مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال یازدهم زمستان 1394 شماره 41 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی انتقادی سینمای روستایی پس از انقلاب اسلامی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدارا اجتماع علمی تعاملات علمی کنش ارتباطی کنش استراتژیک فضای نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 595 تعداد دانلود : 288
در این مقاله سعی شده تا با رویکردی کلیت نگر، موضوعاتی همچون جامعه ی روستایی، سینمای روستایی، تغییرات سیاست های حاکمیتی و اقتصاد سیاسی دولت های گوناگون پس از انقلاب اسلامی سال 1357، در تقابل با یکدیگر قرار گرفته و ارتباطات مختلف و متداخل آنها، با استفاده از مجموعه نظریات انتقادی مورد بررسی قرار گیرد. ما در این تحقیق با تقسیم بندی ادوار گوناگون بازه زمانی مورد بحث و انتخاب نمونه ای سی عددی از فیلم های روستایی سینمای ایران با استفاده از روش نمونه گیری متناسب با حجم، متوجه شدیم که سینمای روستایی در مقطع ده ساله ی تثبیت حاکمیت انقلابی و جنگ با عراق دارای بیشترین میزان واقع نمایی، پایبندی به واقعیت زندگی روزمره و نقد اجتماعی بوده و کمترین میزان مظاهر صنعت فرهنگ سازی (نظیر کلیشه ها یا طبیعت زدگی) را نسبت به دوره های بعد داراست. در مقطع سازندگی به خاطر سیاست های تعدیل ساختاری و همچنین ساخت سیاسی جامعه در این دوران، فیلم ها اکثراً تبلیغی و ایدئولوژیک بوده و مظاهر سینمای گیشه پسند و همچنین جشنواره ای در فیلم های روستایی نمود بیشتری می یابند. در مقطع اصلاحات، غیر از موارد ایجاد نگرش های تازه و نقدهای نه چندان عمیق اجتماعی، مناسبات سینمای روستایی مانند دوران قبل بوده و فیلم های جشنواره پسند روستایی با رویکردی طبیعت زده نمود زیادی پیدا می کنند. در دوره ی بازآفرینی گفتمان انقلابی از سال 1384 به بعد نیز، فیلم های شبه دولتی و ایدئولوژیک با ساختاری مشابه با فیلم های جشنواره پسند و با تأکید بر طبیعت گرایی و مذهبی گری عرفانی (در تقابل با مذهبی گری متعارف و سنتی) و همچنین کلیشه هایی مانند کلیشه ی کودک یا عقب مانده ی ذهنی، عملاً برای واقعیت اجتماعی روستا، اهمیت زیادی قائل نمی شوند.
۲.

پرسه زنی، جامعه شناسی انتقادی و زندگی روزمره (نمونه موردی:خیابان گلسار شهر رشت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابزارهای بلاغی بازی رایانه ای بازی های رایانه ای هدفمند بازی شناسی بلاغت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 854 تعداد دانلود : 849
نوشتار پیش رو تلاشی است در جهت توصیف زندگی روزمره مدرن ایرانی و همچنین نقد آن. در این راستا به مطالعه زندگی روزمره نوجوانان و جوانان ایرانی در یکی از شکل های معمول و گسترده گذران اوقات فراغتشان یعنی پرسه زنی در خیابان های خرید پرداخته شده است. میدان مورد نظر، خیابان گلسار شهر رشت و نظریه مورد استفاده برای مطالعه آن، نظریه انتقادی زندگی روزمره است. اطلاعات از دو روش مشاهده و همچنین مصاحبه عمیق انتقادی با 30 نفر از افراد 44-16 ساله ساکن شهر رشت که به شکل هدفمند انتخاب شده اند به دست آمده است و یافته های حاصل از آن نیز با روش تیپ بندی بر اساس رابطه اقشار اقتصادی متفاوت با یکدیگر طبقه بندی شده است. نتایج حاصل از طبقه بندی فوق حاکی از آن است که رگه هایی از اندیشه انتقادی در میان برخی از نمونه ها که از سرمایه فرهنگی نسبتا بالایی برخوردار بودند و به لحاظ تعداد اقلیت نمونه ها را تشکیل می دادند، قابل مشاهده است. همچنین می توان گفت که میزان تحصیلات یا جایگاه اقتصادی، تبیین کننده نگرش انتقادی موجود در میان نمونه ها نسبت به وضعیت زندگی روزمره جاری در خیابان خرید به شمار نمی رود. بنابراین با فرض صحت ادعاهای فوق، می توان گفت که تنها راه تغییر وضعیت موجود تلاش برای هژمونیک شدن نوعی از آگاهی انتقادی است که توأمان هم وجوه سنتی زندگی روزمره هم وجوه شی واره روابط انسانی را مورد پرسش و نقد قرار دهد.
۳.

