درخت حوزه‌های تخصصی

اخلاق اسلامی

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
اخلاق اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی
اخلاق عملی (اخلاق دستوری) اخلاق کاربردی اخلاق نظری اخلاق نقلی و تاریخی (نمونه های رفتاری) کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۱۰۱ تا ۳٬۱۲۰ مورد از کل ۳٬۲۲۲ مورد.
۳۱۰۱.

کاربرد فضیلت گرایی اخلاقی در روش شناسی اخلاق کاربردی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۳) 26 - 42

کلیدواژه‌ها: اخلاق اخلاق کاربردی فضیلت گرایی اخلاقی روش شناسی استقراء گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۰۰
بنا بر مبنا و مُدل استقراء گرایی - در روش شناسی اخلاق کاربردی و در فرایند مواجهه با چالش ها و حلِّ مسئله های اخلاقی - به جای مراجعه به نظریه ها یا اصول، بر تصمیم گیری به اقتضای شرایط خاصِّ حاکم بر هر چالش یا مسئله جزئی تأکید می شود. این مُدل که «مدل از پایین به بالا» نیز نامیده می شود، انواع گوناگونی دارد. فضیلت گرایی اخلاقی را مطابق برخی رویکردهای آن، از انواع مُدل استقراءگرایانه شمرده اند. جدای از درستی یا نادرستی این نسبت، مسئله این مقاله آن است که فضیلت گرایی اخلاقی چه کاربردی در روش شناسی اخلاق کاربردی دارد؟ در مقام پاسخ به این پرسش مهم، با بهره گیری از روش توصیفی۔تحلیلی، ضمن بازخوانی معیار و ملاک فضیلت گرایی اخلاقی و تحلیل انواع رویکردهایی که در این ملاک با مباحث روش شناسی اخلاق کاربردی تناسب دارند، این نتیجه حاصل شده است که تنها رویکرد غیرغایت انگارانه در فضیلت گرایی اخلاقی با مُدل استقراء گرایی انطباق دارد که نقد این رویکرد، ناقص و ناتمام بودن آن را نشان می دهد. کاربرد فضیلت گرایی اخلاقی در روش شناسی اخلاق کاربردی درخور توجه و دارای آورده ها و مزیّت هایی است که البته، نیازمند تکمیل و غنی سازی با منظر و دیدگاهی اسلامی اند.
۳۱۰۲.

امکان سنجی کشف حکم اخلاقی بر اساس بنای عقلا در دیدگاه اصولیون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ۱۷ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۳ ۱۱۰-۹۱

کلیدواژه‌ها: حکم اخلاقی بنای عقلا منشأ ارزش اصولیون معیار ارزش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۶۰
تعیین منشأ حکم اخلاقی ازجمله دغدغه های اصلی فیلسوفان اخلاق است. برخی اندیشمندان غربی توافق جمعی را معیار ارزش و مناط وضع احکام اخلاقی دانسته اند. در اندیشه اسلامی نیز اصولیون از ضابطه بنای عقلا در طریق استنباطات فقهی بهره گرفته اند. نظر به این مناسبات ظاهری، پژوهش حاضر درصدد برآمده با روش توصیفی تحلیلی به امکان سنجی وضع یا کشف حکم اخلاقی بر اساس بنای عقلا در دیدگاه اصولیون بپردازد. در صورت پذیرش حجیت ذاتی و امکان پذیر نبودن ردع بنائات عقلایی، می توان مبنایی برای کشف حکم اخلاقی بر اساس بنای عقلا به دست آورد. بااین حال، یافته های پژوهش نشان می دهد استدلال مدافعان حجیت ذاتی بنائات عقلایی و ازجمله بدیهی عقلی دانستن آن، ایراد مبنایی و بنایی دارد و فاقد کارایی در استنباط حکم اخلاقی است. بررسی نشان می دهد کاربست بنای عقلا در کشف احکام اخلاقی، با دشواری های نظری و روش شناختی دیگری نیز مواجه است. تمایز ماهیت حجیت و اعتبار در بنائات عقلا نسبت به ارزش های اخلاقی، تمایز هستی شناسی ارزش در نسبت سنجی با مناط بنای عقلا، و توقیفی بودن مناطات ارزش ها در مقابل عقلایی و عقلی بودن بنائات عقلا، ازجمله این دشواری هاست.
۳۱۰۳.

