مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال هفتم پاییز 1390 شماره 24 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی: تقابل، توافق یا تعامل (با نگاهی به روابط این دو در ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 475 تعداد دانلود : 155
در این مقاله برای پاسخ به این پرسش که آیا جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی در تخاصم با هم تعریف می شوند یا رابطه آن ها در اصل نوعی تعامل و تکمیل هم است، ضمن بررسی رابطه میان جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی از دو رویکرد ذات باور و تبارشناسانه یاد کرده و با اتخاذ موضعی تبارشناسانه، این رابطه را در بستر اجتماعی انگلستان و امریکا بررسی کرده ایم. ضمن این بررسی، گسست هایی پارادایمی را که در مطالعات فرهنگی انگلستان رخ داده تشریح کرده و رابطه آن را با شرایط اجتماعی انگلستان سنجیده ایم. با این رویکرد معین می شود که به جای سخن از نسبت جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی لازم است از رابطه جامعه شناسی ”ها” و مطالعات فرهنگی ”ها” سخن به میان آورد. بررسی رابطه این دو صورت بندی گفتمانی در انگلستان این امکان را فراهم می آورد که این رابطه را در ایران بررسی کنیم و شباهت ها و تفاوت های آن را به ویژه با مصادیق انگلیسی اش بسنجیم و به این ترتیب راهی نشان داده شود که به توان در آن به بیشینه کردن دستاوردهای این دو حوزه رسید.
۲.

بررسی تحولات فرهنگ عمومی در ایران براساس تحلیل نام گذاری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اجتماعی سرمایه فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 793 تعداد دانلود : 765
یکی از ابزارهای کارا برای شناسایی تحولات و تغییرات فرهنگی در دوره های تاریخی مختلف استفاده از "نام" و تحولات آن است. بدین لحاظ، شناخت تحولات نام گذاری کودکان یکی از منابع مفید و قابل اطمینان برای شناخت تحولات فرهنگی در جامعه ایران است. در این مقاله در نظر است با رویکرد نظری دولت محور و با استفاده از تحلیل فرایند نام گذاری در ایران از سال 1340 تاکنون، فرایند تحولات فرهنگ عمومی را در طی این دوران تا حدودی مشخص نماید. برای این مهم 50 اسم پربسامد از سال 1340 تا 1388 را که تقریبا 60 درصد کل نام گذاری ها در هر سال را شامل می شدند، مورد تحلیل و طبقه بندی بر حسب گرایش های فرهنگی نهفته در آن ها قرار گرفت. سپس برای تعیین تاثیر رویکرد دولت ها و بستر اجتماعی و سیاسی بر گرایش های فرهنگی نام گذاری، تاریخ 50 ساله ایران را از سال 1340 تا کنون بر اساس نقش و رویکرد دولت ها به هشت دوره تاریخی تقسیم شده و سپس تحولات نام گذاری را بر حسب این دوره های تاریخی مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج گرایش ملی اسلامی نام گذاری مسلط ترین گرایش در عرصه فرهنگی کشور طی سا ل های اخیر بوده است، مهمترین تحول در این گرایش افزایش معنادار آن در دوره اصلاحات است. همچنین نتایج نشان می دهد که روند به کارگیری اسامی اسلامی سنتی، در جامعه ایرانی رو به کاهش گذاشته است. گرایش به اسامی اسلامی مدرن در سال 57 و با آغاز انقلاب با یک افزایش چشمگیر مواجه است. اما آنچه در باب گرایش نام گذاری اسلامی ایدئولوژیک مشخص است رابطه معنادار آن با انقلاب است. این گرایش نام گذاری با شروع موج انقلابی در سال 56 متولد می شود. و در دوره انقلاب به اوج خود می رسد. اسامی حامل فرهنگ ایرانی باستانی در دوره پیش از انقلاب چند سالی افزایش می یابند اما با شروع انقلاب گرایش به این نام ها به شدت کاهش می یابد اما مجددا در دوران سازندگی به طور معناداری افزایش می یابند. یکی از گرایش های نوظهور در حیطه نامگذاری، گرایش ایرانی مدرن می باشد. این گرایش از دوره جنگ به بعد با سرعت زیادی در فرهنگ عمومی جامعه گسترش یافته است.
۳.

دین داری و جهانی شدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: هویت بریکولاژ خرده فرهنگ فرهنگ مصرفی سبک زندگی جهانی شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 58 تعداد دانلود : 733
جهانی شدن عبارت است از «بسط جهان غریبه»؛ جهانی که از دیالکتیک میانِ «ذهنیت کنش گران جهان نزدیک» با «عینیت عناصری که از جهان دور آمده اند» شکل گرفته است. بسط جهان غریبه، عناصر جهان آشنا را دستخوش دگرگونی می سازد. «دین داری» نیز به عنوان یکی از مهم ترین عنصر جهان آشنا از این تأثیرات مصون نخواهد ماند. در این مقاله، دین داری ها به چهار گونه تقسیم شده است: 1 دین داری روش مدار، که در آن، روش های دست یابی به اهدافِ دینی و معنوی بر خود هدف ها اولویت دارند. 2 دین داری هدف مدار که در آن اهداف اصالت دارند و روش ها می توانند سیال و متغیر باشند.3 دین داری اخلاق مدار که متعلقان اش چهارچوب های کلی زندگی شان را بر اساس ضوابط اخلاقی و عقلانی می سازند و دین به معنای رایج اش، حداکثر در کنار سایر بخش های زندگی شان قرار دارد 4 دین داری عرف مدار که دین داری ای است کم تر آگاهانه و بیش تر در تقلید از عرفِ رایج. هر یک از این چهار دسته دین داران، با بسط جهانِ غریبه و عناصرِ آن مواجهه ای متفاوت دارند که چهار پیامدِ مختلف درپی خواهد داشت: خودآگاه شدن کنش گر، فعال شدن کنش گر، تیز شدن دین داری ها و ایجاد دین داری های بدیل.
۴.

واکاوی فرهنگ یادگیری الکترونیکی در دانشگاه های ایران: یک پژوهش نظریه مبنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سبک زندگی پست مدرن سرمایه فرهنگی زیبایی شناختی کردن زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 102 تعداد دانلود : 352
این پژوهش درصدد فهم فرهنگ یادگیری، به عنوان بازنمایی از برنامه درسی تجربه شده، در فضای یادگیری الکترونیکی دانشگاه های ایران است. در این راستا، یک پرسش اصلی مورد بررسی قرار گرفت؛ فرهنگ یادگیری الکترونیکی در دانشگاه های ایران چه پدیده محوری را نشان می دهد؟ داده ها با استفاده از روش کیفی نظریه مبنایی و ابزار مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته جمع آوری شد. مجموع 23 دانشجو و 9 استاد، از سه دانشگاه مجازی علوم حدیث، علم و صنعت و خواجه نصیر با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها از طریق روش کدگذاری در دو مرحله آزاد و محوری، تحلیل شد. اعتبار یافته ها نیز از طریق سه معیار قابل قبول بودن، قابلیت اطمینان و تایید پذیری حاصل گردید. یافته ها بر اساس الگوی پارادایمی مورد واکاوی قرار گرفت و پنج عنصر اصلی الگو در قالب پدیده محوری، شرایط علّی، زمینه ها، راهبردها و پیامدها تبیین گردید. برایند تعاملی یافته ها حاکی از محوری بودن پدیده «چالش هویت آکادمیک» در دانشجویان و استادان است. از یک سو، هویت رشته ای، هویت فردی و هویت جمعی دانشجویان و از سوی دیگر، هویت نقش و تعهد آموزشی استاد دستخوش چالش های قابل توجهی بوده است. مجموع یافته ها، حکایت از آن دارد که دانشگاه های مجازی با وجود تلاش برای گسترش دوره های یادگیری الکترونیکی، همچنان در شکل دهی هویت آکادمیک دانشجویان و استادان مجازی، راهی طولانی را در پیش دارند.
۵.

رابطه بین سبک زندگی و میزان هویت ملی مطالعه موردی: شهروندان شهر کاشان در سال 1389(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سیاست فرهنگی هویت ملی تکثر قومی مصرف فرهنگی مصرف موسیقایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 208 تعداد دانلود : 310
بسیاری از متفکران اجتماعی مانند: وبر، آدلر، گیدنز و بوردیو بر رابطه بین سبک زندگی و هویت و نقش سبک زندگی بر شکل گیری هویت پرداخته اند. با توجه به موارد فوق، هدف اساسی این مطالعه، تبیین مفاهیم سبک زندگی و هویت ملی و چگونگی پیوند آن ها در جامعه مورد مطالعه می باشد. بر این مبنا، مطالعه حاضر به بررسی رابطه سبک زندگی و هویت ملی پرداخته است. این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی (social survey) بوده و داده های تحقیق با استفاده از تکنیک پرسش نامه توأم با مصاحبه جمع آوری گردیده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شهروندان شهر کاشان در سال 1389 می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 300 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و به صورت تصادفی ساده انتخاب گردیده اند. برای سنجش متغیر سبک زندگی از پرسش نامه سبک زندگی کریستین مایرز (2004) پژوهش رسولی (1383) و برای سنجش هویت ملی از شاخص های پرسش نامه آزاد و غفاری(1383) و علیخواه (1383) استفاده شده است. اعتبار و روایی مقیاس های سنجش دو متغیر سبک زندگی و هویت ملی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و با توجه با نتایج آزمون (سبک زندگی 941/0=a) و (هویت ملی 780/0=a) مورد تأیید قرار گرفته است. یافته های تحقیق و نتایج آزمون های آماری مربوطه، همبستگی معنادار بین دو متغیر سبک زندگی و هویت ملی (383/0=r) در سطح 99 درصد اطمینان را مورد تأیید قرار می دهد. همچنین، نتایج رگرسیون چندگانه و با توجه به بتای استاندارد شده در ارتباط با رابطه هر یک از مؤلفه های سبک زندگی بر متغیر هویت ملی بیانگر بیشترین رابطه مؤلفه های قانون گرایی و پایبندی به ارزش ها، شرایط محل زندگی و نحوه گذران اوقات فراغت بر متغیر هویت ملی می باشد. میزان تأثیرگذاری متغیرهای فوق بر میزان هویت ملی به ترتیب 18/0، 21/0- و 19/0- درصد نشان داده شده است.
۶.

بررسی رابطه دانش زیست محیطی و رفتار های زیست محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هویت ملی رسانه ها تلویزیون رادیو ماهواره اینترنت دانش آموزان دختران اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 478 تعداد دانلود : 131
نخستین گام در تلاش برای ساختن جوامع پایدار کسب سواد زیست محیطی است (فریتیوف،1386). صاحب نظران مطالعات زیست محیطی نظیر بوردن و اسکتینو( 1979)، اسکان و هولزر(1990)، کایزر و همکاران(1999)، بایارد و جولی(2006) و نیز تانگلت و همکاران (2007) معتقدند که بین دانش زیست محیطی و رفتار های مهم زیست محیطی رابطه وجود دارد. با توجه به این که دانش در شکل دهی و پیش بینی رفتار های زیست محیطی تأثیر گذار است، مقاله حاضر به بررسی رابطه میان دانش زیست محیطی با رفتار زیست محیطی)مصرف انرژی خانگی) در مناطق شهری شهرستان ارومیه می پردازد. در تحقیق حاضر، دانش زیست محیطی در دو سطح دانش نظام مند و دانش مربوط به عمل(رفتار)، مطمح نظر قرار گرفته است. بر این اساس، رابطه مثبت بین دانش و رفتار زیست محیطی، فرضیه اساسی تحقیق را شکل می دهد. از نظر روش شناسی، از روش پیمایش استفاده شده و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای، نمونه ها از مناطق شهری انتخاب شدند. داده های تحقیق با استفاده از پرسش نامه و از383 نفر از ساکنان شهر ارومیه جمع آوری شدند. نتایج ضریب آلفای کرونباخ (66/63) نشان داد که پرسش نامه تحقیق از روایی نسبتا بالایی برخوردار است. نتایج تحقیق نشان داده است که بر خلاف بسیاری از تحقیقات تجربی پیشین که در سایر مناطق جهان انجام شده، در جامعه آماری مورد بررسی، رابطه معنا داری بین دانش زیست محیطی چه دانش از نوع نظام مند و چه از نوع رفتاری و رفتار زیست محیطی وجود ندارد. در ادامه ی مقاله، دلایل احتمالی بروز این نتیجه مورد بحث قرار گرفته و در موضوعاتی نیز برای انجام تحقیقات آتی پیشنهاد شده است.
۷.

رمزگشایی های زنانه از شبکه تلویزیونی فارسی وان شناخت دلالت های معنایی حاکم بر قرائت مخاطبان زن از سریال ویکتوریا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جامعه شناسی مطالعات فرهنگی تبارشناسی ذات باوری صورتبندی گفتمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 978 تعداد دانلود : 705
این مطالعه به بررسی تجربه ی تماشای زنانه سریال ویکتوریا از شبکه فارسی وان می پردازد. این سریال که در سال 88 از محبوبیت قابل توجهی در میان زنان ایرانی برخوردار گشت، مجموعه ای است با انبوهی از بازیگران که بر محور زندگی روزمره زنی توانمند می چرخد. روند داستان به گونه ای است که همچون "سریال های بازاری"، معماهایی طرح می شود تا کنجکاوی بیننده را بر انگیزاند و سپس آن را به نحوی که مورد انتظار مخاطب است، پاسخ می دهد. برای شناخت دلالت های معنایی حاکم بر قرائت مخاطبان زن از سریال ویکتوریا از روش پژوهش کیفی بهره گرفته و با استفاده از تکنیک مصاحبه به جمع آوری اطلاعات پیرامون تجربه تماشای مخاطبان زن ایرانی اقدام شد. به علاوه، برای تکمیل یافته های تحقیق، به سراغ نظرات کاربران اینترنتی در خصوص چرایی تماشای سریال رفته و با استفاده از تحلیل محتوا، نظرات ایشان در سایت ها و وبلاگ های مرتبط بررسی شد. نهایتا براساس یافته ها و نتایج تحقیق می توان عواملی را معرفی کرد که بینندگان را به دنبال کردن سریال ترغیب و در آن ها لذت ایجاد می کند. مجموعه ی پاسخ های مصاحبه شوندگان به ترتیب اهمیت در شش گروه زیر قرار می گیرند: ایجاد سرگرمی برای بینندگان به عنوان اولین عامل، الگوهای جنسیتی جایگزین که در این سریال بازتولید می شوند دومین عامل مهم در تماشای سریال، مشارکت گروهی در تفسیر متن به نحوی که تنها یک نوع از قرائت را خوانش غالب معرفی کند، مشابهت در تجربه زیسته که همسانی هایی را میان بیننده و شخصیت های داستان ایجاد می کند، آشنایی شنیداری یا تماشای سریال به زبان فارسی که از طریق شنیدن گفتگوهایی که خارج از فضای فرهنگی خانواده های ایرانی است هیجان می آفریند و نهایتا نزدیکی فضایی به متن که از سبک تصویربرداری آن حاصل شده است، فرصت تجربه ، لذت و هیجانات متمایزی را برای مخاطب به دست می دهد
۸.

تغییرات ارزشی بین نسلی، بازنمایی ارزش ها در شخصیت های میانسال و جوان مؤنث و مذکر در سریال های ایرانی تلویزیون(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ عمومی نام گذاری گرایش ملی اسلامی گرایش اسلامی سنتی گرایش اسلامی مدرن گرایش اسلامی ایدئولوژیک گرایش ایرانی باستانی و گرایش ایرانی مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 106 تعداد دانلود : 997
در دوران تغییرات سریع امروز، رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون تأثیرات بسیار زیادی در انتقال ارزش ها و هنجارها به جامعه دارند. آن ها در حقیقت به عنوان ابزاری قدرتمند جهت الگو فرستی در جامعه مطرح می باشد. به دلیل نقش دوگانه تلویزیون به عنوان یک آیینه بازتاب کننده (رفتارها، الگوها و ارزش های جامعه) و یک عامل تأثیرگذار (بر جامعه که در دراز مدت تغییر ارزش ها در جامعه را سبب می شود) ارزیابی و سنجش پیام های ارسالی از طریق تلویزیون به خانه های ایرانیان بسیار اساسی و مهم است. در بین برنامه های متنوع تلویزیون، سریال های ایرانی آن، به دلایل قرابت بیشتر با زندگی مخاطبان و امکان الگوبرداری بیشتر و نیز ارسال غیر مستقیم پیام، مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعه حاضر به بررسی ارزش های بازنمایی شده در شخصیت های چهار سریال منتخب به تفکیک دوره زندگی و جنسیت پرداخته است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل چهار سریال ایرانی پخش شده در سال 1385 از شبکه های یک و سه است که به روش تحلیل محتوا کمی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که به طور کلی شخصیت های مؤنث تفاوت چندانی در منظومه ارزشی خویش به تفکیک دوره زندگی نشان نمی دهند فقط در مورد ارزش های اقتصادی تفاوت های مشاهده شد. درحالی که شخصیت های مذکر دارای تفاوت هایی در منظومه ارزشی خویش به تفکیک دوره زندگی هستند. به گونه ای که آن ها در دوره جوانی کمتر به ارزش های اقتصادی بها می دهند در حالی که شخصیت های سالمند این سریال ها بیشتر به ثروت توجه می کردند. جوان ها اخلاقی تر ولی بی دین تر نشان داده شده بودند. مقاله به تفضیل و با استفاده از نظریات اینگلهارت، گربنر و نظریه بازنمایی به تحلیل یافته ها پرداخته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۲