تحلیل وضعیت کنش ارتباطی در کافه های تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مرگ اندیشی دین داری نظریه ی زمینه ای دانشجویان نگرش به جهان پس از مرگ میل به زیستن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 223 تعداد دانلود : 172
هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت کنش ارتباطی در کافه های تهران است. این پژوهش از نوع کیفی و به شیوه مصاحبه نیمه ساخت یافته است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد کافه رو تهران است. به منظور انتخاب نمونه از روش غیر احتمالی نمونه گیری هدفمند استفاده شد. حجم نمونه مورد استفاده برای انجام مصاحبه 30 نفر می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش کد گذاری و تفسیر کد های بدست آمده، استفاده شد. نتایج حاکی از آن استالگوی های کنش ارتباطی افراد در کافه های تهران از الگوی کنش ارتباطی هابرماس پیروی نمی کند. در حقیقت کنش ارتباطی افراد بیشتر بر مبنای احساسات، سنت، قومیت و روابط دوستی بود و بسته به نوع مساله مورد بحث، نوع کنش فرق می کرد. در این رابطه به نظر می رسد که این امر در سطح کلان منجر به دو یا چند دستگی شدید در جامعه و بین اقوام و گروه های مختلف می شودکه این امرباعثبه وجود آمدن فضای تشنج در بین اقشار مختلف می شود.در این شرایط افکار موافق و مخالف وضع موجود چندان به چالش کشیده نمی شود و این امر می تواند منجر به تعارض، درگیری و ستیزبین طبقات مختلف در خوشبینانه ترین حالت و در بدترین حالت منجر به سرکوب و حذف یکی از طرفین شود.
۴.

واکاوی الگوی «گفت وگوی کندوکاوی» در ارتباطات انسانی مطالعه دیدگاه های صاحب نظران گفت وگو و تعلیم و تربیت در خصوص کاربرد آموزشی این الگو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سواد رسانه ای انتقادی بخش مصرف و تولید زنان هدفمندی فضای سایبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 725 تعداد دانلود : 893
مقاله حاضر، به مطالعه چیستی الگوی «گفت وگوی کندوکاوی» می پردازد و درصدد است کارکرد آموزش این نوع گفت وگو به کودکان را در بعد فردی و اجتماعی بررسی کند. محور اصلی چارچوب مفهومی این پژوهش، تلفیقی از مفهوم «تفکر چندبعدی و بازاندیشانه» در آموزش « فلسفه برای کودکان» با نظریات گفت وگویی در حوزه میان فردی و «کنش ارتباطی» هابرماس است که در بستر منطقه تقریبی رشد شکل می گیرد. بدین منظور و برای بررسی کارکرد این الگو، با صاحب نظران حوزه گفت وگو در رشته های علوم ارتباطات، جامعه شناسی و تعلیم و تربیت مصاحبه متمرکز شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که آموز ش گفت وگوی کندوکاوی به کودکان، می تواند با حساس کردن آنان به مسائل پیرامون و نیز با ترویج چند صدایی در کلاس، نگرشی بازاندیشانه، مسئولانه، انتقادی و خلاقانه در آنها ایجاد کند. به این اعتبار، تعاملات موجود در حلقه های کندوکاو کلاس «فلسفه برای کودکان»، از طریق روندهای ارتباطی که گفتار بیشترین نقش را در آن ها دارد به صورت نمونه ای از کنش تفاهمی شکل می گیرد.
۵.

بررسی و تحلیل تغییرات ارزش های اجتماعی جوانان با تاکید بر نقش تلویزیون های ماهواره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارتباط و پیوستگی با طبیعت دریاچه ی ارومیه بحران زیست محیطی سرمایه فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 734 تعداد دانلود : 316
هدف اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل تغییرات ارزش های اجتماعی در بین جوانان و رابطه آن با استفاده از تلویزیون های ماهواره ای است. روش تحقیق، روش پیمایش است و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. حجم نمونه شامل 400 از جوانان 15 تا 29 ساله شهر تهران است که به صورت تصادفی ساده و از طریق نمونه گیری خوشه ای مشخص و انتخاب شدند. یافته های به دست آمده نشان می دهد که ضریب نفوذ تلویزیون های ماهواره ای در جامعه قابل توجه و نسبتا بالا است و اکثر افراد بهره مند از این شبکه ها رضایت نسبی دارند. بررسی رابطه استفاده از تلویزیون های ماهواره ای نشان می دهد که هر چه میزان بهره مندی از ماهواره بیشتر می شود، از یک طرف باعث اهمیت معیارهای مدرن در انتخاب همسر و گرایش به معیارهای مدرن در انتخاب پوشش بیشتر می شود و از طرف دیگر از میزان اهمیت ارزش های اخلاقی در انتخاب همسر کاسته می شود. همچنین براساس یافته های پژوهش بین بهره مندی از شبکه های ماهواره ای و گرایش به معیارهای سنتی در انتخاب پوشش، گرایش به قانون گرایی، دین گرایی، و ملی گرایی رابطه معکوس وجود دارد. بر اساس نتایج به دست آمده ارزش های اجتماعی افرادی که از شبکه های ماهواره ای استفاده می کنند بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض تغییر و دگرگونی قرار گرفته است.
۶.

