درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۴۸۱ تا ۳٬۵۰۰ مورد از کل ۷۶٬۰۳۳ مورد.
۳۴۸۱.

تأثیر رفتاری مادران تراز انقلاب اسلامی در تربیت دینی فرزندان در اندیشه های قرآنی خامنه ای

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۴ 257 - 294

کلیدواژه‌ها: مادران تراز انقلاب اسلامی تراز انقلاب اسلامی اندیشه قرآنی آیت الله خامنه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۷۰
خانواده به عنوان هسته اولیه اجتماع و عامل انتقال فرهنگ، اندیشه، اخلاق و ارزشهای دینی به فرزندان می باشد؛ البته مادران، به دلیل فزونی ارتباطشان با فرزندان، مسئولیت بیشتری در این عرصه برعهده دارند؛ زیرا آنان مهم ترین نقش را درتکوین و تحول شخصیت فرزند در کودکی و... ایفا می کنند و می توانند آنها را برای پذیرش دستورات دینی و برقراری ارتباط با خداوند آماده کرده و زمینه سلامت معنویشان را فراهم نمایند. این مقاله که با روش توصیفی_تحلیلی و با بهره گیری از داده های کتابخانه ای تدوین شده است در پی پاسخ دهی به این پرسش است: بر اساس اندیشه قرآنی مقام معظّم رهبری، نقش عاطفی، شناختی، و رفتاری مادران تراز انقلاب اسلامی در جهت تربیتِ دینیِ و انقلابی فرزندان، چیست؟ مهمترین نتایج بدست آمده از انجام این نوشته تحلیلی این است که: بر اساس اندیشه ی قرآنیِ حضرت آیت الله خامنه ای، نقش مادران تراز انقلاب اسلامی در تربیت فرزندان، عبارت است از: فراهم سازی زمینه مناسب برای تقویت بنیه معرفت دینی فرزندان، تدارک محیطی سالم و همخوان با آموزه های دینی در خانه، محبت کردن و احترام گذاشتن به فرزندان، توجه به پرسشها و مطالبات معقول و مشروع فرزندان، پرورش صفات اخلاقی نیک در آنان، ایجاد نشاط و شادمانی در محیط خانه از طریق ورزش و سرگرمی های مناسب، بها دادن به مسئله فرزند آوری و ترویج عملی آن و القای مفاهیم ارزشی و اندیشه های انقلابی به فرزندان.
۳۴۸۲.

کارکرد عقل برهانی در تفسیر اجتهادی جامع

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 223 - 252

کلیدواژه‌ها: کارکرد اجتهاد عقل برهانی تفسیر اجتهادی جامع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹ تعداد دانلود : ۳۷
تفسیر اجتهادی جامع تفسیری جامع نگر به لحاظ روش شناسی تفسیر است که در کشف مراد جدی خداوند از همه ی منابع تفسیری بهره می برد. از آنجا که در این تفسیر عقل از جایگاه مهم و اساسی برخوردار است، بررسی کارکردهای   برهانی عقل ضروری می نماید. استفاده از عقل در برهان های قرآنی و قرائن عقلى در تفسیر براى کشف مفاهیم و مقاصد آیات قرآن، کارکرد برهانی عقل است که به عقل از جنبه ی مدرِک بودن نظر شده است. این پژوهش با گردآوری اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای و فیش برداری و با رجوع به اسناد و مدارک معتبر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی مهم ترین کارکردهای برهانی عقل در تفسیر اجتهادی جامع می پردازد. استفاده از عقل در رفع تعارض ظاهری آیات، استفاده از قرائن عقلی (معرفت های بدیهی و برهان های قطعی) در تفسیر، اجرای قاعده ی جری و تطبیق و کشف استلزامات عقلی موجود در آیات قرآنی از مهم ترین کارکردهای عقل برهانی است.
۳۴۸۳.

