۱.
کلید واژه ها:
نقد مشهورات مشهورات نادرست
بسیاری از معلومات را مشهورات تشکیل می دهند. غالب مشهورات، درست و حاصل عقل جمعی است. روی دیگر این موضوع آن است که نباید یکسره به مشهورات اعتماد کنیم و هر چیز را به صرف شهرتش نپذیریم. نقد مشهورات، نقد افکار عمومی است و اگر آن نیز با احساسات عمومی آمیخته شود، رویارویی علمی و عاطفی می شود و دشوارتر. در مواجهه با مشهورات فقط تفکر انتقادی، کارآمد است. در همه جا، از جمله در میان دینداران، مشهورات بی اساس یافت میشود. نویسنده در نوشتار حاضر، نمون ههایی از مشهورات نادرست را مورد مداقه قرار می دهد.
۲.
کلید واژه ها:
تصوف ابعاد اجتماعی تصوف تکامل تصوف صوفی صوفیان شکل گیری تصوف عرفان اسلامی
در اواخر دوره میانه، تصوف حضوری آشکار داشت و صوفیان در بسیاری از سطوح جامعه اسلامی حاضر بودند. با این حال، اگر قرار باشد نگاهی به پس افکنیم و به سده های نخستین تاریخ اسلام بنگریم، به ندرت شواهدی را می یابیم پیرامون افرادی که با توصیف شناخته شده از صوفی همخوانی داشته باشند. افرادی با نام صوفی در حدود اواخر سده هشتم میلادی ظهور کردند، لیکن تنها در اواسط سده نهم میلادی است که تازه شاهد برآمدن گروهی ویژه هستیم که از این نام بهره می جویند. اما چگونه و چرا تصوف در این دوره سربرآورد، و دلایل دخیل در افزایش اهمیت آن برای جامعه اسلامی چه بود؟ نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد تا با نگاهی به پژوهش های محققان در دهه های اخیر، سیر تکامل تصوف را از خاستگاه های اولیه اش تا تثبیت آن به مثابه یک نهاد اجتماعی آشکار در طول سده دوازدهم، پی گیرد. وی تلاش می کند تا به جای آنکه بر تکوین اندیشه و آموزه های صوفیانه تمرکز کند، همّ خود را بیشتر معطوف بر تکامل تصوف به مثابه یک گروه اجتماعی و پیکره ای از سنت نماید. از این رو، بحث اصلی مقاله این است که پژوهش در باب شکل گیری تصوف می بایست پیوند آن را با تحول کلی تر سنت ها و مکاتب فکری اسلامی در نظر آورد. نویسنده پیش از پرداختن به مطالب اصلی، نکاتی را پیرامون پژوهش درباره تصوف در دوره معاصر متذکر می شود.
۳.
کلید واژه ها:
سرگذشت نامه ها کتب تراجم تراجم نگاران سرگذشت پژوهان
نویسنده در نوشتار حاضر، برخی اشتباهاتی را که در مکتوبات و مطبوعات منتشر شده در قالب سرگذشت نامه ها و کتب تراجم توسط تراجم نگاران و سرگذشت پژوهان تحریر شده است، متذکر می شود و شاهد مثال هایی از آن ها را بیان می دارد. به این ترتیب، میزان اعتمادناپذیری شیوه برخی تراجم نگاران را آشکار می سازد و وثوق بی جهت و اعتماد کلی بر همه آنچه در بیان احوال گذشتگان گفته و نوشته می شود را نفی می کند.
۴.
کلید واژه ها:
علوم قرآنی فرهنگ نامه ها پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
فرهنگ نامه علوم قرآنی نوشته جمعی از محققان، از جمله آثاری است که توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، طراحی و تدوین شده و دارای 4842 مدخل است که از بررسی بیش از دویست مدرک علوم قرآنی فراهم آمده اند. این فرهنگ نامه دو نوع مدخل دارد: مدخل های اطلاعاتی و مدخل های ارجاعی. نویسنده در نوشتار حاضر در راستای معرفی اثر مذکور، عوامل شکل گیری، ساختار مقاله ها، دامنه محتوایی و ویژگی های این فرهنگ نامه را مورد مداقه قرار داده است.
۵.
کلید واژه ها:
جامعه شناسی دین معرفی کتاب نگاه جامعه شناختی مطالعه دین کتاب «درآمدی به جامعه شناسی دین چشم اندازهای کلاسیک و معاصر» ایگنر فورشت پل رپستاد مجید جعفریان
از رویکردهای مهم نظری به دین، نگاه جامعه شناختی به مطالعه دین است. از جمله پژوهش های نو در این حوزه، کتاب «درآمدی به جامعه شناسی دین، چشم اندازهای کلاسیک و معاصر» اثر «ایگنر فورشت» و «پل رپستاد» در سال 2006 است که به همت مجید جعفریان ترجمه شده و انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب در بهار 1394 آن را چاپ کرده است.کتاب مذکور تلاشی در راستای این هدف است که به چشم اندازهای جامعه شناختی به دین، تعریف دین و ابعاد آن، جایگاه دین در روایت های کلانی مانند مدرنیته، جهانی شدن و سکولاریزاسیون بپردازد. همچنین دینداری فردی، سازمان ها و جنبش های دینی و نقش دین در حوزه عمومی و ارتباط آن با نژاد، قومیت، جنسیت و جامعه شناسی را مورد مداقه قرار داده است. نویسنده در نوشتار حاضر، پس از بیان مقدمه ای، به معرفی فصل های دوازده گانه و فهرست تفصیلی مطالب کتاب می پردازد. در پایان نیز به اختصار به اهداف و رویکرد نویسندگان اثر اشاره می نماید.
۶.
کلید واژه ها:
کتاب الملخص کتاب الذخیره شریف مرتضی علم الهدی علم کلام ویژگی های ساختاری
کتاب الملخص و الذخیره شریف مرتضی علم الهدی، دو کتاب در علم کلام است که هم از حیث اشتمال بر عمده مسائل کلامی، و هم از جهت تشریح و توضیح موضوعات در بیشتر ابواب کلامی، آثاری ارزشمند در میان نگاشته های شریف مرتضی بشمار می آیند. درخصوص هر دو کتاب، پرسش ها و نقاط ابهام مهمی قابل طرح است که از آن میان، نحوه تدوین آن ها و نسبت میان این دو کتاب، از اصلی ترین پرسش هایی است که باید بجد بدان ها پرداخت. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد با تحقیق و تدقیق در شواهد و قرائن موجود به پرسش هایی از این دست پاسخ دهد:
ترتیب و مراحل تألیف دو کتاب الملخص و الذخیره به چه صورت بوده است؟
الملخص و الذخیره از حیث ساختار و محتوا چه نسبتی با یکدیگر دارند؟
علت اشتراک فصول پایانی الملخص با فصول ابتدایی الذخیره چیست؟
فصولی که در اصل در الملخص و الذخیره وجود داشته است و اکنون در دست نیست کدامند؟
وی پیش از پرداختن به نسبت دو کتاب الملخص و الذخیره، نخست نگاهی دقیق به ویژگی های ساختاری هر یک از کتب دارد.
۷.
کلید واژه ها:
کتاب الملخص کتاب الذخیره شریف مرتضی علم الهدی علم کلام زابینه اشمیتکه
درباره کتاب الذخیره شریف مرتضی و نسبت آن با کتاب الملخص تاکنون محققان مختلفی ابراز نظر کرده اند. پروفسور زابینه اشمیتکه در مقاله ای که اخیراً درباره نسخه کهنسال کتاب الذخیره موجود در کتابخانه سنت پترزبورگ نگاشته، در این باره بحث کرده است. نویسنده در نوشتار حاضر نخست، برخی از مواردی را که زابینه اشمیتکه در بحت خود بدان رسیده، تبیین نموده است. در ادامه می کوشد با ذکر چند نکته اضافی در مقام تأیید تحقیقات او، تفسیری از ماهیت و سبب ارتباط این دو کتاب بدست دهد.
۸.
کلید واژه ها:
کتاب الملخص کتاب الذخیره شریف مرتضی علم الهدی علم کلام
نویسنده در نوشتار زیر، نقطه نظرات دکتر حسن انصاری را درخصوص مقاله خود تحت عنوان «نکاتی در باب ساختار و نسبت دو کتاب الملخص و الذخیره شریف مرتضی» ارائه می دهد. دکتر انصاری پیرامون برخی مطالب و موضوعات مطرح در آن مقاله، یادداشتی در صفحه بررسی های تاریخی سایت کاتبان، نگاشته بودند. نویسنده نوشتار مذکور، برخی فواید مورد اشاره دکتر انصاری را که در مقاله خود بدان ها اشاره نکرده است نقل می کند. همچنین اهم موارد مورد اختلاف میان نظر دکتر انصاری و خود را در خصوص مساله یاد شده و نیز چندین ملاحظه دیگر، بیان می دارد.
۹.
کلید واژه ها:
کتاب قرآن محقق ترجمه قرآن شرح قرآن ترجمه قرآن به انگلیسی تفسیر قرآن نقد کتاب معرفی کتاب مروری انتقادی
کتاب قرآن محقق: ترجمه و شرحی نو، حاصل پروژه ای است که از سوی انتشارات هارپر کالینز در سال 2015 انجام شده است و در آن برای نخستین بار تفسیری کامل از قرآن به زبان انگلیسی در اختیار خوانندگان قرار می گیرد. کتاب مذکور، کتابی جامع و شمول گراست و مؤلفان آن گروهی از محققان مطالعات اسلامی هستند که زیر نظر حسین نصر و با مشارکت جانر دالی، ماریا دکیک، جوزف لامبارد و محمد رستم، فعالیت کرده اند. آن ها در ترجمه و تفسیر آیات قرآن هر دو رویکرد شیعی و سنی را در نظر داشته اند و عموماً به آن دسته از اصول عقاید پرداخته اند که با گرایش های مختلف کلامی غالب در اندیشه اسلامی همخوان باشد. نوشتار حاضر ترجمه ای است از مقاله مبین وید که وی در مقاله خود، به مرور انتقادی و نسبتاً جامع کتاب قرآن محقق پرداخته است. وی نخست، به اختصار چشم انداز کنونی ترجمه های قرآن را ارائه داده و در ادامه، ویژگی های کتاب قرآن محقق را مورد مداقه قرار می دهد. در انتها، برخی ملاحظات پیرامون کتاب از قبیل خروج از اجماع در حکم رجم و کثرت گرایی دینی را متذکر می شود.
۱۰.
کلید واژه ها:
کتاب شناسی کمال خجندی شیخ کمال
شیخ کمال الدین مسعود خجندی معروف به «شیخ کمال» از مشاهیر، عرفا و شعرای قرن هشتم هجری است. پژوهشگران مختلفی پیرامون کمال خجندی، تحقیقاتی در قالب کتاب، مقاله و پایان نامه انجام داده اند. نگارنده در نوشتار حاضر می کوشد فهرستی از کتاب ها، مقالات، پایان نامه ها و .... که پیرامون کمال خجندی و اشعار او تاکنون به طبع رسیده است، ارائه دهد. وی از منابع معتبر، شامل کتابشناسی های عمومی و پایگاه های الکترونیکی در جهت گردآوری پژوهش های صورت گرفته استفاده کرده است.
