مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال سیزدهم تابستان 1396 شماره 47 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیل کیفی انگیزه های عضویت در شبکه اجتماعی فیس بوک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کودکی بزهکاری بزه دیدگی مسولیت کیفری قانونگذار ایرانی طفل حقوق ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 581 تعداد دانلود : 596
اهمیت و نقش اینترنت در تعاملات و تغییرات فردی و اجتماعی زندگی انسان امروزی به ویژه پس از پیدایش نخستین شبکه های اجتماعی مجازی بیش از پیش خود را نشان داده و امروزه مطالعه و تحلیل شبکه های اجتماعی به یکی از پارادایم های اصلی جامعه شناسی تبدیل شده است. در همین راستا مطالعه کیفی حاضر به دنبال شناخت انگیزه های عضویت کاربران ایرانی در فیس بوک بوده است. به این منظور با استفاده از روش نتنوگرافی با 32 نفر از کاربران شبکه اجتماعی فیس بوک که به روش نمونه گیری هدفمند نظری انتخاب شده بودند، مصاحبه کیفی انجام شد. داده های گردآوری شده با روش تحلیل موضوعی یا تماتیک مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفتند. تحلیل داده ها نشان داد که انگیزه های عضویت در فیس بوک به دو دسته انگیزه های اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. انگیزه های اولیه شامل کنجکاوی، فشار دوستان و همالان، نمایش به روز بودن، سرگرمی و وقت گذرانی، بازسازی اجتماع و انگیزه های ثانویه نیز شامل احیای روابط قدیمی، خود اِبرازی، احساسِ بودن، گریز، بحث آزاد، اطلاع یابی و اطلاع رسانی، عضویت در اجتماعات مجازی بوده اند. در بخش نتیجه گیری با طراحی الگوی انگیزهای عضویت در فیس بوک یافته ها مورد بحث قرار گرفتند.
۲.

زندگی روزمره موتورسواران معیشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرزندخواندگی سرپرستی سیاست قانون گذاری خانواده کودکان بی سرپرست قانون گذار ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 69 تعداد دانلود : 984
این مقاله شرح روایتِ زندگی تهیدستانی است که سیاست های نولیبرال آنان را از بازار کار رسمی محروم و به معیشت شان دست درازی کرده است. این گروه از محروم شدگان شهری به ناگزیر برای بهبود بخشیدن به زندگی شان به خیابان ها هجوم آوردند و  توانستند در «قلمروهای غیر رسمی» فضا و فرصت کار برای خودشان دست و پا کنند.  کار برای طبقات متوسط و برخوردار شهری موقعیت این گروه از کارگران زیست معیشتی را در شهر  تثبیت کرد.  با وجود این، برنامه سلب مالکیت که همزمان با  ریاضت های اقتصادی سال 1389 شدت گرفته بود،  دستاوردهای موتورسواران معیشتی را مورد تعدی قرار داد. این تحقیق  نشان می دهد بازاری شدنِ فزاینده نظم شهری، چگونه معیشت گروه های فاقد امتیاز را حتی در محدوده های «غیر رسمی» تهدید  می کند. تحقیق به روش کیفی و در شهر تهران انجام شده است.
۳.

بررسی نسبت بین جامعه شناسی مردم مدار و مطالعات فرهنگی (با نگاهی به رابطهٔ آن ها در ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معنا و کارکرد فرزند دوران کودکی ناباروری مادری و پدری مرگ نامیرایی و گسترش خود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 118 تعداد دانلود : 399
مطالعات فرهنگی رشته ای نسبتاً جدید درمیان رشته ها و گرایش های گوناگون علوم اجتماعی است که در دنیا مطرح شده است و این رشته در ایران پس از ورود به دانشگاه چالش های بسیاری را ایجاد کرده است تا جایی که برخی از جامعه شناسان آن را جایگزین جامعه شناسی دانسته اند وسخن از مرگ جامعه شناسی به میان می آورند. جامعه شناسی مردم مدار هم نوع جدیدی از جامعه شناسی است و می خواهد فاصلهٔ ایجاد شده بین جامعه شناسی و مردم را پر کند. به بیان دیگر آن چه که در جامعه شناسی مردم مدار و مطالعات فرهنگی دارای اهمیت می باشد، توجه به مردم و زندگی و فرهنگ آن ها است هر دو گرایش مدعی هستند که مردم و فرهنگ مورد بی توجهی جامعه شناسی رسمی و رایج قرار گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش، مهم ترین نقاط اشتراک مطالعات فرهنگی و و جامعه شناسی مردم مداردر بحث رهایی بخشی، توجه به فرهنگ، عدم نظریه پردازی، داشتن روش کیفی، نداشتن هنجار ذاتی، انتقادی بودن است واین دو در زمینهٔ فرادانشگاهی بودن، توجه به همه طبقات مردم تا حدودی با هم تفاوت دارند. از این رو ضمن توضیح نوع نگاه مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی مردم مدار به مقولات ذکر شده، به وجوه اشتراک و افتراق نگاه آن ها پرداخته شده است. همچنین به لحاظ هستی شناختی و معرفت شناختی نیز مورد بررسی قرار گرفته اند.
۴.

«ایرانشهری»، عامل بقا یا استبداد؟ درنگی در آراء سیدجواد طباطبایی و محمدعلی همایون کاتوزیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انسان شناسی کودکی قوم نگاری فرهنگ کودکی فضای شهری قلمروسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 664 تعداد دانلود : 373
مفهوم ایرانشهری، یکی از مفاهیم اساسی در اندیشه سیاسی ایران است. مفهومی که توافقی عام بر سر چیستی آن وجود دارد، اما در مورد روند تحولش در طول تاریخ و نتایج منتج از آن اختلاف نظرهای فراوانی هست. چگونگی نگاه اندیشمندان به این مفهوم  و نتایجی که از عملکرد آن در تاریخ ایران استخراج کرده اند، مسئله مقاله پیش روست. پاسخ به این مسئله را از طریق بازخوانی جایگاه مفهوم ایرانشهری در سامانه نظری محمدعلی همایون کاتوزیان و سیدجواد طباطبایی جستجو کرده ایم. دو نظریه پردازی که در رابطه با این مفهوم در نقطه مقابل یکدیگر قرار دارند؛ کاتوزیان این مفهوم را عامل استبداد در ایران و طباطبایی آن را عامل بقای ایران می داند. ما در ابتدا چرایی این نتیجه گیری را از خلل آرای طرفین شرح داده و در پایان علاوه بر نقد مفهوم ایرانشهری در این دو سامانه نظری، سعی در نشان دادن تنگناهای ایجاد کرده این مفهوم برای اندیشه سیاسی ایران داریم.  
۵.

حیات سیاسی بردها در دانشگاه: بررسی پدیده عاملیت در بردهای تشکل سیاسی دانشجویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کار کودک کوره آجرپزی شبکه اجتماعی تحلیل شبکه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 77 تعداد دانلود : 243
در این مقاله در تلاش هستیم تا نقش بردهایی که مربوط به تشکل سیاسی دانشجویی هستند را مورد بررسی قرار دهیم. بردهای تشکل سیاسی دانشجویی مهمترین مکان در فضای دانشگاه هستند که به طور مستمر با جامعه دانشجویی در تماس هستند. علاوه بر این بردها نقش استراتژیک و ایدئولوژیکی را با فضای جامعه و تشکل سیاسی دانشجویی رقیب بازی می کنند. همچنین، بردها سعی می کنند با ایجاد سیاست هیجان دانشجویان پرسه زن را به سمت خود جذب کرده و دغدغه های ایدئولوژیکی را که نمایندگی می کنند به دانشجویان انتقال دهند. بر این اساس، در تحقیق حاضر در صدد آن هستیم تا پاسخ این پرسش را دهیم که بردهای تشکل های سیاسی دانشجویی چگونه به مثابه یک عامل تاثیرگذار عمل می کنند؟ برای پاسخ به این پرسش از روش شناختی کیفی استفاده کردیم که با مشاهده میدانی و مصاحبه اطلاعات مورد نیاز از سه دانشگاه امیرکبیر، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه و دانشکده پزشکی دانشگاه تهران بدست آمده اند. در نتیجه گیری آمده است که بردهای سیاسی جغرافیای فعال و ایدئولوژیکی را در رابطه با فضای دانشگاه ایجاد می کنند که نقش یک عامل تاثیرگذار را در فضای عمومی دانشگاه بر روی دانشجویانی که در حال گذار هستند بازی می کنند و نمی توان آن ها را تنها به مثابه یک ابژه صرف در نظر گرفت.
۶.

بررسی فهم عامه از علم و رابطه آن با مصرف رسانه ها در بین شهروندان تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کودکی جامعه پذیری بازنمایی رسانه ای نابرابری جنسیتی دختران آپولونی پسران دیونوسوسی فرزند سالاری مذکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 787 تعداد دانلود : 414
این پژوهش بدنبال شناخت میزان فهم عامه از علم و شناخت میزان مصرف رسانه های همگانی شهروندان تهرانی و رابطه آن با یکدیگر است. برای این منظور میزان فهم عامه از علم در سه بعد شناختی، نگرشی و رفتاری سنجیده شد. این پژوهش، در سطح کمی و با روش پیمایشی انجام گرفته است و افراد مورد مطالعه نیز مردان و زنان بالای 15 سال شهر تهران هستند که 400 تن به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. پس از گردآوری داده ها با کمک نرم افزار آماری، داده ها مورد پردازش و نتایج در سطح توصیف و تحلیل داده ها ارائه شد. یافته های پژوهش نشان داد که فهم عامه از علم در سطح متوسط است. البته در بعد شناختی و رفتاری در سطح متوسط و در بعد نگرشی در سطح بالا است. درباره میزان مصرف رسانه های همگانی نیز نتایج نشان داد این میزان در سطح پایینی است. در بین رسانه ها بیشترین مصرف مربوط به کتاب، تلویزیون، ماهواره و اینترنت بوده است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نیز نشان می دهد فرضیه اصلی یعنی رابطه بین میزان مصرف رسانه ها با فهم عامه از علم تأیید شد، نتایج رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر هم نشان داد سه متغیر میزان مصرف رسانه ها، میزان تحصیلات و طبقه اجتماعی به صورت مستقیم و متغیرهای میزان اعتماد به رسانه ها، میزان انطباق محتوای رسانه ها با نیاز مخاطبان، سن، رشته تحصیلی در دبیرستان، وضعیت فعالیت، جنس، و وضعیت تأهل به صورت غیر مستقیم با فهم عامه از علم رابطه معناداری دارند.
۷.

ریشه های فکری سیاست گذاری فرهنگی انقلاب اسلامی و چگونگی هژمونیک شدن این سیاست ها با استفاده از مدل گرامشی: مطالعه آرای جلال آل احمد، علی شریعتی و امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل کیفی فیس بوک نتنوگرافی استفاده و رضامندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 926 تعداد دانلود : 768
سیاست گذاری فرهنگی در ایران پس از انقلاب اسلامی، متأثر و منبعث از جریان های فکری ای است که ریشه های آن را باید در دهه های چهل و پنجاه جستجو کرد. در این چهارچوب مقاله حاضر دو مفهوم اصلی «غربزدگی» و «بازگشت به خویشتن» که از سوی جلال آل احمد و علی شریعتی مطرح شد، به همراه منظومه فکری امام خمینی (ره) که به صورت مستقل و مجزایی این انگاره ها را در خود مستتر داشت به عنوان مفاهیم اصلی انقلاب فرهنگی که بعدها مورد توجه سیاست گذاران قرار گرفتند و به نقشه راهنما و راهبری فرهنگی در محیط های آموزشی و دانشگاهی بدل شدند، مورد مطالعه قرار داده است. پرداختن به ریشه های سیاست گذاری فرهنگی از آن جهت حائز می نماید که سیاست های فرهنگی برای هژمونیک شدن در جامعه هدف و در این پژوهش دانشجویان دانشگاه، می باید از قدرت و قابلیت اقناعی برخوردار باشند. که بخش مهمی از آن به سرچشمه های فکری و اندیشه ای باز می گردد. بررسی ریشه های فکری این نظام معنایی به عهده مقاله حاضر است که سعی در واکاوی آن با توجه به افکار و اندیشه های مبدعان آن دارد. در انتها نیز مفهوم هژمونی به عنوان راه حلی جهت جامعه پذیر شدن سیاست های فرهنگی معرفی شده است. روش این پژوهش از نوع مطالعه کیفی و با استفاده از،«مطالعه موردی کیفی» است.  همچنین از تکنیک «تحلیل محتوای کیفی» و «گروه های متمرکز» برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. در بخش تحلیل داده ها نیز«تحلیل تماتیک موضوعی» انتخاب گردید. نتایج تحقیق به سه مؤلفه«ناکارایی سیاست های فرهنگی»، «تشویش معرفتی سیاست گذاران فرهنگی» و «سیاست زده بودن برنامه های فرهنگی» ختم شد. این عوامل به عنوان مهمترین دلایل عدم تفاهم بین حاکمیت و بدنه دانشگاه در زمینه سیاست های فرهنگی به ویژه محیط های علمی و دانشگاهی معرفی شده است. به کارگیری مفهوم هژمونی به عنوان راهبردی برای غلبه بر موانع جاری سیاستگذاری بر این موضوع اتخاذ شده است. همچنین یافته های تحقیق برضرورت همگرایی بیشتر میان نیازهای نسل جوان دانشجو و انتظارات فرهنگی در سیاستگذاری فرهنگی برای غلبه بر شکاف میان تصور و واقعیت تاکید می گذارد.
۸.

بررسی میزان پایبندی مطبوعات ایران به عینی گرایی مطالعه تطبیقی روزنامه های همشهری، ایران و جام جم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: موتور سوار کار غیر رسمی پیشروی آرام سلب مالکیت تهیدستان تعدیل ساختاری ریاضت اقتصادی. بازاری شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 64 تعداد دانلود : 781
مقاله حاضر حاصل پژوهشی پیرامون میزان پایبندی مطبوعات ایران به عینی گرایی است، بدین منظور الگوی مندیچ بعد از اعمال اصلاحات ارائه شده توسط فیدر، مبنا قرار گرفت، این الگو چهار ویژگی برای اخبار عینی مطرح می کند: استفاده از زبان های خنثی، گنجاندن همه طرف های مربوط به یک داستان، انصاف، ارائه حقایق به ترتیب اهمیت و تعادل. در ادامه با استفاده از نظرات مذکور و روش تحلیل محتوای کمی مقولاتی همچون گونه خبر (گزارش، استنباط و قضاوت)، جهت، انعکاس نظرات طرفین، دلایل و نتایج خبر، پیشینه خبر، منبع، سوگیری تصویری، حذف منجر به تحریف و همخوانی تیتر و خبر تعریف شدند. سپس با نمونه گیری سیستماتیک از هرکدام از سه روزنامه ایران، جام جم و همشهری، ۲۴ نسخه انتخاب و اخبار سیاسی آن ها در سال 1392 تحلیل شدند. سرانجام مشخص شد 32 درصد اخبار در سه روزنامه عینی گرایی کامل دارند و روزنامه همشهری به طور معناداری عینی گرایی را کمتر از روزنامه جام جم رعایت می کند. همچنین برای تحلیل نتایج پژوهش با شش نفر از اساتید روزنامه نگاری مصاحبه عمقی شد، به اعتقاد ایشان روزنامه همشهری با توجه به تاریخچه و ظرفیت های خود باید نسبت به سایر روزنامه ها عینی گراتر باشد درحالی که امروز به طور کاملاً آشکار و بدون ظرافت، جانبداری سیاسی می کند و به نظر می رسد میزان سیاسی گرایی و حزب گرایی در روزنامه همشهری در دوره مدیریت اخیر افزایش یافته است، لذا پیشنهاد واگذاری موسسه همشهری به شورای شهر برای حفظ استقلال حرفه ای همشهری توسط یکی از اساتید مطرح شد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۲