شرح فقراتی از دعای افتتاح قرآن با قرآن با تأکید بر مراتب شنیداری و دیداری آیات

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 253 - 279

کلیدواژه‌ها: دعای افتتاح قرآن تفسیر مراتب قرائت درجات شنیدن آیات مراتب دیدن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۴
هدف از نگارش این مقاله، شرح فقراتی از دعای افتتاح قرآن کریم با تأکید بر مراتب شنیداری و دیداری در حین قرائت کلام الهی است. روش پژوهش، توصیفی بوده و نوع جمع آوری و تحلیل داده ها، کتابخانه ای با استناد به آیات الهی و برخی از روایات می باشد. یافته ها، تلاوت سخن خدا، به منزله ی گفتگو با خالق، علاوه بر گفتار، جنبه ی شنیداری نیز داشته و آیاتش، چون تجلی حق تعالی به پشتوانه ی حاملان و حافظان کلام الهی و پیامی زنده است که جنبه ی دیداری هم دارد. در نتیجه در تلاوت قرآن با درجات شنیدن سخن از زبان پیامبر (ص)، تا شنیدن از فرشته وحی و سروش الهی و عدم غفلت و خود را در محضر کلام خدا دیدن همراه با نگاه بصیرت افزا و باز شدن چشم دل و عیان شدن حقایق اشیاء و جلوه های اسماء الهی مواجه می شویم.
۳۴۸۴.

بازپژوهی بهشت و جهنم کنونی با تأکید بر تفاسیر فریقین(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن و حدیث سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۱ 137 - 154

کلیدواژه‌ها: بهشت جهنم خلقت کنونی وجود علمی وجود عینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۱
از مهم ترین گزاره های نشئه آخرت، وجود بهشت و جهنم است که عاقبت اندیشان و نگون بختان با دریافت صحیفه نیک بختی و بدبختی خویش در منزلگاه حقیقی خود مأوا می گیرند. پژوهش پیش رو تلاشی است که به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده و درصددرصد حقیقی وجود این دو حقیقت مهم می باشد تا با تبیین و تحلیل گزاره های نقلی که نظریاتی پیرامون آن ها مورد واکاوی قرارگرفته، بپردازد و از این رهگذر به تبیین خلقت بهشت و جهنم کنونی از دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت دست یابد؛ در این باز پژوهی به نظرگاه های متفاوتی دست یافته که از نوآوری های این تحقیق شمرده شده و پرده از حقیقتی مهم مکشوف ساخته و آن این که چه بسا بهشت و جهنم کنونی، نازل منزله بهشت و جهنم موعود باشد و مراتب مختلف بهشت و جهنم دنیوی، برزخی و اخروی را می توان درپرتوآیات و روایات ترسیم کرد و در نگره دوم که ناظر به وجود علمی و عینی موجودات در عالم است؛ بیانگر آن است که تمام احوالاتِ بهشت و جهنم، افراد، نعمت ها و نعمت ها، علمش نزد خداوند موجود و هر زمان اراده کند وجود علمی آن دو را به وجود عینی تبدیل می کند تا با تمثل بهشت و جهنم کنونی، تصویرسازی درخور اعتنا نسبت به منزلگاه اخروی ارائه گردد.
۳۴۸۵.

ویژگی ها و ضوابط تشخیص احکام قضایی و حکومتی در فقه اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فقه اجتماعی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 87 - 106

کلیدواژه‌ها: مناصب امام معصوم روایت حکم الهی حکم قضایی حکم حکومتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۵۳
احکام اسلامی و به تبع آن احکام جزایی با توجه به مناصب معصومان هنگام صدور حکم به سه دسته الهی، قضایی و حکومتی تقسیم می شوند. عدم توجه به تفکیک این احکام از یکدیگر باعث انحراف فقیه یا قانون گذار در مسیر اجتهاد یا قانون گذاری می شود؛ زیرا برخلاف احکام الهی که ابدی هستند و تغییر زمان یا مکان تأثیری در آن ها ندارد، احکام قضایی و حکومتی به مقتضای شرایط قابل تغییر هستند. ازاین رو مسئله حائز اهمیت در اینجا چگونگی تشخیص و تفکیک این احکام از یکدیگر است. بر اساس پژوهش انجام شده به روش توصیفی-تحلیلی، استشهاد معصوم به قرآن کریم و نیز وجود حکم در شرایع پیشین، اماره الهی بودن یک حکم دانسته شده است. همچنین، به کار رفتن واژه های «حَکَم»، «اَمَر» و «قَضی» در روایات منقول از پیامبر اکرم و امام علی (علیهما السلام) یا استفاده از تعابیری مانند «قال امیرالمؤمنین» درصورتی که امام در منصب قضاوت و در مقام فصل خصومت در واقعه ای خاص باشد، بیان کننده قضایی بودن حکم و در غیر این صورت، حکم حکومتی شمرده می شود. بدیهی است در صورت فقدان یکی از این قرائن، اصل و قاعده بر الهی بودن حکم امام معصوم است.
۳۴۸۶.

"تحلیل ماهوی حساب سپرده سرمایه گذاری از منظر فقه امامیه، قانون مدنی و قانون عملیات بانکی بدون ربا"

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فقه اجتماعی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 259 - 284

کلیدواژه‌ها: حساب سپرده سرمایه گذاری عقد مضاربه عقد وکالت فقه امامیه قانون مدنی قانون عملیات بانکی بدون ربا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۴۵
گسترش نهاد بانک در جوامع و آثار ناشی از روابط حقوقی شکل گرفته در ارتباط با آن به قدری وسیع است که بر تمام ابعاد اقتصادی حیات بشر سایه افکنده است. قانون گذار ایران نیز به این مهم توجه داشته و در تدوین قانون مدنی، تفکر مبنی بر تمهید قالبی حقوقی برای سپرده سرمایه گذاری در چهارچوب عقود معین، وی را به وضع ماده ۵۵۹ سوق داد و در کشاکش این تفکر، عقد مضاربه گوی سبقت را از دیگر قالب ها، ربود، اما مقنن با وضع قانون عملیات بانکی بدون ربا، به عقد وکالت متمایل شده است. آثار موجود، با تأکید بر وجوه افتراق میان عقد وکالت و حساب سپرده سرمایه گذاری، بر نامعین بودن رابطه حقوقی رخ داده، تأکید کرده اند؛ موضعی که در حکم پاک کردن صورت مسئله است؛ زیرا صرف نامعین خواندن رابطه حقوقی بدون آنکه چهارچوب و قواعد ویژه ای تجویز شود، نه تنها برطرف کننده مشکلی نخواهد بود، بلکه از سویی سبب ایجاد مشکلات متعدد برای شبکه بانکی ازجمله اینکه رابطه حاکم بر سپرده گذار با بانک در چه قالبی هست و از چه قواعدی پیروی می کند خواهد شد و از سوی دیگر، در دستگاه قضایی موجب اصدار آرای متعارض خواهد شد. در این مقاله تلاش شده است که با روش توصیفی -تحلیلی و تمسک به آرای فقهای امامیه و قواعد عام قانون مدنی، به تمام اشکالات وارد از سوی این گروه بر موضع قانون گذار قانون عملیات بانکی بدون ربا، پاسخی منطقی داده شود و از این طریق نظریه مقنن مبنی بر وکالت دانستن رابطه فوق اثبات شود.
۳۴۸۷.

بررسی انتقادی شبهات آیات مربوط به خلقت جهان در شش روز

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹) 81 - 101

کلیدواژه‌ها: نقد خلقت جهان در شش روز شبهات دکتر سها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۸
مبارزه با قرآن کریم به روش های مختلفی از آغاز نزول انجام شده و هنوز ادامه دارد. یکى از روش های مقابله دشمنان که امروزه شدت بسیار گرفته، ترویج شبهات علیه معارف علمی قرآن کریم جهت تضعیف اعتقادات مسلمانان است. یکی از شبهه افکنان معاصر، شخصی با نام «دکتر سها» است که کتاب «نقد قرآن» را منتشر کرده است. تلاش نویسنده در بخشی از کتاب مردود دانستن داده های علمی قرآن است. نویسنده در بخش شبهات علمی علیه قرآن، با استناد به آیاتی از قرآن کریم و سنّت نبوی، به نقد آیات مربوط به خلقت جهان در شش روز پرداخته و آن را اشتباه علمی دانسته است. این تحقیق قصد دارد به نقد و بررسی دقیق ادعای مطرح شده بپردازد. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده و هدفش دفاع از نظریه وحیانی و حق بودن همه داده های قرآن، از جمله داده های علمی آن است. حاصل پژوهش این است که شبهه افکن معاصر، به روایات ضعیف و مردود اتکا کرده و ادله او نمی تواند باطل کننده داده قرآن در مورد خلقت جهان در شش روز باشد. به علاوه شواهد علوم تجربی بسیاری در تأیید نظر قرآن وجود دارد.
۳۴۸۸.