مقایسه تطبیقی نگاه آموزه های دینی و عرفان اسلامی به اِفراط و اعتدال در عبادت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲) 119 - 137

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی اعتدال در عبادت اِفراط در عبادت عرفان اسلامی اِفراط و اعتدال در سلوک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۳
در آیات قرآن و احادیث معصومین (ع) تأکیدات بسیار زیادی در باب ضرورت رعایت اعتدال در انجام عبادات به چشم می خورد و هر گونه اِفراط در عبادت، به شدّت نکوهش شده است. در نگاه عارفان مسلمان نیز با آن که عبادت، اساسی ترین رُکن اسلام و مسلمان بودن است، ضمن نهی از اِفراط در عبادت، به رعایت اعتدال در عبادت توصیه و تأکید شده است. در این مقاله، با نگاهی تحلیلی، به بررسی دیدگاه اسلام و عرفان اسلامی به مسئله اِفراط و اعتدال در عبادت پرداخته شده است و در نهایت، در یک مقایسه تطبیقی، هماهنگی و هم سویی آنها در این بحث نشان داده شده است. در آیات و روایات و همچنین در آثار عارفان مسلمان، بر ضرورت رعایت اعتدال در عبادت، تأکید شده و آدمیان را از افتادن در ورطه اِفراطی گری در عبادت بر حذر داشته اند. با توجه به آموزه های قرآن کریم و روایات معصومین (ع) و همچنین با نگاه به آثار و آموزه های عارفان مسلمان، در می یابیم که زیاده روی در انجام عبادت، نه تنها سبب ارتقای معنوی انسان نمی شود، بلکه ممکن است زمینه های تباهی و تیره گی قلب آدمی را نیز فراهم آورد.
۳۱۰۴.

جستاری در مساله شناسیِ مناسبات اخلاق و اقتصاد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۳) 91 - 116

کلیدواژه‌ها: اخلاق اخلاق و اقتصاد مناسبات اخلاق و اقتصاد اقتصاد دستوری اقتصاد اثباتی توسعه و تولید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۲
واکاوی مناسبات اخلاق و اقتصاد - به عنوان دو شاخه معرفتی و نیز دو شیوه زیستن - همواره مهم و در خور توجه بوده است. در این نگاشته، ضمن بررسی یک نقطه آغاز مهم تاریخی در پژوهش های ناظر به مناسبات اخلاق و اقتصاد، دیدگاه های خاص و در خور تأملِ یکی از آغازگران این پژوهش را که به ناسازگاری اخلاق فردیِ سنّتی - به عنوان یک شیوه زیست فردی - با اقتصاد - به عنوان یک شیوه زیست اجتماعی/ نظام مند - قائل بوده است، پرداخته شده است. در این راستا، پس از واکاوی خاستگاه مشترک گفتمان اخلاق و اقتصاد، به مفهوم شناسی اخلاق و اقتصاد - به عنوان دو حوزه معرفتی و دو شیوه زیستن - پرداخته شده و در ادامه، مناسبات اخلاق و اقتصاد - در سه محورِ انگیزش، بینش، و کُنش اخلاقی/ اقتصادی - همراه با طرح چند مسئله مهم ناظر به هر یک از آنها، بررسی و تحلیل شده است. بی شک، طرح و تبیین این مسایلِ مهم میان رشته ای مربوط به مناسبات اخلاق و اقتصاد، نقشه راه و راهنمایی برای محققان در انجام پژوهش های بعدی خواهد بود.
۳۱۰۵.

کارکردهای عقل پیش از تعلق به ساحت انسانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۶ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۹) 5-24

کلیدواژه‌ها: عقل میل فعل اخلاقی عقل کارکرد عقل شناختِ بایدها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۱۹
عقل از مخلوقات روحانی خدا به صورت موجودی مستقل خلق شده و به انسان هبه شده است. عقل پیش از تعلق به وجود انسان، کارکردهایی دارد. این نوشتار به کارکردهای عقل در حوزه اخلاق می پردازد تا روشن شود آیا عقل در بُعد معرفتی، تنها «هست ها» را درک می کند یا «بایدها» را نیز درک می کند. باید مشخص شود که عقل در بُعد غیر معرفتی «میل، اراده و افعال خارجی» چه کارکردهایی دارد. با تکیه بر روایات امامیه و بر اساس رویکرد نص گرایانه در تحلیل روایات به این نتیجه رسیدیم که عقل در حوزهٔ معرفت شناسی، هست ها و بایدها را می شناسد و این شناخت در دو ساحت شناخت در قالب «نشانه و زبان» و «تحلیل و استنتاج» رُخ می دهد. توانایی زبانی و استنطاقی عقل یکی از کارکردهای معرفتی عقل است که می توان به صورت مستقل آن را مطرح کرد. عقل، افزون بر ادراک در حوزه رفتار نیز کارکردهایی دارد. قدرت، مشیت، اختیار، میل و اقدام عملی و عینی از کارکردهای عقل است. عقل تمام رفتارهای ملائکه و روحانیین را می تواند داشته باشد که اموری مثل «اِقبال، ادبار، سجده، تکلّم و دعا» از امور مُصرح در قرآن کریم است.
۳۱۰۶.

چالش های اخلاقی وضع قانون و راهکارهای برون رفت از آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۳) 43 - 66

کلیدواژه‌ها: نمایندگان مجلس چالش اخلاقی تعارض اخلاقی اخلاق قانونگذاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۲۰
مجلس شورا، امروزه از مهم ترین عناصر حکومت در بسیاری از کشورهای جهان است که وظایف و اختیارات گسترده ای دارد. مهم ترین وظیفه مجلس، قانون گذاری برای اجزای مختلف حکومت و مردم است که چگونگی آن نقش بی بدیلی در سعادت و یا شکست یک ملت ایفا می کند. نمایندگان مجلس - در فرایند قانون گذاری - با چالش هایی و موقعیت های پیچیده ای مواجه می شوند که تشخیص وظیفه اخلاقی و عمل به آن را در برخی موارد - به شدت - دشوار می سازد. مهم ترین چالش اخلاقی برای یک نماینده مجلس - در فرایند وضع قانون - قرار گرفتن در معرض و موقعیت تعارض منافع است که البته، اَشکال و انواع گوناگونی دارد. در این مقاله، به شیوه ای توصیفی ۔ تحلیلی، تلاش شده تا با بیان و بررسی مهم ترین چالش های اخلاقی ای که در زمینه قانون گذاری برای نمایندگان مجلس رخ می دهد، افزون بر ارائه شیوه هایی برای برون رفت از این چالش ها، راهکارهایی برای پیش گیری از بروز برخی از این دست چالش ها ارائه و پیشنهاد شود.
۳۱۰۷.

نقش «قصد» در حُسن و قُبح اخلاقی ، از منظر آخوند خراسانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۳ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۸ 43 - 68

کلیدواژه‌ها: قصد حسن اخلاقی حسن فاعلی حسن فعلی اثر قصد جاهل اثر قصدِ متجری اثر قصد بر حُسن و قبح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۱۱
بحث حُسن  و قُبح از مسائل مهم کلام ، فلسفه و اصول فقه است. از طرفی دیگر ، قضاوت درباره نیکویی و بدی ، به متغیّرهایی نظیر «قصدِ فاعل» وابسته است. یکی از مسائل مورد کنکاش فقیهانِ اصولی و فیلسوفان اخلاق ، بررسی نقش قصد در ارزش عمل و حُسن  و قُبح افعال است. در این میان ، اندیشه های ملا محمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی) ، درباره تأثیر قصد بر حُسن  و قُبح افعال از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله با روش تحقیقی۔ توصیفی ، ضمن مفهوم پردازی حُسن  و قُبح و تبیین دیدگاه های مختلف درباره معنای آنها ، نظر فقیه و اصولی بزرگ ، آخوند خراسانی درباره نقش قصد در حُسن  و قُبح اخلاقی تحلیل شده است. از نظر آخوند خراسانی ، « حُسن  و قُبح» همان ملائمت و منافرت فعل با قوّه عاقله است. به این معنا که هر عملی که مورد تأیید عقل باشد ، ملائم و اگر عقل آن را تأیید نکند ، مورد تنفر است. قصد فاعل نیز یکی از معیارهای ملائمت و منافرت با عقل است. بدین ترتیب ، قصد خوب ، حُسن فاعلی دارد ، چنان که قصد بد قُبح فاعلی دارد ، یعنی عقل اراده انجام افعال قبیح را نمی پسندد و به قبح آن حکم می کند و به تبع قبحِ نیّت عمل نیز قبیح شمرده می شود.
۳۱۰۸.

ارزیابی نسبت میان دین و اخلاق از دیدگاه تامس نیگل(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۴ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 74 - 94

کلیدواژه‌ها: اخلاق هنجاری تامس نیگل نسبت دین و اخلاق نظرگاه آفاقی و انفسی مصلحت اندیشی دیگرگزینی و گرایش دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۳۶
دیدگاه های گوناگونی درباره نسبت دین و اخلاق ارائه شده است. یکی از انواع نسبت میان آنها وابستگی روان شناختی آنها به هم دیگر است. تامس نیگل فیلسوف تحلیلی معاصر در نظریه اخلاق هنجاری خویش، با تفکیک زندگی مطلوب به زندگی خوش و اخلاقی، کوشیده است تا از عینیت ارزش های زندگی خوش و اخلاقی دفاع کند. او با تفکیک 1) نگاه آفاقی و انفسی به زندگی؛ 2)تفکیک امیال انگیخته و ناانگیخته؛ 3) ارائه دیدگاه های برون گرا و درون گرا درباره منشأ انگیزه اخلاقی و 4) ارائه دو تقریر حداقلی و حداکثری از درون گرایی، با دفاع از درون گرایی حداقلی، راه را برای دفاع از مؤلفه های همگرایی انگیزشی و عینیت ارزش های زندگی خوش و اخلاقی، یعنی «مصلحت اندیشی» در زندگی خوش و  «دیگر گزینی»  در زندگی اخلاقی گشوده است. از سوی دیگر، نیگل بر این باور است که به مدد باورهای دینی می توان همگرایی انگیزشی در زندگی خوش و اخلاقی را تقویت کرد و کمک آموزه های و باورهای دینی به همگرایی انگیزشی و عینیت ارزش های زندگی خوش و اخلاقی را می توان نوعی وابستگی روان شناختی غیر انحصاری و غیر الزامی ارزش های اخلاقی به باورهای دینی شمردتفکیک زندگی مطلوب به زندگی خوش و اخلاقی و دفاع روان شناختی از عینیت آنها و دفاع از نوع خاصی از وابستگی روان شناختی ارزش های اخلاقی  به باورهای دینی از نقاط برجسته نظریه اخلاق هنجاری نیگل است، ولی تکیه او بر تبیین روان شناختی، محدود کردن ارزش های اخلاقی به ارتباط انسان ها با یکدیگر، عدم توجه به ارتباط انسان ها با خداوند و طبیعت و عدم توجه به تفاوت باورهای دینی در ادیان در تبیین چگونگی وابستگی آنها به هم دیگر از نکاتی است که شایسته است در نظریه نیگل بدانها توجه شود.
۳۱۰۹.

وجودشناسی دلایلِ انگیزشی عمل(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۱ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ 69 - 90

کلیدواژه‌ها: دلایل عمل دلایل هنجاری وجودشناسی دلایل فعل درست امر واقع گرایی عقلانیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۸
در مباحث جاری درباره دلایل عمل، یکی از سؤالات راجع به وجودشناسی دلایل است و این که دلایل چگونه چیزهایی هستند. اگر چه این بحث مستقیماً و صرفاً درباره عمل اخلاقی نیست، مبنای بعضی بحث های دیگری است و لوازم مهمی برای نظریه اخلاقی دارد. یکی از دیدگاه ها در این باره امرِ واقع گرایی (factualism) است. طبق این دیدگاه، دلایلِ عمل از مقوله امرِ واقع (fact) هستند. در مقابل، کسانی به روان شناسی گرایی قائل هستند که طبق آن دلایل عمل از مقوله امورِ روان شناختی اند. در این جا بعضی نقدها به امرِ واقع گرایی را معرفی و ارزیابی می کنیم. از نظر منتقدان، امرِ واقع گرایی به این دو لازمه ناپذیرفتنی متعهد است: 1) تبیین ناظر به واقع نیست؛ 2) دلایل نقش عِلّی در عمل ندارند. در مقابل، از این پیشنهاد دفاع می کنیم که در نقدها به امرِ واقع گرایی، تفکیکی میان دلایل (انگیزشی و تبیینی) نادیده گرفته شده است. برای تقویت این پاسخ، توضیح می دهیم که تفکیک دلایل انگیزشی از دلایل تبیینی بنا به ملاحظاتی مستقل از نزاع وجودشناسی دلایل طرح می شود و از این رو، توسل امرِ واقع گرایی به تفکیک راهکاری موضعی (ad hoc) نیست. بدین ترتیب، هم از امرِ واقع گرایی در مقابل بعضی نقدها دفاع می کنیم و هم به اهمیت تفکیک دلایل انگیزشی از دلایل تبیینی توجه می دهیم.
۳۱۱۰.

نقد و بررسی دیدگاه محقق اصفهانی در باب قضایا و ارزش های اخلاقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۱ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 113 - 128

کلیدواژه‌ها: ارزش حسن قبح اخلاق مشهورات قضایای اخلاقی محقق اصفهانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۳۳
شیخ محمدحسین اصفهانی - اندیشور اصولی شیعی - با استناد به سخنان حکیمان مسلمان تلاش کرده است تا تصویری عُقلایی از نظریه مشهور بودن قضایای اخلاقی ارائه کرده و طرحی نو در افکند. بنا به دیدگاه او، خوبی و بدی اخلاقی به معنای «استحقاق مدح و ذم» است؛ زیرا در مرحله معناشناسی آنچه از ارزش اخلاقی اراده می شود، همین بُعد تحسین پذیری و تقبیح پذیری است. در تبیین وجودشناختی محقق اصفهانی از حُسن و قبح اخلاقی دو عنصر مهم وجود دارد: یکی، تحسین و تقبیح عُقلا و دیگری، نگاه ابزاری به این تحسین و تقبیح، به این معنا که تحسین و تقبیح عُقلا به این دلیل است که افعال اخلاقی راهی برای حفظ نظام اجتماعی و جلب مصلحت ها و دفع مفسده ها به شمار می آیند. در این مقاله پس از طرح و تحلیل جانمایه نظریه و ادعای محقق اصفهانی و واکاوی لوازم آن، به نقد این دیدگاه پرداخته شده است.
۳۱۱۱.

دلایل هنجارین «ایثار و از خود گذشتگی» در اخلاق وحیانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 77 - 96

کلیدواژه‌ها: اخلاق نقلی اخلاق هنجاری اخلاق اسلامی ایثار ازخودگذشتگی گذشت نفس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۹۱
ایثار و ازخودگذشتگی از جمله مفاهیم و اصول اساسی در اخلاق اسلامی است که براساس آن، انسان با نادیده انگاشتن منافع شخصی، دیگری را بر خویشتن مقدم می کند. دلایل و تبیین های مختلفی برای ایثارگری می توان بیان کرد.در پژوهش حاضر کوشیده است که با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه به قرآن و حدیث، دلایل هنجاری و وجه ارزشمندی ایثار را تبیین کنیم و به این پرسش بپردازیم که از منظر اخلاق ماثور، چرا انسان باید برای دیگران از منافع شخصی خویش بگذرد. آیا دلایل نتیجه گرایانه ای وجود دارد یا وظایف و فضایلی هستند که انسان را به ایثارگری می رسانند در پاسخ به این پرسش؛ بر اساس نظریه ها و دسته بندی های رایج اخلاق هنجاری این مسئله، ارزیابی و تحلیل شده است. ارزیابی و تحلیل آیات و روایات نشان می دهد که در اخلاق نقلی، دلیل واحدی برای ایثارگری نیست بلکه دلایل متفاوتی برای ایثارگری وجود دارد. در برخی موارد، ایثارگری به دلایل نتیجه گرایانه است.عامل به دنبال کسب منافعی است که این ایثارگری در مواردی از جمله کسب منافع اخروی ارزشمند است. در مواردی نیز ایثارگری به دلایل وظایف گرایانه مانند اقتضای امرالهی یا عقل است. در مواردی نیز می توان گفت که منش و شخصیت ایثارگرایانه است که فرد ازخودگذشتگی می کند و پروای دیگران را دارد.
۳۱۱۲.

تحلیل سه تلقی و تعریف از تواضع؛ رویکردهای ارسطو ، آگوستین و جولیا درایور(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۳ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۸ 89 - 109

کلیدواژه‌ها: تواضع اخلاق فضیلت ارسطو سنت آگوستین جولیا درایور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۲۰
«تواضع» یکی از فضایل تا حدی مغفول در دوران جدید است. بر همین مبنا ، در نوشتار پیش رو تعاریف متنوع و نسبتاً پراکنده از این فضیلت به اجمال بیان و بررسی شده و در نهایت ، نقد و بررسی سه رویکرد اصلی و متفاوت به تواضع، محور کار قرار گرفته است. رویکرد ارسطو به عنوان نماینده تمام و کمال دوران باستان ، بر عدم فضیلت انگاری «تواضع» تکیه دارد. در رویکرد قدّیس آگوستین به عنوان نماینده برجسته متفکران قرون وسطیٰ نه تنها تواضع به مثابه یک فضیلت ، بلکه به عنوان مبنایی ترین فضیلت در زیست انسانی و ایمانی معرفی می شود. جولیا درایور - فیلسوف معاصر - با نگرشی کاملاً متفاوت ، تواضع حقیقی را مستلزم نقص معرفتی و بی خبری نسبی از خود می داند. جمع بندی و پیشنهاد نوآورانه مقاله حاضر این است که «تواضع» در سه سطح رفتاری یا بیرونی ، روحی یا درونی و وجودی تعریف شود تا از این گذرگاه دست کم برخی از چالش های موجود در ارائه تبیین و تعریفی دقیقْ از تواضع مرتفع شود.
۳۱۱۳.

تحلیلی از نقش معاشرت در بازآموزی رفتارهای اجتماعی بر اساس آموزه های دینی( با تاکید بر شیوه الگویی)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: مطالعات اخلاق کاربردی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۶) 107 - 134

کلیدواژه‌ها: همنشینی شیوه الگویی الگوپردازی الگودهی و الگوزدایی بازآموزی رفتار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۱۱
این پژوهش با رویکرد نظری، تحلیلی و بررسی اسنادی، به واکاوی نقش معاشرت به شیوه الگویی در بازآموزی رفتارهای اجتماعی بر اساس آموزه های دینی می پردازد. دین اسلام، بر اولویت اخلاق بر همه امور تاکید و رسالت پیامبر اسلام را بر آن مبتنی می کند. در جامعه اسلامی، اهداف نظام تربیتی بر رشد ارزش ها و فضایل اخلاقی، بر اساس ایمان به خدا، تربیت افراد متعهد و تحکیم برادری و سایر ارزش های اخلاقی و اجتماعی تاکید دارد. یافته های پژوهش حاکی است که روش الگویی در تربیت اسلامی و معاشرت با الگوهای ماندگار در جامعه، موجب شکوفاسازی استعداهای فطری، خودشناسی، کمال خواهی، زیبایی جویی، آزادی و استقلال طلبی و نیز شکل گیری شخصیت فرد به شیوه الگوپردازی، الگودهی و الگوزدایی می شود. دراسلام، الگوپردازی و الگودهی، به شیوه ایجابی است، و الگوزدایی، گونه ای از تربیت سلبی است. در شیوه ایجابی، اصل بر «آماده س ازی و رغبت انگی زی» است، اما در رویکرد س لبی، بر استخراج و استکشاف درون مایه های مخاطب از طری ق پیرای ش و زدای ش موان ع راه رش د، ب ا هدف ش کوفاسازی قابلیت ه ای نهفت ه فرد استوار است. در شیوه نخست، با بیان ویژگی های مثبت الگوها، نوعی جذب، انجذاب و دلدادگی و در الگوزدایی، با بیان ویژگی های منفی، نوعی دلزدگی در فرد ایجاد می شود. بنابراین، در آموزه های دینی بر خلاف نظریه ساترلند و کرسی، افزون بر الگوزدایی و توصیه به اجتناب از معاشرت با دوستان ناباب، بر ارائه الگوهای ناب و الگوپردازی و الگودهی نسبت به همنشیان و دوستان شایسته در بازآموزی رفتارهای اجتماعی تاکید شده است.
۳۱۱۴.

