مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال نهم بهار 1392 شماره 30 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تأملی بر مناسبت فرهنگ، زبان و آموزش زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بازنمایی زن فیلم های سینمایی ایران نشانه شناسی قدرت هویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 60 تعداد دانلود : 458
رابطه فرهنگ با زبان از دیر باز مورد بحث بوده و مطالب موافق و مخالف زیادی درباره آن نوشته شده است. درباره تعریف فرهنگ، نظریات متعدد و گاه متناقضی وجود دارد. اکتسابی بودن، راه و رسم زندگی جامعه بودن و برخی به عنوان عاداتی که یک انسان به عنوان عضو جامعه اخذ می کند، تأکید دارند. از سوی دیگر زبان به عنوان یک پدیده اجتماعی باعث رشد شاخه ای از زبان شناسی به نام «جامعه شناسی زبان» شده است. در این دیدگاه، یادگیری یک زبان جدید به فراگیری دستور زبان، واژگان و نظام آوایی آن زبان محدود نمی شود؛ بلکه، یادگیری زبان جدید به «تلاش برای مشارکت اجتماعی در فرهنگ جدید» تبدیل شده است. یعنی، راهبردهای اجتماعی در زبان آموزی اهمیت دارند. زبان یک فرایند شناختی و اجتماعی است و ما از طریق هم کنشی با دیگران و تلاش ذهنی آگاهانه آن را فرا می گیریم. در این مقاله بیش تر به نوعی دیگر از زبان می پردازیم که به یادگیری، آموزش و فرهنگ سروکار دارد. زبان به عنوان جزء ضروری و سازنده فرایندهای آموزشی در کلاس درس و جامعه شناخته می شود و از عمده ترین ابزارهای تهیه و تنظیم محتوا در همه موضوعات درسی است. به عبارت دیگر می خواهیم بدانیم  آموزش و یادگیری زبان چگونه با مسئله فرهنگ مرتبط است و مناسبت این دو چیست؟    می توان نتیجه گرفت که مطالعه فرهنگ با مطالعه زبان، قابل مقایسه است چرا که زبانی را که زبان آموزان می خواهند بیاموزند ممکن است به دلیل علاقه به فرهنگ آن زبان باشد. امّا این باور که شناخت به وسیله زبان گفتار و یا نوشتار از شخصی به شخص دیگر منتقل می شود، زبان را به پدیده ای منفعل و غیرقابل انعطاف تبدیل می کند. در حالی که امروزه مفاهیم شناخت و زبان از حالت منفعل خود خارج شده و به مفاهیمی قابل تغییر و تحول تبدیل شده است. در این صورت است که روند آموزش و یادگیری زبان طبیعی تر به نظر می رسد؛ و این به معنای تغییر از فرایندی ساختارگرایانه به مفهومی کنشی می باشد که در آموزش زبان دوم رواج بیشتری یافته است.
۲.

تعامل زبان، هویت و اینترنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سرمایه اقتصادی سرمایه فرهنگی مصرف فرهنگی منش سلیقه فرهنگی نخبه گرایانه سلیقه فرهنگی عامیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 367 تعداد دانلود : 520
زبان همواره در شکل گیری و ابراز هویت نقش ارزنده و بسیار فعال داشته است و این نقش در عصر حاضر که عصر انقلاب فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی است بسیار بارزتر و پررنگ تر شده است. یکی از دلایل اصلی اهمیت روز افزون زبان در شکل گیری و ابراز هویت از طریق فناوری های مدرن، کم رنگ شدن و حاشیه ای شدن شاخص های سنتی هویت مانند نژاد، رنگ پوست، موقعیت جغرافیائی و غیره است. در عصر حاضر امکان ارتباط الکترونیکی گسترده از طریق اینترنت به همراه پیشرفت های بنیادین در دیدگاه ها و نظریات جامعه شناختی مرزهای فیزیکی و جغرافیائی را در هم شکسته است و بسیاری از عوامل مؤثر در شکل گیری و احراز و ابراز هویت را متحول ساخته است. این تحولات تا حد زیادی ناشی از تأثیرات متقابل زبان، هویت و اینترنت است. هداف این مقاله تبیین روابط چندگانه زبان و هویت در عصر ارتباطات اینترنتی است. به همین منظور، پژوهش حاضر پس از مباحث مقدماتی، ارتباط زبان با هویت را مورد بررسی قرار می دهد. پس از آن عملکردهای اینترنت در شکل گیری هویت و ویژگی های خاص زبان مورد استفاده در دنیای اینترنت بر شمرده می شوند. این تحقیق با مطالعه کمّی استفاده از اینترنت از طریق پرسش نامه و مطالعه کیفی جستجوی مطالب فارسی در صفحات اینترنتی از طریق تحلیل محتوای مطالب، جنبه هایی از ارتباط تبادلات زبانی از طریق اینترنت را با کاربردهای هویتی و تفننی آن بررسی می کند و به ارایه پیشنهادات و راهکارهای ممکن برای بهینه سازی استفاده از اینترنت و تحقیق درباره تأثیرات اجتماعی و فرهنگی آن ختم می شود.
۳.

فرهنگ، زبان و آموزش(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان لاکلا و موفه نزاع گفتمان ها فرهنگ مردم پسند موسیقی مردم پسند رپ ایرانی - فارسی هیپ هاپ گونه شناسی رپ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 795 تعداد دانلود : 434
زبان وسیله اساسی تبادل اندیشه ها و  ابزار همگانی و جهانی است. زبان از جمله ابزار های است که در مسیر تغییر و تحولات سیاسی و فرهنگی قرار می گیرد و در طول تاریخ بشریت رنگ و لعاب متفاوتی به خود می گیرد. ولی آنچه برای اقتدار هر دولت و ملتی مهم است اینکه با توجه به این تحولات بتواند، فرهنگ و زبان ملی و قومی خود را محفوظ دارد. آموزش از جمله عواملی است که می تواند ضمانت آن را تا حدودی حفظ کند. در این مطالعه با استفاده از روش کتابخانه ای به شکل مروری با استفاده از یافته های پژوهش داخل و خارج از کشور در زمینه موضوع مورد بحث، تحقیق انجام شده است. واضح است، آموزش به تنهایی معنایی ندارد بلکه روند آموزش شامل آموزش فرهنگ نیز می شود. زیرا زبان، فرهنگ محور است. یعنی زبان یکی از جنبه های فرهنگ و رفتار اجتماعی است. هدف مقاله بر آن است تا با رویکرد آموزشی به ساختار فرهنگی، سیاسی زبان تأملی داشته باشد.
۴.

قصه، ساختار روایت و فرهنگ عامه(نگاهی به زن، باروری و آب در قصه های لری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تحلیل ساختاری روایت مطالعات فرهنگی ولادیمیر پراپ پیرنگ کارکرد فیلم داش آکل اسطوره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 51 تعداد دانلود : 412
از جمله مفاهیم قابل توجه در مطالعات انسان شناختی توجه به زبان و فرهنگ است. زبان به تعبیر ادوارد بارنت تایلور یکی از عناصر فرهنگی است که پس از عبور از فرهنگ در سطح فرهنگ عامه با تولیدات ادبی به نقش آفرینی های نوینی در زندگی فرهنگی و اجتماعی انسان ها می پردازد. از آن جمله می توان به داستان ها و افسانه های قومی اشاره نمود که این تولیدات لایه هایی از فرهنگ جامعه انسانی را بر می تابد. این مقاله با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش تحلیل محتوا و با بهره گیری از دیدگاه اشتراوس وگریماس، به بررسی ساختار زبان شناختی برخی از قصه های لری که در آن بر رابطه زن، باروری و آب تأکید  شده می پردازد و ارتباطات آن با جهان اجتماعی و فرهنگی را نشان می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد ساختار زبان شناختی این قصه ها با ویژگی های فرهنگی و انسان شناختی منطقه دارای رابطه است. زنان به عنوان کنش گرانی فعال، در پی نیل از وضعیتی وضیع به شریف در سلسله مراتب اجتماعی به طور عمده از طریق باروری و ازدواج، در فرهنگی به کنش می پردازند که در آن ارتقاء این قشر اجتماعی اغلب از طریق پدیده های بالا میسّر است. هم چنین واکاوی بافت فرهنگی و مردم شناختی  نشان داد عناصر و مولفه های این قصه ها دارای ریشه های تاریخی در تمدن بومی نجد ایران بوده و در پدیده های مختلفی چون الهه های آب و باروری، آئین ها و مناسک مردمی و اسطورهای آب و باروری خودنمایی کرده و حاکی از زنده بودن و تجدید حیات عناصر و نمادهای های فرهنگی یادشده در فرهنگ و زندگی روزمره مردم این منطقه است.
۵.

تاثیر فرهنگ و گویش بر آموزش مدرسه ای کودکان دو زبانه (نمونه مورد مطالعه شهرستان رضوان شهر استان گیلان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هنر ملی گفتمان های هنر هنر ایرانی هنر ناسیونالیستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 291 تعداد دانلود : 869
این مقاله برگرفته از تحقیقی میدانی است که به صورت کمّی- کیفی در سال تحصیلی 92-91 در شهرستان رضوان شهر استان گیلان با جامعه آماری 25 معلم و 99 دانش آموز پسر و دختر مقطع اول ابتدایی(50 نفر فارسی زبان و 49 نفر دوزبانه) انجام شد. نمونه آماری به صورت انتخابی، هدفمند و تمام شماری در نظر گرفته شده است. ابزارهای پژوهش، شامل پرسشنامه ویژه معلمان، و آزمون شفاهی علوم برای دانش آموزان بوده است. و هدف تحقیق بررسی رابطه فرهنگ و زبان در فرآیند آموزشی منطقه مورد مطالعه می باشد. به علاوه مشکلات کودکان دوزبانه و ارتباط دوزبانگی با پیشرفت تحصیلی آن ها بر اثر این واقعه فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است.
۶.

چالش های فراروی زبانو فرهنگ عربی در عصر جهانی شدن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبه - ابژه شبه - سوژه شر زندگی روزمره اینترنت پاک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 951 تعداد دانلود : 235
«زبان» به عنوان محور تفکر و اندیشه و یکی از مؤلفه های اساسی هویت فرهنگی در بحث جهانی شدن از چنان اهمیتی برخوردار است که قدرت های رسانه ای از آن به عنوان مهم ترین بستر ترویج جهانی سازی استفاده می نمایند. آمریکایی ها  با استفاده از رسانه ها و ناوری های نوین، جهت مشروعیت دادن به توسعه طلبی و امپریالیسم غرب و معرفی فرهنگ غربی  به عنوان تمدن جهانی در پی تضعیف فرهنگ و زبان دیگر کشورها برآمده اند. در این راستا امپریالیسم فرهنگی آمریکایی  با به چالش کشاندن زبان و فرهنگ عربی از طریق رواج لهجه ها و گویش های عامیانه و حذف زبان فصیح عربی و ادعای دشواری و ناکارآمدی آن درصدد است زبان و فرهنگ آمریکایی را بر آنان تحمیل نماید. در این جنگ نرم فرهنگی، همنوایی بسیاری از فرهیختگان و اندیشمندان عرب با آنان، استحاله فرهنگی و مرگ هویت ملی عربان را در پی داشته است.
۷.

فولکلور ابزاری برای مطالعات فرهنگی (نمونه مورد مطالعه ضرب المثل های همدانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فرهنگ زبان آموزش زبان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 835 تعداد دانلود : 945
این مقاله به دنبال مطالعه فنومنی از عناصر فرهنگی مرتبط با فرهنگ عامه همدانی تحت عنوان ضرب المثل است. این پژوهش می خواهد بداند که ضرب المثل های همدانی بیان کننده کدام مسایل و مفاهیم اجتماعی و فرهنگی برای شهر همدان می باشد. بنابراین، مقاله بر مبنای پژوهش های کیفی تهیه شده است. چارچوب نظری این مقاله نظریه تفسیر فرهنگی کلیفورد گیرتز است بر این مبنا مقاله حاضر اطلاعات جمع آوری شده را با توجه به زیر نظریه های تفسیرگرایی از جمله ساخت گرایی، کارکردگرایی، نشانه شناسی و معنی شناسی بهره می گیرد تا بتواند نقش زبان اجتماعی را برای فولکلور و ضرب المثل های همدانی ترسیم نماید. هم چنین این پژوهش کیفی برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز خود از تکنیک اسناد و مدارک و مصاحبه اپیزودیک بهره گرفته است. این مطالعه در نقاط سنتی شهر همدان مانند سیزده خانه، کولپا، سر دوگوران، چپرخانه، جولان، سرباشاقه، قلعه، سنگ شیر و... انجام شده است. مصاحبه های مربوط نیز با شهروندان سنتی همدان صورت پذیرفته است. لازم به یادآوری است که مصاحبه های صورت گرفته به صورت انتخابی و اشبایی انجام یافته است. تفسیر یافته ها نشان می دهد که ضرب المثل ها در زمینه های گوناگون زندگی اجتماعی کاربرد دارند که شرح آن ها در متن مقاله خواهد آمد.
۸.

نگاه انسان شناسی به زبان و فرهنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان هویت اینترنت فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 490 تعداد دانلود : 137
انسان شناسی، علم مطالعه و شناخت علمی انسان است که به شناخت دانش فرهنگی، ارزش ها، هویت، باورها، فرهنگ، زبان، پدیده های طبیعی، دگرگونی های محیطی انسان در زندگی و غیره می پردازد. یکی از اهداف انسان شناسی، توصیف مسایل عینی و پدیده های مادی و غیرمادی است. انسان در ابتدا از زبان برای توصیف مسایل و پدیده ها استفاده کرده، سپس با عقل و تفکر برای مفاهیم ذهنی به توصیف آن پرداخت. آن چرا که انسان به صورت مشاهده سپس به تفسیر می پردازد از زبان بوده و آن را از نسلی به نسل دیگر چرخانده و می چرخانند. بنابراین توسعه فرهنگی و رابطه آن با زبان از قدیم بوده و هم چنان ادامه دارد. در تقسیم بندی این علم به یکی از شاخه های انسان شناسی فرهنگی می رسیم که زبان شناسی زیرشاخه این علم می باشد. لذا می توان گفت رابطه تنگاتنگ زبان و انسان شناسی، پیوند دو علمی است که با یکدیگر آمیخته و مکمل هم می باشند. هرچند وقتی از یک زبان صحبت می کنیم یعنی از یک فرهنگ صحبت می کنیم. پس زبان دریچه قلبی فرهنگ است، به گونه ای که فرهنگ از طریق یک نظام ارتباطی نمادین که آن را زبان می خوانند انتقال می یابد. به همین دلیل انسان شناسی برای شناخت فرهنگ، به شناخت فرایند درون فرهنگی، توده مردم، دانش عامه مردم همان فولکلورها، آداب و رسوم، باورهای یک قوم یا ملت ازطریق آن شناخت، برای یافتن به آنچه در سراسر زندگی خود به افسانه ها، اسطوره ها روی آورده، تا به پاسخ پرسش ها درباره انسان بپردازد. این موضوع با مطالعه رابطه انسان شناسی و نگاه آن به زبان و فرهنگ عامه،  قابل مطالعه و بررسی است که این نوشتار آن را دنبال کرده و به صورت توصیفی، تحلیل این رهیافت ها برای مطالعات انسان شناسی و سهم زبان در فرهنگ چقدر است، هدف اصلی مقاله بوده است.
۹.

زبان و هویت؛ تبیین رابطه زبان خارجی و هویت فردی، اجتماعی ، فرهنگی و ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان فرهنگ سیاست آموزش ملت قومیت بافت جامعه یادگیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 163 تعداد دانلود : 598
در دهه های اخیر، زبان به عنوان هسته اصلی فرهنگ و مؤلفه کلیدی مؤثر در شکل دهی هویت مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته است. در این میان، نقش زبان خارجی بر هویت مورد تأکید بوده است. بر این مبنا، رویکردهای نظری مختلف چون دیدگاه ورف و ساپیر، سوسور، برگر ، لوکمان، باختین و دیگران بر نقش زبان بر هویت تأکید  کرده اند. با توجه به این امر، هدف اساسی این مطالعه، چگونگی پیوند و رابطه یادگیری زبان خارجی بر وضعیت هویتی افراد در ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و فرهنگی در جامعه آماری مورد مطالعه می باشد. این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی بوده و داده های تحقیق با استفاده از روش پرسش نامه جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان و دانش پذیران گروه های زبان خارجی دانشگاه و مؤسسات آموزشی زبانِ شهر کاشان در سال 1391 می باشد که از این میان تعداد 180 نفر به عنوان نمونه تحقیق به روش تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق، رابطه مثبت بین تسلط بر زبان خارجی با هویت فردی (237/0=r) و رابطه منفی آن با هویت ملی (173/0=r) در سطح اطمینان 99 و 95 درصد را نشان می دهد. هم چنین، وجود همبستگی مثبت بین میزان علاقه به زبان خارجی با میزان هویت اجتماعی و هویت فرهنگی به ترتیب برابر با 147/0=r و 200/0=r در سطح اطمینان 99 درصد مورد تأیید قرار گرفته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۲