۱.
کلید واژه ها:
کتاب تاریخ سیستان خوانش واژه گوش اسپ کیخسرو بوش اسپ کیخسرو
موضوع نگارش پیش رو، بحث پیرامون واژه ای از کتاب تاریخ سیستان است و نگارنده عبارت «گوش اسپ کیخسرو» را مورد مداقه و بررسی قرار داده است. به زعم وی دور نیست که «گوش» اسپ کیخسرو که در تاریخ سیستان آمده، همانا «بوش» اسپ کیخسرو بوده باشد و «بوش»، خوانش/ نویسشی از «بُش» به معنای کاکل اسپ است.
۲.
۳.
کلید واژه ها:
صاحب بن عباد کتابشناسی متون چاپ شده در ایران اعتقادنامه کلام امامیه
سلسله مقالاتی که زین پس زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گونِ انتقادی و کتابگزارانه و تُراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری کوتاه و مستقل است در باب موضوعی مشخّص و ممتاز. عناوین جستارهای بخش نخست «اشارت و تنبیهات» به قرار زیر است: - تک نگاشتی ارزنده در شرح احوال و مکاتبات صاحب بن عَبّاد- ملاحظاتی انتقادی در باب کتابشناسی متون چاپ شده در ایران - اعتقادنامه ای امامی از مکتب حلّه متأخّر
۴.
کلید واژه ها:
غنا تصوف دوره صفوی حاجی حسین زاوانی منازعه اخباری اصولی پرسش و پاسخ اخباریگری جریان اخباری اصولیان اخباریان صوفیه اجتهاد اصول گرایی
متن پیش رو، بخشی از نسخه ای دو قسمتی است که نویسنده بخش اول آن را مورد مداقه قرار داده است. بخش مذکور، شامل یادداشت هایی درباره مسائل اخباری اصولی، تصوف و غنا از مباحث اصلی و جاری نیم قرن آخر صفوی است. این متون توسط شخصی به نام حاجی حسین زاوانی تهیه و تنظیم شده و چندین قسمت را دربرمی گیرد. نویسنده در این جستار، مباحث مطرح شده در قسمت های مختلف این نسخه را بیان می کند. نخستین قسمت از بخش اخباری اصولی، بحثی نسبتاً مفصل درباره ترجیح اجتهاد و اصول گرایی بر اخباریگری بوده و خلاصه ای از مهم ترین ادله ای را که اصولی ها در نقد اخباریگری دارند، بیان می شود. دومین قسمت شامل متنی از محقق سبزواری که رساله فارسی ای است و به جهت متعلمان نوشته و درباره مبحث اجتهاد و تقلید است، نقد می شود. سومین قسمت، مربوط به سوال تازه ای است که حاجی حسین زاوانی درباره حدیث انما علینا ان نلقی الیکم الاصول و علیکم ان تفرعوا مطرح کرده و اینکه آیا معنای این حدیث، تجویز اجتهاد است یا خیر را تشریح می کند.
۵.
کلید واژه ها:
آدونیس علی احمد سعید. آدونیس سنت اسلامی فرهنگ اسلامی تقلید نوآوری ایستایی پویایی شاعران عرب شعر عربی نقد دیدگاه اندیشه های آدونیس ثابت متحول سنت تجدد علی احمد سعید
وجه تمایز آدونیس از هم نوعانش در جهان عرب و ایران، توجهش به ابعاد گوناگون سنت اسلامی و بستر شکل گیری شعر عربی است. وی هرگونه نقد بنیادین بر ساختار شعر را نیازمند آگاهی از سرچشمه هایی می داند که الهام بخش آن بوده اند. نگارنده، نوشتار حاضر را با هدف آگاهی مخاطبان از اندیشه های آدونیس در زمینه فرهنگ اسلامی به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای تحقق این هدف، پس از معرفی آدونیس، مقصود از «ثابت» و «متحول» در اندیشه او را تبیین می کند. بعلاوه، جلوه هایی از تقلید و نوآوری در فرهنگ اسلامی را در آراء آدونیس در عرصه سیاست، شعر و ادبیات، و ... ارائه می دهد. در انتها، با بیان این مسئله که نقدهایی بر دیدگاه های آدونیس در زمینه سنت و فرهنگ اسلامی، به نگارش درآمده است، به نکاتی که در نقدهای رایج مورد توجه قرار نگرفته اند، اشاره می نماید.
۶.
کلید واژه ها:
النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی شیخ طوسی کتب مفقود شیعه تألیفات شیعیان در قرون سوم تا ششم
ضمن حواشی نسخه ای از کتاب النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی تألیف شیخ طوسی (460 ق) به خط ابوالحسن علی بن ابراهیم بن حسن بن موسی فراهانی مورخ سال 591 ق (موجود در کتابخانه جعفری در مدرسه هندی شهر کربلا، ش 72) بخش های کوتاهی از چند کتاب مفقود شیعی باقی مانده است. در این مقاله ضمن معرفی مفصل نسخه، بخش های باقی مانده از این کتاب ها نقل شده است. این کتاب ها عبارتند از: الجامع احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی کوفی (221 ق)؛ المشیخه حسن بن محبوب سرّاد بجلی (224 ق)؛ الارکان و لمح البرهان فی کمال شهر رمضان تألیف شیخ مفید (413 ق)؛ شرح النهایه قطب الدین سعید بن هبهالله بن حسن راوندی (573 ق)؛ و یکی از کتابهای ابوجعفر محمد بن علی بن حسن مقری نیشابوری (قرن 6).
۷.
کلید واژه ها:
ابوالبرکات علی بن الحسین الحسینی تاریخ کتابت قرآن قرآن نویسی شیعیان در قرن پنجم قرائات سبعه کتابخانه آستان قدس رضوی قرآن ابوالبرکات
ابوالبرکات علی بن الحسین الحسینی یکی از عالمان و ادیبان مهم شیعه در قرن چهارم و ربع اول قرن پنجم هجری در خراسان بوده است. از زادگاه و تاریخ حیات وی اطلاعات زیادی در دست نیست، اما جستجو در منابع تاریخی نشان می دهد که وی شیعه امامی اثناعشری، از عالمان و ادیبان خراسان، و ساکن نیشابور بوده است. علاوه بر ذکر نام و اشعارش در آثار ابومنصور ثعالبی (متوفای 429 ق)، و ذکر نامش در شمار شاگردان و راویان شیخ صدوق (م 381 ق)، اجزای مختلف یک قرآن سی پاره در میان موقوفات حرم رضوی در مشهد به کتابت و وقف وی، توجه ما را به او و حیات علمی اش بیشتر جلب می کند. این مقاله پس از مروری بر احوال و آثار وی، به معرفی قرآنی سی پاره می پردازد که وی آن را کتابت و در ماه رمضان سال 421 هجری، بر حرم رضوی در مشهد مقدس وقف کرده است
۸.
کلید واژه ها:
استِقصَاءُ النَّظَرِ فی البَحثِ عنِ القَضاءِ والقَدَر علامه حلی قضاء و قدر جبر و اختیار کلام شیعه
رساله مختصر امّا پرثمرِ استِقصَاءُ النَّظَر فی البَحثِ عنِ القَضاءِ والقَدَر در زمره تک نگاشت های متکلّم آوازه مند امامی، حسن بن یوسف بن علی بن مُطهّر حِلّی (د: ۶۴۸ _ 726 ھ.ق.) ملقَّب به علّامه حلّی قرار دارد که به بحث از موضوع بحث برانگیز و مناقشه آمیز جبر و اختیار اختصاص یافته است. او در این اثر کوشیده است دیدگاه ها و ادلّه باورمندان به دو عقیده جبر یا اختیار انسان در صدور افعال را شرح دهد و آنگاه بر اساس دلایل عقلی و نقلی ایستار درست را در این مسئله تبیین نماید. در مقاله حاضر، نخست به مهم ترین نگاشته های متکلّمانِ پیش از علّامه حلّی در موضوع قضاء و قدر اشاره می شود. پس از آن، ساختار و محتوای رساله استِقصَاءُ النَّظَر ، تاریخ نگارش آن، ویراست های مختلف به چاپ رسیده از این اثر، شروح نگاشته شده بر آن و نیز دست نویس کهنِ ارزشمندی از رساله مزبور معرّفی و بررسی می شود.
۹.
کلید واژه ها:
وحدت موضوعی سوره ها التفسیر الموضوعی لسور القرآن الکریم تناسب آیات
نظریه «وحدت موضوعی سوره ها»، ازجمله روش های تفسیر قرآن است که روابط مفهومی میان آیات قرآن را در پرتو غرض سوره مورد توجه قرار می دهد. رسالت این نظریه نظام مند و منسجم جلوه دادن هر یک از سوره هاست که در آن مفسر در خلال توجه به جنبه های ادبی و زبانی، به دنبال راهی برای کشف پیوستگی اهداف و تناسب معنوی میان محور سوره و گزاره های معنایی است. اهتمام به متمایز و مستقل جلوه دادن شخصیت هر سوره ازجمله ثمرات این نظریه مطرح شده که مدت ها از بیان آن گذشته است، از این رو آگاهی نسبت به نظرات مطروحه جدید، می تواند نگرشی نوین به این نظریه بخشد. کتاب « التفسیر الموضوعی لسور القرآن الکریم » از جمله این تالیفات است که به اشراف دکتر مصطفی مسلم در دهه حاضر منتشر شده است. این کتاب متضمن آراء و نظرات جدید تفسیری و یا بازخوانی و تکمیل تعدادی از آن هاست که لزوم توجه به آن ضروری می نماید؛ لذا این نوشتار به معرفی این کتاب تفسیری و چگونگی کاربست نظریه وحدت موضوعی سُوَر در آن، اهتمام داشته است.
۱۰.
کلید واژه ها:
قرآن ترجمه های قرآن معانی لغات تفسیر روشن علامه مصطفوی نقد ترجمه نقد کتاب تفسیر قرآن آیات قرآن
علامه مصطفوی مؤلف کتاب تفسیر روشن، در کتاب خود بعد از عنوان یک یا چند آیه از قرآن، به شرح لغات پرداخته و پس از آن، ترجمه آیات را ذیل عنوان ترجمه می آورد. نویسنده در نوشتار حاضر، ترجمه مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده است. به زعم وی، ترجمه مؤلف درعین حال که در بسیاری از آیات، مقصود و منظور متکلم را تفهیم نمی کند؛ چه بسا در آن، تحریف معنایی دیده می شود. همچنین، پیچیده، ناخوانا و دارای لغزش و خطاست. نگارنده برای تأیید انتقادات وارده خود، نخست، از علت کاستی های کتاب سخن به میان می آورد. وی اشکالات را برخاسته از ضعف نگارش فارسی مؤلف و اصول مورد پذیرش وی درباره لغات قرآن و معانی آنها از کتاب التحقیق فی کلمات القرآن می داند. در ادامه، با بیان شاهد مثال هایی از متن کتاب، خطاهای رخ داده در ترجمه را پیش چشم مخاطبان قرار می دهد.
۱۱.
کلید واژه ها:
رسائل العشاق و وسائل المشتاق علی بن احمد سیفی نیشابوری خوارزمشاهیان عشق عاشق معشوق نگارش نامه های عاشقانه فردوسی
کتاب رسائل العشاق و وسائل المشتاق علی بن احمد سیفی نیشابوری، کهن ترین و نخستین آیین نامه مبسوط نگارش نامه های عاشقانه در زبان فارسی بوده و مجموعه نمونه هایی از نامه های مناسب احوال مختلف عاشق و معشوق را در برمی گیرد. به دیگر سخن، دستورالعمل و سرمشقی برای نگارش نامه های عاشقانه است که نویسنده در آن یکصد نامه عشقی زیبا با نثر فارسی مزین به اشعار ممتاز شعرای بزرگ آورده است. هر یک از نامه ها به موضوعی اختصاص دارد. نویسنده در نوشتار حاضر، کتاب مذکور را در بوته بررسی قرار داده است. در کتاب سیفی به ذکر سروده هایی از فردوسی بازمی خوریم. ازاین رو، نویسنده در بخشی از مقاله، یادکردهای سیفی از فردوسی را بیان داشته و در مقابل، برخی از ابیاتی را که در شاهنامه نیافته و یا متفاوت است را متذکر می شود.
۱۲.
کلید واژه ها:
آذربایجان شاهنامه فردوسی سجاد آیدنلو شاهنامه شناسی کتاب آذربایجان و شاهنامه معرفی کتاب جایگاه آذربایجان ترکان زبان ترکی
سجاد آیدنلو در کتاب خود با عنوان آذربایجان و شاهنامه؛ تحقیقی درباره جایگاه آذربایجان، ترکان و زبان ترکی در شاهنامه و پایگاه هزارساله شاهنامه در آذربایجان به ابعاد گوناگون پیوند آذربایجان و شاهنامه پرداخته است؛ ایشان هم جایگاه آذربایجان و ترکان و زبان ترکی را در شاهنامه نشان داده و هم موقعیت شاهنامه را در آذربایجان و میان مردم و اهل فرهنگ و هنر آذربایجان بررسی کرده و به شبهه ها و نقدها در این زمینه که شاهنامه اثری ضد آذربایجان است، پاسخ داده است. نویسنده نوشتار پیش رو را با هدف معرفی کتاب مذکور به رشته تحریر درآورده است.دآذربایجان، شاهنامه، فردوسی، سجاد آیدنلو، شاهنامه شناسی، کتاب آذربایجان و شاهنامه، معرفی کتاب، جایگاه آذربایجان، ترکان، زبان ترکی.
