دانش میان رشته ای

در مقاله حاضر، پس از ارایه تعریف از علم و دین و تشریح رابطه آنها، «علم دینی» و رویکردهای مختلف نسبت به آن تشریح می شوند. در ادامه، ضمن تبیین حوزه بحث علم دینی، جایگاه ارزش ها در علوم مورد توجه قرار گرفته و روش های ارزش محور کردن علوم (تکنیک تهذیب علوم و بومی سازی) مورد اشاره واقع می شوند و میان رشته ای بودن مدیریت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.بخش اصلی مقاله، به تشریح ابعاد و زوایایی می پردازد که آثار منتخب از میان کتاب های مدیریت اسلامی بر مبنای آنها تجزیه و تحلیل می شوند. در یک بررسی اجمالی مشخص شد حدود 70 جلد کتاب در این زمینه تالیف شده که در این مقاله 13 کتاب مورد بررسی قرار می گیرد. در بررسی فراتحلیلی مقاله، از چهار بعد به این منابع پرداخته می شود که شامل بررسی محتوایی و موضوعی، بررسی روش شناختی، بررسی منابع مورد استفاده و در نهایت بررسی مولفان و نویسندگان می شود. علم، دین، علم دینی، مدیریت اسلامی، نوع شناسی، دانش میان رشته ای

هدف این مقاله معرفی نوعی دانش تلفیقی و میان رشته ای برای تدریس دانشگاهی است. این دانش تلفیقی خاص از دانش تعلیم و تربیت و محتوای تخصصی است که مدرس قرار است آن را تدریس کند و به آن دانش محتوایی-تربیتی می گویند. با آن که این دانش، اثر گذارترین دانش تدریس شناخته شده است که قادر است گفتمان تدریس دانشگاهی را تخصصی کند، هنوز ماهیت آن در برنامه درسی آموزش عالی در پرده ابهام است. علت این ابهام در ماهیت میان رشته ای این نوع دانش است. در این مقاله، به کالبد شکافی این نوع دانش که ماهیتی تلفیقی دارد پرداخته می شود. به این منظور، موضوع ریاضی به عنوان مورد مطالعاتی تدریس انتخاب شده است. داده های این پژوهش از 27 نفر از مدرسان ریاضی دانشگاه که در طیفی از تازه کار تا استادانی با سابقه بیش از 30 سال تدریس بوده اند از طریق مصاحبه نیمه ساختاری و مشاهده جمع آوری شده است. داده ها از طریق کدگذاری و مقوله بندی تحلیل شدند و نتایج نشان از یک الگو با چهار مقوله بود. این الگو قابلیت گفتمان بیشتری در خصوص این دانش و تدریس دانشگاهی فراهم می آورد. به علاوه آن که می تواند چارچوب مناسبی جهت طراحی رشته های میان رشته ای که حاصل از تلفیق دو دانش تعلیم و تربیت و حوزه های تخصصی مانند ریاضی و علوم هستند، فراهم آورد.

بررسی روش و روش شناسی نیازمند ورود به حوزه فلسفه علم است. علوم همواره برای پیشرفت خود در پژوهش ها از روش شناسی کمک گرفته اند، علم آینده نگاری نیز از این امر متمایز نبوده است. با ظهور آینده نگاری در دهه 1940 و تثبیت آن بعنوان یک علم در دهه های بعد، از روش شناسی های متفاوتی در این علم استفاده شده که در آغاز عمدتا به تجربه گرایی متکی بوده و برای تحلیل مفاهیم از آن کمک گرفته است ولی در عصر حاضر، این مبنای فلسفی با چالش هایی روبرو شده است. در این مقاله به بررسی مبانی فلسفی و ماهیت میان رشته ای آینده نگاری می پردازیم و تناسب ابتنای روش شناسی آینده نگاری راهبردی به رئالیسم انتقادی باسکار را مورد بررسی قرار می دهیم. تحقیق حاضر از نوع توصیفی است. داده ها به روش کتابخانه ای گرداوری شدند و به روش تحلیلی-انتقادی مورد بحث و بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان می دهد آینده نگاری راهبردی به عنوان یک دانش انسانی و اجتماعی، ماهیتی میان رشته ای دارد و متمایل به استفاده از رویکردی آمیخته در روش شناسی است و رئالیسم انتقادی باسکار می تواند یک بستر معرفتی مناسب در این عرصه فراهم آورد.

یکی از مفاهیم جدید و درعین حال پُرکاربرد در فضای فکری و سیاسی پس از انقلاب اسلامی، مفهوم «جریان شناسی» است و امروزه این واژه برای اندیشمندان عرصه های فکر و فرهنگ و سیاست و دغدغه مندان انقلاب اسلامی غریب نیست. این مفهوم با قیدها و پسوندهای مختلفی همچون «جریان شناسی فکری»، «جریان شناسی فرهنگی»، «جریان شناسی سیاسی» و برخی قیود خاص تر رواج یافته است و محققان و اساتید مختلف هر یک با گرایش های فکری و دغدغه های فرهنگی و جهت گیری های سیاسی خاص و براساس الگوی نظری پذیرفته شده خود، به مقوله بندی اندیشه ها و طبقه بندی کنشگران فرهنگی و توضیح پدیده های تاریخی و فکری و اجتماعی می پردازند. البته این مباحث سوء تفاهم ها، تشتت آرا و درهم ریختگی معرفتی را به دنبال داشته و مخاطبان را دچار سردرگمی و تحیّر کرده است. در ریشه یابی دقیق می توان گفت عامل اساسی این تحیر و سردرگمی نبود یک منطق واحد و روش شناسی کارآمد است؛ ازاین رو، برای رهایی از این تشتت ها و سوء تفاهم ها لازم است منطق و الگوی مشخص و علمی جریان شناسی کشف و منقح شود. این مقاله در تلاش است تا الگویی برای روش شناسی جریان شناسی ارائه دهد. در این الگو با توجه به تحلیل ابعاد جریان شناسی، متناسب با هر بعد از جریان، روش شناسی خاص دانش مربوط به آن بعد در الگویی ترتیبی قرار می گیرد و از این طریق، روش شناسی جریان شناسی اسلامی، مبتنی بر مبانی حکمت اسلامی را مطرح می کند که به نظر موجب شکل گیری دانش میان رشته ای خواهد شد.