نسبت فاعلیت با علم ذاتی فعلی و تاثیر آن بر هستی شناختی سینوی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 108 - 135

کلیدواژه‌ها: سنخیت فاعلیت علم ذاتی هستی شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۷
فاعلیت در فلسفه مشاء از حیث هستی شناسی بر پایه اصل سنخیت استوار گردیده است و به نظر می رسد تفسیر سینوی از سنخیت مبتنی بر علم ذاتی در رابطه وجودی میان کلیه مبادی عالی و موجودات سافل به ویژه میان باری تعالی و نظام آفرینش و میان نفس مجرد انسانی و قوای نباتی و حیوانی آن تأثیرگذار بوده است. مطابق با قواعد کلان هستی شناختی سینوی، علم فعلی ذاتی مبتنی بر اصل سنخیت است و نسبت میان فاعلیت ایجادی و علم ذاتی فعلی مقتضی وجود رابطی علت و معلول است و فاعلیت باری تعالی و نفس انسانی را فاعل بالعنایه کرده، به آفرینش و قوای انسانی وجود مستقل غیربیگانه از علتشان می بخشد. بدین ترتیب این قاعده کلان در حکمت سینوی به معنای شمولیت ذاتی علت نسبت به صفات کمالی و وجود اندماجی معلول نیست تا بتواند وحدت شخصی وجود علت و کثرت شأنی معلول را به اثبات رساند؛ بلکه این قاعده، نوعی وحدت تشکیکی به معنای وحدت وجود و کثرت موجود در مورد وجود واجب تعالی و موجودات امکانی و واقعیت عینی نفس انسانی و قوای بدنی آن را نتیجه می دهد. این تفسیر مشترک در قاعده سنخیت موجب شده است معرفت نفس انسانى از اهمّ معارف در معرفت خدا و وسائط فیض او باشد.
۳۴۸۹.

نسق الفحوله المضمر في روایه "مدن الملح" لعبدالرحمن منیف (دراسه على ضوء النقد الثقافي)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۴ الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۹) ۵۷-۷۸

کلیدواژه‌ها: النقد الثقافی نسق الفحوله عبدالرحمن منیف الروایه مدن الملح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۵
یعد مفهوم النسق من المفاهیم الأساسیه التی یرتکز علیها النقد الثقافی المتعامل مع ما هو مستهلک جماهیریاً، إذ یهتم هذا النقد بالوظیفه النسقیه فی النصوص والخطابات، ویستقصی اللاوعی النصی مقوّضاً اللغه البلاغیه التی تتراوح بین تفکیک المشاکل الاجتماعیه بلغه أکادیمیه متعالیه عن الواقع وبعیده عن المشارکه فی حلحلتها، وبین الانغلاق على الجمال البلاغی دون تجاوزه وإهمال أسئله الفعل والتأثیر. وهذا النسق قد یکون فی الأغانی أو فی الأزیاء أو الحکایات والأمثال مثلما هو فی الأشعار والقصص والروایات والألحان الشعبیّه المسجّعه وغیرها من الفنون. فکل هذه العناصر یتخفى بین ثنایاها الجمالی البلاغی نسق ثقافی ثاوٍ فی المضمر، وهو لیس فی وعی الکاتب فی الغالب، لا یدرکه الناقد إلا باستخدام أدوات خاصه. ویعبر دائماً على نقیض المضمر البلاغی ومن خلاله سیبدو الحداثی رجعیاً. حاولت هذه الدراسه، بالاعتماد على المنهج الوصفی – التحلیلی وعلى ضوء النقد الثقافی الذی یبحث فی الأنساق الثقافیه المضمره، رصد وتحلیل نسق الفحوله المضمر فی روایه "مدن الملح" للروائی عبدالرحمن منیف إذ تعد الروایه من أهم النصوص الناقله للأنساق، وأیضاً تتناول بعض الأفکار والمفاهیم وطرح بعض التأمّلات. ولقد درسنا فی المحاور الفرعیه تمثلات نسق الفحوله فی هذه الروایه التی أخذت صوراً عدّه مثل: القوه، وإنجاب الذکور، ودونیه المرأه وفوقیه الرجل، والأنویه أو تضخیم الأنا. وقد توصلت الدراسه إلى مجموعه من النتائج؛ أهمها: أنّ عبدالرحمن منیف بوعی منه حینا، وعلى غفله أحیاناً، جعل نسق الفحوله وراء النسق الجمالی والأدبی، لذا لا تحتفل روایته بالمرکزی فحسب بل صار الهامش محط نظره کذلک.
۳۴۹۰.

نقد خردگریز بودن "خدا" در نظریه «عقلانیت و معنویت» از منظر نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 167 - 185

کلیدواژه‌ها: شناخت خدا عقلانیت و معنویت نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۱
نظریه «عقلانیت و معنویت» با تقسیم امور به خردپذیر، خردستیز و خردگریز، وجود خدا را خردگریز دانسته است. در این بین با توجه به اینکه در نهج البلاغه گزاره های متعدد توحیدی وجود داشت سعی شد در برابر این سؤال که چه نقدی بر خردگریز بودن خدا از منظر نهج البلاغه وجود دارد؟ پاسخ آن با استفاده از روش تحلیلی استنباطی با تأمل در گزاره های نهج البلاغه بررسی شود. نتایجی که از تحلیل به دست آمد این است که از نگاه نهج البلاغه وجود خداوند بدون شناختِ ذات او برای عقل قابل اثبات است و خردگریز بودن آن در نظریه به نظر می رسد نشأت یافته از عدم تفکیک شناخت اجمالی و تفصیلی باشد؛ زیرا عدم توجه به این مهم باعث شده است ملکیان آنچه را که نقطه قوت خداشناسی می باشد مبنی بر فراتر بودن ذات خدا از درک عقل، آن را محل ضعف خداشناسی بپندارد.
۳۴۹۱.

وحدت وجود در کلام امام خمینی و مقایسه آن با داود قیصری با استناد به آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 12 - 29

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود فصوص الحکم امام خمینی داوود قیصری ابن عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۳۱
داود قیصری از عرفای نامدار قرن ششم است که در توسعه و بالندگی مکتب ابن عربی، سهم بسزایی دارد، کتاب شرح فصوص الحکم، مهمترین اثر عرفانی اش گوی سبقت را از سایر شروح فصوص که بسیار پرشمارند، ربوده است. این کتاب بی شک از برجسته ترین متون آموزشی عرفان نظری است که گواه تبحر نویسنده در درک و تبیین مباحث تفکر ابن عربیست. بحث «وحدت وجود» یکی از مباحث مهم در این اثر است که بسیار جالب توجه است و همواره دیگر عرفا و متفکرین وادی عرفان در باب آن به ایراد سخن پرداخته اند؛ از جمله در عصر حاضر امام خمینی بنیان گذار جمهوری اسلامی که با آنکه در عالم سیاست وارد می شود، اما ارادت و علاقه خویش را به تفکر ابن عربی و آثار او و مخصوصا بحث وحدت وجود کتمان نمی کند. با بررسی و تأمل در آثار داود قیصری و امام خمینی که هر دو متأثر از آموزه های مکتب ابن عربی هستند، درمی یابیم که در باب وحدت وجود و لوایح آن، ایشان آرا و نظرات گاه مشابه ای دارند که در خور توجه است. تشابهاتی مانند: وحدت شهود شخصیه، تعین اول، مقام احدیت و واحدیت و... هر چند در ابتدا امام خمینی در برخی موارد اختلاف نظر دارند.
۳۴۹۲.

تحلیل تطبیقی نوع نگرش به جهان هستی در چگونگی اثبات و ارتباط خدا با ما سوی الله در فلسفه مشایی، صدرایی و عرفان نظری

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 158 - 177

کلیدواژه‌ها: هستی شناسی ارتباط خدا با موجودات فلسفه مشایی فلسفه صدرایی عرفان نظری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۱۲۱
تحلیل تطبیقی نوع نگرش به جهان هستی در چگونگی اثبات و ارتباط خدا با ماسوی الله در فلسفه مشایی،صدرایی و عرفان نظری چکیده: پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی تطبیقی به تطوّر فکری و تحلیل بسترهای ظهور براهین متنوّع فلسفی در اثبات ذات حق و تأثیر آن در تبیین کیفیت ارتباط خدا با ماسوی الله در فلسفه مشایی ، صدرایی و عرفان نظری پرداخته است.دار هستی در عین اینکه یک حقیقت است اما در مقام شناخت، تفسیرهای متعددی از سوی فلاسفه و عرفا صورت گرفته است. بر هستی شناسی مشایی، تحقّق ماهیات و تکثّر اشیاء حاکم است و هیچ سنخیتی بین ذات واجب الوجود با سایر اشیاء وجود نداشته اما در عین حال همه اشیاء تحت إحاطه خداوند بوده و در حدوث و بقائشان به حق نیازمندند.در هستی شناسی صدرایی، عالم هستی دار وجود و وحدت است نه ماهیات و کثرت، و وجود یک حقیقت دارای مراتب است که أعلی مرتبه آن وجود حق تبارک وتعالی است و سایر اشیاء به اضافه اشراقی و معیّتِ قیّومیّه حق تعالی موجودند. در هستی شناسی عرفانی نه تنها ماهیت بهره ای از حقیقت ندارد بلکه خود وجود هم عاری از شدت و ضعف و تحقق مراتب است، بلکه وجود یک حقیقت شخصی است که همان ذات حق تعالی است و دارای ظهورات مختلف بوده و برخلاف فهم فلسفی، اشیاء سهمی از وجود نداشته و خداوند در عین اینکه با همه اشیاء و مظاهر است اما مبرّای از همه تعیّنات اشیاء بوده و غیر آنهاست.از دستاوردهای این پژوهش، تحلیل براهین فلسفی در اثبات ذات حق،تبیین تأثیر هستی شناسی در چگونگی ارتباط خدا با موجودات و تطبیق سه نظام فکری مشایی،صدرایی و عرفانی است.
۳۴۹۳.

