مطالب مرتبط با کلیدواژه

دین پژوهی


۱.

گسترة کارکرد و کاربرد عقل در تفهم و تحقق دین

نویسنده:
منبع: فقه و حقوق ۱۳۸۵ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: عقل منابع دین دین پژوهی روش‌شناسی اکتشاف دین کارکردهای دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۵۱
عقل در مقام تحقیق در «دین» و «در بارة دین» و نیز در دینداری و مقام تحقق دین، کارکردها و کاربردهای بسیاری دارد که این کارکردها به اقسام مختلف و متنوعی قابل تقسیم است. در مقالة حاضر، ضمن ارائه هشت تقسیم براساس یکی از فراگیرترین تقسیمات کارکرد عقل، یعنی کارکردهای عام و کارکردهای خاص، به شرح مختصر موارد پرداخته می‌شود. نویسنده ضمن اذعان به این نکته که بحث مستوفا از این موضوع در یک مقاله به انجام نمی‌رسد، در ادامة مقاله، طرحنامه‌ای را با عنوان «ساختار تفصیلی کارکرد و کاربرد عقل در دین‌پژوهی» که می‌تواند دستمایه‌ای برای پژوهشی جامع و کامل باشد، پیشنهاد داده است.
۲.

پژوهشی در ماهیت کلام جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهارم زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: فلسفه دین کلام کلام جدید دین پژوهی الاهیات جدید شلایرماخر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۰ تعداد دانلود : ۴۷۶۷
کلام جدید به عنوان یکی از شاخه های پربسامد دین پژوهی، امروزه جایگاهی وزین در میان اندیشمندان دینی یافته است. در این میان، مساله اصلی، پرسش از ماهیت کلام جدید است که آیا آنچه در خارج تحقق دارد، کلام جدید است یا مسائل کلامی جدید. به دیگر سخن، آیا وصف تجدد، حقیقتاً به خود کلام نسبت داده شده است، یا مجازاً؟ در پاسخ به این سؤال، دو رویکرد عمده در میان دین پژوهان وجود دارد. عده ای معتقدند کلام جدید، صورت تحول یافته کلام قدیم و استمرار آن است؛ ولی دسته ای دیگر، تفاوت آن دو را اساسی تر از آن می دانند که بتوان آنها را در طول یکدیگر انگاشت؛ بلکه باید آنها را دارای دو هویت معرفتی مستقل دانست. نگارنده در این نوشتار، ابتدا هشت تقریر از دیدگاه یکسان انگاری ماهیت کلام قدیم و جدید و سپس دیدگاه مبتنی بر تفاوت ماهوی آن دو را نقل می کند و سپس نظریه مختار را که همان دیدگاه دوم است، تقویت خواهد نمود. به اعتقاد نگارنده، توجه به دو امر، یعنی تحول مداوم علم کلام و نیز خاستگاه غربی کلام جدید، ما را بر آن می دارد تا دیدگاه دوم را بر رویکرد نخست ترجیح دهیم.
۳.

احتیاط؛ اصل روش شناختی دین پژوهی

نویسنده: سایر:
منبع: پژوهش سال اول بهار و تابستان ١٣٨٨ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: روش شناسی علوم تجربی علوم دینی دین پژوهی یقینیات اصل احتیاط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۶ تعداد دانلود : ۹۸۵
نخستین گام در کارآمدی و ثمربخشی هر مطالعه و پژوهشی، شناخت ابعاد گوناگون، به ویژه روش شناسی آن است. دین پژوهی به عنوان یکی از مهمترین حوزه های پژوهشی، بلکه مهم ترین و حساس ترین آنها، مبتنی بر مجموعه ای از اصول و قواعد روش شناختی است که بدون شناختن و به کار بستن آنها در فرآیند تحقیق، دستیابی به نتایج صحیح و متقن، متعسر، بلکه متعذر است. یکی از این اصول، «اصل احتیاط» است. بنا بر این اصل، پژوهشگر عرصة دین باید مسئوولانه و متعهدانه وارد میدان تحقیق شده و نسبت به نتایج پژوهش خود احساس تعهد نماید. این امر تنها با اجرای راهکارهایی عملی همچون پرهیز از تفسیر به رأی و آغاز کردن از یقینیات، ممکن است. این مقاله با هدف تبیین ضرورت رعایت اصل احتیاط در دین پژوهی و تفاوتی است که از این جهت، میان علوم دینی و علوم تجربی وجود دارد. در پایان نیز راهکارهای عملی برای رعایت این اصل مورد کندوکاو قرار گرفته است.
۴.

نواندیشی دینی و روش شناسی آن

نویسنده: سایر:
منبع: پژوهش سال اول پاییز و زمستان ١٣٨٨ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: روش شناسی دین نوآوری نواندیشی دینی دین پژوهی نواندیشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴۹ تعداد دانلود : ۹۲۴
نواندیشی به معنای بازاندیشی در افکار و دیدگاه های دیگران، به منظور دستیابی به آرا و نظریه های جدید در حوزة دین و معارف دینی ممکن و بلکه ضروری است. ممکن است، به دلیل وجود آموزه ها و احکام ظنی و متغیر در دین، و ضروری است به دلیل لزوم مصونیت از دچار شدن به رکود و تحجر دینی. اما نواندیشی دینی همانند هر حوزة معرفتی و فکری دیگر و به دلیل اهمیت و حساسیت خاص آن، بیشتر از سایر موضوع ها، نیازمند ابزار و روش های صحیح و کارآمد است. در نوشتار حاضر، پس از تعریف نواندیشی دینی و بیان ماهیت و قلمرو آن، پیش نیازها، شرایط و قواعد راهبردی و به عبارت دیگر، روش شناسی نواندیشی دینی مورد بحث و واکاوی قرار گرفته است.
۵.

دشواری تعریف دین و رهیافت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین زمستان ۱۳۸۹ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: دین پژوهی تعریف دین آلستون ویتگنشتاین. رهیافت ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷۱ تعداد دانلود : ۸۸۸
یکی از مباحث مهم فلسفه دین، بحث درباره تعریف واژه دین است. در طـول تاریخِ حضـور دین در زندگی انسان، همـواره اندیشمندان و دین پژوهان درصدد ارائه تعریف صحیح دین بوده اند. اما به رغم این تلاش ها، تاکنون تعریفی ارائه نشده است که همه دین پژوهان بر آن اتفاق نظر داشته باشند. دشواری تعریف دین علل خاصی دارد که در این مقاله به آنها پرداختـه خواهد شد. در این نوشتـار ضمن بررسی مهم ترین رهیافت های ارائه شده ازسوی دین پژوهان در تعریف دین، ادعا میشود که ارائه تعریف واحدی که همه اندیشمندان دین پژوه در آن اجماع داشته باشند؛ امکان پذیر نیست. اما باوجود این، میتوان از روش هایی در تعریف دین بهره برد که معقول تر به نظر می رسند. از مهم ترین این رهیافت ها می توان به روش ویلیام آلستون از طریق شناسایی مشخصه های دین ساز و رهیافت لودویک ویتگنشتاین مبتنی بر نظریه شباهت خانوادگی در تعریف دین اشاره نمود. هرچند این دو رهیافت نیز، خالی از اشکال نیستند، ...
۸.

تحلیل مؤلفه های مفهومی دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای فلسفه دین سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: فلسفة دین دین پژوهی تعریف دین نگاه سیستمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۸ تعداد دانلود : ۵۸۴
یکی از چالش برانگیزترین مسائل مطرح در حوزة مباحث دین شناسی و خصوصاً فلسفة دین تعریف مفهوم دین و دست یابی به مؤلفه های اصلی آن است. این مقاله پس از طرح تعریفی از دین، به نقد و تحلیل آن و بررسی نقاط قوت و ضعف آن خواهد پرداخت. توجه به سه حوزة «اعتقادات»، «اعمال»، و «احساسات»، در میان نیازها و توانایی های وجودی انسان، از امتیازات تعریف فوق و لازمة اصل جامعیت در تعریف است، اما تلاش برای حل مشکل تعریف دین حاصلی درپی نخواهد داشت مگر این که موارد زیر که از کاستی ها و موانع نظری تعریف مفهوم دین دانسته می شوند، ازمیان برداشته شوند: 1. دست یابی به حداقل مشترکات بین ادیان؛ 2. ابهام در تبیین عناصر اصلی تعریف؛ 3. شمولیت کل یک تعریف در حد عدم مانعیت آن؛ و 4. عدم احتساب وجود منفرد در تعریف دین. درنهایت ضرورت وجود یک «نگاه سیستمی» در تعریف این واژه را هم باید از مشکلات و چالش های این امر دانست و باید با در نظرداشتن آداب و شرایط علمی و روش مند به آن نگریست. مقاله درپایان ما را به سمت تأمل در تعریف دیگری از مفهوم دین سوق می دهد تا از این طریق راهی به سوی تحلیل مؤلفه های مفهومی دین بگشاید.
۹.

رابطة معرفت و جامعه در اندیشة دکتر علی شریعتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: معرفت آسیب شناسی جامعه شریعتی تعیین دین پژوهی جامعه شناسی معرفت تعین اجتماعی معرفت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی علم و معرفت و تکنولوژی جامعه شناسی معرفت
تعداد بازدید : ۲۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۹
چکیده: این جستار در پی ارائة نظریات شریعتی دربارة نحوة ارتباط معرفت و جامعه است. بدین منظور، پس از مرور کلیات، شامل: مقدمه، بیان مسئله، پرسش های مسئله، پیش فرض ها، پیشینه و چارچوب نظری، بر محور پنج مؤلفة عمق تعیّن، درجة تعیّن، سطح تعیّن، عامل مسلّط در تعیّن و آماج (موضوع) تعیّن، مطالب را عرضه می کند. پایان بخش این جستار تحقیقی، نتیجه گیری و ارزیابی مطالب آورده شده است.
۱۰.

نقد دین پژوهی مبتنی بر نظریه عمل گرای صدق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال یازدهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۰)

کلیدواژه‌ها: ویلیام جیمز دین پژوهی روش شناسی مطالعات دینی انسان مداری نظریه عمل گرای صدق

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی معرفت شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی
تعداد بازدید : ۱۳۳۱ تعداد دانلود : ۷۳۶
نظریه عمل گرای صدق، از جمله نظریه های مهم در بابِ مفهوم صدق است. بر اساس این نظریه، «گزاره P صادق است، اگر و تنها اگر، گزاره P در عمل سودمند باشد». اخذ این نظریه در مطالعه دینی، فضای فکری مستقل و متفاوتی را در گستره های گوناگونِ دین پژوهی پدید می آورد. در این نوع دین پژوهی، به جای بررسی مطابقت یا عدمِ مطابقتِ تعالیم و گزاره های دینی با واقعیت، آثار محسوس و نتایج عملی آنها سنجش و ارزیابی می شود. حقانیتِ آموزه ها و گزاره های دینی را نه مطابقتِ آنها با واقعیت، که نتایجِ عملی و پیامدهای عینی آنها تعیین می کند. این رهیافت، علاوه بر اشکال های معرفت شناختی، با فضای فکریِ حاکم بر ادیان آسمانی ناسازگار و متعارض است و انتقادهای متعددی به آن وارد شده است: نسبیت گرایی معرفتی، انسان مَداری و حذف خدامحوری، به فراموشی سپردنِ «واقعیت خدا» و نشاندنِ «تصور خدا» به جای آن، بی توجهی به پیام وارگیِ ادیان آسمانی، تحویلی نگری در بابِ دین و تقلیل آن به آثار و نتایج عملی، ترویجِ نگرشِ سودانگارانه و ابزارپندارانه به دین، عدمِ توجه به مرگ آگاهی و آخرت اندیشیِ ادیان آسمانی، ناتوانی در فهمِ حقیقتِ خالصِ دین و...
۱۱.

