان برهان نظم سنگین می کرد. در این میان الهیدانانی در سنت فلسفه غربی به فکر اصلاح و بازسازی مجدد این برهان برخاسته اند. ریچارد سوئین برن از جمله این الهیدان ها بوده است. وی با توسل تمایز میان دو نوع نظم، اصل تبیین و اصل سادگی تقریر استقرائی متناسب با گفتمان های علمی معاصر ارائه نموده است و به برهان نظم جان دوباره بخشید. در جهان اسلام جوادی آملی تقریر سنتی مبتنی بر قیاس را بازسازی نموده است. تقریر جوادی آملی علی رغم پایبندی به روش سنتی استدلال، یعنی استدلال قیاسی در تبیین مقدمات سعی شده است معضل استقراء در مشاهده نظم را از طریق علم حضوری مرتفع شود. نظم تکوینی که برخاسته از عینیت و وجود خارجی است تنها براساس اصل علیت توجیه پذیر است و هر گونه صدفه و احتمال و تصادف کور منتفی می شود. توضیح ایشان در تشریح مقدمات همسو با گفتمان های علمی معاصر است. از این منظر قابلیت تطبیق با تقریر سوئین برن را دارد. پژوهش حاضر بیان دو تقریر و ارزیابی هر کدام از این تقریرها در مواجهه با چالش های برهان نظم است.
۳۵۳۵.

گونه شناسی براهین توحیدی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 111 - 138

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی قرآن توحید برهان براهین آفاقی انفسی و شهودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۵۸
قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوت های آن طبقه بندی کنند. طبقه بندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ب) براهین انفسی  ج) و براهین شهودی که مستفاد از آیه 53 سوره فصلت است از این قبیل می باشد. تحقیق پیش رو با روشی توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این سوالات است که : 1) بر اساس ویژگی های ساختاری و مضمونی، چگونه می توان حجم زیاد این براهین در قرآن را طبقه بندی کرد؟ 2) نمایندگان واقعی و زیرگروهای هر یک از این طبقات کدامند؟ 3) آثار این طبقه بندی و نمایندگان واقعی آن چیست؟ با فحصی که در این مقاله انجام شد، مجموع براهین توحید در قرآن به سه طبقه دسته بندی شد، آنگاه دوازده  نماینده واقعی از آنها با روشی منطقی و کاملاً قرآنی گونه شناسی شد تا شناخت تشابهات و تفاوت های براهین و تبیین آنها آسان تر شود. بر اساس یافته های این پژوهش، تعدد براهین مرهون تعدد حدود وسطاست و قرآن از حد وسط های گوناکونی بهره گرفته است.گاهی با حد وسط «خلقکم» و گاه با «یتوفاکم» و... گاهی با قیاس اقترانی وگاه با قیاس استثنایی و... استدلال نموده است. آثار این تنوع، یکی اتمام حجت بر همگان است و دیگری؛ دادن فرصت به توده مردم و سطوح میانی جامعه، تا بتوانند به آسانی معارف عمیق قرآنی را دریابند و زمینه مفاهمه و گفتگو را فراهم سازد.
۳۵۳۶.

ارزیابی تعاریف رایج سلبی از حسن و قبح اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 35 - 63

کلیدواژه‌ها: حسن و قبح اخلاقی متکلمان تعاریف سلبی مدح و ذم حسن و قبح فعلی حسن و قبح فاعلی استحقاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۴۸
خوبی و بدی یا حسن و قبح چیست؟ این از مهم ترین پرسش ها در فرااخلاق است. متکلمان معتزله و امامیه پاسخ های متفاوتی به این پرسش داده اند، اما پرتکرارترین تعاریف آنها از حَسَن و قبیح را می توان در سه گروه اصلی جای داد: تعاریف سلبی، تعاریف ایجابی و تعاریفِ مشتمل بر عناصر ثواب یا عقاب الاهی. این سه گروه از تعاریف را به اختصار «تعاریف رایج» می خوانیم. در این مقاله گروه اول از تعاریف رایج، یعنی تعاریف سلبی، صورت بندی و سپس بررسی و ارزیابی شده اند. نخست، اختلاف نظرها و ابهامات موجود در این گروه از تعاریف حَسَن و قبیح را در قالب خوانش های مختلف از تعریف سلبی، صورت بندی کرده، سپس هر یک را بررسی و ارزیابی کرده ایم. از جمله اشکالات خوانش های مختلف می توان به این موارد اشاره کرد: 1) تعاریف سلبی فاقد شرط کافی برای حَسن بودن هستند. 2) این تعاریف متضمن این فرض نادرست یا بحث انگیز است که هیچ فعل آگاهانه و اختیاری فاقد ارزشِ اخلاقی نیست. 3) در بسیاری از این تعاریف، حُسن و قبح فعلی با حسن و قبح فاعلی خلط شده است. 4) این تعاریف حَسَن و قبیح را براساس نکوهش و عدم نکوهش تعریف می کنند، درحالی که ستایش و نکوهشِ یک فعل لزوماً اخلاقی نیست و ممکن است برای مثال، بر بنیاد معیارهای معطوف به اهداف غیراخلاقی، مصلحت جویانه یا زیبایی شناختی باشد. در آخرین بخش نیز اشکالات مضاعفی بر تعاریف سلبی فاقد عنصر استحقاق وارد شده است.
۳۵۳۷.