بررسی شاخص های مفهوم بیگانگی اجتماعی در شعر فروغ فرخزاد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش ارزش های اخلاقی برنامه تلویزیونی کودک برنامه کلاه قرمزی نشانه شناسی سازنده گرایی یادگیری شناختی - اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 751 تعداد دانلود : 267
با پیدایش انقلاب صنعتی در غرب و به موازات آن نهضت مشروطه در ایران، تحول عظیمی در زمینه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... به وجود آمد، که شعرا و نویسندگان و نیز آثارشان، از این جریان بی تاثیر نبوده اند. شعر در آغاز مشروطه نقش مهمی را ایفا کرده است به طوری که جریان های سیاسی را رونق می داده و گهگاه مردم را به سمت و سوی خاص هدایت می کرده است. رشد و رواج شعر سیاه (شعری که احساسات و افکار منفی انسان نسبت به خود و اجتماع را بیان می کند) بامعنای نوینش درایران، از دوره ی مشروطه شروع شد و با پیدایش شعر نو شدت گرفت و در شعر اغلب شاعران نوپرداز مطرح گشت. البته جریان حضور این نوع شعر را می توان به دو دوره ی قبل از کودتا ( از انقلاب مشروطه تا کودتای 28 مرداد 1332) و بعد از کودتای 28 مرداد 1332 تقسیم کرد به طوری که پس از کودتای 28 مرداد 1332 ، شعرهای بیانیه ای، فرمایشی و دستوری تعطیل گردید و نوعی احساس جدایی و بیگانگی از جامعه در شعر برخی از شاعران ایران نمود پیدا کرد. با توجه به اینکه فروغ فرخزاد (1345-1313) نیز از شاعران نوپرداز معاصر محسوب می شود، در این نوشتار سعی شده است به این پرسش پاسخ داده شود که مهمترین شاخص های بیگانگی اجتماعی در شعر فروغ فرخزاد کدامند؟ روش این پژوهش از نوع، اسنادی- تحلیلی بوده است که زمینه ها و شرایط اجتماعی، خانوادگی زندگی فروغ، درکنار مولفه های بیگانگی اجتماعی ( احساس تنهایی، پوچی و بی معنایی، افسردگی، بی هنجاری، انزوای اجتماعی، دورویی، یاس و ناتوانی و... ) در شعر وی مورد مطالعه قرار گرفته است که در این بین، شاخص های احساس تنهایی (انزوا)، ناتوانی ( بی قدرتی) و یاس بیشتر از سایر شاخص ها تکرار شده است.
۷.

مجله نگین، ساخت قدرت سیاسی و گفتمان اصالت گرایی فرهنگی در دوره پهلوی دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سینمای روستایی نظریه ی انتقادی صنعت فرهنگ سازی زندگی روزمره اقتصاد سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 972 تعداد دانلود : 238
بررسی مطبوعات و عملکرد آن ها در هر جامعه یکی از معیارهای لازم برای بازکاوی حوادث سیاسی و جریانات فرهنگی و اجتماعی آن است. از آن جا که مطبوعات رابطه مستقیمی با اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه خویش دارند، این امکان را می یابند تا به نحو شایسته به بررسی و تحلیل مسائل و وقایع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بپردازند و بازتابنده عقاید، علایق و ترجیحات نیروهای مختلف اجتماعی باشند. این پژوهش پرسش اصلی خود را رویکرد مجله نگین به ساخت قدرت سیاسی و نسبت آن با گفتمان اصالت گرایی فرهنگی در دهه های 1340 و 1350 خورشیدی قرار داده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با الهام از آموزه های روش شناسی گفتمان، مجله نگین را بررسی می کند. فرضیه این پژوهش بر این گزاره استوار است که مجله نگین بازتابنده آرمان ها، مطالبات، ترجیحات و ارزش های روشنفکران اصالت گرای فرهنگی بود. یافته پژوهش از رهگذر تحلیل محتوای کیفی واحدهای تحلیل سرمقاله، مقاله، شعر و تصاویر نگین رویکرد انتقادی آن نسبت به ساخت قدرت سیاسی و همسویی آن با گفتمان اصالت گرایی فرهنگی را نشان می دهد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۲