تغییرات اجتماعی - فرهنگی (مطالعات علوم اجتماعی ایران سابق)

در سال های اخیر پژوهش های متعددی بر روی مکان های شهری و مفاهیم مربوط به آن همچون حس مکان، دلبستگی به مکان، تعلق خاطر به مکان و هویت مکان صورت گرفته است. پژوهش حاضر با هدف مرور نظام مند پژوهش های صورت گرفته در حوزه مکان های شهری و ارزیابی روش شناسی و یافته های این پژوهش و مشخص نمودن نقاط قوت و ضعف آنها صورت گرفته است. بدین جهت بر اساس روش مرور نظام مند تعداد 52 مقاله علمی پژوهشی پس از جستجو در مرکز پایگاه اطلاعات علمی، بانک اطلاعات نشریات و مجلات ایرانی، پرتال جامع علوم انسانی و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، مورد غربال گری، انتخاب و بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که پژوهش های صورت گرفته کمتر به موضوع هویت مکان توجه داشته اند و بیشتر به بحث حس مکان پرداخته اند. متمرکز بودن جامعه آماری پژوهش ها بر استان تهران، غلبه روش های کمّی و استفاده کم از روش های کیفی و ترکیبی، عدم توجه به پایایی ابزار پژوهش، عدم ارائه پیشنهادات و راهکارهای پژوهشی و مبهم و غیرقابل اجرایی بودن آنها، از مهمترین نقاط ضعف پژوهش های صورت گرفته در حوزه مکان های شهری هستند.

این پژوهش با هدف مطالعه رابطه فشارهای ساختاری و سنخ برسازی شده هویت جنسیتی زنان در دهه 1370 شمسی انجام شد. از آنجا که پژوهش گر بر آن است که شرایط اجتماعی موجود در شکل گیری هویت جنسیتی در جامعه نقش موثری ایفا می کند، دهه 70 به دلیل تغییرات سیاست فرهنگی که منطبق بر نظریه پارسنز بود و کنش های فردی در قالب الگوهای فرهنگی را برای توسعه تشویق می کرد، انتخاب شد و فیلم های سینماییِ این دوره که فشارهای ساختاری در زندگی زنان به عنوان یکی از موضوعات محوری انتخاب شده بود، در جامعه نمونه قرار گرفتند. تحلیل گفتمان نیز برای تحلیل داده ها انتخاب شد. نتایج نشان داد که فیلم های سینمایی بازتاب دهنده واقعیت اجتماعی موجود بودند و با برخورداری از ویژگی های تحصیل، هدف مندی، مبارزه، کنش گری و کنش های اعتراضی دست به برسازی هویت زن مدرن معترض زدند که الگوی زنان در این دهه به شمار می رفت.

هدف از انجام این پژوهش شناسائی و تبیین جامعه شناختی اعتیاد زنان در محله های فرودست شهر اراک است.برای این منظور 5 مولفه اصلی این محله ها یعنی تراکم جمعیت،ناهمگونی جمعیت،ناهماهنگی اهداف و امکانات،ارتباط با بزهکاران و فرهنگ فقر شناسائی و تاثیر آنها بر اعتیاد زنان ساکن این محله ها مورد بررسی قرار گرفت.نمونه آماری 374 نفر است که با روش نمونه گیری 3 مرحله ای سهمیه ای،خوشه ای و تصادفی ساده از بین 14450 زن ساکن در 9 محله فرودست شهری اراک انتخاب شده اند.این پژوهش نشان داد که اعتیاد در محله های فرودست شهر اراک از سطح بالائی برخوردارند و 5 شاخص این محله ها نیز زیاد و خیلی زیاد ارزیابی شده اند.به طوری که در این پژوهش اعتیاد در محله های فرودست،با میزان تراکم و ناهمگونی جمعیت،ناهماهنگی اهداف و امکانات موجود، میزان ارتباط با افراد بزهکار و سطح فرهنگ فقر رابطه معنی دار و مستقیمی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه مدل رگرسیونی و ضریب تعیین متغیر مصرف مواد مخدر برابر 0.970 و 0.941 است.نتایج تحلیل مسیر نشان داد که اثر عوامل تراکم محل سکونت،ناهمگونی جمعیت،ناهماهنگی امکانات و اهداف،ارتباط با بزهکاران و فرهنگ فقر بر روی اعتیاد زنان معنی دار است.

فضای سایبر به اقتضای ویژگی های بی همتایی که دارد نه تنها از گزند مجرمان مصون نمانده است، بلکه افرادی که پیشتر منحرف نبوده اند را به ارتکاب رفتارِ  مجرمانه به طمع انداخته است و مجموعه چالش هایی را برای مراجع قضایی و انتظامی که سعی در کنترل این پدیده دارند ایجاد کرده است. از این رو، کشف ماهیت و روند رشد این گونه جرائم و بررسی دلایل و پیامدهای آن ها ضروری به نظر می رسد . تحقیق حاضر در راستای نیل به هدف اصلی پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر ارتکاب جرم در فضای مجازی ، با استفاده از روش کیفی از نوع تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته است . جامعه آماری این پژوهش را پرونده های زندانی دار جرائم سایبری در اجرای احکام دادسرای جرائم رایانه ای تهران تشکیل می دهند که در بازه زمانی خرداد 1396، هفتاد و چهار  پرونده بود که 18 پرونده  به روش نمونه گیری با حداکثر تنوع انتخاب شد. بر اساس نتایج این مطالعه ، علل ارتکاب جرم در فضای مجازی در 5 تم اصلی (عوامل فردی و شخصیتی بزهکار ، عوامل فردی و شخصیتی بزه دیده ، عوامل اقتصادی ، عوامل اجتماعی ، عوامل مذهبی و اعتقادی) قابل طبقه بندی بود.

از جمله پدیده های رایج در عرصه روابط اجتماعی اقتصادی ناسالم در بازار، «غِش در معامله»، است. هدف پژوهش دستیابی به علل روی آوری فروشندگان و بازاریان و پیشه وران به پدیده غش در معامله در شهر قم می باشد. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی بود که به روش اسنادی و پیمایشی انجام شد. جامعه آماری، مصرف کنندگان کالاهای مورد نیاز در شهر قم بود. حجم نمونه انتخابی 353 نفر بود. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود. اعتبار ابزار پرسشنامه از طریق اعتبار صوری و مراجعه به داوران به دست آمد. میزان آلفای کل سؤالات پرسشنامه 88. بود. . نتایج نشان داد 54.4 درصد از کسبه و پیشه وران به میزان کم و خیلی کم و 45.6 درصد به میزان زیاد و خیلی زیاد گرایش به غشّ در معامله دارند. متغیرهای اخلاق حرفه ای، و دینداری تأثیر مستقیم کاهنده، و متغیرهای نظارت و بازرسی، محیط نهادی، وفاداری، اعتماد، مهارت فنی، و پایگاه اجتماعی اقتصادی تأثیر غیر مستقیم کاهنده بر متغیر غش در معامله داشته اند. پژوهش در نهایت پیشنهاداتی برای بهبود دینداری، اخلاق حرفه ای، اعتماد، نظارت بر بازار، مهارت فنی و ارتباطی، و محیط نهادی ارائه داد. نتایج به دست آمده از این پژوهش برای محققان، اتحادیه اصناف، مراکز نظارتی و فروشندگان قابل استفاده می باشد

برنامه ریزی شهری برای زنان، می تواند گونه ای از برنامه ریزی وکالتی انگاشته شود که از این طریق حقوق فراموش شده و صدای خاموش زنان را در شهر یاد آوری می کند. برنامه ریزی فضای شهری برای زنان، ایده اصلی خود را از نظریات فمنیستی اقتباس می کند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی برنامه ریزی شهری با رویکرد زنان جهت تدوین الگوی توسعه پایدار شهر تهران انجام گرفته است. روش این تحقیق از نظر رویکرد تحقیق توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری در این پژوهش کلیه زنان شهر تهران می باشد. برآورد حجم جامعه درحدود یک صد هزار نفر می باشد. به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی سیستماتیک 384 نفر از زنان شهر تهران به عنوان نمونه آماری تعیین شد. برای جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته و از آزمون معتبر کلموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای اصلی استفاده شد نتایج حاکی از آن است که زنان در برنامه ریزی مربوط به توسعه پایدار در رویکرد اجتماعی- اقتصادی، رویکرد منابع برنامه ریزی, رویکرد مشارکت برنامه ریزی توسعه پایدار شهر تهران از جایگاه چندانی برخوردار نیستند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که امنیت شهری برای توسعه پایدار دارای اهمیت بسزایی می باشد، اما جایگاه زنان در برقراری امنیت شهری توسعه پایدار در شهر تهران کمرنگ می باشد

اگر الگویی موفق در اجرا وجود داشته باشد، بدون شک می توان انتظار شکوفایی و توسعه همه جانبه را داشت. بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارایه یک چارچوب نظری و مدل پارادایمی از برساخت های شخصی اساتید و خبرگان خط مش گذاری تعاون روستایی کشور به دنبال ارایه نظریه بومی و اعتباریابی آن در بین اساتید و خبرگان خط مش گذاری است. نمونه آماری در بخش کیفی از 20 نفر از اساتید و خبرگان خط مش گذاری تعاون روستایی هستند که مورد مصاحبه واقع شده اند و در بخش کمی که از فرمول جامعه نامشخص تعداد 165 نفر از اساتید و خبرگان خط مش گذاری کشور مورد سوال واقع شده اند. نتایج نشان می دهد که چارچوب نظری کشف شده حاصل از این پژوهش مطرح می کند که اساتید و خبرگان خط مش گذاری تعاون روستایی کشور قابلیت ها و پتانسیل های بالایی برای تبیین اجرای موفق خط مش های تعاون روستایی در راستای اقتصاد مقاومتی داشته اند و از نظر آنان «اجرای موفق خط مشی گذاری تعاون روستایی در بستر پیش بینی ابزارهای اجرا و فرهنگ سازی، با درگیر کردن ذی نفعان عمومی و مجریان، ضمن تسهیم آنان در مشارکتی همه جانبه با استراتژی هایی چون بهینه سازی اقتصاد و توسعه منابع روستایی همسو و همگرا، به توسعه تعاون روستایی بر پایه توانمندی بومی و خودکفایی منجر می شود» و اساساً سطح تعیین کنندگی اجرای موفق خط مش های تعاون روستایی در راستای اقتصاد مقاومتی منوط به مولفه هایی چون؛ پیش بینی ابزاری در اجرا، فرهنگ سازی، توانمندی بومی، مشارکت فعال، توجیه ذی نفعان عمومی، اتکای به خود، بازخوردهای مثبت، بهینه سازی اقتصاد روستایی، توسعه منابع، همسویی منافع عمومی و فردی، توسعه روستایی و خودکفایی است.

پژوهش حاضر تحت عنوان مطالعه جامعه شناختی پیامدهای فرهنگی زندگی آپارمان نشینی درکلانشهر تهران انجام گرفت . در بخش مبانی نظری، علاوه سوابق پژوهشی،دیدگاه های مهم ترین صاحبنظران مکاتب مختلف جامعه شناسی وجامعه شناسی شهری مورد مطالعه قرار گرفت.درتحقیق ،از روش پیمایشی،وابزارسنجش،پرسشنامه که با استفاده از طیف لیکرت تدوین گردید، استفاده شدبا توجه به فرمول کوکران و جدول مورگان. ازتعداد430پرسشنامه ی توزیع شده،386 پاسخنامه ی تکمیل شده ، جمع آوری شد. برای پردازش یافته هااز نرم افزار SPSS بهره گرفته شد.نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای مستقلی چون ؛ عوامل فضا- مکان ونوع معماری بر«کاهش کارکردهای نهادخانواده ی آپارتمان نشین»، اِشرافِ پنجره خانه های آپارتمان نشینان بر خانه های همسایه و مجاور بر «افزایش روابط اجتماعی خارج از عرف»، افزایش سوابق آپارتمان نشینی بر تغییروتحول«سبک و شیوه ی زندگی آپارتمان نشینی»، عوامل فضا (متراژ) و تنوع قومیتی و فرهنگی بر «کاهش روابط همسایگی»، تاخیر درازدواج،کاهش تعداد فرزندان،افزایش تحصیلات،مالکیت ملک ،افزایش تراکم جمعیتی و خانواده ،همگی بر «کاهش روح دینی در زندگی آپارتمان نشینی»،ومالکیتِ ملک ،تراکم جمعیت و افزایشِ تعداد بلوک های آپارتمانی بر «کاهش روحیه ی مشارکتِ مدنی و مذهبی» ،دارای تاثیر مستقیم ومعنادار، هستند.تاثیر متغیرهای مستقلی چون افزایش سوابق آپارتمان نشینی و نوع معماری نیز بر «رعایت حقوق شهروندی» مستقیم ومعنادار بودو اکثرساکنان بر رعایت حقوق شهروندی تاکید داشتند.89درصد ساکنان آپارتمان نشین نیزاز «امنیت زندگی آپارتمان نشینی احساس رضایت و امنیت خاطر » داشتند.