۱.
کلید واژه ها:
کتاب مدینه فاضله اسلام حسین قزوینی حائری معرفی کتاب
نویسنده در نوشتار پیش رو می کوشد مروری بر کتاب مدینه فاضله اسلام از سید حسین قزوینی حائری داشته باشد. وی در راستای این هدف، نخست، نوشتار را با شرح حالی از نویسنده و آثار وی، آغاز می کند. سپس به منظور معرفی کتاب مذکور، مبانی فکری حسین قزوینی حائری در کتاب و محتوای آن را تشریح می نماید.
۲.
کلید واژه ها:
کتاب التاج ابونصر مهدی بن احمد بن مهدی متون کرامی کرامیه
کتاب التّاج، اثر ابونصر مهدی بن احمد بن مهدی، متن کرامی به فارسی از قرن پنجم هجری است که در معارف و مسائل دینی، مشتمل بر 23 باب، به رشته تألیف درآمده است. زنجیره راویان مؤلّف کتاب، از بزرگان نحله کلامی کرامیه، همچون عبد السّلام بن محمد بن هیصم (درگذشته 442ق)، پدر مولّف، احمد بن مهدی (از اصحاب محمد بن هیصم)و... است. ظاهراً مؤلّف خراسانی بوده و در نیشابور می زیسته است. کتاب التاج ، اطّلاعاتی درباره برخی از رجال کرامی در اختیار می گذارد و از نظر ویژگیهای زبانی و دستوری نیز قابل توجّه است و واژگان و ترکیبات کهن پارسی نیز در آن به کار رفته
۳.
کلید واژه ها:
رباعیات رباعی کمال اسماعیل اصفهانی رباعی فارسی رباعی سرایان
اهمیت کمال الدین اسماعیل اصفهانی در تاریخ رباعی فارسی غیر قابل انکار است. در جنگ های شعر و منتخبات ادبی، رباعیات بی شماری از او یافت می شود که نشان دهنده توجه خاص ادیبان، به رباعیات کمال اسماعیل است. رباعیات کمال به دلیل مضمون سازی خاص، شگرف کاری های ادبی و تنوع موضوعی، تا چندین سده متوالی در جنگ ها و تذکره ها و مجموعه های شعر نقل می شد. هدف نویسنده از نگارش نوشتار حاضر، معرفی یک دستنویس کهن است که سفینه ای از رسایل و اشعار فارسی و عربی را دربردارد و در آن، تعدادی از رباعیات کمال درج شده است. درج رباعیات کمال اسماعیل اصفهانی با ذکر اسم یا بدون ذکر اسم شاعر در سفینه مورخ 635 ق، گویای آن است که رباعیات این شاعر در زمان حیات او، با اقبال جامعه ادبی ایران روبرو شده و به گزیده های شعر راه یافته است.
۴.
کلید واژه ها:
ابوجعفر محمد بن موسی موسوی نقابت شیعیان در طوس در قرن چهارم سادات موسوی وقف قرآن بر حرم امام رضا علیه السلام ابومنصور ثعالبی خط نسخ کهن قرائات سبعه قرآن نویسی شیعیان قرآن های دوره سامانی کتابت قرآن در خراسان
ابوجعفر محمد بن موسی الموسوی از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام، یکی از عالمان و ادیبان شیعه در نیشابور، و نقیب شیعیان در طوس در قرن چهارم هجری بوده که با امیران و حاکمان سامانی نیز ارتباطی نزدیک داشته است. هرچند نام وی در هیچ یک از مصادر رسمی فقه، حدیث، کلام، تفسیر و رجال شیعه ذکر نشده، بسیاری از ادیبان و مورّخان قرون چهارم و پنجم هجری چون ابومنصور ثعالبی، و ابونصر عُتبی مکرراً از او یاد کرده، و اقوال و ابیاتی را از او ذکر کرده اند که اغلب با تاریخ، ادبیات، فرهنگ و آداب ایرانیان در خراسان قرن چهارم پیوند دارد. مقاله حاضر ضمن بررسی منابع کهن و گردآوری اطلاعات پراکنده از زندگی و آثار ابوجعفر موسوی، به معرفی نسخه ای 30پاره از قرآن کریم می پردازد که وی آن را در سال 402 هجری، بر حرم امام رضا علیه السلام وقف کرده است. این نسخه یکی از قدیم ترین قرآن های وقفی و تاریخ دار شیعیان به شمار می آید که به خط نسخ بسیار کهن، و همراه با انبوهی علائم و نشان های مُذهَّب در خراسان کتابت شده است. رسم آن به شیوه قیاسی و مخالف با رسم عثمانی است، و قرائت آن در مجموع به قرائت ابوعمرو بصری و یعقوب حَضرمی بسیار نزدیک است.
۵.
کلید واژه ها:
روایات افتایی روایات تعلیمی تعارض ادلّه و اختلاف الحدیث آیت الله سیستانی میرزا مهدی اصفهانی
مسأله تعارض ادلّه و اختلاف احادیث از دیرباز مورد توجّه قرار داشته و حتّی می توان پیشینه آن را، همان طور که گزارش های متعدّد و همچنین برخی ابواب کتب روایی به خوبی نشان می دهند، تا زمان خود امامان(ع) پی گرفت. پس از آن نیز فقیهان و اصولیان یا در نگاشته های اصولی خود به این مسأله پرداخته اند یا به تدوین رساله هایی جداگانه با محوریت همین موضوع دست یازیده اند. بنا براین چنین به نظر می رسد که برداشت صحیح از روایات نیازمند آگاهی از این مسأله و تعیین موضع درباره شیوه تعامل با احادیث متعارض است. نکته و پرسش قابل توجّهی که می تواند در نوع نگاه به مسأله تعارض ادلّه، سرنوشت ساز باشد آن است که «ایجاد تعارض از سوی چه کسی است؟». گاه تعارض ریشه در خود روایات دارد و گاه به پیش فرض های خواننده و مفسّر متن باز می گردد. به عبارت دیگر لازم است که میان «تعارض» و «توهّم تعارض» تفاوت قائل شد. آِیت الله سیستانی یکی از فقیهانی است که به این مسأله توجّه نشان داده و تقریرات دروس ایشان با عنوان «تعارض الأدله و اختلاف الحدیث» بهترین گواه بر این مطلب است. به پرسش مطرح شده می توان از زوایای گوناگون پاسخ گفت. برای نمونه توجّه به عنصر «تاریخ» و بستر صدور روایت، اختلاف نسخِ متون و مجموعه های کهن حدیثی و همچنین مسائل مرتبط با کتابشناسی می توانند به بخشی از این پرسش پاسخ دهند. آیت الله سیستانی علاوه بر توجّه به مسائل یادشده مبنای دیگری را نیز، احتمالا تحت تأثیر اندیشه های اصولی میرزا مهدی اصفهانی، مطرح نموده و تلاش کرده است تا تفکیکی میان روایات «افتایی» و «تعلیمی» انجام دهد. بنا بر این دیگر نمی توان یکسره همه روایات را در مقام تعلیم و تشریع به شمار آورد. بر پایه آنچه گذشت، نگارندگان تلاش نموده اند تا در دو بخش به تبیین این مسأله و اشکالات پیرامون آن، با مقایسه دیدگاه های آیت الله سیستانی و میرزا مهدی اصفهانی، بپردازند.
۶.
کلید واژه ها:
نسخه خوانی نسخه خطی خوانش متون
نویسنده در نوشتار حاضر در قالب بیست و سومین سلسله انتشارات با عنوان نسخه خوانی، متن چند نسخه را مورد مداقه قرار داده است. این متون بدین شرح اند: / کلاه، گرامافون و رادیو از علائم آخر الزمان/شصت و ششمین علامت آخر الزمان از نظر مبارکه ای/سوال و جواب جالب از میرزای شیرازی/نجوم و طب پاشنه آشیل علم در دنیای اسلام/از علامه حلی تا علامه مجلسی/ظهور مردی از اردبیل، یعنی شاه اسماعیل
۷.
کلید واژه ها:
غیاب معنای اول معناشناسی حشر سدره المنتهی اولیاء المسجد الاقصی
واژه های قرآن، مانند واژه های هر متن ادبی دیگر، با معنایی گره خورده اند که مخاطبان اول آن را غالبا بهتر درک می کردند. معانی بعدی یا مفاهیم (برداشتها) واژه ها در طول تاریخ به دلایل گوناگون پدید می آیند. این مقاله ضمن تفکیک «معنا» از «مفهوم» بر اهمیت فهم معنای اول در چارچوب اصول معناشناسی تأکید دارد و بر این است که غیاب معنای اول، اعم از حقیقی و مجازی، می تواند فهم قرآن را سخت، پیچیده، و گاهی غیرواقعی کند. از این رو، چهار واژه قرآنی حشر، سِدْرَه المنتهی، اولیاء، و المسجد الاقصی به عنوان نمونه در اینجا بررسی شده اند تا با اهمیت دادن به معنای اول قابل فهم عرفِ مخاطبان، به مثابه روش پژوهش، معلوم شود غیاب معنای اول آنها چگونه باعث دور شدن از معنای متن و احیانا از مراد مؤلف شده است
۸.
کلید واژه ها:
نگارش مقاله دانشگاهی ساختار مقاله دانشگاهی سرقت علمی مستندسازی مقاله محتوای مقاله دانشگاهی
در نوشته ای که در ادامه ملاحظه می کنید، تقریبا تمام مطالب موردنیاز دانشجو برای نگارش مقاله دانشگاهی یافت می شود. مولف که خود از استادان به نام مطالعات دینی است تلاش می کند در این نوشته جنبه های گوناگون نگارش مقاله از ابتدا تا انتها را به صورت موجز بیان کند؛ جنبه هایی که دانشجویان باید بدانند اما به ندرت آنها را به صورت روشن و واضح می آموزند. نویسنده ابتدا مقصود از مقاله دانشگاهی را بیان می کند آنگاه با تمایز بین محتوا و صورت، وجوه مختلف نگارش مقاله اعم از یافتن منبع، شیوه های مستندسازی و دوری از سرقت علمی و... را تبیین کند. هرچند نوشته زیر عمدتا معطوف به رشته های الهیات است اما دانشجویان همهٔ رشته ها می توانند از آن استفاده کنند.
۹.
کلید واژه ها:
فهمی جدعان نواندیشی منظومه فکری میراث روش عقلانی لیبرالیسم اجتماعی
فهمی جدعان نواندیشی معاصر که فضای علمی جهان اسلام و غرب را تجربه کرده است. تالیفات بسیار او بیانگر منظومه فکری است که بر نواندیشی روشی و معرفتی مبتنی بر عقلانیت و روش تاویلی تکیه دارد. نگرش او در بازنگری میراث، به کارگیری روش عقلانی فراگیر و تکیه بر عدالت و لیبرالیسم اجتماعی نمودار است. او ضمن تاریخی دانستن میراث، به کارگیری روش تاویلی مبتنی بر عقل در بازخوانی و تاویل متن وحیانی را تنها راه متناسب با الزامات زمان میداند. جدعان با نقد نظامهای فکری تک بعدی معاصر همچون اسلام گرایی، علمانیت، لیبرالی و از روش عقلانی چند بعدی سخن میگویدکه به جهان حاضر و میراث توجه دارد و برپایه آن عدالت همراه با مصلحت اسلام واقعی به همراه عقلانیت سکولاریزم در کنار آزادی لیبرالیسم، همه با هم میتوانند موجب پیشرفت جهان اسلام شوند. از دید جدعان اسلام دینی بر محور عدالت و آزادی است و اسلام سیاسی نگرشی بدعت گونه است. جدعان با همه تلاشهایش به عنوان یک محقق، گاه از نگاه علمی و واقع نگر دور شده است. ساختار نظری اندیشه او علی رغم هماهنگی درونی، در عمل دچار تناقضاتی لاینحل است. عقلگرایی او مبتنی بر جامعه غربی و بی توجه به عدم پشتوانه عقل گرایانه در فرهنگ عربی است.
۱۰.
کلید واژه ها:
کتاب به سوی دانشگاه بافضیلت ترجمه کتاب نقد ترجمه دانشگاه کنش دانشگاهی جن نیکسون فعالیت دانشگاهی مبانی اخلاقی ابعاد اخلاقی
جن نیکسون نویسنده کتاب به سوی دانشگاه بافضیلت می کوشد در کتاب خود، ابعاد اخلاقی کنش دانشگاهی را به تصویر کشیده و نشان دهد در جهان معاصر، کدام جنبه دانشگاه برتری دارد و چگونه می توان در دانشگاه، با فضیلت زیست و مناسبات فضیلت مندانه برقرار ساخت. کتاب مذکور در سال 1397 توسط بختیار شعبانی ورکی و همکاران، ترجمه شده و توسط دانشگاه شهید بهشتی به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار پیش رو در تلاش است برخی خطاهای راه یافته به ترجمه فارسی کتاب را گزارش و ترجمه پیشنهادی خود را ارائه دهد.
۱۱.
کلید واژه ها:
ریاض الملوک فی ریاضات السلوک سلوان المطاع تصحیح کتاب
ریاض الملوک فی ریاضات السلوک از متن های سزاوار اعتنای سده هشتم به شیوه داستان در داستان است و مانند کلیله و دمنه و مرزبان نامه و کتاب هایی از این دست که حکایت های جانوران را دربردارند. اصل کتاب در سده ششم به نام سلوان المطاع به زبان عربی نوشته شده است و ریاض الملوک ترجمه آزادی از آن به شمار می رود؛ ترجمه ای که با فزودوکاست های قابل توجهی همراه بوده و مرزهای مشترکی با بازنویسی دارد. کتاب مذکور به تصحیح و تحقیق بهروز ایمانی در سال 1397 به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار حاضر، در تلاش است چند بیت عربی از متن کتاب را اصلاح نماید.
۱۲.
کلید واژه ها:
خاقانی دیوان شرح شادی آبادی خسرو شهابی
دشواری صفتی است که همواره به دیوان و قصاید خاقانی نسبت داده شده و برای تحلیل آن از دیرباز شروحی به رشته تحریر درآمده است. یکی از شروح کهن این دیوان ، شرح شادی آبادی است که از ارزش علمی درخور توجّهی نیز برخودار می باشد. اخیراً برای اولین بار این شرح به همّت خسرو شهابی تصحیح و منتشر شده است. با وجود تلاش مصحح، به دلیل عدم پایبندی به اصول و موازین تصحیح علمی و انتقادی، کاستی ها و ایرادات مختلف و متعددی در متن دیده می شود. در این مقاله به تبیین و تشریح این اشکالات می پردازیم.
۱۳.
کلید واژه ها:
جزء لایتجزی جوهر فرد دائره المعارف بزرگ اسلامی خداشناسی برهان حدوث و قدم برهان جهان شناختی کلامی ویلیام لین کریگ کلام اسلامی
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اِشارات و تَنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گونِ انتقادی و کتابگزارانه و تُراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخّص و ممتاز. بخش چهارم از این مقالات مشتمل است بر دو نوشتار انتقادی و کتابگزارانه. در مقاله «ملاحظاتی در باب مدخل جُزءِ لایَتَجَزّیٰ در دائره المعارف بزرگ اسلامی» پاره ای ملاحظات و انتقادات در باب مطالب مطرح در این مدخل بیان شده است. نوشتار «دو مجموعه مقاله نوانتشار درباره برهان جهان شناختیِ کلامی» نیز اشارتی است کوتاه به انتشار دو مجموعه مقاله تازه در خصوص مسائل جدید طرح شده درباره برهان حدوث و قدم و به ویژه تقریر نوین ویلیام لِین کرِیگ از آن.
۱۴.
کلید واژه ها:
نقد ترجمه بهاءالدین خرمشاهی والتر استیس عرفان و فلسفه
امروزه با توجه به رشد چشم گیر ترجمه بیش از هر زمانی ارتقای کیفیت ترجمه ها ضرورت پیدا کرده است. یکی از کم هزینه ترین و سودمندترین راه های دستبابی به این مهم، همانا نقد ترجمه است. همان گونه که مطالعه و مقابله ترجمه های بزرگان سودمند است، نقد آنان نیز خالی از فایده نیست. در این مقاله کوشیده ام تا قسمتی از لغزش های مترجم محترم استاد خرمشاهی در کتاب عرفان و فلسفه را بنمایانم و از این رهگذر قدمی کوچک و لرزان در مسیر نقد ترجمه بردارم.
۱۵.
کلید واژه ها:
عثمانی عثمانی پژوهی دولت و جامعه در دوره عثمانی آسیای صغیر آناتولی ترکیه ترجمه
تاریخ ایران و ترکیه، دو کشور بزرگ همسایه با تاریخی پر فراز و نشیب و با اشتراکات فراوان تاریخی، فرهنگی و دینی از سده های دور در هم تنیده شده است. یکی از مقاطع مهم در تاریخ این دو سرزمین، روابط ایران در دوره حکومت صفویان (حک: 880- 1101ش/ 907- 1135ق) و عثمانی ها (687- 1357ق/ 1288-1938م) است. در سال های اخیر با توجه به ضرورت توجه و شناخت بهتر و دقیق تر تاریخ و فرهنگ عثمانی، شاهد پیشرفت هایی هر چند اندک، اما امیدوارانه در زمینه ترجمه و تألیف بوده ایم. یکی از آخرین تحقیقات در این زمینه ترجمه و انتشار کتاب دولت و جامعه در دوره عثمانی در سال 1397ش است که به قلم شماری از نویسندگان برجسته ترک در اواخر قرن بیستم میلادی نوشته شده است. بخش نخست این جستار نگاهی است اجمالی به پیشینه عثمانی پژوهی در ایران و معرفی آثار ترجمه ای و تألیفی به فارسی که به قلم محققان ایرانی در قالب کتاب در موضوع تاریخ عثمانی نوشته شده است؛ در بخش دوم مقاله نخست بخش های مختلف کتاب دولت و جامعه در دوره عثمانی ، به عنوان آخرین و یکی از مهم ترین آثار ترجمه ای از زبان ترکی در موضوع تاریخ و تمدن عثمانی معرفی و سپس ویژگی این کتاب و جایگاه آن در میان آثار مشابه بیان خواهد شد.
۱۶.
کلید واژه ها:
نسخه شناسی مفتاح الغرر خضر بن محمد حبلرودی معرفی کتاب علم کلام کلام امامیه
نویسنده در نوشتار حاضر، به معرفی خضر بن محمد حبلرودی از متکلمین شیعه در قرن 9 هجری، پرداخته است. وی در راستای این هدف، نخست، زندگی نامه، حیات علمی، آثار و تألیفات حبلرودی را ارائه می دهد. در ادامه، کتاب مفتاح الغرر وی را مورد مداقه قرار داده و با بیان مختصری از محتوای کتاب، نسخه های آن را برمی شمارد.
