مطالعات فرهنگی و ارتباطات

در سده ی اخیر غرب مفهومی پرمناقشه در فضای فکری کشور بوده و گفتمان های هویتی، دلالت های متفاوتی برای آن تولید کرده اند که هژمونیک شدن هریک، پیامدهای اجتماعی متفاوتی را رقم زده است. با توجه به موقعیت منحصربه فرد تلویزیون در ایران، نحوه ی بازنمایی غرب در آن می تواند گفتمان معینی را تضعیف یا تقویت کند. همچنین با توجه به مدل مالکیتی تلویزیون، بررسی تصویر غرب در این رسانه، جایگاه کلیدی این مفهوم در سیاست هویتی گفتمان مسلط را نشان می دهد. این پژوهش بازنمایی غرب در دو سریال تاریخی کیف انگلیسی و مدار صفر درجه را با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی و با توجه به سه فرانقش بازنمایی، تعاملی و متنی، مورد بررسی قرار می دهد. بررسی فرانقش بازنمایی با توجه به عناصر و موضوعات مرتبط با غرب انجام شده است. نتایج نشان می دهد که گرچه صورت بندی هر دو سریال متأثر از نگاه گفتمان مسلط به غرب است، با این حال گفتمان های غرب ستا نیز در صورت بندی آن ها حضور انکارناپذیری دارند. گفتمان مسلط با ساخت چنین سریال هایی در کار تولید جامعه ای متصور و نوعی هویت جمعی است و این امر بدون بازنمایی غرب به مثابه ی دیگری ممکن نیست. مفهوم غرب برای برساختن دو نوع دیگری دیگری بیرونی و دیگری درونی به کار می رود. غرب به مثابه ی دیگری بیرونی، انسجام درونی هویت جمعی را در سطح دولت- ملت ممکن می کند. کارکرد دیگری بیرونی نیز مشروعیت زدایی از گفتمان های درونی رقیب با گفتمان مسلط است. این تحقیق نشان می دهد که برخلاف گفتمان شرق شناسی که در آن شرق دیگری پست و مادون است، غربِ برساخته شده در متون سریال ها به نحوی متناقض دیگری مهم است.

  این تحقیق در پی تحلیل دریافت افراد دارای معلولیت جسمی – حرکتی از تصاویر بازنمایی شده از آنها در سه فیلم: میم مثل مادر اثر رسول ملاقلی پور،شهر زیبا به گارگردانی اصغر فرهادی و زمانی برای دوست داشتن ابراهیم فروزش است. مخاطبان مورد نظر در این تحقیق شامل معلولین جسمی – حرکتی ای هستند که توان دیداری و شنیداری را توأمان دارند، و این مخاطبان شامل نابینایان، ناشنوایان، معلولین ذهنی و سایر معلولینی که این ویژگی را ندارند، نمی شود. تحقیق پیش رو در چارچوب مطالعات فرهنگی و با رویکرد تحلیل دریافت، سعی در پی بردن به دریافت مخاطبان از این فیلم ها را دارد، فیلم هایی که درباره معلولیت است و یا بخشی از فیلم به بازنمایی معلولیت پرداخته است. به این ترتیب به دنبال پاسخگویی به این سوال کلی بودیم که افراد دارای معلولیت چه دریافتی از این فیلم ها دارند. روش به کار برده شده در این تحقیق، روش کیفی است که البته برای انسجام بخشیدن به یافته ها از روش نظریه زمینه مبنا نیز برای کدگذاری و مقوله بندی آنها یاری جستیم؛ در این راستا از دو تکنیک مصاحبه عمیق و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که از سوی مخاطبان خوانش های متفاوتی از فیلم ها صورت گرفته است، البته این تفاوت میان زنان و مردان بیشتر نمایان است. نتایج حاصل از این تحقیق نشانگر فعال بودن مخاطبان در عرصه دریافت است. در پایان، نتایج حاصل از یافته ها به صورت مقوله هایی ازقبیل ترحم، عدم امکان ازدواج، همجواری معلولیت با امور مقدس و غیره، قرار داده شده است.

موضوع این مطالعه، اسطوره شناسی عکس و سرخط اصلی روزنامه های سراسری کشور پس از اعلام نتیجه ی انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 است. رویکرد نظری پژوهش، نظریه ی نشانه- اسطوره شناختی دو مرحله ای بارت است. روش نمونه گیری، کل شماری تمام روزنامه های سراسری است که در روز اعلام نتیجه ی انتخابات انتشار یافته اند. حجم نمونه ، 39 عکس و تیتر روزنامه است. روش تحلیل اطلاعات در سطح نشانه شناسانه ی پنج رمزگان تحلیل نشانه شناختی بارت و در سطح اسطوره شناسانه ی بازتعریف این رمزگان ها در مطالعه ی موریارتی و دیگران است. تحلیل اسطوره شناختی تبیین می کندکه :1- ملت ایران، در فرهنگ زبانی دال حاضرند، اما همین ملت در دال های تصویری یا فرهنگ تصویری از اساس دال غایب هستند. 2- عکس روحانی نماد مردم یا همان ملت بزرگی است که دال اصلی زبانی در سرخط روزنامه های اصولگراست، اما در سازه های تصویری متناظر، این دال غایب است؛ روحانی خود دال جایگزین ملت است. 3- مدلول ملت ایران، دال تهی دارد: این دال، تصویر دیگری یا همان بزرگان است. 4- زنان ایرانی در تمام این تصویرها و متن ها دال غایب هستند. 5- دلالت اسطوره شناختی تبیین می کند که مردم یا ملت در زبان رسانه ای روزنامه های ایرانِ امروز، همان مردان هستند.

سبک زندگی مفهومی است که با انتخاب شدن زندگی روز مره معنا می یابد، بدین ترتیب که بر خلاف جوامع سنتی که افراد جایگزین و بدیل اندکی در میان برنامه های زندگی داشتند، در جامعه ی معاصر به واسطه ی اهمیت یافتن خود و مسئولیت شخصی و ظهور جامعه ی مصرفی در زندگی، قدرت انتخاب نیز بیشتر است. اهمیت یافتن انتخاب در جامعه ی ایران بیش از هر چیز در عرصه ی کالاهای مادی و مصرفی در حال وقوع است و تنوع تعداد و تغییر محتوا و شکل رسانه های عامه پسند در سال های اخیر همراه با تغییر چهره ی شهر های بزرگ ایران و روند فزآینده ی توجه به بخش مصرف، این مسئله را به خوبی بیان می دارد. سبک زندگی مصرفی در اینجا نتیجه ی گزینش ها و ترجیحاتی است که در ارتباط با فرهنگ مصرفی قرار دارد و همچنین بیانگرانه و نمایشی است. هدف مقاله ی حاضر مطالعه ای توصیفی با استفاده از تحلیل نشانه شناختی رولان بارت و کشف معنای زنجیره ی دلالت های آشکار و ضمنی در مطالعه ی موردی 9 نمونه از تبلیغات مجله های سبک زندگی است. نتایج به دست آمده مُعرف مجموعه ی ارزش های نمادینی است که در کل به عنوان ارزش های مرجح حاصل از الگوی مصرفی جامعه ی مدرن، تنها در ظاهر، دلالت گر تأکید و تأیید استقلال و منحصر بودن هویت و شخصیت فرد است، در حالی که آنچه در لایه های زیرین پیام تولیدکنندگان وجود دارد، ارزش هایی در تقابل با حق انتخاب و سوژگی آزادانه ی افراد در جامعه ی مدرن به ویژه برای مخاطب کشوری جهان سومی است که تنها می تواند مصرف کننده ی منفعل کالا ها و ارزش های تولیدی غربی باشد. در نهایت آنچه از تحلیل ها حاصل می شود، تأکید بر شکل گیری یک جامعه ی گروه بندی شده با توجه به لایه بندی های اقتصادی و منزلتی است.

امروزه ما در محاصره ی شگفت انگیز مصرف کالاها و اشیای مادی قرار گرفته ایم.گرچه تا پیش ازاین مصرف کالاهای مختلف در راستای نیازهای اقتصادی بوده است، اما امروزه افراد ازکالاهای مختلف نه برای رفع نیازهای خود، بلکه از آنها برای برتری جویی بر دیگران و نشان دادن موفقیت و جایگاه اجتماعی خود استفاده می کنند. برای رسیدن به این منظور کالاهایی برای مصرف مناسب هستند که بتوان آن ها را در معرض دید دیگران قرار داد و از این طریق تحسین دیگران را برانگیخت. به بیان دیگر مصرف تظاهری کالاهای ارزشمند، وسیله ای است که افراد با استفاده از آن ها می توانند اعتبار خود را در جامعه حفظ کنند و یا منزلت و جایگاه اجتماعی بالاتری را در جامعه به دست بیاورند و از این طریق خود را از دیگران متمایز کنند. بنابراین مصرف تظاهری به سبب پیامدهای گوناگونی که به همراه دارد، که از جمله آن هارا می توان افزایش رقابت جویی و انفکاک اجتماعی در سطح جامعه را مثال زد، یکی از بحث های جدی و مطرح در جامعه شناسی مصرف است. در این پژوهش تلاش شده است تا به بررسی میزان مصرف تظاهری و عوامل مؤثر بر آن در میان جمعیت نمونه پرداخته شود. جامعه ی آماری این پژوهش را افراد 65-18 ساله ی شهر تهران تشکیل می دهند. حجم نمونه در این تحقیق شامل 100 نفر است و نمونه گیری نیز به روش خوشه ای با احتمال متناسب با حجم انجام شده است. در این پژوهش به منظور سنجش روابط متغیرهای مطرح شده در چارچوب نظری، از روش پیمایش و برای جمع آوری اطلاعات نیز از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که متغیرهای سرمایه ی اقتصادی، منش، ذائقه مصرف و رسانه جمعی عوامل مؤثر بر مصرف تظاهری هستند. همچنین نتایج رگرسیون چند متغیری نشان می دهد که از میان متغیرهای مستقل در تحقیق تنها متغیرهای سرمایه فرهنگی،جنس و نیازهای مبتنی بر مصرف تظاهری توانستند وارد مدل بشوند و از این متغیرها، سرمایه ی فرهنگی بیشترین تأثیر را بر روی مصرف تظاهری دارد.

مقاله ی حاضر رابطه ی بین ارزش ها و نگرش های زیست محیطی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده است. برای بررسی تجربی رابطه ی میان دو متغیر، از روش پیمایش استفاده شده است. با توجه به ادبیات موضوع، متغیر ارزش زیست محیطی بر پایه ی مقیاس کایزر و همکاران و متغیر نگرش نوین زیست محیطی بر پایه ی مقیاس پارادایم جدید دانلپ و وان لایر مورد سنجش قرار گرفته اند. محدوده ی جغرافیایی تحقیق حاضر را شهر ارومیه تشکیل می دهد که با توجه به گستره ی جغرافیایی، از روش نمونه گیری خوشه ای برای انتخاب نمونه ها استفاده گردید. داده های تحقیق با استفاده از پرسش نامه و از 383 نفر از ساکنان شهری جمع آوری شدند. نتایج تحقیق نشان داد اول اینکه سطح ارزش زیست محیطی و نیز سطح نگرش زیست محیطی در بین افراد مورد بررسی بالاست، دوم اینکه رابطه ی مثبت و معناداری بین ارزش زیست محیطی افراد و نگرش نوین زیست محیطی آن ها وجود دارد. در ادامه ی مقاله، دلایل احتمالی بروز این نتیجه مورد بحث قرار گرفته است.

هدف این مقاله تحلیل ساختار و نظام ارتباطی مالزی و بررسی تأثیر آن در فرآیند توسعه ی این کشور، به ویژه پس از استقلال است. در واقع از آنجایی که مالزی همواره به عنوان یکی از الگوهای موفق توسعه در بین کشورهای درحال توسعه و مسلمان مطرح است، پرسش تحقیق این است که ساختار ارتباطات و نظام رسانه ای این کشور چه نقشی در فرآیند توسعه ایفا کرده است. برای پاسخگویی به این پرسش از روش تحقیق اسنادی نیز بررسی تحقیقات صورت گرفته در زمینه ی نقش ارتباطات در توسعه ی ملی کشور مالزی استفاده شده است. براساس نتایج تحقیق، وضعیت ارتباطات و نظام رسانه ای مالزی به پیروی از نیروها و گرایش های سیاسی و فرهنگی- اجتماعی این کشور از زاویه ی دو نوع نگاه قابل بررسی است.    1- نگاه رسمی (دولتی) مبنی بر ضرورت انطباق با شرایط بومی و داخلی برای توسعه و امنیت اجتماعی و 2- نگاه آلترناتیو (منتقد) مبنی بر ضرورت انطباق با استانداردهای جهانی مبتنی بر نظریه های آزادی و لیبرالیستی.بر اساس نگاه دولتی و رسمی، رسانه ها و فضای ارتباطی در مقیاسی فراتر بخشی از «گفتمان توسعه» بوده و بر این اساس رسانه ها و وسایل ارتباطی نه به اعتبار رکن چهارم دموکراسی، بلکه به اعتبار نقشی که می توانند در توسعه ایفا کنند، مورد توجه هستند.در مقابل، براساس نگاه آلترناتیو، رسانه ها و وسایل ارتباطی یکی از ارکان اصلی حکومت مداری بوده که باید به صورت مستقل (رکن چهارم) به رسمیت شناخته شده و از تقلیل آن به نقش ابزاری در راستای دستیابی به سایر اهداف، از جمله حفظ وضع موجود، اجتناب شود.از نظر تاریخی، رسانه ها و فضای ارتباطی مالزی همواره در کشاکش بین دو این گرایش قرار داشته و توازن یا عدم توازن بین دو گرایش بالا در مقاطع تاریخی مختلف، به ویژه پس از استقلال، تأثیر زیادی در چگونگی توسعه ی کمّی و کیفی رسانه های ارتباطی، سیاستگذاری و قانون گذاری ارتباطی و نیز نقشی که آن ها در توسعه ی این کشور ایفا کرده اند، داشته است.