درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۱۶۱ تا ۱٬۱۸۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۱۱۶۲.

خوانشی دلوزی از سیستم استبداد پارانوئیک در شمال آفریقا و ظهور زایش میل در تحولات بهار عربی (مطالعه موردی: مصر، تونس، لیبی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 27 - 50

کلید واژه ها: استبداد پارانوئیک بهار عربی ژیل دلوز سیاست میل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۱۰۴
خیزش جهان عرب در قالب بهار عربی فصل جدیدی در تحولات خاورمیانه ایجاد کرد. از این زمان به بعد، تغییرات مهمی در ساختار سیاسی و اجتماعی برخی از کشورهای عربی ایجاد شد. در فرایند بهار عربی، استبداد جهان عرب به چالش کشیده شد و انرژی توده های ناراضی در قالب اعتراض های پیوسته خیابانی و انقلابی نمایان شد. تحلیل این خیزش ها از جهت روانی تأمل برانگیز است. به شکلی که توده های ناراضی جهان عرب با ایجاد نشانگان همراه با تغییر، نظام نشانگانی استبداد دیرپای عربی را به چالش کشیدند و توانستند مطلوب های نشانگانی خود را بروز دهند و آن را از ساحت قدرت مطالبه کنند. از آنجا که این اعتراض ها جنبه بنیادین نداشت، بیشتر در قالب ائتلاف سیاسی بی نتیجه نمایان شد و توانست به صورت ایجابی ماهیت انقلاب سیاسی و همه جانبه را از خود نشان دهد. در این مقاله به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که فرایند تنوع و تحول در کشور های شمال آفریقا به واسطه بهار عربی چگونه بوده و سیاست میل به قدرت چه مسیری را طی کرده است؟ فرضیه این مقاله ریشه داربودن ساختار پارانوئیک نظام استبدادی در جهان عرب را مانع اصلی استقرارنیافتن نظم دموکراتیک در این جوامع می داند. در این مقاله می خواهیم روند تحولات بهار عربی را با بهره گیری از نظریه ژیل دلوز بررسی و تحلیل کنیم.  
۱۱۶۳.

امکان سنجی پیوستن اندونزی و مالزی به توافق نامه های ابراهیم و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 79 - 104

کلید واژه ها: آسیای جنوب شرقی اندونزی توافق نامه های ابراهیم رژیم صهیونیستی مالزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۹۳
یکی از مسائل بسیار مهم در سال های اخیر، تلاش رژیم صهیونیستی برای برقراری رابطه با کشورهای مسلمان بوده است؛ به طوری که از اوت 2022 شاهد عادی سازی روابط امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان، به عنوان چهار کشور مسلمان، با رژیم صهیونیستی در قالب توافق نامه های ابراهیم بوده ایم. در این میان گمانه زنی هایی درباره پیوستن اندونزی و مالزی، به عنوان دو کشور مسلمان و مهم منطقه آسیای جنوب شرقی به این روند عادی سازی وجود دارد و گفته می شود در صورت این پیوستن و با توجه به اهمیت و ویژگی های این دو کشور، شاهد آغاز موج جدیدی از روند عادی سازی روابط بین کشورهای مسلمان و اسرائیل خواهیم بود. در این مقاله با استفاده از روش امکان سنجی و استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و منابع کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش هستیم که امکان پیوستن اندونزی و مالزی به قراردادهای ابراهیم چقدر است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح می شود که با توجه به دلایل مختلف، به ویژه احساسات شدید ضداسرائیلی مردم این دو کشور، پیوستن اندونزی و مالزی به پیمان ابراهیم و عادی سازی روابط با اسرائیل محتمل نیست. یافته های پژوهش ضمن تأیید فرضیه نشان می دهد که پیوستن این دو کشور به توافق نامه های ابراهیم محتمل نیست، اما مسیر پیوستن اندونزی هموارتر از مالزی است. البته در این میان باید به عواملی مانند تأثیر بازیگران ثالث، به ویژه ایالات متحده و عربستان سعودی هم توجه کرد.  
۱۱۶۴.

تحلیل سوره احزاب بر اساس واژه کلیدی اطاعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیایی ۲۵) 25-45

کلید واژه ها: تحلیل متن سوره احزاب موضوع محوری اطاعت انسجام موضوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۶۶
در تحلیل یک متن ادبی، اجزای مهم آن و نحوه کارکرد آن اجزا در متن قابل کشف است. در مقاله حاضر که حاصل بخشی از تحقیق گسترده ای درباره سوره احزاب می باشد، این سوره به عنوان یک متن مستقل و تام بر اساس قواعد تحلیل متن ادبی مورد بررسی قرار گرفته است. موضوع محوری سوره احزاب که با توجه به قواعد تحلیل متن، تعیین شده است، اطاعت از خدا و رسول است و لذا لفظ کلیدی سوره نیز اطاعت است . غرض این سوره اصلاح سبک زندگی مؤمنین در سایه اطاعت از خدا، رسول و مطهرین از رجس است از این رو در ضمن تناسب کاملی که میان آیات وجود دارد، افراد مطاع و مورد تأیید الله را معرفی کرده است. در این پژوهش پس از بررسی هر سیاق و تعیین موضوع و کلمات کلیدی هر سیاق، موضوع محوری سوره و کلمه کلیدی سوره تعیین شده است سپس با استفاده از کلمه کلیدی اطاعت سیاق های سوره مورد تحلیل قرار گرفته است. پژوهش های انجام شده در سوره احزاب تاکنون با چنین شیوه ای به تحلیل این سوره نپرداخته اند و از این جهت، نوآوری برای این پژوهش محسوب می شود.
۱۱۶۵.

مبانی شعورمندی هستی در حکمت متعالیه و آثار آن در توسعه پایدار محیط زیست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۱) 57 - 70

کلید واژه ها: توسعه پایدار محیط زیست شعورمندی هستی طبیعت ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۰۸
بحران محیط زیست در دو قرن اخیر از مهمترین مسائلی بوده که گریبانگیر جامعه بشری شده و خطر تخریب و سلب حیات انسانی را بدنبال داشته است. بنابرین انسان باید در پی راهی باشد که رفتارهای نادرست و گاه غیراخلاقی در این زمینه را کنترل کند. ملاصدرا معتقد است طبیعت، اشیاء و جمادات نیز از علم و شعور برخوردارند، بنابرین رویکرد حکمت متعالیه به طبیعت، رویکردی قدسی است. بهمین دلیل، در این جستار، با محور قرار دادن منابع دست اول ملاصدرا، بکمک تحلیل و تبیین عقلانی، سعی کرده ایم باورهای اخلاقی را برای رسیدن به توسعه پایدار در زمینه محیط زیست تقویت کرده و مبنای فلسفی الهی آنها را برجسته نماییم. در پایان پژوهش این نتیجه حاصل شد که بازخوانی و کنکاش در منابع و معارف پر نغز حکمت متعالیه که تفسیر فلسفی جامعی با پشتوانه آیات و روایات، ارائه میکند، از این ظرفیت برخوردار است که بتوان بر اساس اصولی همچون اصالت وجود، تشکیک وجود، سنخیت علت و معلول و مظهریت طبیعت برای سایر عوالم برتر از خود، حرمت و کرامت ازدست رفته طبیعت را که بر مبنای نگاه مقدس مآبانه ادیان و مکاتب فلسفی اتخاذ شده از آنها بدست آمده بود، به آن برگرداند و از نابودی طبیعت و بتبع آن حیات بشری، جلوگیری کرد.
۱۱۶۶.

رویکردی انتقادی به اخلاق پژوهی سفرنامه نویسانِ دوره قاجار در مورد ذبح حیوانات

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 117 - 137

کلید واژه ها: سفرنامه نویسان دوره قاجار حقوق حیوانات اخلاق اسلامی رویکرد اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۵۱
دوره قاجار از مهم ترین دوره های تاریخ معاصر ایران و اوج حضور اروپاییان در ایران است. در این دوره سفرنامه نویسان اروپایی به صورت سیاحت شخصی و گاه به صورت هیئت های اعزامی از سوی ابرقدرت های اروپایی در ایران حضور پیدا می کردند. این افراد شامل سیاحان، پزشکان، شخصیت های سیاسی و اقتصادی و حتی میسیونرهای مذهبی بوده اند، سفرنامه نویسان هر کدام باانگیزه و بینشی خاص، بنا بر روحیه و جنبه فرهنگی و اجتماعی خود و درحالی که فرهنگ سرزمین خود را به همراه دارند به بررسی وضعیت طبیعی جغرافیایی تاریخی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی محل سفر خود می پردازند، سفرنامه نویسان در گزارش های خود بر تضییع حقوق حیوانات اشاره کرده اند، برای نمونه گزارشاتی از ذبح حیوانات در ایام محرم و اعیاد نقل کرده و این سلب حیات را یکی از موارد تضییع حقوق حیوانات دانسته اند. این پژوهش در صدد پاسخ گویی به این سؤال است که آیا این اتهام و سوءبرداشت سفرنامه نویسان از تضییع حقوق حیوانات درست است؟ این فرضیه دنبال می شود که سفرنامه نویسان، اولا با اهدا ف و اغراض سوء این گزارشات را بیان کرده اند. ثانیا به دلیل درهم تنیدگی فقه و کلام و اخلاق در سنت اسلامی ایجاد مرز مشخص بین ادله اخلاقی و کلامی در مرضوع ذبح حیوانات امکان پذیر نیست و از طرفی هم اسلام، انسان را مجاز به استفاده از حیوانات می داند، ولی برای حیوانات حقوق و آداب اخلاقی قرار داده است که رعایت آن بر همگان واجب است. روش نگارش این نوشتار؛ توصیفی، بر اساس گزارش های سفرنامه نویسان دوران قاجار و سپس از روش تحل
۱۱۶۷.

بررسی محتوایی منتخب الأثر و جایگاه آن در مهدویت نگاری معاصر

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 131 - 156

کلید واژه ها: لطف الله صافی گلپایگانی ره منتخب الأثر مهدویت امام دوازدهم مهدویت نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۶۲
بررسی محتوایی منتخب الأثر فی الامام الثانی عشرعج نوشته آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی ره می تواند علاقه مندان به آموزه مهدویت را با اثری برجسته در این زمینه آشنا سازد. این کتاب در چاپ های گوناگون، شمار متفاوتی از روایات مهدویت را نقل کرده است. در چاپ یک جلدی 830 روایت، دوره 3 جلدی 1287 روایت و فارسی شده است و دوره 6 جلدی 1301 روایت از حدود سیصد منبع سنی و شیعه در مهدویت نقل شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش بنیادین است که برجسته ترین ویژگی این اثر که سبب شده در هفت دهه گذشته در مهدویت نگاری مورد توجه جدی قرار گیرد چیست؟ نتیجه به دست آمده این است که این اثر به دلیل فراگیری نقل روایات در بیشتر مباحث مهدوی با چینشی نوین و تحلیل های درخور، نقش برجسته ای در مهدویت نگاری پس از خود داشته است. احادیث این کتاب در ده فصل در مباحث گوناگون سامان یافته است. آنچه که این اثر را از کتاب های حدیثی دیگر برجسته ساخته، شمار قابل توجهی از تحلیل هایی است که نویسنده در پانوشت درباره برخی روایات بیان کرده است. در این کتاب به جای آوردن دوباره هر حدیث در هر باب، در آخر هر باب به حدیثی که پیش از آن ذکر شده با یادکرد از جایگاه و شماره اشاره شده است.
۱۱۶۸.

تفسیر عرفانی آیه 35 سوره نور بر اساس «کشف الاسرار و عده الابرار» میبدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۷۷ 157 - 174

کلید واژه ها: آیه 35 نور کشف الاسرار میبدی نوبت سوم (تأویل) رویکرد عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۷۳
تفسیر عرفانی در علوم اسلامی از جایگاه برجسته ای برخوردار است، این نوع تفسیر که عهده دار استخراج معانی باطنیِ پوشیده شده در حجاب الفاظ ظاهری آیات قرآن است، مورد توجه بسیاری از عرفای مسلمان قرارگرفته و تفاسیر متعددی از بزرگان عرفان ایران و جهان برجای مانده که بخش عمده ای از ثروت و قیمت ادبیات عرفانی ما مدیون این آثار است. یکی از این تفاسیر عرفانی کتاب کشف الاسرار و عُدّه الابرار است که توسط رشید الدین میبدی نوشته شده است. وی روش خود را در تفسیر، نخست ترجمه آیه، سپس بیان تفسیر و در نهایت تأویل آیات ذکرکرده است که قسمت سوم تفسیر وی یعنی تاویل که همان تفسیر عرفانی آیات است، حوزه اختصاصی این پژوهش است، چون در این بخش از تفسیر با معانی پنهان کلام درگیر است. شناخت شیوه بیان مفسر با توجه به نظام فکری اش و نوع تفسیر و انگاره های عارفانه در آن ما را در فهم بهتر آیات و تأویل و تفسیر آن ها یاری می کند. یکی از آیات بحث برانگیز با ظرفیت تفسیرپذیری بالا در قرآن آیه 35 سوره نور است که بسیاری از اندیشمندان و عرفا را بر آن داشته تا در تفسیر این آیه همت گماشته و هریک با شیوه خود به بحث و بررسی این آیه بپردازند. ما نیز در این تحقیق برآنیم تا با روش توصیفی - تحلیلی این آیه را با توجه به نگاه عرفانی میبدی در کشف الاسرار مورد واکاوی قراردهیم. نتایج تحقیق حاکی از آن است که لفظ نور در این آیه صرفاً امری حسی و ملموس نیست بلکه معانی عرفانی دیگری دارد که همگی حاکی از رحمت و  فیض الهی هستند.
۱۱۶۹.

تجلی کلام شیعی در تعلیقات امام خمینی (ره) بر مقدمه قیصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۹۹ 29 - 50

کلید واژه ها: امام خمینی تشیع عرفان قیصری کلام ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۸
اساساً خاستگاه های کلامی عارفانِ پیرو مذاهب اسلامی در آرا و چه بسا در کشف و شهود آنان تأثیرگذار است. بر این اساس، قیصری در بیان مصادیق مکاشفات و کرامات متأثر از اندیشه های کلامی اهل سنت است. سید حیدر آملی نیز به عنوان یک عارف شیعی، رسول خدا (ص) و اهل بیت او را برتر از دیگر پیامبران و اولیا و برگزیده اهل عالم و کامل ترین آن ها می داند. ازنظر امام خمینی نیز علی (ع) صاحب ولایت مطلقه کلی است و ولایت باطن خلافت است و ولایت مطلقه کلی باطن خلافت دنیایی است. با این حال، عرفان شیعی تفاوت ماهوی با عرفان اسلامی در جهان اهل سنت و جماعت ندارد، البته فرقی اساسی در مصادیق انسان کامل وجود دارد که به اعتقاد عرفای شیعه، دوازده امام، مصادیق اصلی و حقیقی انسان های کامل هستند و این مشابهت در مفاهیم، نشانگر هم افق بودن تشیع و عرفان در مبحث ولایت است.شاید بتوان گفت عرفان شیعی اگر معنای محصلی داشته باشد بیشتر حاصل تبلور اندیشه های کلامی شیعی در بیان مصادیق انسان کامل است چراکه عرفان شیعی اساساً تعلیقه ای بر عرفان اسلامی در جهان اهل سنت و جماعت است و اصولاً در مبانی عرفانی، تفاوت چندانی با آن ندارد مگر در تعیین مصداق انسان های کامل. بدین سان در این مقاله، تجلیات کلام شیعی را در نگاه حکیم و عارف شیعی معاصر، امام خمینی، بر اساس تعلیقات او بر مقدمه عارف اهل سنت، شرف الدین قیصری، مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار می دهیم.
۱۱۷۰.

مرزگشایی مفهوم قرآنی تربیت: در تکاپوی ارائه تبیینی بدیع از تربیت قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۰ 231 - 252

کلید واژه ها: تربیت قرآن پژوهی تربیتی اِصْطَنَاع استطاعت ود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۶۲
مفهوم تربیت در عصر کنونی یکی از دشوارترین مفاهیمی است که مسیری پرفراز و نشیب را پیموده و هنوز با ابهاماتی روبه روست. باوجوداینکه در باب ضرورت و اهمیت تربیت مناقشه ای جدی وجود ندارد اما تحلیل های متفاوت و گاه متناقضی که از این مفهوم صورت می گیرد نشان می دهد این مفهوم نتوانسته معنای واقعی خود را در جوامع دینی و غیر دینی پیدا کند؛ لذا تأمل و تدقیق در آن همچنان ضروری به نظر می رسد. به این سبب مقاله حاضر با روش استنتاجی و معناشناسی توصیفی بر آن است که ضمن ایضاح مفهوم تربیت با واژگان بدیع بر اساس آیات قرآن، دلالت های تربیتی آن را واکاوی کند. داده های حاصل از پژوهش نشان می دهد که واژگانی مانند: اِصْطَنَاع، اِستِطاعت، وُدَّ با سازه اصلی تربیت قرآنی پیوند معنایی وثیقی دارد که علی رغم اهمیت بالای تربیتی مورد بی توجهی پژوهش های انجام شده قرار گرفته است. اهمیت بالای تربیت در قرآن، بسط حدود و ثغور مفهوم تربیت، استطاعت به عنوان پیش نیاز یادگیری، جایگاه وُدَّ در فرآیند هدف گذاری و تدوین محتوا از مهم ترین دلالت های تربیتی برآمده از واژگان مورد بررسی می باشد.
۱۱۷۱.

تأثیر نگرش شرح الاخبار بالاخبار و عرضه حدیث بر حدیث در فهم روایت «اعرفوا الله بالله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 49 - 68

کلید واژه ها: اعرفوا الله بالله تصحیف سندی عرضه حدیث به حدیث مشکل الحدیث معرفت خدا با خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۵
روایت «اعرفوا الله بالله» از جمله روایات مشکل و کانون توجه دانشوران، به ویژه فلاسفه، عرفا و محدثان به شمار می رود. پذیرش مراد ظاهری این حدیث، مستلزم دور و تسلسل خواهد بود و نیز تصحیف های رخ داده در اسناد، پیچیدگی سندی را، بر ابهام محتوایی، افزوده است. از این رو، روایت مذکور در زمره احادیث مشکل جای دارد. این پژوهش برخلاف پژوهش های هم عرض، از نگاه دانش های حدیثی سعی دارد به ارائه راه حل بپردازد. محدثان به تمامی، صرفاً با رویکرد پذیرشی، شش معنا از روایت ارائه می دهند، تا از دشواری آن بکاهند. حال آنکه توجه به مفهوم حدیث با نظر در روایات هم خانواده و هم مضمون و عرضه متن حدیث به سایر احادیث، خود کلید گشاینده ای در فهم حدیث، و نقد و بررسی دیدگاه های مطرح است. ارائه و ترجیح نظریه الهیات سلبی و تنزیهی و شناخت خدا با توجه به نفی صفات، از دستآوردهای پژوهش حاضر با رویکرد شرح الاخبار بالاخبار است.
۱۱۷۲.

تحلیل انتقادی دیدگاه برخی خاورشناسان درباره عربی بودن زبان قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 71 - 89

کلید واژه ها: خاورشناسان قرآن کریم زبان عربی لوگزنبرگ مینگانا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۰
زبان قرآن در شمار مباحثی است که خاورشناسان ادعاهای ویژه ای درباره آن بیان کرده اند. در واقع ایده اقتباس قرآن از عهدین و دیگر کتاب های مقدس به گونه ای در بحث زبان هم مطرح شده و برخی دانشمندان غربی به غیر اصیل بودن زبان عربی قرآن اعتقاد دارند. آلفونس مینگانا قرآن را صرفاً اقتباسی از کتاب مقدس دانسته و ادعا می کند، زبان سریانی نقش مهمی در مبادی اسلام داشته و فرهنگ واژگانی و دستور زبان عربی قرآن از سریانی نشأت گرفته است. کریستف لوگزنبرگ نیز در کتابی با عنوان خوانش سیرو آرامی از قرآن که در آستانه سده 21 میلادی منتشر شده، آرامی بودن زبان قرآن را مطرح کرده است. این جستار با تتبع در مطالعات زبان شناسان عرب و آثار کتیبه شناختی و باستان شناختی یافت شده به زبان عربی، نشان داده که زبان عربی پیش از ظهور اسلام در جزیره العرب وجود داشته و البته قرآن کریم موجبات اعتلا و تکامل این زبان را به وجود آورده است.
۱۱۷۳.

تحلیل تطور آیات مستثنا (بر اساس مطالعه تفاسیر روایی قرن دوم تا نهم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۹) 141 - 170

کلید واژه ها: آیات مستثنا تفاسیر روایی مکی و مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۵۷
آیات مستثنا، آیاتی است که برخلاف کلیت آیات یک سوره، در مکه یا مدینه نازل شده است. براساس تحقیق پیش رو، شمارآیات مستثنا در روایات از قرن دوم تا نهم سیر صعودی داشته؛ تا جایی که سیوطی 90روایت درباره این قسم از آیات نقل کرده است. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته، در پی بررسی چگونگی شکل گیری و تطور کمّی و کیفی آیات مستثنا از منظر مفسران در طی شش قرن مزبور برآمده است. برحسب نقاط اشتراک و افتراق، رویکرد مفسران به آیات مستثنا را به سه دوره می توان تقسیم کرد. در دوره نخست (قرون2-4) معمولاً مفسران آیات انگشت شماری را مستثنا نموده و در نقل این آیات از راویان خود نام نبرده و به علت مستثنا شدن آیات هم اشاره ای نکرده اند. در دوره دوم (قرون5-6) آیات بیشتری مستثنا شده و مفسران به نقل روایت در بیان مستثنا شدن آیات اهتمام فراوانی داشته اند و بعضاً از چند راوی در گزارش مستثنا شدن آیات نام برده اند. در این دوره علت مستثنا شدنِ میزان قابل توجهی از آیات در مقدمه سوره ها بیان گردیده است. در دوره سوم (قرون7-9) حجم آیات مستثنا به اوج خود رسیده، از راویانِ جدیدی در نقل آیات مستثنا یاد شده و آیات مستثنای فراوانی به راویان مشهور نسبت داده شده است. در عین حال رویکرد انتقادی به این گونه آیات نیز شکل گرفته و اندکی از این آیات توسط مفسران نقد شده است. از مکی بودن بسیاری از آیات مستثنا و نقل این آیات عموماً در مقدمه سوره ها هم می توان به عنوان نقاط اشتراک همه ادوار نام برد.  
۱۱۷۴.

نقد و بررسی پژوهش های عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در تبیین اعجاز قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 113 - 128

کلید واژه ها: اعجاز قرآن تالیفات ترکی استانبولی پارامترهای تبیین تحدی عبدالمجید اکجو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۹۷
هدف این مقاله نقد و بررسی آثار نویسندگان ترک استانبولی؛ یعنی عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در زمینه تبیین اعجاز قرآن کریم است، برای تحقق این هدف ابتدا الگوی پسینی - منطقی که ما اصطلاحا به آن " فرضیه وحدت متدیک " می گوییم و برای شناسایی تطبیقی آراء و روش های مولفان در تبیین اعجاز قرآن ضروری است، عرضه شده است سپس با تکیه بر محورهای دوگانه و مراحل چهارگانه آن، به نقد و بررسی آثار نویسندگان ترک استانبولی؛ یعنی عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در زمینه تبیین اعجاز قرآن کریم پرداحته شده است، مقایسه کار مولفان مذکور نشان می دهد نحوه عملکرد آنان در دو محور یاد شده؛ یعنی 1-بررسی شکل کلی 2- بررسی مراحل بطور مستقل از صورت کلی، وضعیتی کاملا معکوس دارد، یعنی اگر چه پژوهش اکجو در شکل کلی تبیین اعجاز، بر کار حسین آیدین پیشی داشته، ولی حسین آیدین در جزئیات مطالب ارائه شده در هر مرحله عملکرد بهتری دارد.
۱۱۷۵.

مبانی معرفت شناختی آشتی میان ادیان

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 232 - 248

کلید واژه ها: معرفت شناختی پلورالیسم ادیان پراگماتیسم وحدت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۴۵
ایجاد اتحاد و صلح میان ادیان و مذاهب نیازمند مبانی تئوریک است و پلورالیسم دینی بهترین مبنا محسوب می شود هر چند خود با مشکلات مبنایی مواجه است. مهم ترین اشکالی که در باب پلورالیسم حقانیت واردشده، نسبیت در حقیقت است. با تغییر مبنای معرفت شناختی خود و انتقال از موضع تئوری انطباق و نسبیت به تئوری پراگماتیسم می توان برای پلورالیسم دینی مبنای تئوریکی فراهم کرد که اشکالات کمتری به آن وارد شود و از مزایای عملی و اجتماعی آن سود برد. مبانی عمیق تئوری ها اثبات ناپذیرند و ما صرفاً با یک انتخاب مواجهیم و در این بحث پراگماتیسم انتخاب ماست. طبق این نظریه ملاک صدق تصورات و تصدیق ها، فایده ی عملی آن ها می باشد. بطور کلی در باب اختلافات دینی و مذهبی پرسش هایی مطرح شده که در پاسخ به آن ها سه نظریه ی انحصار گرایی، شمول گرایی و تکثر گرایی ارائه گردیده که دارای مبنای معرفت شناختی مشترکی می باشند. این اشتراک تئوری مطابقت از نظریه های سه گانه ی مطابقت، انسجام گرایی و فایده گرایی در صدق است که بر مبنای آن (مطابقت) تصور یا تصدیقی صادق است که مطابق با واقع باشد و عدم انطباق صورت ذهنی با واقعیت خارجی سبب جهل و خطا شود. موافقان و مخالفان پلورالیسم همگی قائل به این نظریه هستند. ما در این پژوهش از مفهوم فایده در پراگماتیسم ابهام زدایی می کنیم و فایده و ضرر را به لذت و رنج تعبیر می کنیم تا با توجه به این معانی اشکالات وارد شده بر آن حل گردد.
۱۱۷۶.

بازخوانی تحلیلی شگرد ها و روش های جریان کفر در ستیز با اسلام و مسلمین از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳ 7 - 25

کلید واژه ها: اسلام ستیزی جریان کفر روش ها و شگردها شایعه پراکنی نیروسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۳۶
جریان کفر پدیده ای است که از همان آغاز تاریخ اسلام تاکنون، هر جامعه ی انقلابی را از درون مورد تهدید قرار داده و می دهد، از این رو، شناسایی روش های نیروسازی این جریان در مقابل اسلام می تواند به عنوان مسئله ی روز جوامع اسلامی نیز مطرح باشد. شناخت تحلیلی شگرد ها و روش های جریان کفر در ستیز با اسلام و مسلمین و آشنایی با خطوط کلی جریان کفر و زمینه های تلاش آن ها برای نفوذ و دستیابی به درون جوامع انسانی و اسلامی، اقدامی لازم، بلکه ضروری و وظیفه ی هر مسلمان است. نوشتار حاضر که به روش کتابخانه ای و با استناد به آیات قرآن و منابع تاریخی و روایی گرد آوری شده است، در نظر دارد معنا و مفهوم کفر را تبیین کند و به این پرسش پاسخ دهد که شگرد های متنوع جریان کفر در ستیز با اسلام و مسلمین، از منظر قرآن کریم چگونه است؟ برآیند و حاصل این تحقیق این است که در طول تاریخ جریان کفر، از شگرد ها و روش های متنوعی همچون: همانند سازی و حذف فیزیکی، بهره برداری از نقاط ضعف در جامعه ی اسلامی، اجرای سیاست گام به گام، استمرار در عرصه ی مقابله، اعمال عناد همه جانبه، شبهه افکنی، استهزاء و تمسخر، و ایجاد اختلاف و ... برای مقابله با اسلام و مسلمین، بهره جسته است.
۱۱۷۷.

Linguistic Corpus Analysis of Historical and Narrative Sources Related to Miqdad bin Amr

نویسنده:
منبع: Journal of Textual and Translation Analysis in Islamic Studies, Volume ۱, Issue ۱, ۲۰۲۳ 23 - 38

کلید واژه ها: Content Analysis pattern personality traits quantity

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۴۴
In the Islamic school, there are examples and models that all their personal, social and political status is beyond time, place, race and culture. In this school, after the Prophet (PBUH) and the infallible Imams (PBUT), their prominent companions are among the best examples and role models. One of these companions is Miqdad bin Amr. He is one of the first Muslims who, in addition to his high status among the Sunnis, is also considered to be of high status among the Shiites. Despite the wide range of sources related to the personality of Miqdad bin Amr, the materials available about him are brief, scattered or limited to a specific time period, and some aspects of his personality have not been analyzed. Therefore, this article provides a linguistic analysis of his character as a role model by collecting relevant historical, and narrative sources and paying special attention to Miqdad’s personality traits and characteristics. This article uses a descriptive method based on qualitative and quantitative linguistic content analysis. The analysis of Miqdad’s character using the pattern of character classification in Islamic sources shows that Miqdad’s personality is described as chaste, calm, self-confident and clever in narrative, historical and Qur’ānic sources.
۱۱۷۸.

جایگاه پاشالیک بغداد و امارت بابان در روابط ایران و عثمانی 1236-1266 هجری قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۸ ۱۱۱-۸۳

کلید واژه ها: ایران عثمانی پاشالیک بغداد امارت بابان فتحعلی شاه محمود دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۷۰
نقش و جایگاه پاشالیک بغداد و امارت بابان در روابط ایران و عثمانی، مورد غفلت قرار گرفته است. دولت عثمانی مدتی بعد از پیمان زهاب (1049ق.)، پاشالیک بغداد را تأسیس کرد. در مناطق کُردنشین شمال عراق نیز امارت بابان دارای استقلال نسبی بود. دولت ایران از پیمان زهاب تا عهدنامه دوم ارضروم (1263ق.)، به مدت 214 سال، با سه کانون قدرت باب عالی، بغداد و بابان مواجه شد. در این دو سده، قلمرو غرب ایران، در معرض انواع تهدیدها قرار گرفت. در پژوهش حاضر، بر پایه منابع ایران و عثمانی، به روش داده کاوی و رویکرد تحلیلی- انتقادی، نقش و جایگاه پاشالیک بغداد و امارت بابان در روابط ایران و عثمانی تبیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، با به قدرت رسیدن سلطان محمود دوم، رشته اصلاحاتی در دولت عثمانی آغاز شد که به تدریج منجر به احیا و افزایش نفوذ و قدرت دولت مرکزی عثمانی در ایالات شرقی گردید. با تغییر ساختار قدرت در بغداد، زمینه برای برچیدن امارت بابان فراهم شد. با غلبه بغداد بر بابان که در حقیقت چیرگی عثمانی بر عراق بود، روابط ایران و عثمانی وارد مرحله جدیدی شد.
۱۱۷۹.

تجارب زیسته دانش آموزان مقطع متوسطه دختر از چالش کشف حجاب در مسیر مدرسه ( یک مطالعه پدیدارشناسانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی سال ۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) ۸۰-۵۱

کلید واژه ها: تجارب زیسته دانش آموزان دختر کشف حجاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۹
هدف: از اجرای پژوهش حاضر، احصاء تجارب زیسته دانش آموزان دختر مقطع متوسطه از چالش کشف حجاب در مسیر مدرسه بود. روش : روش پژوهش؛ مبتنی بر رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی از نوع توصیفی بود. برای گردآوری داده ها، از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده و برای تحلیل داده های پژوهش، از تحلیل مضمون بهره گرفته شد. یافته ها:در این مطالعه، ده مضمون کلی در سه بعد محوری شامل برداشت ناصواب ارزش حجاب، دستاویز نمودن ارزش حجاب و القاء تفکر حجاب مانع آزادی جای گرفتند. همچنین ابعاد زمینه های فرهنگی، اجتماعی و شخصی و خانوادگی مبتنی بر تسهیل پدیده حجاب و ابعاد درک شدن به جای طرد شدن، عدم تبیین و روشن نگری مطلوب و مغفول بودن الگو های عملی و شعارزدگی مبتنی بر بازدارنده بودن پدیده حجاب شناسایی شد. نتیجه گیری : بر اساس یافته های این پژوهش می توان استنتاج نمود که مواجهه با چالش کشف حجاب دانش آموزان در مسیر مدرسه مستلزم تغییر نگاه دستگاه های اجرایی به مقوله حجاب است و باید از مواضع برخورد های سطحی و شتاب زده دوری نموده و مسیر تبیین و روشن نگری را جایگزین ساخت. هم چنین نیاز است که در زمینه نیاز های واقعی دانش آموزان و نسل جوان، توسط جامع عمومی و ذینفعان، فرهنگ سازی شده و از پتانسیل نهادهای اجتماعی، آموزشی و رسانه ای و حتی سیاسی بهره گیری شود. چنانچه رویه موجود در رابطه با پدیده حجاب دانش آموزان و نسل جوان تداوم یابد و به فرایند مواجه آن کم توجهی شود؛ موجب شکاف عمیق تری در آینده نزدیک خواهد شد.
۱۱۸۰.

اعتبارسنجی و مسیریابی ثبت و انتقال «حدیث تردد» به روش «فهرستی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۹ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۴۲-۹

کلید واژه ها: تردد خداوند ما ترددتُ مشکل الحدیث اعتبارسنجی حدیث روش فهرستی شهرت کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۸۳
مجموعه احادیث «تردّد خداوند» را که دربردارنده حدیث قدسی: «مَا تَرَدَّدْتُ فِی شَیْ ءٍ أَنَا فَاعِلُهُ کَتَرَدُّدِی فِی مَوْتِ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ» است، می توان از نمونه های بارز مشکل الحدیث دانست که قرن هاست موردبحث و گفتگوی محدثان، فقیهان، متکلمان، فیلسوفان، عرفا و مفسران شیعه و سنی قرار گرفته است. نوشتار پیش رو در پی آن است که اعتبارسنجی مجموعه احادیث «تردّد» را، بر پایه نظام اعتبارسنجی قدماییِ «کتاب محور» واکاود. هدف از اجرای این فرایند، نه فقط پی بردن به اعتبار این مجموعه از احادیث، بلکه افزون بر آن، ردیابی ورود این روایات به اولین مصادر حدیثی شیعه و جریان آن در منابع بعدی است. گردآوری مصادر اولیه دربردارنده این حدیث، می تواند باور نهفته در آن را به عنوان یک اندیشه پذیرفته شده و فراگیر در میان امامیه مطرح کند. از این رو برای دستیابی به این دو مهم، یعنی: شناسایی راویان اول و نیز کشف اولین کتب حدیثی دربردارنده حدیث تردد، با تحلیل اسناد این حدیث ارزشمند و مشهور در منابع حدیثی موجود، به ردیابی آن در مصادر حدیثی اولیه و در نتیجه، اثبات اعتبار و استحکام آن دست یافتیم.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان