آینه پژوهش

آینه پژوهش

آینه پژوهش سال سی ام آذر و دی 1398 شماره 5 (پیاپی 179)

مقالات

۲.

استاد مرتضی به مثابه یک مورخ - متکلّم

نویسنده:

کلید واژه ها: جعفرمرتضی مورخ متکلم متکلمان شیعه علم کلام کلام شیعی باورهای کلامی باورهای شیعه باورهای کلامی شیعه کلام تاریخ تاریخ دان مباحث کلامی مدافعان مذهب مذهب شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۹ تعداد دانلود : ۲۵۶
جعفر مرتضی در مقام یک متکلم و مدافع مذهب، روش ها و تلاش های خاص خود را دارند وار این جهت، در ادامه تاریخ طولانی علم کلام در شیعه قرار می گیرند. آنچه مدنظر نویسنده در نوشتار حاضر است، بررسی بروز و ظهور ایشان به مثابه یک متکلم شیعی در طرازی نوین و متناسب با شرایط جدید است. وی در راستای تحقق  این هدف، پس از بیان سنت کلامی تاریخی در شیعه، از نقش ایشان در این زمینه و ذکر چند نمونه از تلاشهای کلامی جعفر مرتضی و مدل استدلال ایشان درباره آنها، سخن به میان می آورد.
۳.

مبانی کلامی و تاریخ نگاری بررسی موردی: سنجش سند در نگاه علامه جعفر مرتضی

نویسنده:

کلید واژه ها: مبانی کلامی تاریخ نگاری سنجش سند جعفر مرتضی عاملی سند تاریخی کلام تاریخ بررسی سند نگاه کلامی به تاریخ کلام زدگی تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۲۶۵
یکی از چالش های جدی تاریخ نگاری با نگاه دینی، چگونگی جمع بین تاریخ نگاری غیرجانبدارانه و علمی و عینی همزمان با باورهای دینی به ویژه درباره زندگی معصومان علیهم السلام است. به نظر می رسد اگر مفهوم کلامی بودن دانش تاریخ به درستی تبیین شود بسیاری از اختلاف نظرها دراین باره از میان می رود. نویسنده در نوشتار حاضر در راستای این هدف، نخست برداشت های چندگانه از رابطه کلام و تاریخ را مطرح و سپس، ضرورت سازگاری سند تاریخی با پیش فرض های قطعی در نگاه علامه جعفر مرتضی عاملی را متذکر می شود. در ادامه، با دسته بندی دیدگاه علامه جعفر مرتضی درباره پیش فرض های کلامی بررسی سند تاریخی، بدیهی بودن تقدم پیش فرض های قطعی کلامی بر مفاد سند را اظهار می نماید.
۴.

محیط ریست و مهربانی با حیوانات از دیدگاه علامه سید جعفر مرتضی عاملی

نویسنده:

کلید واژه ها: جعفر مرتضی عاملی مهربانی با حیوانات محیط زیست حقوق حیوانات طبیعت آموزه های اسلامی محیط زیست شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۲۷۰
نویسنده در نوشتار پیش رو، دیدگاه جعفر مرتضی عاملی را درباره محیط زیست و طبیعت با تأکید بر حقوق حیوانات و مهربانی با آنها، مورد مداقه قرار داده است. وی در راستای این هدف، نخست، نگاه کلان علامه به محیط زیست شهری را مطرح و در ادامه، موضوع حقوق حیوانات و مهربانی با آنان را واکاوی کرده و به بیان دیدگاه های جعفر مرتضی عاملی پیرامون این موضوع با استمداد از دیگر آثارش از قبیل الصحیح من سیره النبی الاعظم اقدام نموده است. در نهایت نویسنده با ذکر کلیاتی درخصوص حیوانات از قبیل اخلاق، شعور و عبادت حیوانات از نقطه نظر جعفر مرتضی، تأملات وی را در روایات رسیده از پیامبر و ائمه معصومین درباره مهربانی با حیوانات در قالب 113 نکته، متذکر می شود. در خاتمه نیز، چند نکته فشرده درباره کتاب حقوق الحیوانات جعفر مرتضی مطرح می کند.
۵.

نقش باورهای کلامی در بازسازی گزاره های تاریخی (با تأکید بر عصمت) در نگاه علامه مرتضی عاملی

نویسنده:

کلید واژه ها: گزارش های تاریخی گزاره های تاریخی کتاب های تاریخی تاریخ باورهای کلامی عصمت جعفر مرتضی عاملی تاریخ اسلام سیره اهل بیت (ع) پیامبر اسلام (ص) عصمت پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۲۷۸
علامه جعفر مرتضی ملاک های فراوانی برای ارزیابی گزارش های تاریخی دارد. آنچه در بین این ملاک ها از اهمیت فراوانی برخوردار بوده، باورهای کلامی ایشان است. نوشته های ایشان مانند بسیاری از نوشته های تاریخی که بر اساس باورها و اعتقادات مذهبی تدوین شده اند، بی تأثیر از باورهای کلامی ایشان نمی باشد. آنچه در نوشته حاضر می آید نگاهی گذرا بر تأثیر باورهای کلامی عامه در نقل و نقد گزارش های تاریخی با تأکید به مسئله عصمت است. نویسنده در نوشتار تلاش می نماید به این پرسش پاسخ دهد که چه گزارش های تاریخی در کتاب های تاریخی علامه تحت تأثیر باورهای کلامی ایشان تدوین شده است و اصولاً مبانی و باورهای کلامی مؤثر در تاریخ کدام است و چه بخش هایی از گزارش های تاریخی تحت تأثیر این باورها قرارگرفته و موجب نادیده گرفتن آن گزارش ها شده است.
۶.

راه های تشخیص اخبار صحیح از موضوع از دیدگاه ابن خلدون و سید جعفر مرتضی عاملی

کلید واژه ها: روش شناسی اخبار صحیح اخبار موضوع ابن خلدون سید جعفر مرتضی عاملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۳۲۸
: یکی از مشکلات علم تاریخ اختلاف روایات درباره وقایع تاریخی است. تشخیص یک خبر از میان چندین روایت، مورخان را ناگزیر می سازد تا با دیدی انتقادی و علمی خبر صحیح را از اکاذیب بازشناسی کنند. ابن خلدون مورخى نواندیش متوفى 808 هجرى براى بازشناسى تحلیل و علل ضعف و انحطاط مغرب اسلامی، طرحى نو پیرامون روش شناسى تاریخى درانداخت و با انتقاد سازنده از مورخان تاریخ نقلى، روش شناسی نوینی را در تاریخ نگاری و نقد اخبار صحیح از اکاذیب بنیان نهاد. مورخ دیگر سید جعفر مرتضی عاملی متولد 1364 قمری در روستای عیتا الجبل واقع در جبل عامل لبنان متوفای ۱۴۴۱ق است که درباره انتخاب اخبار صحیح از اخبار موضوع سخن گفته است. مسئله مقاله مقایسه معیارهای تشخیص اخبار صحیح از اکاذیب از دیدگاه ابن خلدون و سید جعفر مرتضی عاملی می باشد که با روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روش شناسی تاریخی ابن خلدون در مقدمه مدون شده است ولی در تاریخ نگاری عمومی اسلام درالعبر معیارهای خود را رعایت نمی کند، درحالی که سید جعفر مرتضی روش شناسی خود را در جلد اول کتاب الصحیح بیان داشته است و به معیارهای خود پای بنده باقی مانده است.
۷.

درآمدی بر اصول و کارکرد نقد در الصحیح من سیره الإمام علی«ع»

نویسنده:

کلید واژه ها: نظریه نقد سیره نگاری انتقادی جعفر مرتضی عاملی سیره امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۱۴۷
محقق عاملی از سیره نگاران معاصر امامیه در الصحیح من سیره الإمام علی(ع) دارای نظریه خاص در نقد و سنجش گزارش های تاریخی- حدیثی است؛ این نظریه بر اصولی استوار است که اساس نظریه وی را در نقد تشکیل می دهند؛ هم چنین پیامدهایی را برای محقق عاملی در سیره نگاری علی(ع) به ارمغان آورده است. مسئله اصلی این پژوهه بازیابی و تحلیل استنادی اصول و کارکردهای نظریه نقد در الصحیح من سیره الإمام علی(ع) است. مهم ترین اصول نظریه نقد محقق عاملی جامع نگری، اعتدال، اصالت، احتیاط، تاریخ گذاری، قرآن محوری و جریان شناسی است. پیرایش نصوص، دفاع از فضائل، پاسخ به شبهات، نوآوری و ابداع و آموزه شناسی از جمله کارکردهای نظریه نقد محقق عاملی در سیره نگاری علی(ع) است. برآیند پژوهش تأکید بر روشمندی محقق عاملی در نقد السیره و توصیف ابعاد سیره نگاری تحلیلی- انتقادی الصحیح من سیره الإمام علی(ع) است.
۸.

تاریخ نگری و تاریخ نگاری علامه سید جعفر مرتضی عاملی

کلید واژه ها: علامه سید جعفر مرتضی عاملی تاریخ نگری تاریخ نگاری؛ شیوه های پژوهشی ضوابط شناخت علمی اخبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۳۱۱
علامه سید جعفر مرتضی عاملی از سیره پژوهان برجسته شیعی است که با تدوین کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم، گامی نو در پژوهش های تاریخی آغاز نمود و با وجود برخی نقدها بر مشی کلامی ایشان، شیوه پژوهش جدیدی در حوزه های علمیه برای پژوهشگران هموار نمود. تاریخ در نگاه علامه دانش مستقلی با روش های پژوهشی خاص خود است که از نتایج و دستاوردهای آن می توان در تثبیت عقاید و زدودن شبهات و اشکالات در موضوعات مختلف اعتقادی و به ویژه تاریخ زندگی معصومان بهره برد. ایشان در مطالعات تاریخی واقع بین  و عینیت گرا بود، نه نگاه بدبینانه افراطی به تاریخ داشت و نه نگاه خوشبینانه. ایشان قرآن را مهم ترین معیار و مدرکی می دانست که باید در شناخت سیره پیامبر و ائمه علیهم السلام و سرگذشت پیشینیان مورد استناد قرار گیرد. هدف اصلی خود در پرداختن به تاریخ را انجام وظیفه و نیل به حقایق زندگی رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و برداشتن پرده ابهام و پیچیدگی از زندگی آنان و کشف تحریفات و نادرستی های بسیار از روایات دانست که در معرض کورانهای سیاسی و هواهای نفسانی بوده و ساده اندیشان و گاهی مزدوران حرفه ای از خود جعل کرده اند و در گامی فراتر تاریخ را درخدمت انسانیت انسان و آرمان های یک جامعه انسانی می داند که بر مبنای ارزش ها و ملاک های دینی بنا شده باشد. رویکرد اجتهادی در پژوهش های تاریخی را باید مهم ترین ویژگی علامه دانست و لازمه این رویکرد تتبع گسترده، ارزیابی دقیق روایات و گزاره های تاریخی، ریشه یابی شرایط زمان و مکان وقوع حوادث، آشنایی گسترده و عمیق با منابع تاریخی است که علامه از آنها برخوردار بوده است. دیگر ویژه پژوهشی ایشان، نشان دادن دست های جعل و تحریف در گزارش رخدادها و افشای چهره های فریبکار در نگارش متون تاریخی با بهره گیری از قلمی روان و تدوین مطالب به صورت دسته بندی و گونه شناسانه می باشد که حاصل برخی قوانین انحرافی و باطل می باشد. ازاین رو برای رهایی از چنین انحرافاتی ضوابط و قوانین ملاک علمی شناخت اخبار صحیح از نگاه را در مواردی چند بیان نمودند.
۹.

معیارهای ارزیابی اخبار تاریخی در «سیره الحسین فی الحدیث و التاریخ»

نویسنده:

کلید واژه ها: معیارهای ارزیابی اخبار تاریخی کتاب سیره الحسین فی الحدیث و التاریخ جعفر مرتضی عاملی سیره امام حسین (ع) احادیث ارزیابی حدیث مستندات تاریخی تاریخ باورهای کلامی اعتبار سندی ارزیابی روایت روایات عاشورایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۲۱۶
نویسنده در نوشتار حاضر نیم نگاهی به ملاک های جعفر مرتضی در ارزیابی مستندات مربوط به سیره امام حسین (ع) با تکیه بر روایات عاشورایی دارد. وی در راستای این هدف، نخست گذری بر کتاب سیره الحسین فی الحدیث و التاریخ داشته و عناوین قسمت های شش گانه کتاب را همراه با ابواب درونی و مجلدات آن در قالب جدول ارائه می کند. در ادامه، برخی از مهم ترین ملاک های نقد و ارزیابی احادیث و نصوص تاریخی را در کتاب مذکور از قبیل اعتبار سندی و اعتبار منبع و مأخذ روایت و ...، شرح می دهد.
۱۰.

قصه یک دیدار؛ گفتگویی در باب تاریخ پژوهی

نویسنده:

کلید واژه ها: تاریخ اسلام سیره عقاید قطعی روش شناسی ارزش های مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۲۳۳
اینکه تاریخ چیست و بر چه مبنایی اعتبار می یابد، از پرسش های بنیادین در فلسفه علم تاریخ است که پاسخ های بسیاری به خود دیده است و امروزه تا حد زیادی محققان حوزه تاریخ به توافق رسیده اند که اولاً تاریخ یک دانش، یعنی مجموعه آگاهی های منتظم در خصوص یک پدیده (دیسیپلین) است و ثانیاً مبتنی بر الگوی تعریف شده و قاعده مند یا به تعبیر درست تر دارای روش قابل دفاع است. استاد عاملی یکی از محققان این حوزه دانشی است که سهم بسزایی در معرفی تاریخ صدر اسلام با رویکرد سیره ای در مجامع علمی حوزوی داشته است، هرچند بر یافته ها و روش تحقیق او با رویکرد انتقادی می توان نگریست. در این مختصر، به اجمال قصه یک دیدار با ایشان و گفتگویی که در باب تاریخ پژوهی ایشان درگرفته بود، بیان می شود تا دغدغه های پژوهشگری وی با زبان ساده تری فهم گردد.
۱۱.

علامه سید جعفر مرتضی عاملی مرزبانی حساس و ژرف اندیش

نویسنده:

کلید واژه ها: جعفر مرتضی عاملی آثار علمی کتاب ها سنت معصومان سیره معصومان شخصیت های شیعه مسائل تاریخی قرآن تفسیر قرآن سوره های قرآن مسائل اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۳۱۹
 نویسنده در نوشتار پیش رو، با هدف معرفی شخصیت و آثار علمی جعفر مرتضی عاملی، با تقسیم بندی آثار ایشان به کتاب هایی در تبیین سنت و سیره صحیح معصومان، آثاری در دفاع از شخصیت های شیعه، کتبی در رد مسائل تاریخی، تفسیر سوره هایی از قرآن و آثاری در مسائل اجتماعی، به ذکر نام کتاب های ایشان در هر دسته، اقدام نموده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۸۸