مطالب مرتبط با کلیدواژه

دعای عرفه


۱.

بررسی تطبیقی دعای عرفة امام حسین(ع) و امام سجاد(ع)

نویسنده:
منبع: آیت بوستان سال اول بهار ۱۳۹۵ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: دعا امام حسین(ع) امام سجّاد(ع) صحیفة سجّادیّه دعای عرفه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی امامان معصوم
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ کربلا
تعداد بازدید : ۲۰۰۴ تعداد دانلود : ۸۰۷
دعای پر فیض روز عرفه که از امام حسین(ع)نقل شده است، یکی از ژرف ترین دعاهای مأثور از ائمة اهل بیت(ع) است. این دعا در حد خود گنجینه ای گران بها از معارف والای الهی به شمار می رود. همانند این دعا، دعای روز عرفة امام سجاد(ع) است که در صحیفة سجادیه نقل شده است. آن چه در این مقاله در پی آنیم، بازشناسی شیوه های نیایش در این دو دعا از نگاه فنی و ادبی است. روش این مقاله از نوع تحلیلی - تطبیقی است و از مهمترین نتایج این بررسی می-توان به همسانی ساختاری و محتوایی این دو دعا اشاره کرد که بیشتر در راستای اصلاح رفتار فردی و اجتماعی انسان متمرکز است.
۲.

سبک شناسی آوایی دعای عرفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال چهل و هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۹۵

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی سطح آوایی دعای عرفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰۸ تعداد دانلود : ۵۹۵
این مقاله به بررسی سبک شناسی دعای عرفه از منظر سطح صوتی و آوایی می پردازد. دعای عرفه دارای بافتی منسجم و بی نظیر می باشد. ویژگی های صوتی واژگان و جملات و تکرار بعضی صوت ها و کلمات و عبارات و هجاهای صوتی و صنایع بدیعی همچون سجع و جناس موجب افزایش ایقاع و آهنگین شدن سخن گردیده است. ریتم و آهنگ از نشانه های متون برجسته اعم از شعر ونثر به شمار می آید و موسیقی و آهنگ قادرتر است که متصل به احساسات درونی و انفعالات نفسانی شود.
۳.

بررسی و تحلیل آموزه های تربیتی دعای عرفه (با تأکید بر مبانی، اصول و روش های تربیتی)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی (آیت بوستان سابق) سال دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: اصول تربیتی روش های تربیتی آموزه های تربیتی مبانی تربیتی دعای عرفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۸ تعداد دانلود : ۸۱۱
تربیت و روش های تربیتی یکی از راه های تکامل انسان و تجلی کمالات خدایی در اوست. از آنجا که باید به آموزه های تربیتی از مسیر صحیح دست یافت تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت مبانی، اصول و روشهای مثبت تربیتی ضروری است به قرآن و سنت مراجعه شود. یکی از منابع مهم سرشار از مضامین تربیتی ادعیه معصومان(ع) است و یکی از این دعاها، دعای عرفه است. امام حسین (ع) در دعای عرفه، آموز ه های تربیتی را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده اند که می توان با تحلیل دقیق و درست به آنها دست یافت. این جستار درصدد بوده تا با روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری، مهم ترین آموزه های تربیتی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که امام حسین (ع) در دعای عرفه به آموزه های تربیتی خاصی شامل مبانی (خداگرایی وکمال جویی)، اصول (اصل تداوم و تریج) و روش های تربیتی (یادآوری نعمتها، احسان در برابر اسائه و الگوگیری از داستان های قرآن) اشاره فرموده است.
۴.

تحلیل محتوای دعای عرفه منسوب به امام حسین علیه السلام

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی (آیت بوستان سابق) سال دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی خداشناسی تحلیل محتوا راهنماشناسی دعای عرفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۱ تعداد دانلود : ۵۳۸
دعای عرفه ازجمله دعاهای معروفی است که در کتب ادعیه نقل شده و در روز عرفه به خواندن آن سفارش شده است. این دعا که منسوب به امام حسین علیه السلام می باشد از مضامین بسیار والایی برخوردار است و مانند کلاس درسی است که می توان به عنوان بهترین منبع مورد استفاده عموم و خصوص قرار گیرد. نمودارهای سنجش فراوانی کلمات و موضوعات استخراج شده از جدول تحلیل محتوا، نشان میدهد که مهمترین و پرکاربردترین محور مطرح شده در این دعاء، محور خداشناسی است.که شامل مولفه های صفات و افعال خدا، احکام خدا، اسماءخدا و شعائرالهی است. سایر محورهای دعا به ترتیب فراوانی عبارتند از: انسان شناسی، راهنما شناسی، هستی شناسی و معادشناسی؛ محور انسان شناسی شامل : نیازهای انسان، ویژگیهای انسان، شناخت ابعاد ظاهری و ابعاد معنوی انسان. محور راهنماشناسی شامل: پیامبر شناسی، امام شناسی و قرآن شناسی؛ محور هستی شناسی، شامل: ویژگیهای جهان، ویژگی مخلوقات، فرشتگان، پدیده شناسی، استخراج گردید. نتایج نشان میدهد که بیشترین موضوعات مطرح شده در این دعا به محورهای خداشناسی، انسان شناسی و راهنماشناسی اختصاص یافته است.
۵.

بررسی و تحلیل آموزه های عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 97-134

کلیدواژه‌ها: آموزه های عرفانی دعای عرفه امام حسین (ع) سیر و سلوک عرفان عملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹۰ تعداد دانلود : ۸۱۸
عرفان و آموزه های عرفانی، یکی از راه های تکامل انسان و معرفت خداوند و رسیدن به ساحت ملکوتی اوست. از آن جا که کسب آموزه های عرفانی باید از راه صحیح به دست آید تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت وسایل و مراحل این سیر و سلوک عرفانی ضروری است به کتاب و سنت و صاحبان معرفت الهی یعنی معصومان: مراجعه شود. امام حسین(ع) در دعای عرفه، مراحل سیر و سلوک إلی الله را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده است که می توان با تحلیل آن، به آموزه هایی هدایت بخش دست یافت. این جستار درصدد است با روش توصیفی _ تحلیلی و بهره گیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری و شروح مربوط به ادعیه، مهم ترین آموزه های عرفانی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که در دعای عرفه، به آموزه های عرفانی عملی خاصی مانند توبه، فقر، رضا، ایمان، یقین، توکل، اخلاص و معرفت و توحید می توان دست یافت که هر یک باید در مرحله ای خاص طی شود تا به مرحله بعدی برسد؛ یعنی میان این آموزه ها ترتیب، تقدم و تأخر وجود دارد.
۶.

خوانش ترجمه های دعای عرفه در پرتو نظریه زیبایی شناسی دریافت آیزر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۹ 137-161

کلیدواژه‌ها: دعای عرفه زیبایی شناسی دریافت ترجمه آیزر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۳ تعداد دانلود : ۸۸۹
"زیبایی شناسی دریافت" ولفگانگ آیزر یکی از شاخه های مربوط به نظریه دریافت در زبان شناسی و ادبیات است. این نظریه با تأکید بر دریافت خواننده، در پی آن است که مترجم متن، به عنوان یکی از خوانندگان، چگونه و با چه روش هایی خلأها و شکاف های یک متن را براساس دریافت خود پر می کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی از نوع انتقادی و در پرتو نظریه ولفگانگ آیزر، ترجمه های آقایان شجاعی، الهی قمشه ای و مؤیدی، از دعای عرفه را به عنوان یک متن ادبی، برگزیده و پس از بررسی انواع شکاف های متن اصلی دعا، چگونگی بازتاب آن ها به زبان فارسی را واکاوی نموده است. برآیند پژوهش نشان داد که بخش مجازی زبان(استعاره، کنایه، مجاز مرسل و تشبیه) نامتعین ترین بخش دعاست و استعاره، بیشترین حجم شکاف زبانی را به خود اختصاص داده است. مترجمان برای پر کردن این فضاهای خالی، از دو روش حذف و برجسته سازی بهره برده اند و از میان مترجمان، شجاعی، با ترجمه ای آزاد از این دعای شریفه، بیش از دیگران از روش برجسته سازی برای بازخوانی یا به اصطلاح سفیدخوانی فضاهای خالی استفاده کرده است.
۷.

آواشناسی صوتی فواصل دعای عرفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۷ (پیاپی ۷۵) 123-162

کلیدواژه‌ها: دعای عرفه آوا شناسی تناسب فواصل پدیده های بلاغی فواصل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۵۰۸
اهمیت علم آوا شناسی در بررسی تغییرات معنایی جمله و آهنگ های نحوی کلام است که در همین راستا با تکرار صامت ها و مصوت ها تحت عنوان هماهنگی آوایی، به بررسی زیبایی شناسی صوت و معنا در کلام می پردازد و قدرت القایی معانی خاص را پیدا میکند پژوهش پیش رو با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی ، ما را به این دریافت رسانید که توازن و هماهنگی حاصل از تغییرات نحوی در فواصل مختلف دعا، از جمله تقدیم و تأخیر، تقدیم متعلق بر مسند و... چینش صحیح فواصل، منجر به رابطه علی و معلولی گشته و حس وحدت و یگانگی موسیقایی کلام را تقویت نموده است؛ همچنین مناسبت فواصل در صنایع بلاغی دعا، نوعی تلازم علی و معلولی در کلام ایجاد کرده که بر حسب ترتیب الفاظ و معانی مرتب بر آن، بر زبان امام (ع) جاری گشته است.
۸.

گونه شناسی اسماء حق تعالی در دعای عرفه امام حسین و تطبیق آن با مباحث عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 173 - 196

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) دعای عرفه اسماء‌الله تقسیمات اسماء حق تعالی عرفان نظری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۴۴۶
یکی از عمیق ترین مباحث معرفت شناسی، بحث اسماءاللّٰه می باشد که ریشه و اساس بحث توحید و خداشناسی است و در دعای عرفه امام حسین u به بهترین شکل تبیین و ترسیم شده است. این مقاله در صدد تبیین دیدگاه حضرت سیدالشهدا u درباره کیفیت اتصاف اسماء حق تعالی در دعای عرفه است. از آنجا که مضامین دعای عرفه همخوانی بیشتری با مباحث عرفان نظری دارد، ابتدا مباحث عرفان نظری را پیرامون اسماء خدا و تقسیمات آن بیان نموده و سپس مطالبی را که سنخیت بیشتری با فقرات دعای عرفه دارد، مشخص نموده و در انتها انواع و اقسام اسماءاللّٰه (اسم جامع، امهات الاسماء، اسماء ذات، صفات و افعال، اسماء جلالیه و جمالیه و اسماء ثبوتیه و سلبیه) در دعای عرفه با رویکرد عرفانی مورد واکاوی قرار می گیرد.
۹.

سبک شناسی سطح ترکیبی دعای عرفه

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال چهارم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 55 - 77

کلیدواژه‌ها: دعای عرفه امام حسین سبک شناسی سطح ترکیبی ساخت و فرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۴۵۱
دعایی که از زبان معصوم نقل می شود، دارای معنای سرشار و دلالت های عرفانی و عمیقی است، که از پس ظواهر کلمات می توان بدان دست یافت، بنابراین ارتباط نیرومندی بین کلام و معنا وجود دارد. در بررسی، تجزیه و تحلیل یک اثر ادبی، پدیده ها و عناصر آن را برای رسیدن به مقصود که همان آشنایی با محتوا و پیام آن است باید در نظر داشت. اصولا آنچه در سبک شناسی ترکیبی و ساختاری یک اثر پرداخته می شود تحلیل آن است نه ارزیابی. در این تحلیل، پیام ادبی بر مبنای ساخت و فرم که هر دو جنبه معنی و صورت را در بر می گیرد مورد نظر است. آنچه در این مقاله به بررسی آن می پردازیم برخی از پدیده های سبک شناسی در سطح ترکیبی است و به دلالت های معنایی که این ترکیبات دارند اشاره می شود. کلید واژه ها: دعای عرفه، سبک شناسی، سطح ترکیبی. دعایی که از زبان معصوم نقل می شود، دارای معنای سرشار و دلالت های عرفانی و عمیقی است، که از پس ظواهر کلمات می توان بدان دست یافت،
۱۰.

شگفتی های علمی در دعای عرفه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵شماره ۵ 73 - 87

کلیدواژه‌ها: دعای عرفه امام حسین (ع) شگفتی های علمی اعجاز علمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۲۰۸
این نوشتار تأملی است در اشارات علمی دعای عرفه، و بیان می دارد که فراز های متعددی از این دعا حامل گنجینه های دانش ناگشوده ای است که اعجاب برانگیز و اعجاز آفرین است. امام حسین(ع) از لحاظ مکانی، زمانی و مخاطب با انتخاب بی آلایش ترین مکان و مقدس ترین زمان، فطرت انسان ها را با بلاغت و رسایی تمام به میزبانی متعالی ترین معارف فرا می خواند. از لحاظ محتوا ، با ترکیب فروع گوناگون مسائل و اشراف به نیازهای روحی و مسئله توحید، آمیزه ای از معارف حیات آفرین را مطرح می کند و با اشاره های ظریف اذهان جست وجوگر را به زوایای نهان و آشکار اسرار خلقت واقف می گرداند. در این نوشتار، سه نظریه علمی قدمت نطفه، نظریه اصالت خلقت و عدم تکامل انواع و نظریه نقش خاک در پدیداری ژن برتر مستخرج از دعای عرفه معرفی شده است.
۱۱.

دلالت های تربیتی دعای عرفه در ساحت تربیتِ توحیدمدار با تکیه بر روش های تربیت اخلاقی عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال هفدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 93 - 112

کلیدواژه‌ها: امام حسین دعای عرفه توحید روش های تربیت اخلاقی عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۱۸۹
هدف پژوهش حاضر بیان روش های تربیت اخلاقی عرفانی در ساحت تربیت توحیدمدار با تکیه بر دعای عرفه، با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. سؤال پژوهش این است که روش های تربیت اخلاقی عرفانی در کلام و بیان حضرت امام حسینj در دعای عرفه چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد: 1. دعای عرفه از آغاز تا انجام بر مدار توحید ایراد شده و با وجود مضامین متکثر و متعدد یک متن جامع و به هم پیوسته در موضوع توحید و مشحون از دلالت های تربیتی است؛ 2. در منشور تربیتی دعای عرفه، روش های ویژه ای برای پرورش دادن و ربّانی شدن انسان مورد تأکید قرار گرفته، و در ساحت تربیت اخلاقی عرفانی مشتمل بر روش های تربیتی در خور توجه است؛ 3. روش های تربیت اخلاقی عرفانی دعای عرفه در دو زمینه خودتربیتی و دیگرتربیتی است. در این مقاله روش هایی که در هر دو زمینه کاربرد دارد مورد بررسی قرار گرفته است؛ 4. در این مقاله روش یادآوری نعمت های خداوند، روش تربیتی تضرع، روش تربیتی ایجاد امید، روش مثبت اندیشی، روش آخرت گرایی، روش التزام به اخلاق و روش محبت مورد بررسی قرار گرفته است.
۱۲.

امام شناسی مبتنی بر تحلیل محتوای دعای عرفه امام سجّاد (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال نوزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۷۴ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۶۹-۱۳۸

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) دعای عرفه امامشناسی ویژگی های امام شئون امام روش تحلیل محتوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۲۱۱
در منظومه معارف اسلامی، شناخت ویژگی های امام از اهمّیّتی بسیار برخوردار است، تا جایی که کسب معرفت در این خصوص، لازم و ضروری است. یکی از بهترین و معتبرترین منابع جهت شناخت هرچه بهتر اهل بیت عصمت و طهارت؟عهم؟، کلام ایشان در معرفی خود است که در بعضی موارد به صورت دعا در مجامیع حدیثی نقل شده است. در این پژوهش به منظور شناسایی بهتر جایگاه امام، شئون و مناصب و ویژگی های ایشان، به تحلیل محتوای دعای عرفه امام سجّاد؟ع؟_ که پس از دعای عرفه امام حسین؟ع؟ از مشهورترین دعاها به شمار می آید _ پرداخته شده و از ره آورد تحلیل مضامین و دسته بندی موضوعات آن، به سؤال های اصلی تحقیق، پاسخ داده شده است. یافته های این پژوهش که با روش «تحلیل محتوا» به مثابه یک روش تحقیق میان رشته ای و متن محور انجام شده، نشان می دهد که در دعای مذکور، 13 ویژگی خاصّ برای امام معصوم بیان شده است. مهمترین آنها متعلق به موضوع مویّد بودنِ امام به قدرت و نصرت الهی است. همچنین نتایج تحلیل محتوای دعای عرفه نشان می دهد که امام سجّاد؟ع؟، چهار شأن و منصب خاصّ و انحصاری برای امام در جامعه اسلامی تعریف کرده اند به طوری که از میان آنها، مرجعیت دینیِ امام، جایگاه نخست را در بین وظایف به خود اختصاص داده است. ضرورت انجام این تحقیق آن است که توجّه به این ویژگی ها و شئون مختلف می تواند راهگشای مؤمنان در شناخت صحیح امام و به ویژه تشخیص رهبران حقیقی و الهی از رهبران باطل در عصرهای مختلف باشد.
۱۳.

جستاری زیبا شناختی در ساختارها و کارکردهای هنری تکرار در دعای عرفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۲۴) 29 - 61

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) دعای عرفه زیبایی شناسی موسیقی درونی تکرار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۶۰
دعای عرفه امام حسین7 متنی ادبی است که پژوهش هایی فراوان درباره آن انجام شده است. در این متن ادبی، گونه های بیانی و زیبایی شناختی متعدد و بسیار چون تصویر و انواع مختلف موسیقی، مانند اقسام متنوع تکرار به کار رفته و در کنار همه این موارد، متن از نظرگاه هایی لطیف و رویکردهای روانشناختی و دیگر موارد نیز برخوردار بوده که حقیقت این دعا را دست نیافتنی ساخته است. پژوهش حاضر در صدد بررسی یکی از این سبک های بیانی و زیباشناختی، یعنی پدیده تکرار- به عنوان نوعی موسیقی کلامی درونی- و کارکرد هنرى آن است و سعی دارد از طریق بررسی گونه های مختلف تکرار، مانند تکرار حرف، کلمه، جمله، وزن و غیره، برخی زوایا و رازها و حقایق این دعا را آشکار سازد تا خواننده و شنونده هرچه بیش تر از آن لذت ببرد. علت انتخاب موضوع، وجود فراوان عنصر تکرار و انباشت تراکمی آن در این دعا است که به منظور برجسته سازی مضامین یا تأکید بر یک حالت روحی روانی خاص و انتقال آن به کار رفته است ،در حالی که این مهم از عهده کلام عادی خارج می باشد. تکرار در این دعا، کارکردهای خود را در زمینه های صوت ضرباهنگ ساز و معناشناسی به خوبی انجام داده است و تنها برای آرایه و یا بخشی زاید بر متن نیست. این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی بر اساس پردازش داخلی متن انجام شده و تلاش کرده است تا از مناسب ترین نمونه ها و مهم ترین عناصر زیباشناختی و معناشناختی استفاده کند.
۱۴.

الگوی جامع تجلیل از پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) مبتنی بر تحلیل محتوای دعای عرفه امام سجاد(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۱ 117 - 154

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) دعای عرفه صحیفه سجادیه تجلیل صلوات روش تحلیل محتوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۱۰۴
یکی از جملات پرتکرار در ادعیه مأثوره، به ویژه ادعیه منقول از امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه، ذکر صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع) است. در تحلیل چرایی این مطلب نیز نظرات مختلفی بیان شده است که ازجمله مهم ترین آن ها تلاش برای تبیین جایگاه حقیقی اهل بیت(ع) در جامعه اسلامی بوده است. بااین وجود، همچنان این مسئله مطرح است که امام سجاد(ع) چگونه و با چه راهکار هایی این اقدام را انجام داده و در هنگام ذکر صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع) از چه عباراتی برای معرفی ایشان استفاده کرده و درنهایت، چه الگویی را برای تجلیل از این خاندان و آگاهی از مقام و منزلت والای آنان ترسیم کرده است. در این نوشتار، با روش تحلیلی می کوشیم مجموعه مضامین بیان شده در خصوص این مقوله را به صورت کیفی و توصیفی، تحلیل و درنهایت، الگوی جامع تجلیل از پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) را استخراج کنیم. نتایج و یافته های تحقیق بیانگر آن است که مجموعه این مضامین را می توان ذیل پنج دسته با جزئیات متعدد طبقه بندی کرد که عبارت اند از: چیستی تجلیل، ویژگی های مورد تجلیل، ویژگی های تجلیل مطلوب، آثار تجلیل و معرفی تجلیل کنندگان. 
۱۵.

تبیین معارف توحیدی دعای عرفه امام حسین علیه السلام در مقایسه با شطحیات منصور حلاج

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۵) 55 - 78

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) أنا الحق دعای عرفه شطحیات معارف توحیدی منصور حلاج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۴۱
توحید، وجه اشتراک فرقه صوفیه و تمام مذاهب اسلامی ازجمله تشیع است که درباره آن بسیار سخن گفته شده است. این مقاله با بررسی دو متن دعای عرفه و شطحیات توحیدی حلاج به ویژه «أنا الحق» در نظر دارد توحید را در دو اندیشه تشیع و تصوف بررسی کند. منشأ نظریه توحید حلاج، که با عناوین اتحاد و حلول و وحدت وجود، می توان درباره آن سخن گفت، به بی نیازی انسان در برابر خداوند مرتبط است. سالک، در این اندیشه پس از وصول به حقیقت و فنای در ذات و بقای بالله، دیگر نیازمند خدا نیست که بخواهد او را عبادت کند. انحراف توحید به وجه عینیت با ذات هم همین است که انسان به استغنا می رسد؛ اما در مقابل، امام حسین علیه السلام در دعای شریف عرفه، این احساس نیازمندی به معبود را با بهترین عبارات نشان داده است. در واقع، نتیجه توحید به وجه تباین ذاتی با خداوند همین استکه انسان در پی کسب مقامات والای انسانی می رود که همان نیاز انسان به خالق هستی در تمام مراحل زندگی ا ست. این پژوهش، با جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی تحلیلی و نقد نگاه توحیدی حلاج، به این نتیجه رسیده است که راه شناخت خداوند، تفکر در ذات حق نیست؛ بلکه تفکر در آثار فعل خدا یعنی مخلوقات اوست؛ زیرا ثمره تفکر در ذات، فنا و بقای در ذات است و ثمره تفکر در آثار فعل خدا، جدایی از ذات حق است. منابع دینی مانند دعای شریف عرفه نیز به این جدایی و دوئیت خالق و مخلوق با صراحت اشاره کرده است.
۱۶.

تأثیر آموزش مؤلفه های انگیزه بخش دعای عرفه امام حسین(ع) بر بهداشت روانی (دانش آموزان متوسطه دوم مدارس رشد و شاهد منطقه 16 تهران)

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی دوره ۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ 109 - 130

کلیدواژه‌ها: دعای عرفه بهداشت روانی انگیزه آموزش دانش آموزان مقطع متوسطه دوم مدارس رشد مدارس شاهد تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۷
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش مؤلفه های انگیزه بخش دعای عرفه بر بهداشت روانی دانش آموزان بود. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا آمیخته (کیفی- کمّی) است. نمونه گیری با روش خوشه ای- تصادفی انجام شده و جامعه آماری در بخش کیفی بدین صورت بود که برای شناسایی مؤلفه های تربیتی و عرفانی دعای عرفه، ابتدا مبانی نظری و پیشینه تحقیق مورد مطالعه قرار گرفت، سپس عبارات پس از بهره گیری از نظرات اساتید کدگذاری شد و در بخش کمّی دانش آموزان مدارس رشد و شاهد دوره دوم متوسطه منطقه 16 شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1400 به تعداد 1368 دانش آموز بودند که بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 300 نفر برآورد شد که در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند، طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. پس از شناسایی مؤلفه ها، از پرسشنامه بهداشت روانی گلدبرگ و هیلر (1979) استفاده گردید. داده ها در پرسشنامه بهداشت روان از پایایی کافی برخوردار بود. داده های پژوهش توسط نرم افزارSpss  در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مقایسه نمرات ابعاد بهداشت روان بین دو گروه با استفاده از آزمون تک متغیری و چندمتغیری تحلیل کوواریانس انجام شد که در نتیجه آن علائم افسردگی رتبه اول، علائم کنش اجتماعی رتبه دوم و علائم جسمانی در رتبه سوم قرار گرفتند. بنابراین، متغیر مستقل مؤلفه های دعای عرفه در حد بالایی بر بهداشت روان تاثیر گذاشته است.
۱۷.

بررسی فقر ذاتی در دعای عرفه امام حسین علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 1 - 21

کلیدواژه‌ها: دعای عرفه امام حسین (ع) فقر ذاتی غنای ذاتی توحید افعالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
دعای عرفه یکی از پرمغزترین دعاهای مأثوره است که امام حسین علیه السلام در کمال انقطاع از خلق بیان فرموده است. این دعا در عین شیوایی بیان و بلاغت ادبی، حاوی معانی بلند فلسفی و عرفانی است که در مقاله حاضر به موضوع فقر ذاتی در این دعا پرداخته شده است. تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا فقر ذاتی به معنای عین ربط بودن و قیام مخلوقات به خالق در فرازهای دعای عرفه امام حسین علیه السلام مورد اشاره قرار گرفته است؟ به عقیده نگارنده در بخش هایی از دعا به صورت مستقیم و در قسمت هایی نیز به صورت غیر مستقیم به فقر ذاتی اشاره شده است. فرازهایی که به غنای ذاتی خداوند می پردازد نیز به قرینه مقابله ی فقر و غنا، قادر به اثبات این معناست و در نهایت، عباراتی که توحید افعالی را در بر می گیرد، توان اثبات فقر ذاتی ممکنات را نیز دارد.
۱۸.

رابطه ساختاری و محتوایی دعای عرفه منقول از امام حسین(ع) و دعای عرفه صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 137 - 162

کلیدواژه‌ها: نقد حدیث دعای عرفه روش تحلیل محتوا تحلیل مقوله ای تحلیل مضمونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۵
یکی از دغدغه های مهم پژوهشگران علوم اسلامی، ضرورت به کارگیری روش های تحقیق میان رشته ای نوین در کنار روش های معمول و سنتی در نقد و فهم نصوص دینی است. از جمله این روش های تحقیق متن محور و اِسنادی مناسب جهت تحلیل نصوص دینی، روش «تحلیل محتوا» می باشد که تکنیک های کمّی و کیفی مختلفی دارد و لازم است ضمن اتخاذ تکنیک مناسب، مراحل اجرای آن متناسب با ماهیت خاص نصوص دینی، بومی سازی شود. در این پژوهش، تلاش شده تا در راستای متناسب سازی این روش جهت نقد و فهم نصوص دینی، کارکردها و تفاوت های دو تکنیک «تحلیل محتوای مضمونی» و «تحلیل محتوای مقوله ای» تبیین گردد. به همین منظور با انتخاب دو متن دعای عرفه منقول از امام حسین(ع) و دعای عرفه منقول از امام سجاد(ع) به عنوان جامعه آماری تحقیق تلاش گردید تا ساختار هندسی هر دعا و رابطه ساختاری و محتوایی میان آن ها با یکدیگر بررسی شود. یافته های تحقیق بیانگر آن است که تأکید بر خداشناسی با الگویی واحد و نیز معرفی راهنمایان دینی، مهم ترین وجه اشتراک این دو متن می باشد. در عین حال، تبیین نیازهای مردم در عصر حیات هر دو امام، وجوه اختلاف و تفاوت میان متن دو دعا بوده که باعث شده در دعای عرفه امام حسین(ع) با موضوع انسان شناسی و تبیین جایگاه افراد در جامعه اسلامی، و در دعای عرفه امام سجاد(ع) با موضوع امام شناسی و تبیین وظایف شیعیان نسبت به ائمه اطهار(ع) مواجه باشیم. بنابراین، هر دو متن مستقل از هم دیگر، دارای کارکردهای مشخص دینی و اجتماعی هستند.
۱۹.

ویلیام چیتیک و جستجوی روح اسلام در نیایش های حسینی و مفاهیم عاشورایی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۶ 25 - 48

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) دعای عرفه سنایی عاشورا عرفان اسلامی مولوی ویلیام چیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۶
ویلیام سی چیتیک، خاورشناس آمریکایی است که در زمینه تصوف اسلامی آثار ارزشمندی نوشته است. این مقاله برای شناخت ابعاد معنوی مفاهیم عاشورایی در عرفان اسلامی و آشکارسازی دیدگاه های چیتیک در خصوص ابعاد معنوی دعای امام حسین(ع) در عرفه و تأثیر ماندگار مفاهیم عاشورایی بر آثار ادیبان عارف مشرب انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که چیتیک چگونه روح اسلام را در ابعاد معنوی دعای عرفه و شرح مفاهیم عاشورایی در ادبیات عرفانی تبیین کرده است؟ فرضیه تحقیق این است که چیتیک، با کارنامه ای فاخر در مطالعات اسلامی، در آثار خود کوشیده است تا روح اسلام را در مؤلفه های معنوی و حماسی شیعی نظیر دعای عرفه امام حسین(ع) و مفاهیم عاشورایی جستجو کند. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و رویکرد بررسی کیفی آثار ویلیام چیتیک، نشان داد که چیتیک زیبایی های اسلام را در ابعاد نیایش، عرفان و حماسه عاشورا برای خوانندگان غربی روشن ساخته است. او نه تنها بعد حماسی امام حسین(ع) بلکه معنویت اسلام را نیز در میراث ایشان نظیر دعای عرفه و مفاهیم عاشورا شناسایی و تبیین کرده است.
۲۰.

اشاره های تربیتی در دعای عرفه امام حسین علیه السلام با تأکید بر اصول تربیت اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۳۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 7 - 30

کلیدواژه‌ها: اصول تربیت تربیت تربیت دینی دعای عرفه امام حسین (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۳
دعای عرفه همچون سایر ادعیه مضامین بسیار بلند و عمیق عرفانی دارد که راهنمای سیر و سلوک قرار می گیرد و می توان دستورات مهم تربیتی از آن استفاده کرد. آنچه در نوشته ها و آثار پر مغز علمی کمتر به چشم می خورد، استناد به دعاهای معصومین (علیهم السلام) است. دعا از این جهت که مخاطبش خداوند است محدودیتی از نظر سطح درک و فهم ندارد، به همین دلیل پیامبر یا امام معصوم علیه السلام هر آنچه در توان دارد، به درگاه الهی عرضه می کند؛ برخلاف روایات که مخاطبانش اشخاص و افراد با سطوح فهم و درک گوناگون بودند و معصوم علیه السلام متناسب با سطح فهم او سخن می گفت. این نوشتار تلاش دارد با بازخوانی دعای عرفه با نگاه تربیتی اشاره های تربیتی این دعای شریف را در قالب دستورات تربیتی تبیین کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی تلاش کرده است، از مضامین بلند دعای عرفه برای استخراج آموزه ها و اصول تربیتی بهره بگیرد. اصول اشاره شده در این دعای شریف عبارتند از: جامعیت، رعایت تفاوتهای فردی، تدریج و استمرار، تعقل، عبودیت و بندگی.