مطالب مرتبط با کلیدواژه

علم


۲۱.

دیدگاه ابن سینا و صدرالمتألهین درباره علم الهی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم صدرالمتألهین ابن سینا علم الهی صور مرتسمه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلسفه تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی الهیات بالمعنی الاخص صفات واجب
تعداد بازدید : ۲۲۶۸۴
چکیده مقاله حاضر در صدد تبیین دیدگاه دو فیلسوف نامدار، شیخ‏الرئیس، ابن‏سینا و حکیم، صدرالمتألهین و بیان اختلاف نظر آن دو درباره علم الهی است. علم در حکمت صدرایی، امری وجودی و دارای مراتب و در نظام مشایی، کیف نفسانی است. در حکمت متعالیه علم خداوند به‏ذات و علم به موجودات قبل از ایجاد و بعد از ایجاد، علمی حضوری، ولی در حکمت مشاء علم ذات به‏ذات و علم به صور متقرره در ذات، حضوری و علم به موجودات خارجی، قبل و بعد از ایجاد، حصولی است. در این مقاله به پرسشهایی نظیر: آیا خداوند علم دارد؟ اگر علم دارد، علم او چه نوع علمی است، حضوری یا حصولی، تفصیلی یا اجمالی؟ آیا علم او به موجودات قبل از ایجاد است یا بعد از ایجاد؟ آیا حق تعالی به موجودات مادی و متغیر علم دارد یا نه؟ اگر علم دارد علمش جزئی است یا بر وجه کلی؟ آیا علم خداوند تابع است یا متبوع؟ پاسخ داده شده است.
۲۲.

معرفت‌شناسی فمینیسم

کلیدواژه‌ها: صدق جنسیت فمینیسم علم معرفت‏شناسی مغالطه تکوینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۱۱
فمینیسم به عنوان یک جنبش اجتماعی و سیاسی، تأثیرات مختلفی را در حوزه‌های معرفتی، از جمله معرفت‌شناختی، به جای نهاده است. نظریه‌پردازان فمینیست، با ادعای عدم واقع‌نمایی معرفت‌شناسی معاصر، درصدد اثبات وجود جهت‌گیری مردانه در معرفت‌شناسی رایج برآمدند و در پی آن با تأکید بر تأثیر عوامل اجتماعی و جنسیت و نیز تأثیر ارتباط و همدلی بر معرفت و برتری دیدگاه زنانه، پایه‌های معرفت‌شناختی خویش را بنا کردند. نوشتار حاضر، پس از تبیین معرفت‌شناسی و ترسیم ویژگی‌های معرفت‌شناسی معاصر، به تبیین مراتب فوق پرداخته و سپس در دو بخش، معرفت‌شناسی فمینیسم را مورد نقد قرار می‌دهد؛ در بخش اول، با روشن کردن مغالطه‌ای تکوینی و اثبات عدم وجود استناد برهانی و علمی در مباحث مذکور، وجود جهت‌گیری مردانه در معرفت‌شناسی معاصر را رد می‌کند و در پایان، با نفی تأثیر عوامل اجتماعی و ارتباط و همدلی بر معرفت به جهت ایجاد نسبی‌گرایی و آنارشیسم معرفتی، معرفت‌شناسی فمینیستی را به چالش می‌کشاند.
۲۴.