تبیین نظریة دین طبیعی با تأکید بر رویکرد فرگشتی دانیل دِنت و نقدهای خداباورانة آلوین پلنتینگا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای فلسفه دین سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: پلنتینگا دین پژوهی داروینیسم فرگشت دنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۰ تعداد دانلود : ۸۵۸
در این مقاله ابتدا با تبیین نظریة دین طبیعی، بررسی زیست شناسانه ای از دین ارائه می شود و دین هم چون پدیده ای طبیعی بررسی می شود. از نظر نئوداروینیست ها دین حتی اگر متعالی و از جهان دیگر باشد می تواند به عنوان پدیده ای طبیعی که به توسط انسان ظهور یافته و محقق شود، ملاحظه شود. برای تفسیر رویکرد دین طبیعی می توان گفت نئوداروینیست هایی چون دِنت، نمی خواهند دین را «تبیین» کنند، بلکه می خواهند علاقة انسان ها را به دین به صورت فرگشتی بیان کنند؛ یعنی در این تبیین، روایتی تاریخی و فرگشتی از دین ارائه می شود و همچنین دین را از امور سازگار با اجتماع می داند که توانسته است در یک انتخاب طبیعی باقی بماند. استدلال دنت در خصوص ماندگاری دین این است: «دین به این علت باقی مانده است که قدرت نظم بخشیدن به اجتماع را داشته باشد وگرنه طبیعت آن را از میان می برد». از بین خداباوران معتقد به نظریة تکامل، پلنتینگا نقدهایی به دِنت مبنی بر نظریة خود بر اساس خداباوری و «فرگشت خدابنیاد» وارد می کند، از نظر پلنتینگا خدمت عمدة دِنت به موضوع فرگشت و دین پژوهی تکاملی ناظر به طرح نظریة ایدة خطرناک داروین است. ما در این مقاله نشان خواهیم داد، ایدة داروین، لزوماً خطرناک نیست و می توان فرگشت را به عنوان الگویی برای آفرینش الهی درنظر گرفت.
۱۲.

تأملی روش شناختی در تعیّن معرفتی پدیدارشناسی دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴۳

کلیدواژه‌ها: روش دین پژوهی تحویلی نگری پدیدارشناسی دین روی آورد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
تعداد بازدید : ۸۷۹ تعداد دانلود : ۴۲۶
امروزه پدیدارشناسی دین، نزد بسیاری از دین پژوهان مقبول افتاده است. این روی آورد تحت تأثیر پدیدارشناسی هوسرل، وارد گستره دین پژوهی شد. مؤلفه های بنیادینِ پدیدارشناسی دین عبارتند از: توصیف پدیدارهای دینی به صورت صرف و عاری از تبیین، تمرکز بر حیث التفاتیِ نهفته در پدیدارهای دینی، مقابله با تحویلی نگری، تعلیقِ همه پیش فرض ها و پیش دانسته ها و تلاش برای شهود ذاتِ دین. پدایدرشناسی دین، فاقدِ همه ابعاد یک نظام شناختاری کامل است؛ لذا نمی توان آن را یک دانش مستقلِ بهره مند از تعین معرفتی تامّ دانست. پدیدارشناسی دین در کارآمدترین حالت صرفاً یک روی آوردِ متعلق به مقام گردآوری است، نه یک دانش مستقل و نه روشی برای مقام داوری. توقف در توصیفِ صرف، غفلت از تبیین و توجیه، ناکارآمدی در پیشگیری و درمانِ تحویلی نگری، ابتنا بر مفاهیم کلی و مبهم، فقدان الگوی مطالعاتی مشخص و برنامه پژوهشی مدون، فقدان روش های کارآمد برای سنجش نظریه ها در مقام داوری و امعان در مقام گردآوری، موجب ناکارآمدی پدیدارشناسی دین به منزله منطق فهم دین شده است.
۱۳.

تجربه دینی و گوهر انگاریِ آن از منظر غزالی و ویلیام جیمز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: تجربه دینی غزالی ویلیام جیمز دین پژوهی گوهر انگاری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) سایر جریان ها پراگماتیسم
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
تعداد بازدید : ۱۶۵۷ تعداد دانلود : ۸۲۲
تجربه دینی، یکی از مهم ترین مسائل دین پژوهی در سدّه های اخیر است. در باب این مسئله، ویلیام جیمز دین را تأثیرات، احساسات و رویداد هایی می داند که برای هر انسانی در عالم تنهایی رخ می دهد و احساسات را مقوّم ذاتیِ دین می داند. از دیدگاه او، تجربه دینی گوهر دین است؛ به این معنا که حقیقت دین، احساسات و عواطفی است که در انسان، هنگام رویارویی با حقیقت غایی پدید می آید و امور دیگر مانند عقاید، اعمال و مناسک، مؤخّر از این تجربه اند. «گوهر انگاریِ تجربه دینی» یکی از رویکرد های تجربه دینی است که ابعاد مختلف دین را به یک بعد فرو کاسته است و تجربه دینی را به عنوان گوهر دین معرفی کرده است. ازسوی دیگر، در جهان اسلام، غزالی نیز معتقد است: هدف نهایی دین، ادراک و تجربه حقیقت غاییِ مقدّس است که با اعمال صالح، عبادت، زهد و پارسایی به دست می آید. از نظر او، یگانه راه رسیدن به این حقیقت مقدّس، شریعت است. این دو دیدگاه را می توان از جهت های مختلف مطالعه تطبیقی کرد: وصف ناپذیریِ تجربه دینی، تفاوت در منشأ اکتساب، مشکل دور در نظریه ویلیام جیمز و گوهر انگاری که جیمز قائل به آن است و می توان با تفسیری دیگر، غزالی را نیز به آن معتقد دانست.
۱۴.

بازنمایی عنصر شور و احساس در آیین های محرّم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: نماد دین پژوهی تفسیرگرایی کلیفورد گیرتز آیین محرم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
تعداد بازدید : ۱۰۳۷ تعداد دانلود : ۴۴۲
پژوهش حاضر، به روش کیفی، مبتنی بر نظریه تفسیری کلیفورد گیرتز انجام گرفته. مسئله اصلی در این پژوهش، توصیف عناصر شور و احساس در مناسک محرّم، با تأکید بر فهم چیستی آن در قالب دینِ زیسته است. واحد تحقیق آن دسته از یافته های آیینی است که بیشتر عنصر شور و احساس در آن متجلّی است مانند: (سیاه پوشی، سینه زنی، زنجیر زنی، قمه زنی و تعزیه) که محقق آنها را به شیوه قوم نگاری دینی بازنمایی نموده است. راه رسیدن به چنین هدفی ساده نبود، بلکه مستلزم انتخاب روشی پیچیده و ترکیبی بود که محقق را واداشت به روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه با پیشکسوتان آیین محرّم به گفتگو بنشیند. در فرایند تجزیه و تحلیل یافته های ذکر شده به شکل تفسیری، پژوهشگر به شرح این واقعیّت پرداخته که آیین محرّم بازتولیدکننده هویت دینی و فرهنگی بوده است، و آیین ها، همان باور دینی مناسک گزار انند که به عینیّت درآمده. حاصل مصاحبه ها و نتیجه مشاهده محقق نشان داد که شور، احساس، و حرکت به عنوان روح مناسک اند، و طبیعتِ آیین محرّم متمایل به محاکات و دیده شدن است. نتیجه به دست آمده ثابت کرد که آیین محرّم از یک طرف، مؤلفه هایی هویت ساز و تقویت کننده ساخت اجتماعی اند، که توانسته اند در بازتولید روحیه، ارتباطات جمعی، روابط درون گروهی، پیوندهای اجتماعی، آگاهی جمعی، و بازسازی باورهای دینی نقش آفرینی کنند، و از طرف دیگر، پیوند دهنده گذشته و حال بوده اند.محقق در پایان به این جمع بندی رسیده که فهم رابطه شور و احساس در مناسک و آیین دینی راه رسیدن به حقیقت دین را هموار خواهد کرد.
۱۵.

روش مفهوم شناسی موضوعات اخلاقی و کاربست آن در مفهوم حیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: روش شناسی اخلاق دین پژوهی مفهوم شناسی حیاشناسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
تعداد بازدید : ۱۹۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۲۲
مفهوم شناسی موضوعات اخلاقی از مهم ترین مراحل دین پژوهیِ متن محور است. هدف این پژوهش، بررسی روش مفهوم شناسیِ موضوعات اخلاقی و تطبیق آن بر موضوع حیا است. یافته های پژوهش آن است که مراحل مفهوم شناسی عبارت است از: 1. واژه پژوهی به معنی جمع آوری، بررسی و تحلیل دیدگاه لغت شناسان و متخصصان؛ 2. مفهوم پژوهیِ دینی به معنی بررسی متون دینی و استخراج ویژگی های مؤثر در تعریف؛ 3. استخراج تعریف به معنی مشخص کردن مؤلفه های اساسی تعریف و مناسبات آن ها؛ 4. تحلیل و تبیین تعریف با بررسی ابعاد موضوع شناختی، هستی شناختی و انسان شناختی. براین اساس، حیا ترکیبی است از حرمت تمدیدشده، نظارت ادراک شده و خودمهارگری. نتیجه اینکه 1 مفهوم شناسی به لغت شناسی منحصر نمی شود و 2 حرکت روشمند در مفهوم شناسیِ موضوعات دینی، نیازمند ترویج روش و آموزش آن به پژوهشگران و دانش پژوهان حوزه دین است.
۱۶.

بررسی روش شناسی مطالعات دینی کنت ول اسمیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۲ 83-100

کلیدواژه‌ها: کنت ول اسمیت روش شناسی دین پژوهی کثرت گرایی شخص گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۳۶۵
از جمله مباحثی که در چند قرن اخیر مورد توجه بسیاری قرار گرفته است، مطالعه و بررسی دین، مسایل مربوط به آن و تلاش برای شناخت ابعاد مختلف آن بوده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به بررسی روش شناسی مطالعات دینی ویلفرد کنت ول اسمیت، از دین پژوهان معاصر، می پردازد. از دیدگاه اسمیت یک محقق در مطالعات دینی نباید خود را به یک روش خاص محدود کند. ویژگی های رویکرد اسمیت در مطالعات دینی عبارتند از: شخص گرایی، موضوع محوری و پرهیز از تأکید بیش از حد بر روش، کثرت گرایی روشی، تأکید بر رویکرد مبتنی بر گفتگو و روش پرسش از افراد دین دار. نقاط قوت اسمیت در این باره تمرکز بر موضوع به جای روش، پرهیز از حصرگرایی روشی و تأکید بر رویکرد مبتنی بر گفتگوی بین دین داران است. نقدهای وارد به دیدگاه اسمیت در مباحث فروکاهش دین، نسبیت معرفت شناختی، کثرت گرایی دینی و تساهل و تسامح مطلق مطرح می شود.
۱۷.

دین پژوهی ایرانی و مشکل معادل گزینی: پیشنهاد معادل هایی پارسی برای چند اصطلاح کلیدی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۳) 33 - 46

کلیدواژه‌ها: دین پژوهی معادل گزینی معادل های پارسی معادل یابی مطالعات ادیان اصطلاحات غربی دین شناسی اصطلاحات تخصصی معادل سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۵ تعداد دانلود : ۷۵۲
هر علمی مجموعه اصطلاحات تخصصی دارد که کاربرد درست آنها موجب انتقال آسان تر و سریع تر مفاهیم پیچیده می شود. در حوزه دین پژوهی به نظر می رسد تا کنون تاش قابل توجهی برای گزینش معادل های دقیق و مبتنی بر اصول علمی در برابر اصطلاحات تخصصی رایج در متون غربی انجام نشده است. نویسنده در نوشتار حاضر می کوشد معادل های پارسی جدیدی برای شش اصطاح پرکاربرد انگلیسی در متون تخصصی مربوط به دین پژوهی پیشنهاد کند. وی در راستای این هدف، ابتدا توضیحاتی درباره تعریف و کاربردهای هر اصطاح در زبان انگلیسی و معادل هایی که پیش از این برای آنها به کار رفته، بیان میکند. سپس، معادل پیشنهادی خود را با ذکر ادله و شواهد ارائه می نماید. نویسنده در نوشتار پیش رو، معادل های «کراسه « ،» بایبل « ،» ربنی « ،» راست پندارانه « ،» دگراندیشانه »، و «مسیهودی » را به ترتیب برای اصطلاحات Scripture, Bible, Rabbinic, Orthodox, Heterodox, Jew ish-Christianity پیشنهاد داده است.
۱۸.

دین پژوهی (به مثابه مطالعه نسبت دین و زندگی) از منظر جریان های فکری ایرانِ معاصر و کاربرد آن در حوزه سیاست گذاری فرهنگی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال اول پاییز ۱۳۹۲ شماره ۲ 32 - 55

کلیدواژه‌ها: جریان شناسی فکری دین پژوهی دین و زندگی سیاست گذاری فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۲۹۵
شناخت و تحلیل جریان های فکری، عامل مهمی در شناخت بهتر پدیده ها و مسائل محیطی در گذشته و حال و راهبری تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در آینده است. بنابراین، یکی از اهداف جریان شناسی های فکری را می توان اعتلای حوزه سیاست گذاری، از جمله سیاستگذاری فرهنگی دانست. از این منظر، این گونه جریان شناسی را باید به شناخت آراء جریان های فکری در مسئله نسبت دین و زندگی معطوف ساخت. در این نوشتار، حوزه دین پژوهی، عرصه تضارب افکار در مسئله نسبت دین و زندگی قلمداد شده و دیدگاه های جریان های فکری ایرانِ معاصر بر حول سه مولفه ی؛ موضوع شناسی، روش شناسی و راه حل شناسی، معرفی و توصیف شده، سپس با مرور اجمالی چیستی سیاستگذاری فرهنگی، نقش دین پژوهی و تنوع جریان های فکری این حوزه در سیاستگذاری فرهنگی تبیین شده است.
۱۹.

بازاندیشی نظری درباره مطالعه آکادمیک دین در جهان و در ایران: موردپژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 1 - 24

کلیدواژه‌ها: دین مطالعه آکادمیک دین دانشگاه ادیان و مذاهب دین شناسی دین پژوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۴۷
مطالعه دین یا دین پژوهی به عنوان یک رشته علمی دانشگاهی و تأثیرپذیری آن از محیط، از موضوعاتی است که توجه محققان را به خودجلب کرده است و موجب تحولات درون ساختاری و مناسباتی می شود که از نظر جامعه شناسی معرفت، در شکل گیری معرفت ناشی از این رشته اثرگذار است. این مقاله تلاش کرده است با تکیه بر تحقیق کتابخانه ای و بررسی اسناد موجود و مشاهده از دو منظر یافته های نظری و تجربی به این موضوع در بستری تاریخی و با بررسی پیشینه مفهومی و نظری آن بپردازد و همچنین نسبتی از آنچه که ما می توانیم با این امر داشته باشیم را توضیح دهد. نتایج تحقیق نشان داد که دین پژوهی متأثر از بستر اجتماعی و فرهنگی است و به طور خاص ثابت شد که دانشگاه ادیان که رشته دین پژوهی در آن جریان دارد، بر نوع دین پژوهی هم به لحاظ شکل و هم محتوا اثرگذار است. این امر ناشی از تأثیرپذیری خود دانشگاه ادیان از یک محیط بزرگ تر به نام قم و ایران بوده و مجموعه ای از مهم ترین مسائل منبعث از اولویت های محیطی، در چشم اندازهای پژوهشی دانشگاهی در امر مطالعه دین، مطرح است.
۲۰.

بررسی کاربست نظریات جامعه شناختی در مطالعه حدیث شیعه از سوی مستشرقان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹۶ 261 - 296

کلیدواژه‌ها: دین پژوهی حدیث پژوهی مستشرقان جامعه شناسی دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۳۲۰
مطالعات دین پژوهی در قرون اخیر، به ویژه در مراکز آکادمیک غربی به سوی استفاده از روش های پژوهش در علوم انسانی و تجربی میل داشته است. رویکرد جامعه شناختی یکی از روش هایی است که در مطالعات ادیان به کار گرفته می شود. برداشت اولیه از این مفهوم به کارگیری آنها در مطالعات مردم شناختی و جوامع اسلامی است؛ اما غربیان این روش ها را فراتر از جوامع در مطالعه متون دینی هم به کار گرفته اند. حدیث شیعه با اینکه بسیار با تأخیر موضوع مطالعه مستشرقان واقع شد، در برخی آثار با این رویکرد بررسی شده است. این پژوهشگران منابع حدیثی شیعی، بسترهای تدوین، تطور یا جعل حدیث را بررسی کرده اند. در این میان سه محور بررسی کاربست نظریات مردم شناسی، جامعه شناسی معرفت و پدیدارشناسی قابل بازشناسی است. این مقاله در صدد است به بررسی آثاری بپردازد که با این روش به مطالعه حدیث شیعه پرداخته اند. رویکرد مقاله در مطالعه این آثار توصیفی- تحلیلی است.