۱.
کلید واژه ها:
ابوالطیب مصعبی چکامه مصعبی عهد سامانی شعر فارسی چکامه «جهانا همانا فسوسی و بازی/ که بر کس نپایی و با کس نسازی»
شمار مجموع ابیات فارسی بازمانده از ابوالطیب مصعبی شاعر عهد سامانی بسیار اندک است. وانگهی، در همین معدود بیت های بازمانده از او نیز چندان تحریف راه یافته که فهم بعضی از آن ها را سخت دشوار گردانیده و باعث اختلاف انظار و اقوال در ضبط و شرح اشعار وی شده است. عمده ترین شعر فارسی ابوالطیب مصعبی، همان چکامه «جهانا همانا فسوسی و بازی/ که بر کس نپایی و با کس نسازی» بوده که در تاریخ بیهقی آمده است. از بیت های تأمل خواه چکامه مصعبی، بیت دوم آن است که «جهان» را اینگونه وصف می کند: «چو ماه از نمودن، چو خار از پسودن؛ به گاه ربودن چو شاهین و بازی». این ضبط مشهور بیت، یا به تعبیر درست تر، ضبطی است که از راه متداول ترین تصحیح تاریخ بیهقی (یعنی تصحیح شادروان دکتر فیاض)به شهرت رسیده است؛ ولی، تنها ضبط این بیت نیست. ضبط های دیگری هم هست که در ویراست های دیگر تاریخ بیهقی یا از جای هایی که به هر نحو آن را از تاریخ بیهقی برگرفته اند، اختیار گردیده است. نویسنده در نوشتار حاضر، دگرسانی ها در این بیت را مورد مداقه قرار می دهد. در نهایت، اینگونه اذعان می دارد که خوانش «چو مار از پسودن» به جای «چو خار از پسودن» با سخن مصعبی سازگار است.
۲.
کلید واژه ها:
زهری متون تفسیری کهن کتاب نسخ القرآن تاریخ گذاری کتاب
نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد مروری اجمالی بر مشخصه های ادبی گوناگون کتاب نسخ القرآن زهری داشته باشد؛ تا از این طریق ارزیابی پیرامون تألیف و تاریخ گذاری این متن ارائه دهد. از این رو، با ارائه بخش هایی از محتوای کتاب مذکور، به بررسی ساختار درونی اثر، سبک ادبی، مباحث فقهی و مفاهیم ضمنی وابسته به آن و کاربردهای اصطلاح شناختی می پردازد.
۳.
کلید واژه ها:
مطالعات قرآنی مذهب هندو منبع شناسی تحقیقات قرآنی پژوهشگران هندو مذهب
در میان پژوهشگران غیرمسلمان، محققان هندو مذهب توجه خاصی به قرآن و مفاهیم آن داشته اند. نوشتار حاضر ترجمه مقاله ای است که در اوایل 2014 میلادی در یکی از مجله های مذهبی و فرهنگی دهلی هند، به نام مجله «ناصر» به زبان اردو، منتشر شده است. با توجه به اهمیت موضوع که نوعی منبع شناسی راجع به تحقیقات قرآنی توسط پژوهشگران هندو مذهب است، مترجم اقدام به ترجمه مقاله مذکور کرده است. نویسنده مقاله، کارهای پژوهشی محققان هندو مذهب در زمینه علوم قرآنی را به دو بخش تقسیم کرده است: بخش نخست، متعلق به ترجمه های قرآن است و بخش دوم، مربوط به پژوهش های مستقل محققان می باشد.
۴.
کلید واژه ها:
ادبیات فارسی زرتشتی زرتشتیان زبان فارسی ادبیات فارسی
یکی از گونه های فارسی جدید، «ادبیات فارسی زرتشتی» است که پیروان دین زرتشتی پس از ورود اسلام به ایران در کنار آثار اوستایی و پهلوی به زبان فارسی جدید نگاشتند. این قبیل آثار اغلب ترجمه داستان ها، اساطیر، آداب و رسوم، سنن، قوانین و احکام و اوراد موجود در اوستا و رساله های پهلوی است. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد به معرفی آثار شاخص ادبیات فارسی زرتشتی بپردازد. وی متون مذکور را در چندین دسته تقسیم بندی کرده و در زیر هر دسته به معرفی آثار شاخص آن اقدام نموده است. دسته بندی آثار مذکور بدین شرح است: 1. ترجمه و تفسیر متون اوستایی، پهلوی، و پازند؛ 2. رسالات کامل؛ 3. روایات؛ 4. تاریخ و ادبیات؛ 5. رسائل اخلاقی.
۵.
کلید واژه ها:
مصطفی زمانی ادبیات دینی ادبیات سیاسی ادبیات مذهبی
مفاهیمی که در ادبیات دینی سیاسی یکی دو دهه پیش از انقلاب چاپ می شد، به وفور در نوشته های مرحوم مصطفی زمانی دیده می شود. مفاهیمی که شبکه ای از باورها را پدید آورد که پشتوانه تحولی به نام انقلاب اسلامی شد. جدول آثار وی و به خصوص محتوای آنها، می تواند نمایی از تاروپود مولفه های رایج در ادبیات دینی و مذهبی آن روزگار را آشکار کند. این مسائل می تواند در مفاهیم فراوانی تعریف شود؛ شامل: اسلام، دفاع از اسلام، نقد مسیحیت، استعمار، مفاسد اجتماعی، انحطاط مسلمین، شراب خواری، مشکلات اجتماعی، خدمات اجتماعی، اخلاق عمومی، مفاسد و جرایم، نهضت اسلام، انقلاب اسلام، اندلس، فلسطین، الجزایر و ... . نویسنده در نوشتار حاضر مروری بر محتوای بخشی از آثار مصطفی زمانی دارد.
۶.
کلید واژه ها:
کتاب نئوگلستان پدرام ابراهیمی گلستان سعدی بوستان سعدی طنزنویسی معرفی کتاب
کتاب نئوگلستان نوشته پدرام ابراهیمی روایتی طنزآمیز از برش هایی از گلستان سعدی و همچنین حکایاتی از بوستان وی است. نئوگلستان، سوای پیشگفتار و واژه نامه، از پنجاه و سه حکایت تشکیل شده است. نخستین فصل کتاب با عنوان «در معنا» بر بیست حکایت اشتمال دارد. فصل دوم زیر نام «در پرانتز»، حکایات بیست و یکم تا بیست و ششم از کتاب را در خود گنجانیده است. حکایت های بیست و هفتم تا پنجاه و سوم نیز در فصل سوم تحت عنوان «در صورت» جای داده شده است. نویسنده در نوشتار حاضر، به بررسی و نقد کتاب مذکور و بیان بخشی از محتوای آن، همت گمارده است.
۷.
کلید واژه ها:
کتاب «پگاه باور» کتاب «مطلع الاعتقاد فی معرفه المبدأ و المعاد» ملا محمد فضولی بغدادی حسین محمدزاده صدیق نقد کتاب
کتاب «پگاه باور»، عنوان برگردان فارسی کتاب «مطلع الاعتقاد فی معرفه المبدأ و المعاد» نگاشته شاعر شیعی، ملا محمد فضولی بغدادی است که در سال 1390 به قلم حسین محمدزاده صدیق از سوی نشر ادیان به طبع رسیده است. نویسنده در نوشتار حاضر، کتاب مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده است. وی در راستای این هدف، کاستی های مشهود در مقدمه و برگردان مترجم را در چندین بخش از جمله: دعاوی نسنجیده، ترجمه غلط، ضبط غلط نام ها، اغلاط نگارشی و حروف نگاشتی، و نابسامانی نمایه ها، مورد مداقه قرار داده است.
۸.
کلید واژه ها:
کتاب از عشق تا عشق حسین منزوی شعر معاصر نقد کتاب ابراهیم اسماعیلی اراضی
کتاب «از عشق تا عشق» گفتگوی شش ماهه و ناتمام ابراهیم اسماعیلی اراضی با شاعر نامدار، حسین منزوی در سال پایانی زندگی وی است. در این جستار، نویسنده به نقد و بررسی کتاب مذکور از دید روش کار و محتوا پرداخته است. در این راستا، نخست، چندین کاستی در کتاب و نیز لغزش های چاپی و نمایه آن را متذکر می شود. در ادامه، گلچینی از برخی نکته های برجسته و تازه ای را که از این گفتگو به دست آمده تشریح می نماید. در نهایت، چکیده دید و داوری منزوی درباره چند شاعر معاصر را بیان می دارد.
۹.
کلید واژه ها:
کتاب جواهرالبلاغه بلاغت احمد هاشمی کتب بلاغی نقد کتاب
نویسنده در نوشتار حاضر تلاش می کند نگاهی نقدآمیز به کتاب جواهرالبلاغه تألیف احمد هاشمی داشته باشد. وی در راستای این هدف، برخی از لغزش های متنی و محتوایی موجود در مقدمه کتاب را به تصویر می کشد. در پی آن به عنوان نمونه، چند اشکال محتوایی از اصل کتاب را نیز مطرح می نماید.
۱۰.
کلید واژه ها:
کتاب «الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه» محمد بن زین الدین ابن ابی جمهور احسائی معرفی کتاب قواعد فقهی محمد حسون
کتاب «الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه» از جمله دست نوشته های ارزشمند محقق نامی قرن دهم، شیخ محمد بن زین الدین معروف به ابن ابی جمهور احسائی است. کتاب مذکور منحصر به قواعد فقهی نیست، بلکه در آن تعدادی از قواعد اصولی و قواعد عربی نیز طرح شده است. مؤلف در این کتاب فقط به آراء و نظرات علماء امامیه نپرداخته، بلکه بعضی آراء و فروع فقهیه علماء عامه را تحت عناوین «و فیه قولین» و «فیه احتمالان» بیان کرده است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف بررسی و معرفی کتاب مذکور به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای این هدف، نوشتار خود را با ارائه تعریف و بیان اهمیت دانش و پیشینه قواعد فقهی آغاز می کند. در ادامه، آیات و روایاتی که مبنای قواعد فقهی هستند را ذکر کرده و تفاوت عمده قواعد فقهی و اصولی را برمی شمرد. سپس با معرفی قواعد نگاران عامه و شیعه، به معرفی مؤلف کتاب الاقطاب الفقهیه می پردازد. بیان تحصیلات و اساتید ابن ابی جمهور احسائی، جایگاه کتاب الاقطاب الفقهیه در میان بقیه آثار، مهم ترین قواعد فقهی در کتاب، تأثیرپذیری از قواعد و الفوائد شهید اول، و شرح برخی از فتاوای نادر از احسائی، از دیگر مباحث مطرح در نوشتار می باشند. در ادامه، نویسنده نوشتار، با اشاره به نسخه چاپی کتاب الاقطاب الفقهیه با تصحیح و تحقیق شیخ محمد حسون، اغلاط مفهومی و چاپی آن را متذکر می شود. در نهایت، با بیان نسخه های خطی کتاب، ویژگی تحقیق و تصحیح خود را پیرامون کتاب مذکور، روشن می سازد.
۱۱.
کلید واژه ها:
کتاب «کتاب و کتابشناسی در نوشته های حبیب یغمایی» نشریه یغما حبیب یغمایی کتاب کتابشناسی نوشته های حبیب یغمایی علی آل داوود معرفی کتاب نقد کتاب
نقد و بررسی کتاب های منتشرشده، اطلاع رسانی درباره آنها و معرفی کتاب ها به جامعه، در زمان های گوناگون منجر به انتشار مجلاتی در حوزه نقد کتاب شده است. در این میان، نشریه یغما از جمله نشریاتی بود که به حوزه کتاب به صورت جدی میپرداخت. نوشته های حبیب یغمایی در نشریه یغما منعکس کننده علاقه وی در برنمودن ویژگی کتاب ها و میراث مکتوب است. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف معرفی کتاب «کتاب و کتابشناسی در نوشته های حبیب یغمایی» به رشته تحریر درآمده است. کتاب مذکور توسط علی آل داوود و انتشارات خانه کتاب در سال 1394 به طبع رسیده است. نویسنده این جستار، نخست به اختصار اشاره ای بر زندگی نامه حبیب یغمایی و مجله یغما دارد. در ادامه، پس از نگاهی گذرا بر بخش های کتاب، برخی مطالب خواندنی آن را با ذکر شماره صفحه و برداشت خود از مطالب نقل شده در کتاب، بیان می دارد.
۱۲.
۱۳.
کلید واژه ها:
اولریش رودولف ماتریدیه اسلام شناسان کلام پژوهان کتاب ماتریدی و کلام سنی در سمرقند کلام پژوهی ماتریدی پژوهی فرقه های اهل سنت معرفی کتاب
اولریش رودولف استاد مطالعات اسلامی دانشگاه زوریخ سوئیسیکی از برجسته ترین اسلام شناسان و کلام پژوهان حال حاضر در اروپا است. از میان آثار رودولف، کتابی که بسیار مورد توجّه قرار گرفته، کتاب او درباره مکتب ماتریدیه با عنوان «ماتُریدی و کلام سنّی در سمرقند» است. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد کتاب مذکور را معرفی کرده و اهمیت آن را به محققان کلام پژوه گوشزد نماید. وی در راستای این هدف، نخست، آثار رودولف را به اختصار معرفی و نیز اشاره ای مختصر به فرقه ماتریدیه و وضعیت کنونی تحقیقات ایرانی درباره آن دارد.
۱۴.
کلید واژه ها:
کتاب شناسی عین القضات همدانی
عین القضات همدانی از بزرگترین عرفا و متفکران ایران با آثاری عمیق و اندیشه های ناب است که محققان بسیاری، کتب، مقالات و پایان نامه های متعددی پیرامون آراء و افکار او به رشته تحریر درآورده اند. نویسندگان در نوشتار حاضر می کوشند آثار چاپ شده درباره او شامل کتب، مقالات و پایان نامه های موجود در ایران تا پایان سال 1392 را معرفی نمایند. در پایان نیز یک فهرست موضوعی الفبایی از کلیه تحقیقات سه گانه مذکور را ارائه کرده اند.