محیط فراگیر یادگیری پسند: موردی از نوآوری آموزشی و کاربرد آن در تحقق هدف های آموزش برای همه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آموزش فراگیر پسند علم آموزش برای همه. یادگیرنده نوآوری آ موزشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸۹
نوآوری آموزشی با به بارآوردن اندیشه های نو در نظام آموزشی سر و کار دارد. رویکرد "محیط فراگیر یادگیری-پسند"(مفید)را می توان موردی از نوآوری آموزشی به شمار آورد. ازطریق این رویکرد، می‌توان فرصت های آموزش و یادگیری را برای همه‌ی کودکان، بدون توجّه به ویژگی‌های آنان(ازقبیل: جنسیّت، توانایی‌های جسمانی، تفاوت های زبانی،قومی و غیره)فراهم کرد. در محیط فراگیریادگیری‌پسند، فعّالیّت معلّم درجهت ارتقای کیفیّت محیط یادگیری و کیفیّت عملکرد یادگیرنده است.این امر به ویژه در پرورش مهارت‌های زندگی قابل توجّه است.علاوه بر آن، نوآوری یادشده رویکردی مناسب برای تحقّق برنامه ی "آموزش برای همه"(EFA)است. برنامه‌ی "EFA" که به وسیله‌ی چندین سازمان بین‌المللی و164کشورجهان مورد تـأییدقرارگرفته است، شش هدف اساسی رادنبال می کند. در این مقاله ابتدا به هدف های برنامه ی "EFA" اشاره می‌شود, سپس ویژگی‌های "مفید" مورد تحلیل قرارمی‌گیرد و چگونگی استفاده از آن در برنامه یاد شد و نیز در ارتقای کیفیّت یادگیری بحث می‌شود.
۲۵.

فکت، دهشت و سکوت، تاملی بر چهارشنبه سوری

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم حقیقت خشونت سکوت زندگی روزمره هیستری گزاره فکت دهشت شور جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸۵
فیلم چهارشنبه سوری یکی از موفق ترین فیلم های سال 85 بود که با استقبال مردم و منتقدان روبرو شد. از آنجا که هر اثر هنری دارای رگه ای از حقیقت ‏است، نویسنده مقاله می کوشد که بنیان های فلسفی این فیلم را روشن سازد و این رگه ها را روشنایی بخشد. چهارشنبه سوری خود تاملی است بر این بنیان ‏ها و نتایج فردی و اجتماعی ای که به دنبال آن می آید. گفتمان «علم» در دهه های هفتاد و هشتاد مدعی شد که می تواند مسایل فردی و اجتماعی در ایران ‏را حل کند. چهارشنبه سوری تاملی است بر این ادعا. نویسنده می کوشد که با برجسته ساختن این تامل نقش علم و قدرت را در زندگی روزمره ایرانیان در ‏این دو دهه بررسی کند.‏
۲۶.

مقدمه‌ای بر روش پژوهش با رویکرد کاربردی به رساله‌نویسی در علوم انسانی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم پژوهش تئوری رساله روش تحقیق در علوم انسانی مساله تحقیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶۴ تعداد دانلود : ۱۱۰۵
پژوهش، فعالیتی نظام‌دار و علمی پیرامون یک موضوع همراه با بررسی جوانب مختلف آن است. بنا به تعریف دیگر، پژوهش، فرایند تولید دانش است. پژوهش‌گر با ابزارها و روش‌های گوناگون اطلاعات را فراهم و سپس آنها را پردازش و تحلیل می‌کند. یکی از موانع اساسی موفقیت پژوهش‌گر به‌خصوص در زمان انتخاب بحث و تقدیم طرح‌های پژوهشی، ناکامی در گزینش اطلاعات و فقدان آگاهی لازم نسبت به شیوه‌های روشمند تحقیق است. امروزه سطح برخی از گزارش‌های پژوهشی به‌خصوص در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری در دنیا و حتی کشور ما به اندازه‌ای بالا و مهم است که بعد از دفاع، تبدیل به یک اثر علمی شده و یک کتاب و چند مقاله از آن استخراج می‌شود. بنابراین، بازنگری و بازکاوی برخی چالش‌ها و ارایه برخی راهکارها برای پژوهش‌های مختلف در رشته‌ها و گرایش‌های علوم انسانی می‌تواند سودمند باشد که در این مقاله با توجه به تجربه تدریس در این ماده درسی و رشته‌های مختلف علوم انسانی، احساس می‌شود، مدخلی بر این مهم ارایه شده است.
۲۷.

جایگاه دین در عرصه علوم انسانی در ایران بعد از انقلاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم دین انقلاب اسلامی ایران علوم انسانی متافیزیک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی علم و معرفت و تکنولوژی جامعه شناسی علم
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی
تعداد بازدید : ۱۸۰۵ تعداد دانلود : ۱۰۲۹
در این مقاله ابتدا در قالب یک بحث نظری به بررسی دیدگاههای اثبات گرایی و مابعد اثبات گرایی در مورد امکان تاثیر گذاری ارزشهای دینی در علوم به خصوص علوم انسانی پرداخته شده است و با توجه به پذیرش نظری تاثیر ارزشها در علوم انسانی در دیدگاههای مابعد اثبات گرایی، تلاش گردیده تا ضمن بررسی گفتمانهای مختلف در مورد نحوه تاثیرگذاری ارزشهای دینی در علوم انسانی در دوران بعد از انقلاب اسلامی، ویژگیهای گفتمان و راهبرد مسلط در این دوران تبیین گردد.
۲۸.

علم ، حجاب نورانی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم حجاب علم حقیقی عالم نور متعلق علم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی عرفان نظری
تعداد بازدید : ۲۰۵۸ تعداد دانلود : ۱۲۹۶
انسان موجودی پژوهشگر، پرسش کننده و پاسخ طلب است . همواره در پی پرسش از علم ، عالم ، معلوم ، اغراض ، نتایج و ارزش گذاری علم است و هنگامی این حالت در او اوج می گیرد که «علم » را با دو صفت متضاد «نور» و «حجاب » متصف می بیند. به همین دلیل می خواهد بداند چگونه حقیقتی که «الظاهر لذاته و المظهر لغیره »اش می دانند، می تواند حجاب ، آن هم حجاب اکبر باشد. در این نوشتار نخست ، از کاربرد علم در دو معنی (علم عام و مطلق ) و (علم خاص و تخصصی ) که همان دانش متکی بر تجربه و آزمون است ، سخن گفته و سپس به آرای برخی از بزرگان اندیشه و معرفت که «علم » را مساوق «وجود» و «نور» دانسته اند، اشاره کرده ایم . محور اصلی بحث ، نظریه های عارفانه امام خمینی (س ) است که «علم » را از شئون فطرت دانسته و آن را به وجهه نورانی وجودِ موجودات منتسب می دانند و بر این باورند که تمام موجودات متناسب با حدود وجودی خود مظهر اسم «علیم » حضرت حقند؛ راز تسبیح موجودات و نیز رمز جاودانگی و ملکوتی شدن انسان را در علم و آگاهی بیان می دارند. علم حقیقی را «طریق جنت » و هر مرتبه ای از این علم را متناسب با مراتب بهشت (افعال ، صفات ، ذات ) می دانند و ازآیات نخستین سوره علق نکات زیبا و تازه ای در بیان ارزش و منزلت علم مطرح می نمایند که به طور مختصر به آن پرداخته ایم .
۲۹.

دینی گرایی در علم؛ یک وظیفه معرفتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم علم دینی وظیفه معرفتی انسجام معرفتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱۴
در این مقاله، موضوع بومی گرایی و به طور خاص، دینی گرایی در علم از منظر معرفت شناختی بررسی شده است. مطابق با رویکرد وظیفه گرایانه در معرفت شناسی، هر باورمند به لحاظ معرفتی موظف است که سعی کند تا مجموعه باورهای سازگار و در حالت قوی تر منسجمی داشته باشد؛ علاوه بر این، هر فرد در مجموعه باورهای خویش باورهایی مرکزی دارد. باورهای دینی بخش مهمی از باورهای مرکزی اعضای جوامع دین دار را تشکیل می دهند. در چنین وضعیتی، چنانچه باورهای علمی یا تعابیر این باورها با باورهای مرکزی دینی افراد ناساگاز باشند، دین داران در پی ایفای وظیفه معرفتی خود، به بازسازی نظریه های علمی موجود و همچنین شکل دادن به نظریه های علمی جدید می پردازند؛ به این ترتیب، دینی گرایی در علم را می توان گونه ای از ایفای وظیفه معرفتی سازگاری و انسجام دانست که انگیزه ای صحیح و بنیان نظری قابل دفاعی دارد.
۳۰.

نوع شناسی مطالعات مدیریت اسلامی به عنوان یک دانش میان رشته ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم علم دینی مدیریت اسلامی نوع شناسی دانش میان رشته ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵۱ تعداد دانلود : ۹۷۰
در مقاله حاضر، پس از ارایه تعریف از علم و دین و تشریح رابطه آنها، «علم دینی» و رویکردهای مختلف نسبت به آن تشریح می شوند. در ادامه، ضمن تبیین حوزه بحث علم دینی، جایگاه ارزش ها در علوم مورد توجه قرار گرفته و روش های ارزش محور کردن علوم (تکنیک تهذیب علوم و بومی سازی) مورد اشاره واقع می شوند و میان رشته ای بودن مدیریت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.بخش اصلی مقاله، به تشریح ابعاد و زوایایی می پردازد که آثار منتخب از میان کتاب های مدیریت اسلامی بر مبنای آنها تجزیه و تحلیل می شوند. در یک بررسی اجمالی مشخص شد حدود 70 جلد کتاب در این زمینه تالیف شده که در این مقاله 13 کتاب مورد بررسی قرار می گیرد. در بررسی فراتحلیلی مقاله، از چهار بعد به این منابع پرداخته می شود که شامل بررسی محتوایی و موضوعی، بررسی روش شناختی، بررسی منابع مورد استفاده و در نهایت بررسی مولفان و نویسندگان می شود. علم، دین، علم دینی، مدیریت اسلامی، نوع شناسی، دانش میان رشته ای
۳۱.

باورهای کلامی قاضی ابوبکر باقلانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علم جسم حدوث جوهر صفات عرض دانشهای نظری جزءلایتجزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸۵ تعداد دانلود : ۱۴۵۱
قاضی ابوبکرباقلانی ( د 403 ق در بغداد) سهم بسزایی در شکل گیری کلام اشاعره داشت. او نه تنها در علم کلام، بلکه در اصول فقه و علوم قرآن نیز صاحب تألیف و نظر بود. در این مقاله ما فقط از زاویة علم کلام به او نگریسته و اندیشه های کلامی وی را بررسی کرده ایم. دستگاه کلامی باقلانی به طور کلی همچون یک سازة هندسی طراحی شده است. به عبارت دیگر مسائلی را که او طرح می کند دارای ترتیب منطقی و استنتاجی است و قضایای قبلی پایه و مایة قضایای بعدی و قضایای بعدی نتیجه و زاییدة قضایای قبلی است. بدین سان می بینیم که باقلانی بحثهای کلامی خود را با تعریف مسأله علم و تقسیم آن به علوم بدیهی و نظری آغاز می کند و با نشان دادن انواع دانشهای بدیهی و نظری راه را برای طرح مسائل بعدی همواره می سازد. بدین سان وقتی شناسایی عقلانی معتبر دانسته شد، باقلانی با این ابزار به مطالعة طبیعت می پردازد و اجسام را ساختمانهایی می بیند که اتمهای متناهی، مصالح این ساختمانند. افزون بر اتمها (= جوهرها) و اجسام، باقلانی پدیده های دیگری را نیز در این عالم مشاهده می کند که عمرشان تنها یک لحظه است و عرض نام گرفته اند. اگر ما این عرضها را پایدار می بینیم، از آن جهت است که خداوند لحظه به لحظه آنها را می آفریند. از اینجاست که وی قاعدة علیت را مردود می انگارد. به هر حال باقلانی پس از اثبات حادث بودن اجسام و اعراض، به اثبات صانع برای عالم می پردازد و از این رهگذر، عقاید همة گروههایی را که پدیده های عالم را به کس یا کسانی جز خدا نسبت می دهند، رد می کند. او پس از اثبات یکتایی صانع، به بحث صفات خدا می رسد. عقیدة او دربارة نحوة اتصاف صفات به ذات این است که خدا از رهگذر معانی قدیم و ثابت به این صفات متصف شده و این معانی زاید بر ذات است، گرچه غیر از ذات هم نیست
۳۲.

بررسی و نقد توجیه علمی اعجاز قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم قرآن حقانیت کیهان اعجاز لفافه های بیانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۴۷۵
وجود طرفداران و مخالفانی سرسخت پیرامون توجیه علمی اعجاز قرآن، بررسی این موضوع را ضرورتی دوچندان می بخشد. از این رو هدف اصلی این مقاله، دستیابی به راه حلی قطعی با تکیه بر «واقعیت خارجی قرآن» در این زمینه است. برای وصول به این هدف، ابتدا با طرح مقدمه ای به ذکر دلایل دو طرف و افراطها و تفریطها پرداخته شده، سپس امکان توجیه علمی و بررسی نظری رابطة قرآن و علوم تجربی به حصر عقلی با توجه به تمایز فرضیه و قانون از یک طرف و احتمال و قطعیت در دلالت الفاظ قرآن از طرف دیگر مورد بررسی قرار گرفته و عنوان شده است که اگر دلالت الفاظ قرآن بر یک موضوع، قطعی بوده و این موضوع از نظر علمی هم به اثبات رسیده باشد، توجیه علمی قرآن نه تنها جایز که امری پسندیده و مطلوب است. ضمن اینکه با اشاره به قراین لفظی یا عقلی، فلسفة وجودی لفافه های بیانی در قرآن نیز روشن میشود.
۳۳.

ادله غزالی و رازی در رد و اثبات تجرد نفس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تجرد نفس علم خیال حس تجرد ادراک بساطت ادراک تصورات کلی معقولات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۳ تعداد دانلود : ۷۳۶
تجرد نفس از مباحث مهم فلسفه اسلامی است که در کلام اسلامی کمتر بدان پرداخته شده است. فیلسوفان مدافع این نظریه و جمهور متکلمان مخالف آنند. در مکتب مشاء ادله ای بر تجرد نفس طرح شده که در آثار دو متکلم برجسته منتفقد این مکتب غزالی و رازی نیز منعکس شده است. این دو اندیشمند در این مساله در برخی از آثار خود موضع فیلسوفان را برگرفته و در برخی دیگر به موضع متکلمان نزدیک شده اند اما ادله مورد نظر به لحاظ قوت و ضعف وضع یکسانی ندارند. پاره ای از آنها از جمله استدلال مبتنی بر بساطت ادراکات بسیار قوی و پاره ای خدشه پیرند. گذشته از این انتقادات غزالی و رازی نیز بر این ادله خالی از اشکال نیست. ضمن اشاره اجمالی به آرای غزالی و رازی ادله آنان در رد و اثبات تجرد نفس نقد و بررسی می شود.
۳۴.

تصور یا تصدیق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم تصور تصدیق هستی¬شناسی شناخت¬شناسی قضایا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳۹
این مقاله به اهیمت تصور و تصدیق به عنوان اصلی¬ترین ابزار شناخت می¬پردازد. مقوله تصور و تصدیق برگرفته از میراث یونانی و مورد توجه اکثر صاحب¬نظران و از جمله دانشمدان مسلمان است. تصور و تصدیق اگر چه از مقبولیت عام برخوردار است، با این حال با پیچیدگی¬ها و دشواری¬هایی همراه است. به نظر نویسنده این مقاله، چانچه نگاه ما به مسأله عوض شود، می¬تواند بسیاری از مشکلات را حل کند. آنچه این مقاله مطرح می¬کند این است که بر خلاف باور عام، تصور هم یک نوع تصدیق است و اصولاً آنچه در شأن انسان است، چیزی جز تصدیق نیست. در واقع، آنچه در بعد هستی¬شناسی و شناخت¬شناسی شکل می¬گیرد، تصدیق است: تصدیق وجودی شیء و تصدیق نسبت شیء به شیء دیگر. تصدیق در بعد هستی¬شناسی، همان اقرار به وجود شیء است و در بعد شناخت¬شناسی با تحلیل عقلی چیزی به چیز دیگر نسبت داده می¬شود. با این تعبیر، تصدیق از مقوله فعل خواهد بود و نفس انسان نسبت به درک اشیا و مفاهیم، فعال است نه منفعل. قضایا می¬توانند مطابقت یا عدم مطابقت را با امور خارجی بیان کنند. به محض حضور شیء در نزد نفس خودآگاه انسان و به شرط اشراف و اشعار نفس که به منزلة تأیید خواهد بود علم تحقق می¬یابد. این عمل، خود فعلی است از افعال انسان. بنابراین، علم (تصور و تصدیق) فعلی از افعال انسان است و این فعل خلق و آفرینشی است از جانب او. با این تعبیر، نفس انسان به جای حالت کسر و انکسار در برابر اشیا و امور خارجی، می¬تواند حالت ایجاب و قبول داشته باشد و علم به جای قرار گرفتن در مقوله کیف می¬تواند در مقوله ملک و جده قرار گیرد.
۳۵.

بررسی نقش معرفت شناسی عقل فعال در حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وجود نفس علم تعقل اتحاد عقل فعال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷۰ تعداد دانلود : ۱۱۱۱
صدرالمتألهین در پی اثبات مسألة اتحاد عقل، عاقل و معقول و با توجه به مبانی خاص معرفت¬شناسانه خود از قبیل مساوقت علم و وجود، تجرد صورت علمی محسوس، متخیل و معقول، حرکت جوهری و استکمالی نفس در حین ادراک مدرکات محسوس، متخیل و معقول و ...، معتقد است نفس در هنگام ادراک صور کلی و معقول و به عبارت دیگر در مرتبة تعقل، با عقل فعال متحد می¬شود. صدرالمتألهین به اثبات این مدعای خویش و توضیح و تبیین اصطلاحات عقل فعال، اتحاد، چگونگی برقراری ارتباط و اتحاد نفس با عقل فعال و ... می¬پردازد که در این مقاله به آنها اشاره می¬شود.
۳۶.

رهیافتهای دانشمندان مسلمان در علم شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاریخ علم علم لم شناسی تطبیقی شناسی مورد پژوهانه احوال العلوم، علم شناسی اجزاء العلوم احصاء العلوم رؤوس ثمانیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵۵ تعداد دانلود : ۱۱۳۹
علم شناسی امروزه به تبع علوم، توسعة فراوان یافته و رهیافتهای متنوعی چون علم شناسی منطقی-فلسفی، روان شناسی علم، جامعه شناسی علم و تاریخ علم را در برگرفته است. دانشمندان مسلمان با توسعه و رشد دانشهای مختلف روزگار خود، به بسط و تکامل علم شناسی نیز پرداخته اند و چهار رهیافت عمده و متفاوت در شناخت علوم به دست آورده اند. علم شناسی منطقی که ریشة ارسطویی دارد، در کتابهای منطق به میان آمده، و بر تحلیلهای پیشینی، ضابطه ای و ارائة اصول و قواعد حاکم بر علوم مبتنی است. علم شناسی تطبیقی، با بررسی مقایسه ای دانشها به ارائة الگویی برای طبقه بندی آنها می پردازد. این رهیافت، مطالعة پسینی است و نزد دانشمندان مسلمان بسط فراوان یافته است. علم شناسی تاریخی نیز ریشة ارسطویی دارد و با رهیافت پسینی و تجربی، به مطالعة تاریخی رشد علوم و نظریه های علمی می پردازد. دانشمندان مسلمان با گشودن مبحثی در سرآغاز هر علم با عنوان رؤوس ثمانیه، در واقع به علم شناسی مورد پژوهانه نیز پرداخته اند. در این مقام، انطباق علم شناسی منطقی بر علم خاص، چالش انگیز بوده و مسائل راهبردی برای هر دو ساحت علوم و علم شناسی به میان آورده است.
۳۸.

رابطه ی عقل و علم در سیره ی نبوی (ص)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عقل علم سیره ی نبوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸۵ تعداد دانلود : ۱۱۵۶
از آنجا که پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) بنیانگذار تمدن اسلامی است، در نتیجه سیره ی ایشان می تواند شاخص اصلی تمام نیازها و چالشهای فکری اندیشمندان باشد. در این مقاله سعی شده است با استفاده از مبانی تعلیم و تربیت در سیره ی نبوی(ص)، رابطه ی عقل و علم مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت این حقیقت آشکار گردد که مهمترین و بیشترین سهم در جنبش نرم افزاری و تولید علم، در سیره و سنت نبوی (ص)، از آن عقل است، اگرچه شعار استراتژیک ایشان تتمیم و تکمیل مکارم اخلاق بود، اما این امر از طریق ایجاد انگیزه ی درست و عطش سیری ناپذیر نسبت به علم و امید به نتیجه ی ریشه های درخت علم صورت گرفته است.
۳۹.

علم دینی ؛ امکان یا امتناع ؟

کلیدواژه‌ها: علم دین علم دینی بی طرفی جهت داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳۰ تعداد دانلود : ۱۴۸۲
این نوشتار به بحث در مورد مفهوم علم دینی و امکان و اثبات آن می پردازد. ابتدا مفهوم «علم دینی» و رابطه علم و دین را تبیین کرده، پس از اثبات ضرورت تعامل و ترابط علم و دین، سه دیدگاه عمده در باب امکان یا عدم امکان علم دینی را مورد بررسی قرار می دهد و با اشاره به امکان جهت داری و دینی شدن علم، ادعای عدم جهت داری ذاتی علم و نظریه خنثی گروی را مردود می داند و در همین زمینه به بیان دلایل و شواهد جهت داری و امکان علم دینی پرداخته است. این جستار همچنین با تاکید بر نظریه ضرورت جهت داری و عدم امکان سلب جهت داری علم، برخی از مهم ترین پیش فرضها و مبانی نظری و متافیزیکی آن را مورد اشاره و تبیین قرار می دهد. چشم انداز و نتیجه اثبات امکان علم دینی اولاً؛ ابطال فرضیه تعارض علم و دین و ادعای گسستگی و تمایز انگاری بین علم و دین است که بر اساس این دیدگاه؛ علم و دین در کنار هم می توانند افقهای تازه تر معرفتی و معنوی را برای بشر به ارمغان بیاورند. ثانیاً؛ فرایند دینی کردن علم می تواند علم را با مبانی قوی معرفتی متافیزیکی و فلسفی و قدسی مجهز کرده، از بحرانهای فلسفی و معرفتی خارج سازد و علم را در مسیری کاملاً معقول و انسانی قرار دهد.
۴۰.

بررسی تطبیقی رویکردهای مبدعان اسلامی سازی دانشگاه در ایران

کلیدواژه‌ها: علم دانشجو دانشگاه امام خمینی(ره) استاد اسلامی سازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی بومی سازی علوم انسانی بومی سازی(تعریف، مولفه ها) و تاریخچه آن در ایران و دیگر کشورها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی بومی سازی علوم انسانی روش شناسی بومی سازی علوم انسانی
تعداد بازدید : ۲۶۱۴ تعداد دانلود : ۱۸۳۶
در این پژوهش منظور و ابعاد ایده اسلامی سازی دانشگاهها در نگاه مبدعان این ایده با استفاده از دوروش اسنادی و تحلیل محتوا مورد بررسی قرار می گیرد.برای رسیدن به این اهداف،در بخش اسنادی از اغلب اسناد مربوط به ادبیات و پیشینه پژوهشی داخلی وخارجی در ایران فیش برداری شده است.همچنین با روش تحلیل محتوی اطلاعات لازم بوسیله پرسشنامه معکوس از کلیه اسناد و نرم افزارهای مربوط به نظرات مبدعان پدیده اسلامی سازی دانشگاهها در کشوراستخراج و مورد مقایسه قرار گرفته است.مطالعات اسنادی نشان می دهد، اسلامی سازی دانشگاه ایده کاملا جدیدی نبوده و زیر مجموعه ایده مهندسی اجتماعی قرار می گیرد وبا اسلامی شدن جامعه رابطه تنگاتنگی دارد.به لحاظ نظری هم اسلامی سازی و هم شقوق مغایر آن یک واقعیت اجتماعی است. ایده اسلامی سازی به معنای حاکمیت شناخت مذهبی و اسلامی بر دانشگاه و جامعه و رد سایر شناختها (غربی، غیرمذهبی، سکولار) با چالشی اساسی رو به رو است . تحلیل این پدیده، در چارچوب تئوریهایی صورت می پذیرد که تحلیل درونِ نهاد علم و همچنین روابط بین نهاد علم و سایر نهادهای اجتماعی را در دستور کار خود قرار دهد.