بررسی استدلال عدم تاثیر علّی ویژگی های اخلاقی و استفاده آن بر ضدّ واقع گرایی اخلاقی

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 55 - 71

کلیدواژه‌ها: واقع گرایی اخلاقی تاثیر علی ویژگی های اخلاقی تبیین علی اخلاقی گیلبرت هارمن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۳۶
یکی از استدلال هایی که هم به سود واقع گرایی اخلاقی قوی مطرح می شود و هم بر علیه آن، استدلال تاثیرات علّی ویژگی های اخلاقی است؛ که آیا ویژگی های اخلاقی تاثیری علّی در دنیای بیرونی و مادی دارند تا واقعیت آنها اثبات شود یا نه. اولین کسی که این استدلال را بیان کرده است، گیلبرت هارمن است که ویژگی های اخلاقی را فاقد تاثیرات علّی می داند. همچنین شیفر لاندو تقریری هستی شناسانه از آن بدست داده و آن را بررسی کرده است. در این مقاله به بررسی استدلال هارمن و لاندو و اشکالاتی که بر آنها وارد شده است پرداخته ایم و نتیجه بدست آمده این است که استدلال کسانی که ویژگی های اخلاقی را فاقد تاثیرات علّی می دانند دارای اشکالات مهمی است و قابل دفاع نیست. همچنین با تبیین هایی می توان از دارا بودن تاثیرات علّی برای ویژگی های اخلاقی دفاع کرد و از آن به سود واقع گرایی بهره برد.
۳۵۳۸.

تاملی بر تحول روحی و اخلاقی غزالی و آگوستین، تکاپویی مشابه در نیل به سعادت و مکاشفه یقین

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 125 - 146

کلیدواژه‌ها: غزالی آگوستین سعادت شهود حقیقت یقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۱۰۶
در این مقاله به مقایسه وجوه مشترک دوران تحول درونی آگوستین و غزالی، به ویژه تحول روحی و سلوک اخلاقی آنها در زندگی پرداخته شده است؛ شباهت هایی که مبتنی بر دغدغه یکسان آنها در جستجوی دردمندانه از یقین، معنای خوشبختی و نحوه سلوک در نیل به سعادت و فضایل اخلاقی بوده است. در این جستارکه به روش توصیفی- تاریخی و مطالعه کتابخانه ای شکل گرفته است، ضمن پرتو افکنی به حالات روحی و اخلاقی مشابه غزالی و آگوستین، زمینه های تحول روحی آنان در تأملی معرفتی و متدولوژیک تبیین و به روش شهودی هر دو در نیل به یقین و حصول سعادت از راه بازگشت به خدا و کسب رضای او از طریق تخلق به فضایل اخلاقی تأکید شده است. در پی آن، نظام اخلاقی آگوستین و غزالی برای نیل به سعادت مقایسه و به مبنای تلفیقی نظام اخلاقی آنان اشاره و وجوه متمایز غزالی از آگوستین، مانند قبول منزلت عقل در فرجام عمر و نیز پرهیز او از حصرگرایی در مورد سعادت پیروان مذاهب بررسی شده است.
۳۵۳۹.

