عرفات

جمال الدین وزیر اصفهانی معروف به «جواد»، از وزرای آل زنگی موصل، در نیمه سده ششم هجری است که در دوره وزارت خود، خدمات عمرانی فراوانی در حرمین شریفین از خود به جای گذاشت. در بخش اول این نوشتار، زندگی نامه اجمالیِ وی بیان گشته و ویژگی ها و  ابعاد برجسته سیرت وی؛ از جمله خدم ات اجتماعی او و م دح و ستایش وی از سوی شاعران معاصرش بررسی و به احوال فرزندش جلال الدین علی نیز اشاره شده است. همچنین در این بخش جزئیات انتقال جنازه جواد اصفهانی از موصل به حرمین و به خاک سپاری وی در مقبره اش در مدینه منوره به تفصیل بیان شده است. در بخش دوم مقاله نیز با استناد به منابع معتبر تاریخی، اقدامات عمرانی وی در دو شهر مکه و مدینه و نیز منا و عرفات تشریح گشته است تا بدین ترتیب نقش وی در بازسازی حرمین شریفین، به عنوان یکی از شخصیت های ایرانی صاحب منصب، تبیین و واکاوی شود.

 سرزمین عرفه یا عرفات، از مشاعر مقدس  نزدیک مکه مکرمه و بخشی از جغرافیای مقدس مناسک حج است که وقوف در آن، از ارکان حج تمتع به شمار می آید و این سرزمین،  همه ساله در روز نهم ذی حجّه، شاهد حضور چشمگیر حجگزاران مسلمان است. اهمیت و جایگاه دینی و معنوی عرفات و وقوف در آن، عاملی بوده تا به تدریج، در این سرزمین مساجد و بناهای متعددی ساخته شود. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی معتبر، تلاش شده است تا زمان تقریبی ساخت و پیدایش این بناها  و تاریخچه و تحولات آنها در گذر تاریخ، بررسی شود.

عرفات سرزمینی مقدس و از  نمادهای پیچیده حج است که در طول تاریخ، انسان های بی شماری با آن در ارتباط بوده و از معارف  بی پایانش بهره برده اند. این سرزمین مقدس، همواره با فراخواندن انسان ها به معارف و شناخت های ناب و توحیدیِ خود، مایه هدایت و آشنایی آنان با وظایف اصیل و ذاتی شان گردیده است. اما از آنجا که معارف و اندیشه های عرفات، ژرف و فناناپذیر است، بدیهی است که با گذشت زمان و رشد و شکوفایی اندیشه بشر، پیام ها و کارکردهای تازه تری می یابد. شناخت خود، دیگران (دوستان، همراهان، دشمنان و شیاطین)، جهان طبیعت و ماورا و مهم تر از همه، شناخت خداوند متعال، از جمله برجسته ترین کارکردها و معارف نمادین این سرزمین مقدس به شمار می رود که در کمال و دستیابی حج گزاران به قرب الهی، نقشی اساسی دارد که نیازمند تحلیل و بررسی است.   نوشتار حاضر با رویکردی ارتباطی، به معنا شناسی سرزمین مقدس عرفات، به عنوان یکی از نمادهای پیچیده حج پرداخته و کارکردها و جنبه های نمادین آن را به عنوان راهبردی شناختی برجسته کرده است.

یکی از فضایل امام حسن مجتبی(ع)، انجام حج های پیاده از مدینه تا مکه است، ولی تعداد این حج ها به صورت های مختلف؛ یعنی پانزده، بیست و بیست و پنج حج گزارش شده است. با توجه به دوران محدود ده ساله امامت آن حضرت(ع)، این پرسش وجود دارد که ایشان در چه مقطعی این تعداد حج پیاده را انجام داده است؟ مقاله پیش رو که با هدف بررسی میزان درستی این آمار و چگونگی انجام آن با روش سندپژوهی تدوین یافته است به این نتیجه رسیده است که با توجه به دوران امامت آن حضرت(ع)، این آمار به عنوان حج پیاده از مدینه به مکه نادرست و ناهم گون با حقایق تاریخی است. به نظر می رسد پیاده روی های امام(ع) مربوط به رفتن از مکه به منا و از آن جا به عرفات و سپس به مشعر و گاه به منا بوده است و روایتی صحیح نیز به این نکته اشاره کرده است. بر اساس این برداشت، امکان انجام حج با چنین شرایطی قبل از امامت آن حضرت نیز متصور است.

در این مقاله نویسنده کوشیده است با بهره گیری از عرفات العاشقین گوشه هایی از روابط تجاری و مهاجرت بازرگانان ایرانی به هند و جنوب شرق آسیا و چین و نقش آنان در گسترش فرهنگ ایرانی و به ویژه زبان فارسی را روشن سازد. برای این منظور نخست کلیاتی در باره دوره های روابط دریایی ایران با هند و چین آورده و سپس براساس متون تاریخی به معرفی واژه «آفاقی» یا «غربی» پرداخته و سرانجام اطلاعات افزوده عرفات را در این زمینه بررسی کرده است.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل و نقد دیدگاه فقهای امامیه با محوریت آرای امام خمینی و فقهای اهل سنت در خصوص خلل در وقوفین (عرفات و مشعر) نگاشته شده و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و ابزار از نوع کتابخانه ای به بررسی خلل و آسیب هایی که به اجزاء وقوفین وارد می شود، پرداخته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که در فقه امامیه اگر خلل عمدی به نیت، زمان، مکان و کیفیت وقوفین وارد شود، با توجه به اصل اولی، موجب بطلان وقوفین و نهایتاً بطلان حج می شود، خواه خلل وارده نقیصه باشد، خواه زیاده؛ ولی در صورت معذور بودن در برخی از اجزا خللی به صحت وقوفین و حج وارد نمی شود. در فقه اهل سنت نیز در وقوف عرفات هر گونه خلل عمدی به شرایط وقوف، موجب بطلان وقوف عرفات و حج می شود؛ ولی در وقوف مشعر به دلیل رکن نبودن آن، در صورت وارد شدن خلل عمدی یا سهوی موجب بطلان وقوفین و حج نمی شود.