محمد میری

محمد میری

مدرک تحصیلی: استادیار گروه منابع و اخلاق دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران؛

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۰ مورد.
۱.

واکاوی جرم انگاری تنش آفرینی اجتماعی سلبریتی ها با تکیه بر تفسیر مقام معظم رهبری از آیه شصتم سوره احزاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سلبریتی تنش های اجتماعی مقام معظم رهبری تفسیر اجتماعی قرآن ارجاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۵
روش تفسیر اجتماعی مقام معظم رهبری به ایشان این توان را داده است تا دیدگاه ها و دستورات اجتماعیِ قرآن را بیشتر از دیگران موردتوجه قرار دهند. پژوهش پیشِ رو که به روش تحلیلی اسنادی، سامان یافته به بررسی تفسیر مقام معظم رهبری از آیه شصتم سوره احزاب و بازکاوی مفاد و سبک و سیاق اجتماعی پررنگ این آیه و تحلیل چگونگی دلالت آن بر جرم انگاری تنش آفرینی اجتماعی سلبریتی ها پرداخته است. از تفسیر مقام معظم رهبری از این آیه شریفه می توان این نکات را به دست آورد: 1. گناه اِرجاف به شایعه پراکنی اختصاص ندارد؛ 2. گناه اِرجاف به ساحت جنگ و جهاد اختصاص ندارد؛ 3. ارجاف، روش و شگرد دیرینه جبهه تبلیغاتی کافران علیه جبهه اسلام است؛ 4. برخی مصداق امروزینِ واژه قرآنی «المرجفون» به شمار می آیند؛ 5. گناه اِرجاف در جامعه جنبه حساس ضدّ امنیتی دارد؛ 6. آزادی بیان به معنای آزادی ارجاف نیست. توجه به مجموعه نکات پیش گفته، ما را به این نتیجه می رساند که تنها، تعمّق در همین آیه شریفه و توجه به تفسیر مقام معظم رهبری از آن کافی است تا مبانی حقوقی و قرآنیِ جرم انگاریِ برخی سلبریتی ها در ارجاف و تنش آفرینی در جامعه و ضرورت و چگونگی مقابله با این جرم به شکل منقّح بیان شود.
۲.

آسیب شناسی فرهنگ سلبریتی از نگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آسیب اجتماعی تفسیر عصری سلبریتی فرهنگ شهرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۶۱
قرآن کریم، حقیقتی جاوید و همیشه تازه دارد و با حفظ قواعد و ضوابط تفسیری، می توان راهنمایی ها و هدایت های لازم در هر دوره و زمانه ای را متناسب با همان دوره و زمانه از آن جویا شد. پژوهش پیشرو بدین منظور، به روش تحلیل محتوای داده بنیاد و در چارچوب تفسیر عصری، به قرآن مراجعه داشته تا به آسیب شناسی فرهنگ سلبریتی، بر پایه آیات قرآن کریم بپردازد. نتیجه این مطالعه حاکی از آن است که پنج آسیب جدی از ناحیه سلبریتی ها جامعه را تهدید می کند: برخی از سلبریتی ها در ایجاد و گسترش انواع فسادهای مادی و معنوی بر روی زمین، ایفای نقش می کنند. ازسوی دیگر، برخی از آن ها همان گونه که خود، گمراه و فریفته اند، به دنبال گمراه کردن و فریفتن دیگران نیز هستند. همچنین آن ها خالق پرده های تأسف بار و گوناگونی از «اشاعه فحشا» در عالم به شمار می آیند. آسیب تجمل گرایی و اشرافی گری نیز از دیگر تهدیدهایی است که برخی سلبریتی ها برای جامعه به بار آورده اند و بالأخره تهافت و دوگانگی فرهنگ سلبریتی با فرهنگ هدایت الهی، کار را به آنجا کشانده که برخی سلبریتی ها مبانی دینی و اعتقادات الهی جامعه را به ریشخند می گیرند. به این نکته نیز باید توجه داشت که مطالعات امروزین جامعه شناسی نیز به گونه ای، به همه این آسیب ها توجه و اشاره داشته است.
۳.