خصائص الأسره المطلوبه في نمط الحیاه القرآنيّ المتقدّم

نویسنده:
منبع: المصطفی المجلد ۳ خریف و شتاء ۲۰۲۳ العدد ۵ (ملفّ العدد: الأُسرة من المنظار الإسلامی) 21 - 68

کلیدواژه‌ها: نمط الحیاه الحیاه المتقدمه أسلوب التقدم الحیاه القرآنیه التقدم القرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۰۶
إنَّ نمط الحیاه هو من أهمّ العوامل المؤثّره فی تقدّم الإنسان فی کافّه المجالات الفردیّه والعائلیّه والوطنیّه والدولیّه والبیئیّه وغیرها، وفی جمیع الأبعاد الدینیّه والفکریّه والثقافیّه والعلمیّه والاقتصادیّه والسیاسیّه والاجتماعیّه والصحّیّه والترفیهیّه، وکذلک الغذاء واللباس والسکن... وقد اقترحت الأدیان والطوائف والمدارس والأیدیولوجیّات وغیرها، أسالیب وبرامج من أجل تنمیه حیاه الإنسان، لکنّها إمّا خاصّه ببعض المجالات دون غیرها، وإمّا ناقصه وغیر شامله لجمیع الأبعاد. أمّا القرآن الکریم، فقد قدّم للإنسانیه نمطًا متقدّمًا من الحیاه المتمثّله بالإسلام، والذی یشتمل علی برنامج کامل ومتماسک فی جمیع مجالات الحیاه البشریّه وأبعادها، ففی نمط الحیاه هذا، یتمّ الاهتمام بالجانبین المادّیّ والمعنویّ للإنسان، والضمان لسعادته فی العوالم الثلاثه: الدنیا والبرزخ والآخره، ثمّ فی نمط الحیاه هذا، تقع مؤسّسه الأسره محورًا لجمیع المجالات والأبعاد أو معظمها، ویتمّ الترکیز بشکلٍ کبیرٍ على تکوینها وحفظها وتطویرها، فمن وجهه نظر القرآن الکریم، فی الأسره المتقدّمه، یمکن مشاهده الدین، وقداسه الأسره، ووجود قانونٍ معیّن فی التمتع الجنسیّ وکیفیّه الستر، ومراعاه الحقوق والاحترام المتبادل، وأهمّیّه الإنجاب وقداسته، وتربیه الأبناء وشرعیّتهم، والوحده والتعاون والمودّه بین أعضاء الأسره، والتعادل والتناسب بین حقوق الرجل والمرأه، وأخیرًا فإنّ نمط الحیاه القرآنیّ فی مجال الأسره هو فی کثیر من الحالات یتوافق مع التکنولوجیا الحدیثه، ولا یتعارض معها إلّا فی بعض الحالات.
۳۵۴۰.

طبیعت گرایی و خودشکنی هایش(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و هفتم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۰) 142 - 175

کلیدواژه‌ها: مشکل قصدمندی تبیین زمینه و نتیجه خودشکنیِ طبیعت گرایی سامانه های شناختی الیزابت آنسکوم روش شناسی دین پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۰۳
خودشکن بودن طبیعت گرایی انگاره ای تاریخی است. دو نوع از جدیدترین تقریرها از آن، متعلق به استدلال تعقلی و تکاملی است. این دو استدلال به ترتیب در پی مقابله با این دو انگاره اصلی طبیعت گرایی اند: بین حالت های ذهن ارتباط صرف علّی و معلولی حاکم است و قابلیت اطمینان بخشی قوای شناختی پایین است. استدلال تکاملی و تعقلی با تبیین خودشکن بودن طبیعت گرایی، به درستی نقاط ضعف طبیعت گرایی را نشانه رفته اند: 1. توجیه ساده انگارانه پدیده های ذهنی در بافتی ماده گرایانه، بهترین و تنها توجیه عقلی ممکن نیست؛ 2. طبیعت گرایی بنا بر نظریه انتخاب طبیعی، اولویت را نه باورهای درست، بلکه بقا و تولید مثل می داند؛ 3. ادعای محصول تصادفی بودن قوای شناختی، هرگونه اعتماد نسبت به اطمینان بخشی این قوا را از بین می برد؛ 4. طبیعت گرایی روش شناختی به جای آنکه از طریق قدرت تبیینی اش در پی اقناع علمی باشد، تبدیل به یک پیش فرض علمی شده است. علی رغم داشتن نقاط قوت در ردّ طبیعت گرایی، این دو استدلال از محدودیت هایی هم برخوردارند. معتقدیم این نقاط ضعف، خاصِ استدلال تعقلی و تکاملی است و طبیعت گرایی را از خودشکن بودن رها نمی کند. این مقاله با روش تحلیلی-انتقادی دو هدف را دنبال می کند: نخست مطالعه تطبیقی استدلال تعقلی و تکاملی در بسط انگاره خودشکنی طبیعت گرایی و دوم بیان نقاط قوت و ضعف این دو استدلال با نگاهی تکمیلی و انتقادی در مواجهه با این انگاره.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان