احمد خامه یار

احمد خامه یار

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۷ مورد.
۱.

تاریخ طریقت رفاعیه در آثار ابن سرّاج دمشقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابن سراج دمشقی طریقت رفاعیه احمد رفاعی تاریخ تصوف منقبت نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۲۱۶
ابن سَرّاج (د747ق)، قاضی، صوفی و ادیب دمشقی دوره مملوکی، در تصوّف پیرو طریقت رفاعیه بود. از میان تألیفات وی، کتاب تشویق الارواح و القلوب و به طور خاص بخش سوم آن با عنوان تُفّاح الارواح و مفتاح الاِرباح در موضوع منقبت نگاری صوفیان اکنون در دست است. در این پژوهش، اهمّیت آثار ابن سرّاج و آگاهی هایی که از طریقت رفاعیه به دست می دهد، بررسی شده است. نتایج این پژوهش حاکی است که گرچه رویکرد منقبت نگاری و کرامت سازی به طرز چشمگیری بر آثار ابن سرّاج غلبه دارد، از آنجا که از نخستین متون به قلم یک صوفی رفاعی است، از آن می توان آگاهی های مهمی در شناخت وضعیت طریقت رفاعیه در دوره های شکل گیری و انتشار آن، به دست آورد؛ به ویژه در محورهایی همچون شناخت اسلاف احمد رفاعی در منطقه بطائح، مشایخ طریقت رفاعیه در خاندان احمد رفاعی، تعامل صوفیان رفاعی با ایلخانان و کرامات منسوب به رفاعیان.
۲.

نکته حاشیه یادداشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۵۹۰
«مُکّاء» و «شَبانْ فِریب» «نَفْسِ زکیّه»یِ مَدفون در بعداد کیست؟ اگر شبها همه قدر بودی .. به زیورها بیارایَند وقتی خوبرویان را  مُراد از نزولِ قرآن ... نامه ای از یکی سلاطین ایوبی به ابن طاوس حلی وقف قرآنی سی پاره بر قاریان مشهد در سال 401 هجری، به دست یکی از مشایخ گمنام شیخ صدوق: درباره ابوالحسن محمد بن علی بن الشاه المروزی چند تصحیف در سفرنامه خسرو  صراحی می کشم، اما نه بر دفتر  نکاتی از آثار استاد علامه جلال الدین همایی(5)
۳.

گمانه زنی در باب مؤلف بحر الفوائد

نویسنده:

کلید واژه ها: متون فارسی متون کهن بحر الفوائد قطب الدین نیشابوری شام احمدیَلیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۲۲۸
بحر الفوائد متن فارسی کهنی است که نویسنده ناشناخته اش، آن را به شیوه دائرهالمعارف موجزی از علوم دینی و معارف زمانه خود نگاشته است. در متن و نسخه های خطی کتاب، هیچ نشانی از نام نویسنده آن دیده نمی شود و پژوهشگران قبلی از جمله مصحّح آن مرحوم محمدتقی دانش پژوه نیز موفق به شناسایی وی نشده اند. نویسنده مقاله پیش رو، با ردگیری سرنخ هایی که متن کتاب در راستای شناسایی ماهیت مؤلف آن به دست می دهد، همچون مذهب و باورهای دینی مؤلف و تألیف کتاب در نیمه سده ششم هجری در سرزمین شام، و با بهره گیری از دیگر شواهد درون متنی و برون متنی، به گمانه زنی درباره ماهیت مؤلف بحر الفوائد پرداخته و یکی از فقهای شافعی ساکن شام به نام قطب الدین نیشابوری (505-578ق) را به عنوان مؤلف احتمالی آن پیشنهاد داده است.
۴.

سیر اجمالی تاریخنگاری محلی مکه و مدینه (با تأکید بر جایگاه نگارش های علمای مغرب اسلامی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: تواریخ محلی تاریخ نگاری اسلامی مغرب اسلامی مکه مدینه حرمین شریفین عربستان سعودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۶۷
دو شهر مکه و مدینه، به علت تقدس و اهمیت معنوی آنان نزد مسلمانان، موضوع نگارش تواریخ محلی متعددی در طول دوران اسلامی بوده اند. در میان نگاشته های فراوان موجود در این زمینه، تواریخ محلی مهمی به قلم عالمان و نویسندگان مغربی الاصل نگاشته شده است. در نوشتار پیش رو، در آغاز سیری اجمالی از تاریخ نگاری محلی مکه و مدینه به دست داده شده و در ادامه، تواریخ محلی نگاشته شده به قلم علمای مغربی الاصل معرفی تفصیلی شده است. این بررسی، نقش و جایگاه دانشوران حوزه مغرب اسلامی را در خلق تواریخ محلی مهم و تأثیرگذار برای مکه و مدینه و به طور خاص کتاب های العِقد الثمینِ فاسی، به عنوان مهم ترین متن تراجم نگارانه برای مکه، شِفاء الغَرامِ فاسی، به عنوان اثر خِطط نگارانه مهمی برای مکه و کتاب نصیحه المشاورِ ابن فرحون، به عنوان متن تراجم نگارانه ارزشمندی برای مدینه نشان می دهد.
۸.

تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع (علیهم السلام)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: قبرستان بقیع گنبد ائمه بقیع (ع) مدینه منوره حرمین شریفین زیارتگاه های اسلامی تاریخ معماری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۲۷۶
زیارتگاه ائمه بقیع7 که قبور مطهر چهار تن از امامان معصوم شیعه (شامل امام حسن مجتبی، امام زین العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق:) را در بر دارد، از مهم ترین مقاصد زیارتی عموم مسلمانان در مدینه منوّره به شمار می آید. تا کمتر از یکصد سال پیش، روی این قبور ساختمان و گنبد بزرگی وجود داشته که از بناهای معماری شاخص در مدینه بوده است. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی اصیل  و دست اول، تاریخچه اجمالی گنبد ائمه بقیع:، شامل تعیین زمان ساخت و تحولات  و بازسازی های آن در دوره های بعدی، بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد قبور ائمه بقیع: تا قرن پنجم هجری فاقد ساختمان بوده و نخستین گنبد روی این قبور، در اواخر این قرن، به دستور مجدالملک براوستانی قمی (د 492ق) ساخته شده است. مهم ترین تحولات معماری این بنا در دوره های بعدی نیز تخریب اول و دوم آن به دست وهابی ها و بازسازی آن در دوره عثمانی پس از تخریب اول بوده است.
۹.

اهمیت سفرنامه ناصرخسرو قبادیانی بلخی در مطالعه تاریخ حج و حرمین در سده پنجم(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: ناصرخسرو سفرنامه های فارسی حرمین شریفین تاریخ حج سده پنجم هجری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۲۹۹
 در تمدن اسلامی، سفرنامه ها از مهم ترین منابع مطالعه تاریخ حج و حرمین شریفین به شمار می آیند. از مهم ترین این سفرنامه ها، سفرنامه ناصرخسرو است که در عین حال کهن ترین و ارزشمندترین سفرنامه به زبان فارسی به شمار می آید. ناصرخسرو بخش قابل توجهی از سفرنامه خود را به توصیف تفصیلی وضعیت اجتماعی و عمرانی اماکن مقدس حرمین، به ویژه شهر مکه و مسجدالحرام، در سده پنجم هجری اختصاص داده است. در این نوشتار پس از شرح مختصری از سفرهای حج ناصرخسرو، آگاهی های مختلفی که سفرنامه وی درباره حج و حرمین به دست می دهد، در چند محور شامل توصیف شهر مکه و دیگر مناطق حجاز، توصیف معماری مسجدالحرام، آگاهی های نادر درباره اماکن مقدس، وضعیت و آداب حجگزاری، سختی های سفرهای حج و تاریخ سیاسی حجاز، استخراج و دسته بندی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در نبودِ تواریخ محلی برای دو شهر مکه و مدینه در حدِ فاصل سده های چهارم تا ششم، این سفرنامه منبعی دست اول برای مطالعه تاریخ حج و حرمین، به ویژه در سده پنجم هجری، به شمار می آید.
۱۰.

تُفّاح الارواح ابن سرّاج دمشقی و اهمیت آن در شناخت صوفیان شام(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
ابن سرّاج دمشقی (د. 747ق)، قاضی، صوفی و ادیب اهل شام در نیمه دوم سده هفتم و نیمه نخست سده هشتم هجری است. از میان آثار وی، امروزه نسخه خطی کتاب تشویق الارواح والقلوب وی و نیز به طور مستقل، نسخه های خطی بخش سوم همین کتاب به نام تُفّاح الارواح ومفتاح الارباح باقی مانده است. تفّاح الارواح متنی است در منقبت نگاری صوفیانی که عمدتاً به حوزه های جغرافیایی شام، عراق و جزیره تعلق دارند. در این نوشتار، در آغاز شرح حالی از ابن سرّاج و فهرستی از مشایخ و تألیفات وی عرضه، و کتاب تُفّاح الارواح وی به تفصیل بیشتری معرفی شده است. در ادامه، حتّی المقدور اهمیت این کتاب در شناخت صوفیان شام، با بیان نمونه هایی از آگاهی های دست اولی که در این باره به دست می دهد، در دو محورِ شناخت مزارات صوفیان شام، و تصحیح و پیرایش شرح احوال آنها، نشان داده شده است.
۱۱.

انیس الحُجّاج صفی بن ولی قزوینی؛ راهنمای مصوّر سفر دریایی حج از هند(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: حج گزاری حرمین شریفین سفرهای دریایی هند جزیره العرب انیس الحُجّاج صفیّ بن ولی قزوینی نسخه های خطی نگارگری هنر اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۱۸۸
صفی بن ولی قزوینی، نویسنده ایرانی دربار اورنگ زیب گورکانی است که به درخواست دختر وی، زیب النساء بیگم، اثری به زبان فارسی به نام انیس الحُجّاج، در شرح حج گزاری خود در سال 1087ق،  نوشته است. انیس الحجّاج احتمالاً تنها متن موجود از سده های میانی و احتمالاً قدیمی ترین متن فارسی در شرح سفر حج از هند، از مسیر دریایی، در سده های میانی است و از این رو، ارزش تاریخی ویژه ای در تاریخ حج گزاری مسلمانان هند دارد. این کتاب پیش از آنکه یک سفرنامه به مفهوم مصطلح باشد که در آن یادداشت های روزانه سفر و خاطرات مؤلف ثبت شده باشد، یک کتاب راهنما برای حج گزاران هندی است که این مسئله، آن را به اثری مهم تبدیل کرده است. کارکرد این اثر به عنوان راهنمای حج گزاران، عاملی بوده تا در برخی از نسخه های خطی آن، نگاره های هنری زیبا و نفیسی از نقشه های شهرهای واقع در طول مسیر و نیز مناسک حج و کاروان های حج ملت های مسلمان ترسیم شود. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که انیس الحجّاج اثری است که به عنوان راهنمای مصوّر سفر دریایی حج از هند و البته تقریباً مخصوص دربار، پدید آمده است.
۱۲.

عرفات و بناهای آن در گذر تاریخ(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: عرفه عرفات مشاعر مقدسه حج جغرافیای تاریخی عربستان سعودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۸۲
 سرزمین عرفه یا عرفات، از مشاعر مقدس  نزدیک مکه مکرمه و بخشی از جغرافیای مقدس مناسک حج است که وقوف در آن، از ارکان حج تمتع به شمار می آید و این سرزمین،  همه ساله در روز نهم ذی حجّه، شاهد حضور چشمگیر حجگزاران مسلمان است. اهمیت و جایگاه دینی و معنوی عرفات و وقوف در آن، عاملی بوده تا به تدریج، در این سرزمین مساجد و بناهای متعددی ساخته شود. در این نوشتار، با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی معتبر، تلاش شده است تا زمان تقریبی ساخت و پیدایش این بناها  و تاریخچه و تحولات آنها در گذر تاریخ، بررسی شود.
۱۳.

اماکن منسوب به امام علی(ع) در حجاز(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: امام علی (ع) زیارتگاه های اسلامی حجاز حرمین شریفین مکه مدینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۲۴۲
در سرزمین حجاز، مساجد و زیارتگاه های متعددی وجود داشته که به یادبود محل حضور و نماز خواندن پیامبرخدا9  و دیگر شخصیت های مقدس مسلمانان یا در ارتباط با حوادث سرنوشت ساز صدر اسلام بنا گردیده است. امیر مؤمنان علی7 از جمله شخصیت هایی است که زیارتگاه ها و مکان های متعددی به نام ایشان در حجاز وجود داشته است. این نوشتار به واکاوی اماکن و زیارتگاه های منسوب به آن حضرت و تبیین نوع ارتباط آنها با ایشان می پردازد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که اماکن منسوب به آن حضرت، شامل شماری از مساجد، خانه ها و چاه های آب بوده است.  
۱۴.

رساله ها و تألیفات نگاشته شده درباره طائف در میراث اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: طائف کتاب شناسی تاریخ های محلی حجاز عربستان سعودی ابن عباس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۱ تعداد دانلود : ۲۷۸
طائف شهری است در شرق مکه مکرمه در عربستان که در سال هشتم هجری به دست پیامبرخدا9 فتح شد. در طائف مسجد و زیارتگاه عبدالله بن عبّاس، از صحابه برجسته پیامبر و زیارتگاه ها و اماکنی منسوب به آن حضرت وجود داشته که وجود این آثار باعث شده است که شماری از نویسندگان مسلمان در دوره های مختلف، به نگارش رساله ها و تألیفاتی درباره طائف و فضایل و اماکن متبرک آن اقدام کنند. در این مقاله، تلاش شده ضمن ارائه کتاب شناسی جامعی از آثار تألیف شده درباره این شهر، ویژگی های کلی و اهمیت آنها به طور اجمالی بیان گردد.
۱۵.

آگاهی هایی درباره تشیع در صعید مصر در سده هفتم هجری بر اساس کتاب «الطالع السعید »، اثر کمال الدین ادفوی (685 - 748)

نویسنده:

کلید واژه ها: تشیع منطقه صعید مصر کتاب «الطالع السعید » کمال الدین ادفوی تاریخ تشیع اعلام شیعه شخصیت های شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۲۶
کتاب «الطالع السعید » تألیف کمال الدین ادفوی از مهم ترین منابعی است که آگاهی های تاریخی ارزشمندی درباره تشیع و برخی اعلام شیعه در منطقه صعید مصر، به ویژه در سده هفتم هجری به دست می دهد. نویسنده در نوشتار حاضر، پس از معرفی مختصر کتاب مذکور و مؤلف آن، شواهد و نشانه هایی از حضور و انتشار تشیع در این منطقه در سده های میانی ارائه می نماید.
۱۶.

جمال الدین وزیر (جواد) اصفهانی و خدمات عمرانی وی در حرمین شریفین(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: جواد اصفهانی حرمین شریفین مکه مدینه عرفات خدمات عمرانی و اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۱۶۷
جمال الدین وزیر اصفهانی معروف به «جواد»، از وزرای آل زنگی موصل، در نیمه سده ششم هجری است که در دوره وزارت خود، خدمات عمرانی فراوانی در حرمین شریفین از خود به جای گذاشت. در بخش اول این نوشتار، زندگی نامه اجمالیِ وی بیان گشته و ویژگی ها و  ابعاد برجسته سیرت وی؛ از جمله خدم ات اجتماعی او و م دح و ستایش وی از سوی شاعران معاصرش بررسی و به احوال فرزندش جلال الدین علی نیز اشاره شده است. همچنین در این بخش جزئیات انتقال جنازه جواد اصفهانی از موصل به حرمین و به خاک سپاری وی در مقبره اش در مدینه منوره به تفصیل بیان شده است. در بخش دوم مقاله نیز با استناد به منابع معتبر تاریخی، اقدامات عمرانی وی در دو شهر مکه و مدینه و نیز منا و عرفات تشریح گشته است تا بدین ترتیب نقش وی در بازسازی حرمین شریفین، به عنوان یکی از شخصیت های ایرانی صاحب منصب، تبیین و واکاوی شود.
۱۷.

طومارِ گواهینامه حج از سده نهم هجری در موزه بریتانیا(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: گواهینامه های حج طومارهای خطی حج گزاری هنر اسلامی حرمین شریفین موزه بریتانیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۲۵۰
 گواهی نامه های حج اسنادی بوده اند که در گذشته با هدف تصدیق   و گواهی حج گزاری و ادای مناسک مختلف آن، برای برخی اشخاص صادر می شده اند. این گواهی نامه ها معمولاً به شکل طومارهایی حاوی نقاشی ها و نگاره هایی از مساجد و اماکن مقدس حرمین شریفین بوده اند که نمونه های کهنی از آنها باقی مانده است. از مشهورترین و جالب ترین این طومارها، نمونه موجود در موزه بریتانیا از سده نهم هجری است که با کتیبه ها و نقاشی های زیبایی تزیین یافته است. در این نوشتار به معرفی و توصیف دقیق طومار و کتیبه ها و نقاشی های به کار رفته در آن پرداخته شده است. بر اساس این بررسی می توان گفت که طومار مورد نظر، سند تاریخی مهمی است که در آن، اماکن مقدس مرتبط با حج و حرمین شریفین، گاه با واقع گرایی نسبی، و گاه به صورت نمادین، نمایش داده شده است.
۱۸.

بررسی اعتبار معجزه گاه های منسوب به امام علی علیه السلام در عراق(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: شیعه عراق معجزه روایات امام علی علیه السلام زیارتگاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۸ تعداد دانلود : ۶۳۸
در برخی منابع تاریخی و روایی شیعه، معجزه های متعددی به امام علی علیه السلام نسبت داده شده است. اعتقاد به وقوع این معجزات در مکان هایی خاص، موجب شده تا بعدها در این مکان ها زیارتگاه هایی ایجاد شود که در این نوشتار، از آنها با عنوان «معجزه گاه های امام علی علیه السلام» یاد شده است. در کشور عراق، شماری از این دست زیارتگاه ها وجود دارد که مهم ترین آنها عبارت است از: «مشهد الشمس» در حلّه، «زیارتگاه جمجمه» در بابِل، «مسجد براثا» در بغداد، و «قطّاره» امام علی علیه السلام نزدیک کربلا. در این مقاله، ضمن معرفی مختصر هریک از این چهار معجزه گاه، تلاش شده است تا با تحلیل و مقایسة اقوال و روایات نقل شده در منابع روایی متقدّم شیعه در باب معجزات امام علی علیه السلام و محل وقوع آنها، میزانِ اعتبار این معجزه گاه ها و انطباق آنها با این روایات بررسی شود. نتایج این بررسی نشان می دهد که در این منابع، تناقضات و اختلافات شدیدی در محل وقوع معجزاتی که مبنای شکل گیری این زیارتگاه ها بوده است، وجود دارد، به گونه ای که غالباً انطباق موقعیت جغرافیایی آنها را با اقوال و روایات موجود، با مشکل مواجه می سازد.
۲۰.

مأخذ شناسی فارسی کتیبه ها و سنگ قبرهای اسلامی

نویسنده:

کلید واژه ها: کتیبه های اسلامی سنگ قبرهای اسلامی سنگ نوشته های اسلامی مأخذشناسی فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۳۳۰
نویسنده در نوشتار حاضر کوشیده است فهرستی از کتاب ها و مقالاتی که در موضوع کتیبه ها، سنگ قبرها و سایر سنگ نوشته های اسلامی به زبان فارسی نگارش یافته اند، ارائه نماید. بعلاوه، عناوین مقاله هایی که موضوع آن ها معرفی کتاب های منتشره در موضوعات مذکور می باشد نیز در نوشته حاضر درج شده اند. فهرست حاضر همچنین دربرگیرنده عناوین برخی کتاب ها و مقالاتی است که موضوع اصلی آن ها کتیبه ها و سنگ قبرهای اسلامی نیست اما ممکن است فصلی از آن ها به این موضوعات اختصاص داده شده یا حاوی داده های منحصربه فردی در این زمینه باشد. منابع معرفی شده از آغاز تحقیقات نوین در ایران در اوایل قرن شمسی حاضر تا پایان سال 1390 شمسی منتشر شده اند. در این نوشتار، تنها کتیبه هایی مد نظر نویسنده بوده است که به عنوان عناصر معماری در بناهای تاریخی به کار رفته است. از این رو، شامل کتیبه های سنگی، آجری، گچی، کاشی، صندوقچه ها و محراب های چوبی می شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان