مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال نهم زمستان 1392 شماره 33 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

انعکاس جنگ در رسانه ها: رویکرد پسامدرن بودریار به تحلیل رسانه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فمینیسم رمانتیک فمینیسم اگزیستانسیالیست زنانگی روابط عاشقانه میان زن و شوهر فیلم «برخورد خیلی نزدیک»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 641 تعداد دانلود : 584
ژان بودریار یکی از برجسته ترین نظریه پردازان مطالعات رسانه ها و پسامدرنیسم است که می توان گفت در ایران کم تر از هر نظریه پرداز دیگری در این حوزه شناخته شده است. نظریات بدیع و انتقادهای تند بودریار از ساختار فرهنگی جوامع پساصنعتی، او را به یکی از رُک گوترین منتقدان پسامدرنیته تبدیل کرده است. شاه واژه ی اندیشه ی بودریار، «واقعیت» است که شاید دیرینه ترین مفهوم در فلسفه ی غرب باشد. تبیین جدیدی که بودریار از پیچیدگی های واقعیت در زمانه ی ما به دست می دهد، هم بسط مارکسیسم و هم تلفیق آن با نوعی نشانه شناسی پساساختارگراست. در این مقاله، چهارچوب فکری بودریار (پساساختارگرایی) تبیین خواهد شد و سپس شرحی از نظریه هایی که او در این چهارچوب راجع به کارکرد رسانه ها در جامعه ی معاصر پرورانده است به دست داده می شود. در بخش بعدی مقاله، تحلیل بودریار از نحوه ی انعکاس اخبار مربوط به جنگ آمریکا و عراق که منجر به سقوط صدام حسین شد، بررسی می شود و سپس کارکرد گزارش های تلویزیونی از جنگ آمریکا و ویتنام ارزیابی می گردد.
۲.

تصویر ستاره در سینمای ایران (مطالعه مرودی ستاره زن نیمه دوم دهه 70)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روانشناسی تبلیغات آگهی تجاری روانکاوی فروید ناخودآگاه بازنمایی امیال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 449 تعداد دانلود : 333
مقاله حاضر به مطالعه ارتباطی« ستاره» در سینمای بعد از انقلاب اسلامی پرداخته است. به این منظور، نظریه ریچارد دایر مبنی بر « کارکرد ایدئولوژیک ستاره» مبنا قرار گرفته است. دایرجاذبه ستاره را محصول معانی خاصی می داند که ستاره در خود دارد. در این مطالعه هدیه تهرانی ستاره نیمه دوم دهه 70 انتخاب شد و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و تکنیک نشانه شناسی 13 فیلم اول وی با واحد تحلیل « صحنه» تحلیل گردیدند. نتایج این پژوهش نشان داد پنج مولفه کارگردان های مطرح، شخصیت ستاره ، نقش های مقابل ، تفاوت ستاره با دیگر زنان فیلم و همچنین نوع فیلم های ستاره در شکل گیری ستاره نقش داشته اند همچنین تصویر هدیه تهرانی حامل معانی و ارزش های ویژه ای است که برای جامعه آن زمان جذابیت خاص داشته است. هدیه تهرانی در فیلم هایش نقش اول فیلم، فعال، شاغل، توانمند در اجتماع، مادی گرا، در خانواده ای با وضع مالی خوب، بالاتر از مرد اول فیلم، راحت در ارتباط گیری با مردان، غیر ملتزم به سنت های خانواده، مجرد، مستقل، دارای اعتماد به نفس و جسارت بالا و پوشش متفاوت است از این روی وی زنی بیشتر نوگرا نامیده می شود. نوگرا بودن ستاره، معلول و البته بازتابی از جامعه تغییر یافته ایران در نیمه دوم دهه 70 است. در واقع عنصر زمان نیز در شکل گیری تصویر ستاره نقش ویژه ای دارد.
۳.

تحولات بازتاب جنگ در سینمای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تن زنانه الگوهای نظارتی انقلاب اسلامی ناسازه های گفتمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 779 تعداد دانلود : 226
در این مقاله سعی شده است که به این سؤال پاسخ داده شود؛ « بازتاب جنگ در سینمای ایران چگونه بوده و چه سیر تحولی را طی کرده است؟» بنابر دیدگاه نیکلاس پرونای فرض شده است که چند سال پس از پایان جنگ و در اثر تغییر شرایط اجتماعی دیدگاه جامعه نسبت به جنگ تغییر می کند و یا امکان بیان رویکردهای جدید به وجود می آید. بنابراین نظریه رویکرد فیلم های سینمای جنگ ایران در دهه ی 80، متفاوت از رویکرد فیلم های جنگی ساخته شده قبل از دهه ی 80 می باشد. برای بررسی صحت و سقم این نظریه، در این مقاله سینمای جنگ در سه دوره ی زمانی 60 تا 67، 67 تا 80 و دهه 80 مورد بررسی قرار گرفته است. دو دوره اول به صورت اسنادی و با استفاده از مطالعات قبلی و دوره سوم به صورت تحلیل متن فیلم های برگزیده جنگی با استفاده از تکنیک نشانه شناسی، مطالعه شده است. نتیجه این که فیلم های دوره اول بنا به اقتضای جنگ و شرایط جامعه ی جنگ زده به حماسه سازی و قهرمان پروری می پردازند، در حالی که فیلم های دوره دوم بیش تر جنبه ی اجتماعی دارند و وضعیت آوارگان و رزمندگان بازگشته از جنگ و برخورد جامعه با آنان را بررسی می کنند. اما در دوره سوم در پی از بین رفتن رژیم بعث عراق و بهبود روابط دو کشور، و در نتیجه تحول دیدگاه جامعه نسبت به جنگ ایران و عراق و به وجود آمدن شرایط مناسب برای ابراز دیدگاه های متفاوت، فیلم هایی با تمایلات صلح طلبانه و ضد جنگ و با شخصیت پردازی های متفاوت از رزمندگان ایرانی و عراقی ساخته شده اند که در سینمای جنگ ایران سابقه ندارد.
۴.

بازنمایی دین در رمان های مصطفی مستوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تکنولوژی ارتباطی تلفن همراه روابط اجتماعی کارکردهای تلفن همراه پیامک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 821 تعداد دانلود : 354
این مقاله می کوشد شیوه واکنش و دریافت افراد دین دار را در رمان های مصطفی مستور توضیح دهد. برای پاسخ به این پرسش، سه رمان اصلی مستور با نام های «روی ماه خداوند را ببوس»، «استخوان خوک و دست های جذامی» و «من گنجشک نیستم» با روش «نظریه مبنایی» واکاوی شده است. یافته های به دست آمده از رمان ها نشان می دهند که افراد در مواجهه با تجربیاتی چون «مرگ» و «رنج بشری» خود را در برابر پرسش هایی از معنای زندگی می یابند و دلیلی برای تحمل رنج زندگی نمی یابند. هم چنین شخصیت های رمان در مراحلی از زندگی، با دغدغه های وجودی مواجهند که پاسخی برای آن پیدا نمی کنند. چنین «بحرانی از معنا»، شخصیت های رمان را به جست و جوهایی در عرصه «علم»، «ایمان فردی» و «عشق» وا می دارد. «علم» پاسخ قانع کننده ای به این پرسش نمی دهد و از این رو، بر اهمیت «ایمان فردی» و «عشق» تأکید می شود. در این مقاله نشان داده می شود که چگونه شخصیت های رمان با «تجربه بحران»، و «ناتوانی از تأویل»، به «ایمان» و «عشق» به عنوان منبعی برای معنا آفرینی منتهی می شود.
۵.

سنجش سرمایه دانشگاهی و سلیقه ی زیبا شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مطالعات بازنمایی بازنمایی بازنمایی کلیشه سازی مجدد حاشیه سازی مجدد فرهنگ فرادست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 594 تعداد دانلود : 825
این مقاله با هدف مطالعه رابطه میان سرمایه دانشگاهی و سلیقه زیباشناختی هنری تدوین گردیده است. فرضیه اصلی این تحقیق که از آراءِ « پی یر بوردیو» استنتاج گشته مبتنی بر این است که شکل گیری سلیقه مشروع در افراد در درجه ی نخست پیوند تنگاتنگی با میزان تحصیلات و در وهله بعد با خاستگاه اجتماعی آنان دارد. فارغ از اهمیت خاستگاه اجتماعی، تاکید اصلی این نوشتار بر نقش موثر تحصیلات در شکل گیری سلیقه مشروع می باشد. برای سنجش این فرضیه طیفی از « صاحبان سرمایه ی دانشگاهی بالا» مورد مطالعه کیفی قرار گرفته شدند. این مطالعه نشان می دهد که سلیقه زیباشناختی در میان صاحبان سرمایه دانشگاهی بالا از زیباشناختی مشروع بسیار فاصله دارد، علت این امر تا اندازه ای بدین جهت است که بنظر می رسد نمی توان در ایران هنر را به عنوان مولفه اصلی و هسته سختِ فرهنگ در نظر گرفت. همچنین نتایج این تحقیق گویای آنست که سلیقه مشروع از طرفی تحت تاثیر سرمایه فرهنگی موروثی و از سوی دیگر به سبب ارتباط با شبکه دوستان و سرمایه های اجتماعی در افراد برساخته می گردد.
۶.

رویکرد فرهنگی به فالنامه مجلات خانواده:تحلیل گفتمان صفحه "ماه به ماه با رازهای خوشبختی" مجله "خانواده سبز"(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تعامل خود/دیگری جهان زندگی فضای اجتماعی گشودگی/ فروبستگی زایایی/ سترونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 303 تعداد دانلود : 808
این مقاله در پی شناخت فرهنگ ایرانی از خلال صفحه فالنامه مجلات موسوم به خانواده است. بر این اساس برای دست یافتن به ساختار فالنامه ها و آگاهی از زمینه اجتماعی و فرهنگی این پدیده و شاخت زندگی روزمره ایرانی به تحلیل صفحه فالنامه مجله «خانواده سبز» تحت عنوان «ماه به ماه با رازهای خوشبختی» پرداخته شده است. به این منظور با اتخاذ رویکرد «جهان-محلی» و با توجه به رهیافت تحلیل گفتمانی تئون ای. ون دایک، مقولات متون فالنامه استخراج و تفسیر گردید. نتایج نشان می دهد که جملات فال در وهله اول در برگیرنده ساختاری از قبیلِ کلی گویی، این همان گویی، مثبت اندیشی، واگویی بدیهیات و تقدیر گرایی است. در وهله دوم متون فال با آگاهی از زمینه اجتماعی و فرهنگی خواننده متون، زندگی روزمره مخاطب را در قالب مقولاتی چون آینده نگری، توصیف مشکلات، توصیف شخصیت، ارتباطات و روابط عاشقانه به تصویر کشیده است. در نهایت، بررسی مسائلی مانند فال دریچه ای است گشوده به سوی دنیای جوانان و زنان و از این راه می توان تجربه درونی بهتری از واقعیت ها و تحولات دنیای آن ها به دست آورد.
۷.

بازنمایی خاورمیانه در بازی های رایانه ای مطالعه موردی بازی ندای وظیفه4(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بودریار پساساختارگرایی پسامدرنیسم فوق واقعیت رسانه ها جنگ خلیج فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 591 تعداد دانلود : 22
بازی های رایانه ای به شکلی نشانه شناختی حامل نشانه هایی اند که مبین روابط گفتمانی و ایدئولوژیکی میان سازندگان آن و دیگران است. ندای وظیفه یکی از بازی های رایانه ای است که حامل این نشانگان ایدئولوژیکی است؛ و می توان با رویکرد پسااستعماری به نقل آن پرداخت. نشانگانی از سلطه ی امپریالیسم غرب و آمریکا در برابر جهان سوم و بالاخص خاورمیانه. این پژوهش در سنت نظری مطالعات فرهنگی و با تاکید بر آراء متفکران مطالعات پسااستعماری بالاخص ادوارد سعید و نظریات نشانه شناختی با تاکید بر آراء جان فیسک انجام گرفته است. این دو سنت با رویکردی انتقادی ما را به جایگاه ایدئولوژیک و تاریخی نشانه های بازی ها به مثابه ی تولیداتی پسااستعماری رهنمون می سازند. روش تحلیل متون در این تحقیق با استفاده از تکنیک پژوهشی نشانه شناسی است. با به کارگیری رویکرد فیسک و رمزگشایی از رمزگان موجود درون بازی ها و همچنین با تاکید بر ارتباط میان رمزگان اجتماعی، فنی و ایدئولوژیک در بازنمایی خاورمیانه و فرآیند شکل گیری تروریسم، این بازی فراتر از یک سرگرمی به شکل پدیده ای اجتماعی دارای ابعاد گفتمانی/ ایدئولوژیک مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد وجود مراحل در این بازی، سکانس بندی های متن، و نماها و استفاده از افکت های صوتی، نورپردازی، سایه روشن ها و ... در بیان روایتی استراتژیک و کنش محور به طور توأمان از جهان شرق/ خاورمیانه توانسته است این بازی را فراتر از یک سرگرمی، به شکلی گفتمانی و ایدئولوژیک به یک متن با شاخصه های پسااستعماری مبدل کند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۲