اهمیت، نتایج و دستورالعمل «محاسبه نفس» از دیدگاه امام علی علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: محاسبه نفس عرفان عملی امام علی (ع) روایات عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۱
محاسبه نفس، یک آموزه مورد تأکید در اخلاق دینی است. به پیروی از میزان شریعت، در عرفان اسلامی نیز پرداختن به محاسبه نفس، به عنوان یک دستور سلوکی مهم مطرح شده است. امام علی علیه السلام نیز در خلال بخش های متعددی از نهج البلاغه و در سایر روایات بر اهمیت محاسبه نفس تأکید ورزیده و برخی از مهم ترین نتایج آن را برشمرده اند. ایشان همچنین به برخی از نکات اساسی در دستور العمل محاسبه نفس اشاره داشته اند. «اهتمام به محاسبه نفس پیش از ورود در عمل»، «اختصاص دادن یک وقت خالی و اختصاصی در برنامه روزانه به محاسبه»، «جدیت و سخت گیری در محاسبه نفس» و «تهیه دفترچه جهت ثبت اعمال در آن»، برخی از این دستور العمل ها است. همچنین باید توجه داشت که امام علی علیه السلام ما را از نقطه مقابل محاسبه و بازرسی از نفس خود، یعنی عیب جویی از دیگران و تجسّس در معایب آنها، به شدت بر حذر داشته اند.
۴.

مسائل کلان عرفان عملی و عرفان نظری در اندیشه ی شهید مطهری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: شهید مطهری عرفان اسلامی عرفان نظری عرفان عملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۲۱
با آنکه شهید مطهری کتاب تخصصی و مستقلی درباره عرفان ننوشته ، اما در موارد متعددی از آثار خود، به اساسی ترین پرسش ها درباره عرفان اسلامی توجه نشان داده و به مهم ترین مباحث مطرح در دو ساحت اصلی عرفان اسلامی (عرفان نظری و عرفان عملی) اشاره کرده است. پژوهش پیش رو، که به روش تحلیلی اسنادی سامان یافته است، از لابه لای نوشته های گوناگون شهید مطهری، اندیشه کلان ایشان را در این مقوله به دست آورده است. ایشان عرفان اصیل اسلامی را جنبه باطنی و معنوی حقیقت اسلام دانسته و نظریه وارداتی بودن آن را در اسلام به شدت انکار کرده، مهم ترین مؤلفه های هر کدام از دو بخش اساسی عرفان اسلامی را برشمرده و بدین سان فرق علم عرفان نظری را با رقیب خود (فلسفه) و تفاوت علم عرفان عملی را با مشابه خود (اخلاق) روشن کرده است. شهید مطهری اساسی ترین مباحث عرفان نظری (وحدت وجود، توحید عرفانی و انسان کامل) را نیز تبیین نموده؛ همان گونه که مهم ترین مباحث عرفان عملی (همچون ضرورت سیر و سلوک و چند و چون منازل سلوک الی الله) را نیز در آثار خود بررسی کرده است.
۵.

اخلاق نقلی وحیانی به مثابه «میزان» برای اخلاق فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخلاق نقلی اخلاق فلسفی میزان شریعت اخلاق تلفیقی حکمت عملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۵۲
یکی از مهم ترین ویژگی ها و امتیازات رویکرد «اخلاق وحیانی نقلی» در مقابل «اخلاق فلسفی عقلی» میزان بودنِ اخلاق نقلی برای حکمت عملی است. پژوهش پیشِ رو جوانب این مسئله را به روش تحلیلی اسنادی بررسی کرده است. مکتب اخلاق وحیانی، موازین خود را در دو قالب «آموزه های اخلاقی» و «پیشوایان معصوم» ارائه داده است. در یک نگاه کلان، کلّیت مکتب اخلاق فلسفی با موازین اخلاق وحیانی، همسویی دارد و نگاه کسانی که در این ساحت دچار افراط یا تفریط شده اند، پذیرفته نیست. در یک نگاه جزئی و تفصیلی، برخی مسائل مطرح در اخلاق فلسفی از موازین اخلاق وحیانی فاصله دارد و به همین دلیل، در حکمت عملی اسلامی به آن توجه نمی شود. آداب شراب خوردن و نگاه درجه دوم به بردگان و همچنین به جنس زن در نظام اخلاقی افلاطون و ارسطو و نیز نظریه اشتراک زنان، فرزندان و اموال یا نظریه اختصاص فضیلت اخلاقی به طبقات مرفّه جامعه، برخی از مصادیقی است که در نسخه یونانی از حکمت عملی مطرح بوده است؛ اما به دلیل مطابقت نداشتن با موازین اخلاق نقلی، در حکمت عملی اسلامی دنبال نشده اند. همچنین، باید توجه داشت «نسبتِ توزینی» که اخلاق برخاسته از آموزه های وحیانی با مکتب اخلاق فلسفی برقرار می کند، به ضمیمه اندیشه همسویی وحی و عقل در اخلاق، در شکل گیری رویکرد اخلاق تلفیقی در کنار دو رویکرد اخلاق فلسفی و اخلاق نقلی مؤثر بوده است.
۶.

نظام مندی دیدگاه سعیدالدین فرغانی در تبیین قاعده عرفانی «اجمال و تفصیل» مطالعه موردی: تبیین مراتب نظام هستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سعید الدین فرغانی اجمال و تفصیل جمع و فرق تجلی مراتب نظام هستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۱۱۳
مسأله اصلی پژوهش حاضر بر مبنای تحلیل قاعده «اجمال و تفصیل» و کاربست آن در تبیین مراتب نظام هستی از منظر سعیدالدین فرغانی شکل گرفته است و پاسخ به جوانب مسأله فوق را به روش تحلیلی اسنادی دنبال کرده است. «اجمال و تفصیل» یا «جمع و فرق» از مبانی کلیدی و تأثیرگذار در عرفان نظری است. به باور اهل معرفت، موجودات در مراتب بالاترِ هستی، معمولاً دارای گونه ای از کلّیت و شمول وجودی هستند که با حفظ وحدت و اجمال خود، وجودِ جمعیِ کثراتِ مادون خود هم هستند. با اینکه کثرات مادون در آن موطن عالی مجال ظهور ندارند، اما تنزّل آن حقیقتِ اجمالی، تفصیل حقایقِ مندرج در آن را به همراه خواهد داشت. فرغانی مبتکر این قاعده عرفانی نیست، اما توانست آن را در نظام عرفان نظری، به خوبی پردازش کند. ردّ پای این قاعده کلی را در جای جای هستی شناسیِ فرغانی می توان یافت، به گونه ای که او در ارائه یک تحلیل نظام مند و سازوار درباره چگونگی و چرایی تنزل تجلی وجود در مراتب هستی، از این قاعده بیشترین بهره را برده است. وی بر پایه این قاعده توضیح می دهد که چگونه تجلی حق تعالی، ابتدا در تعین اول، مجمل بود و سپس در تعین ثانی مفصل شد و این تفصیل تعین ثانی، در قلم اعلی مجمل شد و این اجمال قلم، در لوح تفصیل یافت و این سلسله به همین ترتیب در مجرای عرش و کرسی و عنصر اعظم و ارکان اربعه و افلاک و موالید ثلاث و آدم و خلفای او و پیامبر اکرم (ص) و خلفای ایشان به سیر خود ادامه داد و در نهایت به نقطه پایانی عمر دنیا و مبدأ قیامت منتهی می شود. فرضیه این تحقیق آن است که فرغانی یکی از بهترین تبیین های قاعده «اجمال و تفصیل» را ارائه داده و از این قاعده به گونه ای کاملاً کاربردی در تحلیل مراتب نظام هستی بهره برده است.
۷.

شخصیت شناسی سلبریتی از نگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سلبریتی آسیب های اجتماعی تفسیر عصری شخصیت شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۶
ازآنجاکه سلبریتی،  مفهوم و مسأله ای نوپدید در جامعه به شمار می آید شاید برخی گمان کنند که در قرآن نمی توان سخنی درباره سلبریتی ها و آسیب های اجتماعی آن ها پیدا کرد. این در حالی است که قرآن کریم، حقیقتی جاوید و همیشه تازه دارد با حفظ قواعد و ضوابط تفسیری، می توان راهنمایی ها و هدایت های لازم در هر دوره و زمانه ای را متناسب با همان دوره و زمانه از آن جویا شد. پژوهش پیش رو برای این منظور، به روش تحلیل محتوای داده بنیاد و در چارچوب تفسیر عصری، به قرآن مراجعه داشته تا شخصیت شناسی سلبریتی ها را در آیات قرآن کریم موردبررسی قرار دهد. در این مطالعه، مشخص شد که مهم ترین مؤلفه های تشکیل دهنده شخصیت سلبریتی از نگاه قرآن عبارت است از: «جلوداری و راهبری جامعه در نادرستی ها»، «مهتری بر جامعه»، «برتری جویی بر دیگران»، «شیطنت و دشمنی با دین»، «اِتراف»، «اسراف»، «نداشتن علم و سواد کافی» و «گمراهی». مطالعات امروزینِ جامعه شناسی نیز به گونه ای، به همه این مؤلفه ها توجه و اشاره داشته است. انباشت این مؤلفه ها در شخصیت سلبریتی از او یک خطر بالقوّه برای جامعه می سازد که آسیب های اجتماعیِ جبران ناپذیری را می تواند به دنبال داشته باشد و به همین دلیل خداوند در قرآن کریم هشدارهای لازم را نسبت به این جماعت داده است.
۸.