واکاوی پدیدارشناسانه خشونت خانگی؛ یک دورنمای اخلاقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۳ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ 113 - 140

کلیدواژه‌ها: اخلاق خانواده پدیدارشناسی فلسفی خشونت خشونت خانگی رابطه گروی اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۱۱۲
خشونت در رابطه های درون خانوادگی یا «خشونت خانگی» (به مثابه نوعی از خشونتِ خاموش که با اغماض نگریسته شده و کمتر به مرحله گزارش و شکایت رسمی می رسد)، پدیده ای منفی در ساخت اخلاقی و فرهنگی جامعه است که البته ، بنیان های فلسفی و متافیزیکی دارد. خانواده، نخستین شبکه نسبت های میان فردی را برمی سازد و در ذات خودْ حامل سلسله مراتبی از رابطه ها و ارزش های رابطه ای است که سامان مندی خانواده را تضمین می کند. وجه همبستگی اعضای خانواده رفتارها و کنش های رابطه ای است که متناسب با نقش های خانوادگی دریافت کرده اند. بنابراین ، بروز خشونت که در تحلیل نهایی، می تواند با غایت إعمال قدرت و گسترش سطح نفوذ و تأثیرگذاری بر دیگر اعضای خانواده همراه باشد نیز از طریق رفتارهای مختلف خشونت آمیز - به نحو مثبت یا منفی - توجیه می گردد. در این مقاله، تلاش خواهم کرد در ابتدا و تا حد امکان، به پدیدارشناسی سازیِ فلسفی زوایا و جنبه های مختلف خشونت - به مثابه کنشی رابطه ای - بپردازم. سپس تلاش خود را به پدیدارشناسی خشونت در رابطه های درون خانوادگی، از منظری فلسفی، معطوف می کنم تا بافت تجربی۔احساسی تحقّق آن در نخستین واحد اجتماعی آشکار شود و  در پایان نیز با پیشنهاد نظریه «رابطه گروی اخلاقی» راه حلی نظری برای تعدیل بنیادین این نوع خشونت فراپیش نهم.
۳۱۱۵.

جایگاه معرفت در نظریه اخلاقی قرب الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ۱۶ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۶۲ ۲۶-۷

کلیدواژه‌ها: هدف اخلاق نظریه اخلاقی معرفت حضوری نظریه قرب الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۸۸
بررسی جایگاه معرفت در نظریه قرب الهی به روش توصیفی تحلیلی هدف این پژوهش است. بسیاری از اندیشمندان اسلامی قرب الهی را هدف اخلاق دانسته و معرفت خدا را شرط لازم آن قلمداد کرده اند، اما برخی معنای قرب الهی را بر معرفت حضوری به خدا تطبیق می دهند و تشبه الهی، قرب منزلتی و قرب تکوینی را هدف نهایی اخلاق نمی دانند. به نظر می رسد اگرچه معرفت حضوری به خداوند مراتب بالای قرب الهی است و در این صورت، نوعی معرفت می تواند هدف اخلاق محسوب شود، قرب الهی را به معنای معرفت حضوری به خدا دانستن سبب خروج بسیاری از مراتب قرب الهی خواهد شد؛ زیرا بسیاری از انسان ها که اعمال اخلاقی را با علم حصولی به خدا و به هدف وصول به بهشت و دوری از جهنم انجام می دهند از قلمرو قرب الهی خارج می شوند؛ درصورتی که این افراد نیز با حسن فاعلی که دارند، حدنصاب اخلاق را کسب کرده اند و با علم حصولی از خدا، که شرط لازم وصول به این درجه از قرب الهی است، توانسته اند مرتبه ای از هدف اخلاق را به دست آورند.
۳۱۱۶.

بررسی تجارب زیسته مشاوران از ادراک اخلاقی و چالش های آن در حرفه مشاوره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۳۲) 163 - 194

کلیدواژه‌ها: ادراک اخلاقی مشاوران مشاوره چالش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۹۴
در فرایند مشاوره، مشاوران ناچار به درک اخلاقی موضوعات مختلفی هستند که در این مسیر چالش های زیادی وجود داشته و مواردی تاثیرگذارند به همین دلیل این پژوهش تجارب مشاوران از ادراک اخلاقی و چالش های آن را مورد بررسی قرار می دهد. روش شناسی این پژوهش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی بود. جامعه موردپژوهش را مشاورانی که در حداقل پنج سال سابقه داشتند ، تشکیل دادند. از بین آنها به روش نمونه گیری هدفمند نمونه بیست نفری انتخاب شدند، فرآیند نمونه گیری تا رسیدن به اشباع طول کشید. روش جمع آوری داده، مصاحبه نیمه ساختاری یافته بود. تحلیل داده ه ای گردآوری شده به روش کلایزی انجام شد. بعد از تحلیل داده ها سی و شش مضمون فرعی، پنج مضمون اصلی شامل (ویژگی های شخصیتی، رشد اخلاقی- حرفه ای، نظام ارزشی و اعتقادی، حساسیت به مسائل فرهنگی، آگاهی از کاستی های نظامنامه) به دست آمد. نتایج یافته های پژوهش علاوه بر ایجاد بینش و آگاهی نسبت به چالش های مشاوران در ادراک اخلاقی، می تواند جهت برنامه ریزی برای رفع مشکلات و مسائل این گروه و مراجعین و سازمان ذی نفع مورداستفاده قرار گیرد.
۳۱۱۷.

قلمرو معرفتی اخلاق تفسیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۱ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ 6 - 26

کلیدواژه‌ها: اخلاق تفسیر اخلاق باور اخلاق پژوهش اخلاق علم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۱۱۷
مسئله پژوهش حاضر، ترسیم قلمرو معرفتی اخلاق تفسیر است. اخلاق تفسیر شامل کدام حوزه های معرفتی می شود؟ «اخلاق باور»، «اخلاق پژوهش» و «اخلاق علم» ساحت هایی هستند که زیر چتر آموزه های اخلاقی و قلمرو دانشِ اخلاق کاربردی بالیده اند. «اخلاق تفسیر» نیز بخشی از اخلاق کاربردی است که بر اصول و ضوابط اخلاقیِ فرایند تفسیر تمرکز دارد. کنش «تفسیر» می تواند به مثابه عمل متعاقب باور تفسیریِ مفسّر ملتقای «اخلاق باور» باشد و از جهتی به مثابه فرایندی مسئله محور و دارای روش و چارچوب نظری با «اخلاق پژوهش» پیوند داشته باشد و نیز به منزله یک رشته علمی با «اخلاق علم» در ارتباط باشد؛ به این معنا که گاهی مراد از تفسیر، مدلّل نمودن باورهای مفسّر است، گاه تفسیر در مقام پژوهش قرار می گیرد و گاه در مقام علم.«اخلاق تفسیر» می تواند با هر کدام از این ساحت ها، فضای کاربرد مشابهی داشته باشد. بنابراین، فرضیه این تحقیق این است که بر اساس تلقی های گوناگون از دانش «تفسیر»، مقوله «اخلاق تفسیر» می تواند در ذیل «اخلاق باور»، «اخلاق پژوهش» و «اخلاق علم» قرار گیرد. نسبت اخلاق تفسیر به هر کدام از این دانش ها مقتضی و مستلزم پیش فرض هایی است که این پژوهش عهده دار تبیین آن هاست.
۳۱۱۸.

اخلاق زنانه نگر و تحوّلات آن در پویانمایی های شاهدخت های دیزنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۲ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴ 137 - 159

کلیدواژه‌ها: اخلاق زنانه نگر اخلاق مراقبت محور پویانمایی های شرکت دیزنی پویانمایی و اخلاق زنانه نگر شاهدخت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۲۲
شرکت دیزنی از سال 1937 تا سال 2018 ، 18 پویانمایی با محوریت شاهدخت (princes) ارائه کرده که نماینده ذهنیت و گفتمان زنانه نگر زمانه خود بوده اند . این پویانمایی ها با به چالش کشیدن اخلاق سنتی ، اخلاق زنانه نگری را ارائه می دهند که متناسب با نظریه های غالب جامعه آمریکا در آن زمان بود و بدین ترتیب، گرایش های لیبرال و رادیکال در این 18 اثر مشاهده می شود . در این پژوهش، تحوّلات اخلاق زنانه نگر شاهدخت های دیزنی، در 80 سال اخیر بررسی و تحلیل شده است . روش ، تحلیلی ۔تاریخی متناسب با گفتمان زنانه نگر دوره پخش آثار ، یکی از ابزارهای پژوهش این مقاله است . برای بررسی پیام و استخراج اخلاق زنانه نگر در پویانمایی ها ، روش تحلیل محتوا به کار گرفته شده است . بر اساس نتایج این پژوهش، اخلاق مراقبت محور در دهه نود قرن بیستم، محور اصلی اخلاق زنانه سینمای دیزنی بود . در دهه اول قرن بیست و یکم این امر کمرنگ تر شده و در دهه دوم قرن بیست و یکم با تغییراتی جهت مراقبت محور به سمت حمایت زن از زن تبدیل می شود . به همین نسبت فاعلیت زنان در دهه دوم قرن بیست و یکم افزایش یافته و افزون بر وظیفه حامی ، هدایت گر نیز می شود . آزادی روند پویانمایی ها از مقابله با سنّت برای رسیدن به انتخاب  (مسیر زندگی) و شکوفایی استعداد تغییر یافته است .
۳۱۱۹.

جایگاه برهان نظری در فلسفه اخلاق: تحلیل و بررسی روایت سی. دی. سی. ریو از اخلاق ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ 53 - 77

کلیدواژه‌ها: اخلاق برهان نظری ارسطو ریو گزاره های hôs epi to polu ضرورت De Dicto

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۰۳
برخی فلاسفه اخلاق استدلال های اخلاقی را از زمره استدلال های نظری می انگارند و نتیجه این استدلال ها را نوعی گزاره یا باور می دانند که صدق و کذب پذیر است و برخی دیگر این استدلال ها را از جنس استدلال های عملی می دانند. این اختلاف نظر درباره تفسیر نظر ارسطو از اخلاق نیز وجود دارد. ریو با تفسیر و بازخوانی آثار ارسطو چنین ادعا می کند که استدلال های اخلاقی، ترکیبی از استدلال های نظری و عملی هستند. ارسطو با بررسی مبادی علوم گوناگون و روش کسب آنها درباره بدیهیات علم اخلاق پژوهش کرده و نشان داده است که می توان گزاره های اخلاق و منطق حاکم بر آنها را مشابه علوم نظری دیگر تحلیل کرد؛ اما دو نکته اساسی این تحلیل را تضعیف می کند: نخست اینکه برهان های علوم نظری دارای نوعی ضرورت هستند؛ درحالی که در اخلاق، چنین ضرورتی دیده نمی شود . دوم اینکه گزاره های علم اخلاق دارای استثنا و به تعبیر ارسطو از نوع «در اکثر موارد» هستند؛ یعنی در اکثر مواقع و شرایط، برقرار و صادق هستند. آنچه در پاسخ به این دو مسئله در راستای دفاع از نظری بودن استدلال های اخلاقی بیان کرده ایم، این است که ضرورت استدلال های اخلاقی از نوع ضرورت De Dicto است و نه ضرورت De Re. همچنین استدلال های اخلاقی دارای دو سطح یا مرحله هستند: در سطح اول با استدلال های نظری مواجه هستیم که سعادت انسان ها را معیّن می کند و در سطح دوم با استدلال هایی از نوع تأمل روبه رو هستیم که گزاره های «در اکثر موارد» در این مرحله به استدلال وارد می شوند.
۳۱۲۰.

تحلیل جایگاه سوژه اخلاقی در داستان «پستچی» بر مبنای آرای لویناس و لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره ۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 41 - 61

کلیدواژه‌ها: امانوئل لویناس ژاک لکان سوژه اخلاقی خودبنیاد دگربنیاد پستچی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۰۲
اخلاق جزو مفاهیمی است که اندیشمندان حوزه های گوناگون فکری از دیرباز تاکنون درباره آن سخن گفته اند. لویناس در مقام فیلسوفی پدیدارشناس و لکان در مقام روانکاوی که از گزاره های گوناگون حوزه علوم نظری و غیرنظری در بیان آموزه های خود استفاده کرده، به تعریف و تبیین مفهوم اخلاق پرداخته اند. داستان پستچی بازنمایی کننده تقابل بین عشق و وظیفه است. در این پژوهش با تکیه بر آموزه های لویناس و لکان درباره اخلاق و با بهره گیری از روش تحلیل کیفی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای کوشیده ایم نخست جایگاه اخلاق را نزد این دو اندیشمند تبیین کنیم و سپس کنش های شخصیت های داستان پستچی را بر مبنای اخلاق موردنظر لویناس و لکان، نقد و تحلیل کنیم. دستاوردهای پژوهش گویای این است که مهم ترین مؤلفه اخلاق در نظر لویناس، دگربنیاد بودن آن و نزد لکان، خودبنیاد بود آن است. براین اساس شخصیت هایی چون علی و چیستا به سبب تخطی از میل دیگری از دیدگاه لویناس، سوژه غیراخلاقی و از نظر لکان، سوژه اخلاقی به شمار می آیند. در نقطه مقابل نیز شخصیت هایی مانند حاجی و حاج اکبر به سبب تعهد به انجام وظیفه، از نظر لویناس، سوژه اخلاقی و از دیدگاه لکان، سوژه غیراخلاقی قلمداد می شوند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان