آموزش پژوهش محور

سرمایه گذاری برای تربیت و تامین نیروی انسانی از جمله مسائلی است که همواره ذهن مدیران جوامع را مشغول نموده است به گونه ای که به امر آموزش و پژوهش به عنوان یک سرمایه ملی نگریسته و آن را با ارزش ترین سرمایه ها که در وجود انسانها ذخیره می شود، به حساب می آورند. اساسا سه ماموریت عمده یعنی آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی برای دانشگاه ها وجود دارد. دانشگاه ها باید در هنگام ارائه ی برنامه های جدید آموزشی و پژوهشی به نیازها دقت کنند. ویژگی برون گرایی علم، اقتضا دارد که رابطه ای نظام مند بین اهداف و محتویات آموزشی با نیازهای مراکز اجرایی که مشتریان تولیدات دانشگاه هستند، برقرار گردد. در این مقاله با عنایت به دو نکته ی پیش گفته (ضرورت انطباق محتویات متون آموزشی با نیازهای کارشناسی جامعه و تاکید بر ارتقای توانمندی پژوهشی دانشجویان) دروس حقوقی دوره کارشناسی علوم سیاسی با رویکردی کاربردی مورد بازنگری قرار می گیرد. بنابراین ضمن بررسی موانع فراروی کاربردی کردن دروس مزبور، به نقد سرفصلهای مصوب دروس که محتوای منابع آموزشی و روش تدریس استاد را جهت می دهد، پرداخته است و پیشنهاداتی در جهت حذف، ادغام و اصلاح دروس و سرفصل های مربوطه ارائه می گردد. به عنوان اقدامی عملی نیز در جهت کاربردی کردن دروس، چهار گام پیشنهادی در طراحی مطالب آموزشی همراه با پیشنهاداتی در جهت اصلاح شیوه های آموزش دروس حقوقی ارائه می گردد. نگارنده در پایان مقاله به عنوان نمونه، یکی از مباحث حقوقی را انتخاب نموده و مدل مورد نظر خود را در قالب آن به مورد اجرا گذاشته است.

مطالعه و بررسی رویکردهای آموزشی نشان می دهد، امروزه میان رویکردهای آموزشی، رویکرد یادگیرنده-محور از مهم ترین رویکردهای حاکم بر برنامه درسی است. این رویکرد انواعی دارد که متداول ترین آن در نظام آموزشی فعلی رویکرد فعال یا فعالیت-محور می باشند. رویکرد فعالیت-محور، هم اکنون به عنوان الگویی متداول سرلوحه ی کار کارشناسان دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی است. در مقابل رویکرد یاد شده فوق، رویکرد پژوهش-محور قرار دارد که در آن فعالیت ها از بطن پرسش ها و علاقه مندی های دانشجو بر می خیزد و طبیعتا نمی توان آن ها را مانند رویکرد فعالیت-محور بسته بندی و فرموله کرد. این فعالیت ها برای دانشجویان متفاوت نیز به ناچار یکسان نیست. در این رویکرد دانشجو خود به دنبال الگوها و روابطی مرتبط با مشاهده هایش از جهان پیرامون است و به عبارت دیگر نقطه شروع، مراحل کار و نقطه پایان فعالیت ها را خود تعیین می کند. مسئله ای که اینجا مطرح است ارتباط بین ویژگی های برخی علوم ماننند معماری با انتخاب رویکرد آموزشی خاص است. این پژوهش  با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و تکیه بر داده های کتابخانه ای به بررسی این مسئله پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد کاربست رویکرد پژوهش محور هنگامی که فعالیت ها از بطن پرسش های دانشجو بر می خیزد و براساس تجارب او شکل می گیرد، به وی فرصت داده می شود تا تجارب و مشاهده های خود را هم زمان به کار گیرد. نظر به اینکه در سیاستگذاری آموزشیِ معماری، پرورش بر آموزش تقدم مرتبه دارد، دستیابی به اهداف دروس، درک و بیان معماری مستلزم اتخاذ رویکرد و روش های اثربخش و متناسب با این سیاست گذاری است. میان رویکردهای مختلف یادگیری، رویکرد پژوهش محور که گرایشِ پرورشی قوی تری دارد، برای به کارگیری در آموزشِ درک و بیان معماری اثربخش تر و مناسب تراست. اهداف تحقیق: 1.مطالعه و واکاویِ ویژگی هایی رویکرد پژوهش محور 2.تببین نقش رویکردِ پژوهش محور در پرورش خلاقیت دانشجویان معماری سؤالات تحقیق: 1.آموزش پژوهش محور چه ویژگی هایی دارد؟ 2.رویکرد پژوهش محور چگونه در پرورش خلاقیت دانشجویان معماری مؤثر است؟

مطالعه حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش پژوهش محور بر خودراهبری دانش آموزان دختر پایه نهم شهرستان تنکابن انجام شد. پژوهش حاضر شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این مطالعه دانش آموزان دختر پایه نهم شهرستان تنکابن بود. حجم نمونه شامل 40 دانش آموز بود که به شیوه تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه خودراهبری در یادگیری فیشر و همکاران (2001) بود. دانش آموزانی که یک نمره انحراف استاندارد پایین تر از میانگین داشتند به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. برنامه آموزش پژوهش محور با گروه آزمایش، به مدت هفت جلسه و هر جلسه یک ساعت کار شد اما در گروه کنترل هیچ گونه آموزشی صورت نگرفت. در پایان از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد آموزش پژوهش محور بر رغبت به یادگیری، خودکنترلی و خودمدیریتی دانش آموزان دختر پایه نهم شهرستان تنکابن مؤثر است (05/0>P). درنتیجه، به منظور افزایش خودراهبری دانش آموزان پیشنهاد می شود از روش آموزش پژوهش محور و سایر شیوه های فعال استفاده شود.

امروزه اموزش در فرآیند یادگیری نقشی بی بدیل یافته است که تغییرات در نظام های آموزشی سراسر دنیا گواهی بر این امر است. این امر در شرایط امروز به تغییر رویه در مدلها و روشهای آموزش خاصه در ارتباط با ساختار پژوهش و جایگاه ان معطوف شده و نیاز به دگدگونی دیدگاه های رایج و دستیابی به الگوهای اموزش پژوهش محور در معماری و شهرسازی را رقم زده است. لذا در این مقاله ضمن اشاره به مفهوم آموزش، به مقولات وابسته و پیوسته با مقوله تاریخچه آموزش بطور عام و آموزش معماری بطور اخص پرداخته شده و سپس در رویکردی تحلیلی، به الگوها و مدل های آموزش پژوهش محور در شهرسازی و معماری پرداخته می شود. در انتها نیز به ارائه برخی راهکارهای آموزشی در قالب سیاستها و برنامه های عملی در این زمینه اقدام می شود که بر اساس مطالعات و بررسی الگوها و روشهای آموزش معماری و با تعمیم دهی آنها به حوزه آموزشی معماری، برخی از رویکردهای پیشنهادی آموزش عبارتند از: «محیط طراحی و آموزش آفرینشگَری در معماری»؛ «فرآیند طراحی و آموزش آفرینشگَری در معماری»؛ «فرآیند ذهنی و آفرینشگَری در معماری»؛ «ویژگیهای فردی و آفرینشگَری در معماری» و همچنین بر اساس مطالعات و بررسی الگوها و روشهای آموزش معماری و با تعمیم دهی آنها به حوزه آموزشی معماری طبیعت گرا، برخی از شیوه های پیشنهادی آموزش عبارتند از: «آموزش مبتنی بر پویایی»؛ «آموزش مبتنی بر خلاقیت»؛ «آموزش مبتنی بر اقتضایات»؛ «آموزش مبتنی بر تجربه پذیری»؛ «آموزش مبتنی بر خودشکوفایی»؛ «آموزش مبتنی بر خوداعتمادی»؛ «آموزش مبتنی بر فرصت سازی»؛ و «آموزش مبتنی بر تجربه بالینی».

مهارت پژوهشی از مهارت ها و توانمندی های کلیدی معلمان قرن بیست ویکم است. دانشگاه فرهنگیان که نهاد کلیدی تربیت معلم در کشور هست، باید در تربیت معلم با قابلیت های پژوهشی برنامه مشخصی داشته باشد. هدف از اجرای پژوهش حاضر، ارائه چارچوب توسعه فرهنگ پژوهش در مراکز دانشگاه فرهنگیان است. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از منظر روش از نوع پژوهش کیفی است. جامعه پژوهش، خبرگان کلیدی حوزه پژوهشگری با رویکرد توسعه فرهنگ پژوهش بود و از این جامعه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد20 نفر نمونه انتخاب شد. روش گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختار یافته است. تحلیل داده ها با استفاده از روش کد گذاری باز و محوری و به کمک نرم افزار MAXQDA انجام گرفت. مقبولیت یافته ها بر مبنای نظر خبرگان حاصل شد. نتایج پژوهش در چهار بعد عوامل مدیریتی، عوامل ساختاری- سازمانی، عوامل برنامه درسی و عوامل فردی ارائه شد. در بعد عوامل مدیریتی، 21 شاخص شناسایی شد که نقش توسعه ای در فرهنگ پژوهش در دانشگاه فرهنگیان داشت. در بعد عوامل ساختاری، شاخص های تأثیر گذار در توسعه فرهنگ پژوهش 25 مورد، شاخص های مؤثر در حوزه برنامه درسی، 22 مورد و در نهایت در بعد عوامل فردی شاخص های کلیدی توسعه فرهنگ پژوهش در دانشگاه فرهنگیان 28 مورد شناسایی شدند.