واکاوی معنا شناختی در زمانی و هم زمانی دلالت های رمزی اسامی حیوانات در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 27 - 48

کلیدواژه‌ها: معناشناختی رمز در زمانی هم زمانی دلالت اسامی حیوانات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۲۳
امروزه در مطالعات زبان شناسی در حوزه ی معنای واژه، دو نوع نگرش وجود دارد: نگرش اول، نگرش در زمانی است؛ یعنی بررسی معنای واژگان بصورت تاریخی و نگرش دوم: نگرش هم زمانی است؛ یعنی بررسی معنای واژگان بدون توجه به تاریخ و بررسی روابط معنایی میان آنها از جمله رابطه ی معنایی، شمول معنایی، تقابل، رابطه ی ترتیب خطی و رابطه ی علّی. در قرآن کریم برخی الفاظ از معنای فرهنگی و معجمی خود خارج شده و معنایی رمزگونه یافته اند و غالباً این نوع، در واژگانی است که برای ظواهر محسوس و موجودات طبیعی بکار رفته اند. جستار حاضر با رهیافتی توصیفی- تحلیلی و براساس دانش معناشناسی در زمانی و هم زمانی به بررسی دلالت رمزی اسامی حیوانات در قرآن کریم می پردازد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که غالباً این واژگان، دلالت رمزی خود را در متون پیش از نزول قرآن و متون دوره ی اسلام حفظ کرده و در قرآن کریم متناسب با ساختار آیات آمده اند و براساس دانش معناشناسی در زمانی، میان واژگان حاوی دلالت های رمزی، یک نوع رابطه ی شمول معنایی، رابطه ی علّی، رابطه ی ترتیب خطی و تقابل لفظی وجود دارد.
۳۴۹۴.

تبارشناسی و بررسی سیر تحول معنایی واژه دخیل «صلیب»

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 205 - 226

کلیدواژه‌ها: «صلیب» چلیپا تبارشناسی کاربست تاریخی تحول معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۱۲۶
«صلیب» به نظر عده ای از اندیشمندان به عنوان یکی از واژگان دخیل (معرّب) است که ریشه آن مورد اختلاف پژوهشگران می باشد. این واژه یکی از کلماتی است که به واسطه تطورات گوناگون، معنا و کاربرد اولیه آن دستخوش تغییراتی شده است. اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که این واژه دارای خاستگاه ایرانی بوده و در زبان عربی تحول معنایی داشته و فهم آن تأثیر زیادی بر فهم و درک کلام الهی دارد. این پژوهش با روش تاریخی و تحلیلی و با هدف بررسی خاستگاه تاریخی و تبارشناسی واژه «صلیب»، سیر تحول معنایی آن در زبان عربی و کاربست تاریخی مشتقات واژه «صلیب» را در بافت آیات قرآن مورد تحلیل قرار می دهد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که واژه معرّب «صلیب» از ریشه فارسی «چلیپا» است که به عنوان نماد خورشید پرستی از تمدن باستان ایرانیان گرفته شده و در اکثر تمدن های باستانی مورد استفاده بوده است. این نماد طی تطورات دینی و فرهنگی در تمدن ها و قومیت های گوناگون ابتدا به «چوبه دار» اطلاق گرفته و پس از مصلوب شدن حضرت عیسی(ع) به عنوان نماد مقدس و انحصاری مسیحیان شناخته شده است. سپس با راه یافتن به زبان عربی به مفاهیم «سختی»، «استخوان کمر» و «به دار آویختن» نیز تطور معنایی پیدا کرده است. در قرآن کریم نیز به دو مفهوم «استخوان کمر مرد» و «به دار آویخته شدن» در مشتقات مختلفی به کار رفته است .
۳۴۹۶.

یادداشت های شاهنامه (5)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ خرداد و تیر ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۰۰) 209 - 218

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فرهنگ نویسی ریشه شناسی ادب‍ی‍ات پ‍ه‍ل‍وی دیناور خویشکار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۳۶
موضوع این شماره از «یادداشت های شاهنامه » دو لغت دیناور و خویشکار است. شارحان شاهنامه ، تا آن جا که نویسنده حاضر می داند، درباره معنی و ضبط این دو کلمه سخن دقیق نگفته اند و اگر بعضی سخن درستی گفته باشند، رأی ایشان در سخنان نادرست دیگران گم شده است. دیناور گونه ای از کلمه دینور است و خویشکار همان کلمه آشنای کتاب ها و رساله های پهلوی به معنای «وظیفه شناس» و «درستکار» است و به خلاف سخن بعضی نسبتی با خیش ، ابزار کشاورزی معروف، البتّه ندارد. سعی شده است این دو نکته به شواهدی از نوشته های فارسی و پهلوی مستند و مستدل شود.  
۳۴۹۷.

بررسی تطبیقی نقش استقلال در حفظ قلمرو سرزمینی در حکومت دینی در مقایسه با حکومت های پادشاهی ایران معاصر (از قاجار تا کنون)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال ۱۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶۷ 157 - 175

کلیدواژه‌ها: ایران استقلال حفظ قلمرو سرزمینی حکومت دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۰۷
واکاوی نقش استقلال در حکومت های معاصر ایران حاکی از آن است که رویکرد حکومت های سه گانه قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی تفاوت آشکاری با یکدیگر داشته است. گرچه حفظ کرامت سرزمینی در بیان دولت ها مورد توجه بوده است، اما در رخدادهای بیرونی بخش های فراوانی از سرزمین ایران در مناقشات نظامی و سیاسی از دست رفت. در این پژوهش حفظ قلمرو سرزمینی با نگاه استقلال حاکمیت ها مورد توجه قرار گرفته شد و این مهم تبیین شد که حکومت های سه گانه مذکور چه مقدار توانستند از عنصر استقلال در حفظ و یکپارچگی سرزمینی بهره مند شوند و سرانجام تبیین شد که حکومت دینی کنونی(جمهوری اسلامی) توانست با استفاده از عنصر استقلال و با تکیه بر توان داخلی و اعتماد به ملت ایران استقلال کشور را از گزندهای فراوان در امان نگه دارد.
۳۴۹۸.

Comparative Theology in the Islamic Sciences(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال ۲۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۷) 37 - 54

کلیدواژه‌ها: comparative theology Religious Studies Comparative Religion theology Confessional normative Islamic sciences Illāhīyāt Kalam Supersessionism Objectivity

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۹۴
This article provides a brief background of how Comparative Theology is understood today, to point out features of how it is practiced that are responsive to issues peculiar to contemporary Catholicism, and to suggest how a version of CT might be developed that is more consistent with Islamic traditions of thought on related issues. In order to accomplish this last goal, a brief introduction to the traditional “Islamic sciences” is provided. It will be suggested that an Islamic Comparative Theology (ICT) can be understood as a multidisciplinary field that draws on several Islamic sciences, as well as research in religious studies. I argue in favor of a blurring of the distinction between Comparative Religion and Comparative Theology, and point out that relevant discussions are to be found across a variety of traditional Islamic sciences, but that it would be advantageous to collect these discussions together and to augment them with information gleaned from both secular and Islamic approaches to the teachings of Muslim thinkers about theological issues, broadly understood, in comparison with what is found in non-Islamic traditions in such a manner to enrich our own understandings of the issues and those with whom we engage in dialogue.
۳۴۹۹.

تشکيل اللغظ الشّعريّه بين المعيار والاختيار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 53 - 78

کلیدواژه‌ها: الانزیاح الترکیب الدلاله الإسناد القرائن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۶۰
یدرس هذا البحث العلاقه بین تشکیل المستوى الفنّیّ وترکیب الألفاظ، مبیناً الفارق المعنوی بین اللفظ المعجمی واللفظ فی الترکیب، وما یرتبط بذلک من تشکیل فنی، ثم ما یتضمنه من علاقه الترکیب النحوی بالمعنى، وکیفیه ظهور المعنى من خلال الترکیب، وصله أنواع الترکیب فی اللغه بأداء المعنى، وتأثیر الترکیبات المختلفه فی توجیه المعانی، کما یبحث فی الانزیاح الدلالی فی اللفظ، من خلال دراسه الفارق بین المعنى الکامن فی اللفظ مفرداً والمعنى الذی ینتج لدى ترکیب المفردات لدى الاستخدامات المختلفه، ویبحث أیضاً فی القرائن الداله وأثر هذه القرائن فی توجیه الدلاله وظهور المفهوم من اللفظ عموماً، ویتحدّث فی الاستخدام الفنی للألفاظ فیبیّن أنّ کیفیه استخدام اللفظ فی التّعبیر استخداماً لیس مألوفاً یُنتج دلاله جدیده. ویرکّز البحث أیضاً على مسأله الأغراض والمقاصد المتفرّعه من التّراکیب النّحْویّه، کأغراض التّقدیم والتّأخیر فی علاقات الإسناد، وما ینتج عنها من انحراف دلالیّ یلفت انتباه المتلقّی إلى معنى دلالیّ جدید. ویعتمد هذا الجانب حصول الفائده من خلال مراعاه حال المخاطَب؛ فلکلِّ بِنیه ترکیبیّه معناها ومقصدها وغایتها التّداولیّه، ولکلّ صیغه لفظیّه إبلاغیّه توجبها ملابسات الخطاب وأغراضه. ویبیّن البحث أنَّ اللّغه لفظ معیّن یؤدّیه متکلّم لغرض خاصّ فی مقام ومقال محدّدین، إلى مخاطب معلوم فی الذّهن. ویولی البحث الصّیغه الصّرفیّه اهتماماً، فللصّیغه الصّرفیّه دورٌ کبیر فی التّوجیه الدّلالیّ للکلمه؛ من حیث علاقه بِنیه الکلمه أو صیغتها الصّرفیّه بمعانیها الوظیفیّه.
۳۵۰۰.

مخاطب شناسی آیه «مِیثاقَ النَّبِیِّینَ» و اعتبارسنجی روایات تفسیری آن در منابع فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 143 - 172

کلیدواژه‌ها: میثاق پیامبران میثاق اهل کتاب روایات میثاق مخاطب شناسی آیه 81 سوره آل عمران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۵۹
آیه «مِیثاقَ النَّبِیِّینَ»(آل عمران: 81) در منابع تفسیری از مشکلات آیات شمرده شده است. گونه های مختلف روایات تفسیری ذیل آیه مذکور سبب ظهور آرا ء متفاوت در حوزه مخاطب شناسی این آیه شده است. عده ای از مفسران اضافه «میثاق» به «النبیین» را اضافه به متعهّدان میثاق در نظر گرفته، خطاب آیه را به پیامبران نسبت داده اند. شماری دیگر، اضافه «میثاق» را اضافه به صاحبان میثاق گمان کرده، خطاب را یا به امت ها اختصاص داده یا مجموع پیامبران و امت ها را مخاطب آیه تصور نموده اند. این تحقیق با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی، و با عنایت به قرائن متنی و فرامتنی، ضمن نقد آرای مفسران، به بررسی مفهوم و مصداق بخش های آیه یادشده پرداخته است؛ آنگاه با ارائه خوانشی نو از ترکیب «میثاق النبیین»، مفهوم محوری آیه را برحذرداشتن «اهل کتاب» در جهت رعایت «میثاقی درباره پیامبران» معرفی کرده است. سپس با بررسی أسناد روایات تفسیری و عرضه مفاد آن ها بر معنای برگرفته از آیه، گذر خلاف این روایات را از معنای ظاهری آیه و نیز ردپای منحرفانی مانند «سیف بن عمر» و «احمدبن محمد سیّاری» در جهت جعل روایات و تحریف آیه آشکار کرده است. از دیگر نتایج این پژوهش ناراستی استناد به آیه مذکور در تأیید برخی اندیشه های کلامی، مانند «رجعت» و «نظریه عالم ذر» است.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان