۱.
کلید واژه ها:
عجمی داستان سعدی غلام عجمی گلستان سعدی
محور سخن نویسنده در نوشتار حاضر بر سر عجمی بودن غلام داستان سعدی است. وی در پی پاسخ به این پرسش است که «غلام عجمی» یعنی چه؟ و اینکه «غلام عجمی» چه ویژگی دارد که سعدی آن را به ذکر مخصوص گردانیده است. نویسنده در خلال صحبت پیرامون شرح معنای این واژه در شروح گلستان، اذعان می دارد که دلالت «عجمی» بودن بر بیگانگی و جدائی از زبان و فرهنگ عربی، اندک اندک بدین واژه معنای مطلق «بیگانه» و «اجنبی» بخشیده است، و چون بیشترین «عجمی» هایی که مردمان عرب با ایشان سروکار داشتند ایرانیان بودند، «عجمی» به گونه ویژه، معنای «ایرانی» هم یافته است. با این حال، به زعم نویسنده، این معنی با عبارت سعدی متناسب نیست. وی اظهار می دارد که احتمالاً مقصود از «عجمی» بودن «غلام» حکایت گلستان، وجه خاصی از نابلدی، و در واقع، عدم تبحر در شناگری و دریانادیدگی غلام بوده است.
۲.
کلید واژه ها:
عبدالوهاب المسیری نقد غرب نقد سکولاریسم نقد پیش فرض بی طرفی علوم
عبدالوهاب المسیری دائره المعارف نویس مصری نمونه جست وجوگری پویا در عرصه فرهنگ و دانش و نقد است. به رغم ترجمه دانشنامه یهود و یهودیت و صهیونیسم که از آثار جاودانه اوست تاکنون معرفی تفصیلی ای از آراء و آثار وی به زبان فارسی منتشر نشده است. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد تا با بهره گیری از برخی آثار المسیری، به بازخوانی بعضی از آرای او و بازگویی پاره ای از خاطرات فکری اش بپردازد. نویسنده در راستای این هدف، نخست مختصری از زندگی نامه المسیری و آثار وی را بیان داشته و سپس، به بازخوانی برخی محورهای مهم در اندیشه و کارنامه کاری وی شامل نقد غرب، نقد سکولاریسم، و نقد پیش فرض بی طرفی علوم می پردازد.
۳.
کلید واژه ها:
دندراویه سنت ادریسی صوفیان سعودی وهابیان متصوفه حجاز آل سعود تصوف دولت سعودی فرقه احمدیه فرق صوفی عربستان سعودی
دندراویه یکی از طریقت های برآمده از سنت ادریسی بود که پس از مرگ سرسلسله آن، احمد بن ادریس فاسی، در گونه های مختلف در جهان اسلام بسط یافت. نویسنده در مقاله حاضر به دنبال نشان دادن این مسئله است که گرچه دشمنی وهابیان با تصوف قادری امری غیر قابل انکار بوده، اما فِرَقی همچون دندراویه پس از فتح حجاز توسط آل سعود به حیات و اشاعه آموزه های خود ادامه داده اند. وی در پی پاسخ به این سؤال است که چرا تنها دندراویه توانست پس از تسلط دولت سعودی بر حجاز، به فعالیت خود ادامه دهد. یکی از مفاهیم مورد تأکید نویسنده در این مقاله آن است که درک از وهابیت بر مبنای سلسله وقایعی که منجر به فتح حجاز توسط نیروهای سعودی در دهه های 1920 و 1930 شد، با آنچه در ساحت اندیشه رخ داده کمی متفاوت است. وی قبل از نگاه دقیق به ویژگی های خاص فرقه احمدیه، به تبیین وضع تصوف در عربستان سعودی و نوع مواجهه عبدالعزیز با تصوف می پردازد. از این رو، نیم نگاهی به روابط مابین خاندان سعود و ساختار مذهبی وهابی دارد.
۴.
کلید واژه ها:
کتاب شیعه شناسان غربی و اصول اعتقادات شیعه دوازده امامی مریم صانع پور شیعه شناسان غربی شیعه شناسی شیعه دوازده امامی اصول اعتقادات نقد کتاب
امروزه شناخت ابعاد مختلف تشیع و به ویژه تشیع امامی، در کانون توجه اسلام پژوهان غربی قرار گرفته است و هر ساله آثار متعددی درخصوص برخی از وجوه و ساحت های معرفتی آن نوشته می شود. با توجه به حجم وسیع تحقیقات غربی در این زمینه، لازم است شیعه پژوهان اندک اطلاعی از گفتمان حاکم بر فضای شیعه شناسان غربی و دیدگاه های ایشان درباره تشیع امامی داشته باشند. کتاب «شیعه شناسان غربی و اصول اعتقادات شیعه دوازه امامی» کتابی است که توسط مریم صانع پور و انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال 1393 به رشته طبع درآمده است. به زعم نویسنده این نوشتار، کتاب مذکور اگر از حداقل استانداردهای لازم برای یک پژوهش آکادمیک برخوردار می بود، می توانست گامی مهم برای شناخت دیدگاه های شیعه شناسان غربی در شمار آید؛ ولی افسوس که چنان نیست. از این رو نویسنده، کتاب مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده و برخی لغزش های محتوایی، ویرایشی و ساختاری صورت گرفته در نگارش آن، از جمله لغزش در ضبط اسماء اعلام و کتب، استدلال های ضعیف و ترجمه های نادرست و ... را متذکر می شود.
۵.
کلید واژه ها:
بوریس فاج تفسیر مجمع البیان طبرسی تفاسیر معتزلی قرائت های هفت گانه مصحف عثمانی وثاقت قرآن تدوین قرآن تفاسیر قرآن تحریف قرآن تفسیر التهذیب حاکم جشمی
در اواخر قرن چهارم در بغداد، بحث از قرائت های هفت گانه و مصحف عثمان و روایت های ناظر به جمع و تدوین قرآن، موضوع مناقشه برانگیزی بوده است. اما از آنجا که متن های تفسیری مختلف هنوز منتشر نشده و تفاسیر قرآنی بسیاری از قرن چهارم و پنجم هنوز به صورت خطی باقی مانده، نمی توان به طور کامل از انعکاس مجادلات اخیر و تأثیر آن بر مفسران آن دوران سخن گفت. اما در برخی از تفاسیر منتشر شده از قرن پنجم و هفتم هجری می توان سرنخ هایی از موضوع اخیر یافت. به تازگی بورس فاج در تک نگاری خود درباره مجمع البیان، نکات مفیدی درباره بهره گیری طبرسی از تفاسیر معتزلی آورده است. فاج به تفسیر التهذیب حاکم جشمی اشاره کرده و ابتدا مطالبی درباره او آورده و اشاره نموده که تقریباً قطعی است که طبرسی از التهذیب حاکم جشمی یا منابع مشترکی استفاده کرده اند. نویسنده در نوشتار حاضر بحث وثاقت مصحف عثمانی و قرائت های هفت گانه را مورد مداقه قرار داده است و در این زمینه، دیدگاه فاج را درخصوص تفسیر مجمع البیان ارائه می نماید.
۶.
کلید واژه ها:
فهرست شیخ منتجب الدین معالم العلماء ابن شهر آشوب شیخ طوسی رجال نجاشی
نویسنده در نوشتار حاضر برخی مباحث تکمیلی پیرامون فهرست شیخ منتجب الدین و نیز معالم العلماء ابن شهر آشوب را به رشته تحریر درآورده است. وی ابتدا از مؤلفینی نام می برد که شیخ منتجب الدین در ترجمه شان آن ها را به عنوان مؤلف یاد نکرده و کتابی را به آن ها نسبت نداده است. نویسنده، پس از ارائه شرح مختصری از این مؤلفان، در ادامه، در دو بخش مجزا، نام و شرح مختصری از مؤلفینی بیان می دارد که قطعاً پیش از شیخ طوسی و نجاشی و یا در حدود سال 460 از دنیا رفته اند، اما در فهرست شیخ طوسی و رجال نجاشی ترجمه ای برای آن ها وجود ندارد و از زیادات منتجب الدین و ابن شهر آشوب در رفع نقص از فهرست شیخ طوسی و رجال نجاشی محسوب می شوند.
۷.
کلید واژه ها:
کتاب ذهن: درآمدی بر علوم شناختی پاول تاگارد علوم شناختی بازنمایی ذهنی نظریه های بازنمایی ذهنی معرفی و نقد کتاب
کتاب ذهن: درآمدی بر علوم شناختی اثر پاول تاگارد کتابی در حوزه علوم شناختی است که تقریباً تمام حوزه های این دانش را دربرمی گیرد. رویکرد تاگارد در کتاب مذکور، توصیف و ارزیابی نظریه های بازنمایی ذهنی شامل منطق، قواعد، مفاهیم، تمثیل، تصاویر و پیوندها است. این کتاب در سال 1391 به ترجمه رامین گلشائی توسط انتشارات سمت به زیور طبع آراسته شده است. هدف نگارنده این سطور، بررسی ترجمه کتاب درآمدی بر علوم شناختی است. وی در راستای این هدف، پس از شمردن محاسن این ترجمه، با ارائه شاهد مثال هایی، اشکال های کتاب را در دو بخش اشکال های محتوایی و ساختاری به تصویر می کشد.
۸.
کلید واژه ها:
کتاب نسخه شناخت کتاب پژوهشنامه نسخه شناسی نسخ خطی فارسی نقد کتاب علی صفری آق قلعه حسام الدین پرهام
نوشتار حاضر پاسخ به نقدی است که حسام الدین پرهام بر کتاب نسخه شناخت (پژوهشنامه نسخه شناسی نسخ خطی فارسی) تألیف علی صفری آق قلعه به رشته تحریر درآورده است. به زعم نگارنده این سطور، پرهام در نقد خود از کتاب نسخه شناخت، از نوشته های وی پیرامون معرفی کتاب مذکور در مجله بخارا (شماره 92- فروردین و اردیبهشت 92) سرقت نموده است. از این رو نویسنده، برخی جملات پرهام را نقل و سپس پیشینه آنها را در ستون جعبه آیینه کتاب در مجله بخارا بیان می دارد.
۹.
کلید واژه ها:
فرقه نصیری – علوی نصیریه اسلام شناسی نصیری شناسی علویان
فرقه نصیری – علوی یکی از رازآلودترین پدیده های مطالعات اسلامی در دوره اخیر است. دیدگاه های پذیرفته شده و رایج در باب این فرقه، چنان در تعارض با یکدیگر نضج یافته اند که به سختی می توان بر اشتراکات میان آن ها صحه گذاشت. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف گردآوری مجموعه ای کاربردی از مطالعات اسلام شناسان غربی پیرامون فرقه مذکور، به رشته تحریر درآورده است. از این رو، سعی در معرفی و بررسی مختصر محتوایی مقالات و یافته های پژوهشی در باب فرقه نصیری – علوی دارد.
۱۰.
کلید واژه ها:
کتاب در باب تکثر تمدن ها تمدن پژوهی کانشنی تاریخ تمدن بشری مطالعه تمدن معرفی کتاب
کتاب در باب تکثر تمدن ها اثر کانشنی، کتابی در حوزه تمدن پژوهی است که نویسنده آن درصدد است تا با بررسی متغیرهایی چون زبان، نژاد، دین و اخلاق، تبیینی روشن از تنوع و تکثر تمدن ها ارائه دهد. وی با بررسی تاریخ تمدن بشری، نظریه ای در باب تمدن و عناصر تشکیل دهنده آن و نیز شرط استمرار بقای آن را ارائه می دهد و سپس با استفاده از آن نظریه، تمایز میان تمدن ها را تبیین کرده و علل برتری یکی بر دیگری را تشریح می نماید. کتاب مذکور برای نخستین بار در سال 1935 م. در لهستان چاپ شده و متن انگلیسی آن در سال 1962 م. به چاپ رسید. نویسنده در نوشتار حاضر، به ارائه گزارشی از کتاب بر اساس ساختار آن همت گمارده و محتوای فصول کتاب را به تصویر کشیده است.
۱۱.
کلید واژه ها:
تحریف قرآن عدم تحریف قرآن کتابشناسی
در نگاهی اجمالی به کتب عدم تحریف قرآن دریافته می شود که رویکرد این کتاب ها، رویکردی تاریخی و نزاع فرقه ای است که از قرن سوم تا پنجم شکل گرفته و تاکنون ادامه یافته است. در دهه های اخیر کم کم، رویکرد موضوع «تحریف قرآن» از حالت تاریخی – روایی به رویکرد فلسفی – کلامی در حال تغییر است. از سوی دیگر، با توجه به حجم اتهاماتی که به شیعه، درباره موضوع تحریف قرآن و در محاورات گرایشات تند «سنی – اسلامی» زده می شود، ضروری است تا حد امکان به این موضوع پرداخته شود. به همین دلیل، یکی از ضروریات، تدوین کتابشناسی به روز برای موضوع «عدم تحریف قرآن» است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف معرفی کتابشناسی های پیرامون موضوع عدم تحریف قرآن، به رشته تحریر درآورده است. وی نخست تاریخچه ای مختصر از سیر پیدایش بحث تحریف یا عدم تحریف قرآن و نهضت ردیه نویسی بر تحریف قرآن را ارائه می دهد. در ادامه، پس از بیان دلایل سختی تدوین کتابشناسی عدم تحریف قرآن، برخی منابع برای تدوین کتابشناسی در این زمینه را به ترتیب سال انتشار معرفی می نماید. وی در نهایت، نوشتار را با معرفی و نقد و بررسی چهار کتابشناسی اختصاصی پیرامون موضوع عدم تحریف قرآن، به پایان می رساند.