مقایسه تطبیقی دیدگاه امام خمینی(ره) و عارفان پیشین درباره مقام سلوکی فنا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امام خمینی (ره) فنا سیر و سلوک عرفان عملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۶
اگرچه امام خمینی(ره) مباحث فراوانی درباره «فنا» با رویکرد هستی شناسانه در عرفان نظری مطرح ساخته ، اما ایشان همچون دیگر عارفان بزرگ، برای منزل سلوکی «فنا» در نظام مقامات عرفان عملی جایگاه ویژه ای قائل است. مهم ترین نکته در تعریف منزل «فنا» از دیدگاه امام خمینی(ره)، گذار سالک فانی از تمام حجاب ها، حتی حجاب نفس و انانیت است. حضرت امام با اشاره به دقیق و دور از دسترس بودن مباحث پیچیده توحیدی درباره فنا بر این مطلب تأکید می کند که فنا به چشیدن است، نه به شنیدن. ایشان توضیح می دهد که این منزل غایت القصوای سلوک الی الله و پایان بخش سفر اول و نقطه آغاز سفر دوم از اسفار اربعه سلوکی است. امام خمینی(ره) نگران انکار کسانی است که دستشان از فهم این معارف متعالی کوتاه است. ازاین رو ضمن مخالفت صریح با آنان، بر این نکته تأکید می کند که سخن عارفان درباره فنا، ریشه در آموزه های دینی دارد و آیات و روایات فراوانی ما را به سوی این منزل عرفانی فرامی خوانند. پژوهش پیش رو که به روش تحلیلی اسنادی سامان یافته است، همه نکات مزبور را افزون بر دیدگاه امام خمینی(ره)، از نگاه عارفان پیشین نیز بررسی کرده و در نهایت، به این نتیجه رسیده که دیدگاه امام خمینی(ره) در این زمینه، ادامه رویکرد عارفان بزرگ مسلمان است.
۹.

ریشه یابی تفسیر ابن سینا از آیه نور در تفاسیر صحابه و تابعین و بررسی اثرگذاری آن بر تفاسیر بعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۷۳
این پژوهش به بررسی تفسیر سینوی آیه نور، نه به روش فلسفی و با زبان فیلسوفان بلکه با استناد به تفاسیر صحابه و تابعان و با بهره گیری از مبانی تفسیر اجتهادی برخاسته است. بسیاری از صحابه و تابعان در اقدامی هماهنگ، هم سو با برخی قرائات، تفسیری انفسی از آیه نور ارائه داده و سخن از ایمان و مراتب آن در تفسیر خود به میان آورده اند. ابن سینا نیز تفسیری انفسی از آیه نور ارائه داده و با بهره گیری از ادبیات فلسفی، سخن از عقل انسانی و مراتب آن به میان آورده است. ازآنجاکه «عقل» در یک اصطلاح فلسفی، معادل «ایمان» در عرف شریعت است، می توان تفسیر سینوی از آیه نور را بازسازی شده تفاسیر صحابه و تابعان و کاملاً هم سو با محتوای آن تفاسیر دانست. از سوی دیگر، ویژگی ها و امتیازات این تفسیر ابن سینا موجب شد تا پس از وی توسط بسیاری از مفسران و حکما مورد تکرار و تأکید قرار گیرد و حتی برخی مفسران، با الهام گیری از روش و محتوای تفسیر سینوی آیه نور، به تفسیر برخی دیگر از آیات قرآن بپردازند. هرکدام از موارد پیش گفته، می تواند گواهی بر درستی تفسیر بوعلی از آیه نور باشد..
۱۰.

مقایسه تطبیقی نگاه آموزه های دینی و عرفان اسلامی به اِفراط و اعتدال در عبادت(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی اعتدال در عبادت اِفراط در عبادت عرفان اسلامی اِفراط و اعتدال در سلوک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۵۲
در آیات قرآن و احادیث معصومین (ع) تأکیدات بسیار زیادی در باب ضرورت رعایت اعتدال در انجام عبادات به چشم می خورد و هر گونه اِفراط در عبادت، به شدّت نکوهش شده است. در نگاه عارفان مسلمان نیز با آن که عبادت، اساسی ترین رُکن اسلام و مسلمان بودن است، ضمن نهی از اِفراط در عبادت، به رعایت اعتدال در عبادت توصیه و تأکید شده است. در این مقاله، با نگاهی تحلیلی، به بررسی دیدگاه اسلام و عرفان اسلامی به مسئله اِفراط و اعتدال در عبادت پرداخته شده است و در نهایت، در یک مقایسه تطبیقی، هماهنگی و هم سویی آنها در این بحث نشان داده شده است. در آیات و روایات و همچنین در آثار عارفان مسلمان، بر ضرورت رعایت اعتدال در عبادت، تأکید شده و آدمیان را از افتادن در ورطه اِفراطی گری در عبادت بر حذر داشته اند. با توجه به آموزه های قرآن کریم و روایات معصومین (ع) و همچنین با نگاه به آثار و آموزه های عارفان مسلمان، در می یابیم که زیاده روی در انجام عبادت، نه تنها سبب ارتقای معنوی انسان نمی شود، بلکه ممکن است زمینه های تباهی و تیره گی قلب آدمی را نیز فراهم آورد.
۱۱.

تحلیل و ارزیابی تفسیر فلسفیِ ابن سینا از آیه نور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آیه نور ابن سینا تفسیر فلسفی تفسیر انفسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۲۰۰
دایره تفسیر سینوی آیه نور به نوشته های ابن سینا محدود نیست و همواره برخی صاحب نظران در حوزه های فلسفه و تفسیر به آن توجه کرده و بارها در این دو ساحت، به آن پرداخته اند. برخی دل دادگان به فلسفه با استفاده از مبانی فلسفی، این گونه تفسیر از آیه موردبحث را تأیید کرده و برخی بدبینان به فلسفه نیز براساس نگرش منفی خود، بر رد آن پای فشرده اند؛ اما جنبه نوآورانه پژوهش حاضر از این جهت است که در آن به اصول و مبانی تفسیر اجتهادی توجه و بر آن اساس، شواهد و قراین دالّ بر صحت این تفسیر عرضه شده است. در این نوشتار، با استفاده از روش تحلیلی- اسنادی، همسویی محتوایی تفسیر ابن سینا با محتوای مدرّج و انفسی آیه نور و با برخی قرائت ها و روایات تفسیری و تفسیر ابیّ بن کعب را اثبات کرده و درنهایت نتیجه گرفته ایم این تفسیر نه تنها منافی با معنای ظاهری آیه نیست؛ بلکه با برخی قرائات نیز همسویی دارد؛ همچنین روشن شد که برخلاف برخی ادعاها، در تفسیر موردبحث، تحمیل یک مبحث فلسفی بر قرآن، موردنظر نیست.
۱۲.

بررسی مراحل سلوکی «تخلیه» «تحلیه» «تجلیه» و «فنا» در عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان عملی تخلیه تحلیه تجلیه فنا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶۶ تعداد دانلود : ۲۸۱
به باور اهل معرفت و سلوک، در یک نگاه کلی و جامع می توان مراحل سیر و سلوک الی الله را به چهار مرحله اصلی «تخلیه»، یعنی تهی ساختن درون از رذیلت های اخلاقی، «تحلیه»، یعنی آراستن به فضائل اخلاقی، «تجلیه»، یعنی تابیدن انوار الهی بر قلب، و «فنا»، یعنی گذار از همه ما سوی و وصول به حق متعال تقسیم کرد. اصل و محتوای این نگاه، یعنی ترتّب سلوک بر مراحل مزبور، ریشه در سخنان عارفان صدر اول داشته و سراج طوسی اولین عارفی است که تعریفی از هر چهار مرحله، ارائه داده است. امتیازاتی که این تقسیم چهارگانه دارد موجب شده تا این مبحث عرفانی، تا کنون نیز ادامه یابد. افزون بر آن، ریشه های این چهار اصطلاح عرفانی را می توان در آموزه های دینی نیز دنبال کرد. در میان این چهار مرحله، عارفان بر دو مقام تخلیه و تحلیه تاکید ویژه و بیشتری دارند و حتی گاهی، مجموعه سلوک را در این دو خلاصه کرده اند. و البته نزد مشایخ سلوک، در اولویت سنجی میان این دو، تخلیه، مقدم بر تحلیه است.
۱۳.

ارزیابی رویکرد عارفان در معنای تقوا و مراتب سلوکی آن با سنجه قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تقوا عرفان عملی احادیث عرفانی آیات عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۹۸۰
پس از تأکیدهای فراوان آموزه های قرآنی و حدیثی بر دستور تقوا عارفان مسلمان با توجه به شریعت اسلامی توجه زیادی را به این مقوله داشته اند. پژوهش پیشِ رو به روش تحلیلی کتابخانه ای به بررسی تعریف و مراتب تقوا از دیدگاه شریعت و عرفان اسلامی می پردازد. اصل معنای لغوی تقوا، یعنی « خودنگهداری از گزندِ بدی ها » در تعریف عارفان از تقوا، به پیروی از آموزه های دینی ملحوظ است. در آموزه های دینی اموری همچون « پرهیز از شرک » ، « پرهیز از گناه » ، « پرهیز از شبهات » ، « پرهیز از حلالِ مازاد بر ضرورت » و « پرهیز از غیر حق » را می توان به عنوان مراتب و سطوح گوناگون تقوا مشاهده کرد. اهل معرفت نیز در تبیین و توضیح مراتب تقوا، به پیروی از آموزه های دینی بهترین تحلیل از مراتب مذکور را در نوشته های خود ارائه داده اند، بنابراین دیدگاه عارفان در این باره با میزان شریعت و آموزه های قرآنی و حدیثی تطابق داشته و می توان از آثار آنان در تفسیر و تحلیل قرآن و حدیث بهره گرفت.
۱۴.

بررسی و تحلیل مبانی عرفانی بالاترین مرتبه توبه (توبه از ماسوی الله)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: توبه عرفان عملی فنا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۳۳۷
در نگاه عارفان، توبه در بالاترین سطح خود به گذار از همه کثرات و حجاب ها و به عبارتِ دیگر، به توبه از هرچه جز خدا منتهی می شود. نباید چنین پنداشت که این نگاه عارفان بی مبنا و برخاسته از احساسات و ذوق های عارفانه است. در این پژوهش، آن دسته از مبانی پذیرفته شده در علم عرفان عملی به روش اسنادی تحلیلی بررسی می شود که می تواند در تحلیل و تبیین این سخن عارفان به کار آید. قاعده عرفانی «روح معنا» از سویی، راه را برای طرح سطوح مترتّب بر همِ توبه باز می کند و از سوی دیگر، اصل «حضور منازل پایین تر در مراحل بالاتر سلوکی» مقتضی آن است که توبه در همه مراتب بالاتر ازجمله مرتبه فنا که مرتبه گذار از ماسوا است، نیز حضور داشته باشد. همچنین، اصل «فناگرایی در سلوک» موجب شده است تا مراتب نهایی توبه نیز رنگ ورویی از فنا داشته باشد. افزون بر همه این ها، شواهد حاکی از آن است که موازین پذیرفته شده در علم عرفان عملی (میزان شریعت، میزان عقل و میزان مشایخ) نیز بر توبه از ماسوی الله به عنوانِ نهایی ترین مرتبه توبه صحّه می گذارند.
۱۵.

نگاه مکتب ابن عربی به جایگاه اساسی چهار لحاظ «علم»، «وجود» ، «نور» و «شهود» در تعین اول

کلیدواژه‌ها: مکتب ابن عربی تعین اول علم وجود نور شهود علم پیشین حق متعال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۵۸
محقق فرغانی به «علم»، «وجود»، «نور» و «شهود» به عنوان چهار لحاظ اصلی، که ابتدا، در تعین اول به نحو اندراجی و بدون تمایز تفصیلی، مطرح اند و سپس نقش حلقه های واسط میان احدیت تعین اول و کثرات تفصیلی در مراتب بعدی را به عهده دارند، توجه نشان داده و آن را به طور منسجم و منقح بیان کرده است. این چهار لحاظ، در ویژگیِ ذاتیِ «کاشف مستور بودن» مشترک اند و از این جهت، تعین اول را به سوی ظهور در مراتب تنزلی، سوق می دهند. البته ریشه های این مبحث را می توان در آثار استاد او، محقق قونوی نیز مشاهده کرد. تبیین فرغانی از چهار لحاظ اصلی «علم»، «وجود»، «نور» و «شهود» پس از او مورد توجه بزرگان فن همچون فناری، صائن الدین ابن ترکه، محقق جامی و ... قرار گرفته است و به این ترتیب، مسأله فوق، به عنوان یکی از مباحث علم عرفان نظری از سوی عارفان، پذیرفته شده و آن را در آثار خود منعکس کرده اند.
۱۶.

تدوین الگوی مدیریت جهادی در مدیریت مرزها: مطالعه ترکیبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مرز مدیریت مرز مدیریت جهادی الگوی مدیریتی کارکرد اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۶۳
زمینه و هدف: مرزها در هر کشوری به دلیل وجود نقش ها و کارکردهای متفاوت خود از قبیل کارکردهای اقتصادی، نظامی، اجتماعی و سیاسی و نیز نقش جداکنندگی، یکپارچه سازی و ارتباط با سایر کشورها از اهمیت فراوانی برخوردار می باشند؛ بر این اساس، ضروری است که مدیریت این بخش از کشور به طور دقیق مورد توجه قرار گیرد. همچنین، مرزها در هر کشوری تحت تأثیر شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن کشور قرار دارند و روشن است که الگوی مدیریت مرزها هم می بایست بر اساس یک الگوی بومی و متأثر از شرایط فرهنگی و اجتماعی آن کشور طراحی شود؛ از این رو، هدف پژوهش حاضر، تدوین یک الگوی مدیریت جهادی در مدیریت مرزها می باشد تا بتوان با استفاده از این الگو، شرایط را برای مدیریت هرچه بهتر مرزها فراهم نمود. روش: روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، روش ترکیبی(شامل دو طیف مطالعه کیفی و کمی) با رویکرد متوالی اکتشافی است. در رویکرد متوالی اکتشافی، ابتدا داده های کیفی و سپس داده های کمی جمع آوری و تحلیل می شوند و اولویت در این روش، معمولا با فاز کیفی است و داده های کمی برای تقویت داده های کیفی مورد استفاده قرار می گیرند. یافته ها و نتایج: بررسی ها در پژوهش حاضر حاکی از آن است که میزان اهمیت ابعاد از نظر خبرگان به ترتیب اهمیت، بعد دانشی، بعد اکتسابی، بعد سازمانی، بعد مأموریتی و بعد زمینه ای است؛ بدین ترتیب، بعد دانشی در رتبه اول و بعد زمینه ای در رتبه پنجم قرار می گیرد. در نهایت، مهم ترین شاخص (از نظر خبرگان) در بعد مأموریتی متعلق به شاخص ساختارهای مشورتی، در بعد اکتسابی متعلق به شاخص سیره مدیران جهادی، در بعد سازمانی متعلق به شاخص برخورداری از روحیه کار گروهی و در بعد زمینه ای متعلق به شاخص وجدان کاری است.
۱۷.

بررسی تاریخی مراتب پیوند سالک با اسمای الهی در مکتب ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: پیوند با اسماء الله سیروسلوک تعلق به اسماء الله تخلق به اسماء الله تحقق به اسماء الله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۴۰۶
اهتمام فراوان آموزه های دینی بر اسمای حسنای الهی موجب شد تا عارفان مسلمان از نخستین دوران، سخن از بهره های سلوکی سالکان از اسمای الهی به میان آورند. این اندیشه کم کم تکامل و انسجام بیشتری یافت و خود را در لسان عارفان، در قالب پیوندهای سه گانه «تعلق»، «تخلق» و «تحقق» به اسماء الله نشان داد. «تعلق» معمولاً نخستین مرتبه از مراتب پیوند با اسماء الله شمرده شده و «تخلق» مرتبه میانی و «تحقق» مرتبه فنا در اسماء و نهایی ترین مرتبه به حساب می آید. ابن عربی در آثار خود به تبیین جوانب گوناگون این مسئله همت داشت و پیروان وی نیز به این مقوله، توجه ویژه نشان داده و مروج این اندیشه بوده اند. این پژوهش با بررسی دیدگاه عارفان درباره مثلث «تعلق»، «تخلق» و «تحقق» به اسماء الله، به ریشه های تاریخی این مبحث می پردازد و سیر تکاملی آن را در مکتب ابن عربی دنبال می کند تا ضمن برداشتن پرده از ابهامات مسئله، پنجره ای به سویِ مبحث مهم اسماء الله در حوزه عرفان اسلامی باز کرده باشد.
۱۸.

مقایسه تطبیقی آموزه های روایی با مبانی عرفان عملی درباره منزل سلوکی «یقظه» با تأکید بر کتاب منازل السائرین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان عملی منزل یقظه شریعت روایات عرفانی منازل السائرین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۳۷۶
انبوهی از روایات معصومان وجود دارد که هر کدام به گونه ای به منزل عرفانی یقظه و احکام و ویژگی های پیرامونی آن اشاره دارد. این نوشتار بر آن است تا در قالب بررسی میزان هماهنگی آرای سلوکی خواجه عبد الله انصاری در منازل السائرین درباره منزل یقظه با آموزه-های روایی، بابی از فقه السلوک را در منزل عرفانی یقظه به روی محققان بگشاید.جنبه نوآوری این مقاله، جمعآوری و همچنین دستهبندی روایاتی است که میتوانند زمینه ساز و پشتوانه مباحث عرفانی مطروحه در باب مقام یقظه باشند. فایده این کار، اثبات اصالت سخنان عارفان درباره نخستین منزل سیر و سلوک، یعنی یقظه است؛ زیرا ثابت خواهد شد که این سخنان از پشتیبانی آموزه های دینی برخوردارند و «شریعت» و «طریقت» در این بخش، هماهنگی کامل دارند.صاحب کتاب منازل السائرین، یقظه را نخستین منزل از منازل سلوک قرار داده و ارکان و عوامل تأثیرگذار در این منزل را در دوازده مؤلفه دسته بندی کرده است. این تحقیق، برای نخستین بار شواهد روایی ای را که میتواند مؤید نقشآفرینی دوازده مؤلفه مزبور در بیداری و یقظه سالک باشد، جمعآوری کرده است.
۱۹.

مقایسه تطبیقی دیدگاه شهدای دفاع مقدس و خواجه عبد الله انصاری درباره منزل سلوکی عرفانی «یقظه»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عرفان عملی منزل سلوکی یقظه عرفان در دفاع مقدس خواجه عبد الله انصاری سبک زندگی شهدای دفاع مقدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۳۰۳
نخستین قدم در مسیر سلوک الی الله با «یقظه» یا همان بیداری از خواب غفلت برداشته می شود. خواجه عبدالله انصاری مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار در این منزل را در کتاب منازل السائرین برشمرده است. شهدای دفاع مقدس، که به گواهی امام خمینی ره، قله های سلوک و عرفان را فتح کردند، نیز در دست نوشته های باارزش خود، تا حدی به ویژگی های منزل «یقظه» پرداخته اند. این نوشتار به روش «تحلیلی – کتابخانه ای»، در یک مقایسه تطبیقی، نزدیکی بسیار نگاه شهدای دفاع مقدس به منزل عرفانی «یقظه» را با نگاه پیر هرات اثبات می کند. اشارات شهیدان به عوامل مؤثر در یقظه همچون «شنیدن علم»، «معرفت نفس»، «بزرگ داشت حق متعال»، «چشم داشتن به واردات غیبی حق متعال»، «غنیمت شمردن فرصت باقیمانده از عمر»، «تصدیق وعید حق متعال»، «همنشینی با نیکان» و «ترک گفتن عادات مرسوم» نشان از رسوخ آنها در این منزل عرفانی و نزدیکی نگاه آنها با نگاه خواجه عبدالله انصاری دارد.
۲۰.

بررسی نگاه حکما و اهل معرفت به تفسیر «مفاتح الغیب» در آیه 59 انعام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آیه 59 انعام مفاتح الغیب تأویل تفسیر فلسفی تفسیر عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۴۰۵
فیلسوف و عارف مسلمان از رهگذر مطالعات و تعمق های عقلی و شهودی خود پیرامون هستی به برخی قوّت های هستی شناسانه دست می یابد که در پی آن از فهم و تفسیری برتر از سطح فهم و تفسیر عرفی و عمومی مردم از آیات و روایات ناظر به مسائل هستی شناسانه برخوردار می شود. فهم برتر فیلسوفان و عارفان مسلمان از «مفاتح الغیب» در آیه 59 انعام شاهدی بر این مدعا است. در حالی که سایر مفسران، سخن چندانی در تفسیر آن نداشته اند، آنان با حفظ ضوابط تفسیری و بدون خروج از ظهور مستفاد از لفظ آیه، به تفصیل پیرامون تبیین و تحلیل معنای مراد از آن سخن گفته اند. ایشان در تفسیر آیه فوق، «مفاتح الغیب» را اشاره به لایه های بطونی و غیبی عالم دانسته است که البته هر کدام از آنها به نوعی کلید و مخزن غیب الهی به شمار می رود. بر این اساس «مفاتح الغیب» در کلمات آنان به علل و مبادی عالیه عالم، مفارقات عقلیه، مرتبه قضای الهی، علم عنایی واجب تعالی، اسما و اعیان ثابته در تعین ثانی و بالأخره حقایق اسما در تعین اول تفسیر شده است. اینگونه تفاسیر، در صورت حفظ ضوابط و سازگاری با اصول شریعت، قدمی مهم در نزدیکی عقل و شهود و دین است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان