پیامبرشناسی

نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۸۵۵ مورد.

۱.

اعتبار سنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسف(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی اکبرنژاد امین ذوالفقاری فر

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری یوسف (ع) نقد سندی تحلیل محتوایی اعتبار سنجی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۹۴ تعداد دانلود : ۱۴۳۲

«أحسن القصص» قرآن کریم، حضرت یوسف(ع) را به عنوان یک الگوی عملیِ حقیقت و کمال و یک شاخص برجسته ی جهان آدمیّت و تمالک نفسانیّت به جهانیان معرّفی نموده است. متأسفانه یکی از واقعیت های تلخ تاریخی، وجود روایات ساختگی فراوان در تفاسیر نقلی ذیل برخی آیات این سوره می باشد. در این پژوهش، روایات موجود ذیل آیه ی 42 سوره مذکور که منشأ اختلاف نظر در میان مفسران و مترجمان گشته اند، مورد ارزیابی سندی و محتوایی قرار گرفته است. رهیافت اصلی این پژوهش که به روش کتابخانه ای صورت گرفته این است که، از مجموع هفت روایات اصلی موجود در منابع شیعی، از نظر سندی تنها یک روایت از میان آن ها آن هم با ملاحظاتی می توان گفت موثق است ولی بقیه ضعیف بوده و قابل استناد نیستند. از حیث محتوا نیز، همه ی آنها علاوه بر مغایرتی که در متنشان وجود دارد، با نصّ مقدس قرآن کریم و با سیاق آیات سوره، مخالفت آشکار دارند همچنین با موازین عقلی و اعتقادی سازگار نیستند؛ چرا که مقام عصمت این پیامبر بزرگ را که به نیکویی مورد ستایش قرآن است، مخدوش می گردانند. نسبت نسیان شیطانی به انبیاء الهی، نسبتی ناروا و نامقبول بوده که به وضوح نشان از دستبرد جاعلان حدیث و خرافه پردازان در این قصه ی نیکوی قرآنی دارد.

۲.

مرتبه ی نبوی معرفت، مرتبه ای عقلانی و برهانی از دید غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: میترا (زهرا) پورسینا

منبع: اندیشه دینی دوره هفدهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۶۳

کلیدواژه‌ها: عقل معرفت غزالی مشاهده مرتبه ی نبوی تفکر قیاسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۷۶ تعداد دانلود : ۶۳۱

از دید بسیاری از شارحان غزالی، معرفت نبوی یا مرتبه ی علم مکاشفه، درنظر غزالی مرتبه ای فراتر از عقل است که انسان در آن حقایقی را می یابد که عقل قادر به دریافت آن ها نیست، حال آنکه بررسی دقیق تر نشان می دهد که این مرتبه ی معرفتی نه تنها معرفتی عقلانی، بلکه خود، مبتنی بر برهان و تفکر قیاسی و ماهیتاً ظهور عالی تر مرتبه ی عقل استدلالی است. حقایق، در این مرتبه، کشف، مشاهده و رؤیت می شوند، ولی نه به معنای صوفیانه ی آن، که تنها مبتنی بر تهذیب نفس و پرهیز از قیل وقال های علمی و فراگیری علوم رسمی است. معقولاتی که با رسیدن عقل به مرتبه ی عالی خود دریافت می شوند، معقولاتی تصدیقی شهودی و عینی اند که دیگران می توانند حقانیت آن را دریابند. این موضوع در مقاله ی پیش رو با کنارهم نهادن و تدقیق و تحلیل متون اصلی آثار مهم غزالی که حتی در سه دوره ی متفاوت از حیات فکری او نوشته شده اند، به اثبات می رسد.

۳.

بررسی تفسیری آیات انحصار و شمول علم غیب پیامبران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عصمت نیری محمدابراهیم ایزدخواه

منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: علم پیامبران آیات علم غیب انحصار علم غیب شمول علم غیب

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۵۵ تعداد دانلود : ۷۹۱

رسول و امام برگزیدگان خدای سبحان هستند و باید از ویژگی های خاصی چون عصمت و علم برخوردار باشند. در قرآن، دو گروه از آیات در باره علم غیب است؛ بخشی از آن بر انحصار و بخشی بر شمول علم غیب نسبت به غیر خدا دلالت دارد. بررسی این آیات نشان می دهد که آیات دال بر انحصار علم غیب به خدا با آیات دال بر شمول علم غیب تعارضی ندارد، به طوری که آیات شمول به اجمال، پیامبران الهی را آگاهان به غیب معرفی می کند و بر آگاهی پیامبر از غیب گواهی می دهد، این آیات با یک عنوان کلی، علم به غیب را به آنان نسبت می دهد یا علم به غیب را نسبت به موارد جزئی، اثبات می کند. نفی آیاتی که بر نفی علم غیب از غیر خدا دلالت دارد، مطلق نیست، بلکه نفی علم غیب ذاتی و استقلالی از غیر خدا می کند که به قطع علم غیب ذاتی، از آن خدا است. این نفی علم غیب، با علم بر حقایق عالم، به اذن الهی و افاضه حق نسبت به انبیا و امامان، منافات ندارد.

۴.

بسط ناپذیری وحی با تکیه بر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی حسین زاده

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: وحی معرفت دینی خاتمیت قرآن و روایات نیازهای بشری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۷۵ تعداد دانلود : ۶۲۰

از جمله مباحث ضروری در باب وحی و قرآنپاسخ به این پرسش است که آیا وحی با رحلت پیامبر (ص)به پایان رسیده است و یا افرادی همچنان پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)از این نوع ارتباط و دریافت برخوردارند. در این مقاله، با اشاره به آیاتی که بر پایان یافتن وحی دلالت دارد، به ادّعای برخی از پیروان ادیان پیشین که مدّعی پایان یافتن دین در زمان پیامبرشان بوده اند، پرداخته و نفاوت ادّعا را در دین و پیروان آن بررسی کرده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی است که بر مطالعة متون دینی مبتنی است. یافته های تحقیق نشان می دهد خلط میان وحی با معرفت نسبت به وحی، یکی از مهم ترین عوامل ادّعای بسط پذیری وحی است. آیات قرآنو روایات اهل بیت (ع) قرآنرا وحی جاویدان معرّفی می کند و پاسخگویی قرآنبه نیازهای بشر را حدّاکثری می داند و راز خاتمیّت را در همین نکته می توان پیگیری نمود.

۵.

پدیده وحی بر رسول خدا ص در آینه روایات(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: نصره باجی مینا شمخی

منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: وحی احادیث فرشته اقسام وحی حالات پیامبر ص

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۷۳ تعداد دانلود : ۲۶۳۱

ارتباط خدا با رسول اکرم ص از موضوعاتی است که چند و چون آن همیشه مورد بحث و گفت وگوی دین داران بوده است. واژه وحی در ادبیات روایی اهمیت به سزایی دارد و آنچه در منابع حدیثی فریقین در این رابطه از پیامبرص، امامان : و یا صحابه و تابعان نقل شده همچنان بهترین آبشخور برای دستیابی به گزاره وحی بر پیامبرص در متون دینی است و نیز روشن گر معنا و بیان گر انواع آن است. بنا بر این با بررسی متون حدیثی به عنوان منبع مهم معرفتی، می توان به شناخت کاربردهای وحی دست یافت. ازاین رو، در نوشتار حاضر، که بر اساس روش توصیفی و شیوه کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل و تبیین داده هاست، به تعریف وحی و مهم ترین کاربردهای وحی بر پیامبر ص دراحادیث پرداخته می شود که عبارتند از: چگونگی اولین وحی، نقش فرشته در وحی، اقسام وحى، انواع برخورد با فرشته، علائم حدوث وحی، مواقع فرود وحی.

۶.

هویت بشری نبی در اندیشه متکلمان امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: طوبی کرمانی علی خانی

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۵

کلیدواژه‌ها: اختیار عصمت نبی هویت بشری امکان وحی اسوه بودن پیامبران

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۰ تعداد دانلود : ۵۹۶

پس از اصل توحید، «نبوت» جایگاه ویژه و نقش تعیین کننده ای در نظام فکری و اندیشه دینی دارد. متکلمان مسلمان در مقام تبیین مفهوم نبی، به مؤلفه هایی چون هویت بشری، هویت واسطه ای و هویت اِخباری نبی اشاره کرده اند. متکلمان امامیه، بیش از متکلمان معتزلی و اشعری، به تعریف نبی اهتمام داشته اند و ازاین رو این مؤلفه ها در آثار کلامی امامیه با صراحت بیشتری واکاوی شده است. در این میان، تصریح متکلمان مسلمان در تبیین هویت نبی، به «بشر بودن» او، بیان کننده اهمیت این بُعد از حقیقت نبوت است. سر توجه ایشان به این هویت بشری، ازآن رو است که بشر بودن پیامبران، با بسیاری از مسائل کلامی در حوزه «نبی» و «نبوت»، ملازم و مرتبط است؛ از جمله: «امکان وحی الهی به پیامبران»، «برتری پیامبران بر فرشتگان»، «امکان عصمت پیامبران»، «رویکرد اختیارگرایانه در عصمت پیامبران» و «اسوه و الگو بودن پیامبران».

۷.

مقایسه دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی درباره نزول دفعی قرآن

نویسنده: کاووس روحی برندق محسن فریادرس خدیجه فریادرس

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: قرآن علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی نزول تدریجی نزول دفعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۱۰۵ تعداد دانلود : ۱۴۳۵

یکی از مسائل دشوار قرآنی، چگونگی نزول آن است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی را تبیین، تحلیل و دلایلشان را نقد می کند. علامه طباطبایی به نزول دوگونه (دفعی و تدریجی) و آیت الله جوادی آملی به نزول سه گونه (دفعی، متوسط و تدیجی) معتقد است. دیدگاه علامه طباطبایی گام نخست در اثبات نزول فرامادی قرآن است و دیدگاه آیت الله جوادی آملی عهده دار تبیین و تفصیل نزول آن است؛ پس این دو دیدگاه در طول یکدیگرند و هیچ تعارضی ندارند.

۸.

عصمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در امور دنیوی از دیدگاه فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جعفر انواری محمدحسین فاریاب

منبع: معرفت کلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: آیات قرآن روایات معصومان گونه های عصمت عصمت در امور غیردینی عالمان اهل سنت اندیشمندان شیعه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۳۰ تعداد دانلود : ۱۷۱۲

موضوع عصمت از جمله مباحث کلیدی در حوزة کلام اسلامی است که ابعادی گسترده دارد. مسئله اصلی در این نوشتار تأکید بر عصمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در امور دنیوی (غیر از بیان و عمل به احکام دینی) است. بسیاری از عالمان شیعه بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان و عقل عاقلان به عصمت آن حضرت در گونه های مختلف آن پافشاری دارند؛ اما بسیاری از اندیشمندان اهل سنت این نوع از عصمت آن حضرت را نمی پذیرند، بلکه گسترة عصمت آن حضرت را تنها در امور دینی می دانند و برای اثبات دیدگاه خود به برخی آیات و روایات استناد می کنند که روایت بارورسازی درخت خرما از مشهورترین ادلة آنان است در این نوشتار، ادلة اثبات این نظریه تبیین، و نیز ادلة مخالفان در بوتة نقد نهاده شده است.

۹.

نزول دفعی قرآن: دیدگاه علامه طباطبایی، اشکالات آیت الله معرفت، پاسخ های آیت الله جوادی آملی

نویسنده: روح الله رزقی شهرودی

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن به قرآن نزول تدریجی تجلی قرآن نزول دفعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۶۷۷

نزول دفعی قرآن جزء مباحثی است که قرآن پژوهان از دیرباز به آن توجه کرده اند و در هر دوره ای، موافقان و مخالفانی داشته و دارد. علامه طباطبایی، یکی از طرفداران نزول دفعی قرآن، تلاش کرده است با تفسیر قرآن به قرآن این نظریه را تبیین کند؛ اما آیت الله معرفت این دیدگاه را نقد کرده است؛ ازاین رو، تلاش کرده ایم با تبیین آیت الله جوادی آملی از دیدگاه علامه، این نقدها را واکاوی کنیم. این نوشتار کوشیده است با شیوه اسنادی تحلیلی، دیدگاه این سه اندیشمند را بررسی کند. براساس اندیشه نزول تجلی گونه قرآن، می توان به گونه ای از نزول دفعی قرآن برداشت کرد که به نقدها پاسخ داد.

۱۰.

بازاندیشی در حقیقت اعجاز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا جعفرزاده کوچکی سروش شهریاری نسب فرزاد دهقانی

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال هفدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۶۷)

کلیدواژه‌ها: معجزات تحدی اعجاز فصاحت و بلاغت علم خدا عامل عجز

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی نبی کیست، وحی چیست

تعداد بازدید : ۱۶۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۶۳

مسئله اعجاز ارتباط نزدیکی با اثبات نبوت انبیا دارد و نیز از بحث های کلامی مهم در زمینه علوم قرآن است. در طول تاریخ نیز علما و اندیشمندان بسیاری درباره آن قلم فرسایی کرده اند و وجوه اعجازی مختلفی برای قرآن برشمرده اند؛ از جمله: اعجاز بیانی، اخبار غیبی، و اعجاز علمی. در تعریف اعجاز همه اتفاق نظر دارند که مفهوم عجز و ناتوانی در آن نهفته است. اما نکته ای که در این میان مغفول مانده، عامل عجز است که اگر به درستی تبیین شود، وجه اصلی اعجاز قرآن نیز مشخص می شود. در این نوشتار ابتدا عناصر و ویژگی های ناتوان کنندهٔ مشترک در بین قرآن و دیگر معجزات پیامبران را تحلیل می کنیم و سپس تعریف اعجاز و اهداف معجزات را بازنگری می کنیم و تقسیم بندی جدیدی از انواع اعجاز به دست می دهیم. بدین منظور در بخش ابتدایی اقوال علمای سلف و دیدگاه های آنها را بیان می کنیم و در بخش دوم، علاوه بر نقد دیدگاه آنها به اثبات ادعای خود، با توجه به آیات قرآن و استدلال های منطقی می پردازیم. به نظر می رسد تنها وجه اعجاز قرآن این است که قرآن علم خدا است و علم خدا با علم بشر تفاوت اساسی دارد و اگر برخی از علما وجه اعجاز قرآن را فصاحت و بلاغت و اخبار غیبی و اعجاز علمی گرفته اند اینها در عرض وجه اصلی قرار دارد. زیرا متکلم قرآن حکیم علی الاطلاق است و طبیعی است که قرآن این ویژگی های ظاهری و ثانوی را داشته باشد.

۱۱.

نظریه اجتهاد انبیاء از دیدگاه مفسران شیعه و سنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعید فقیه ایمانی عباس همامی

منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: وحی اجتهاد اهل سنت پیامبر اسلام (ص) مفسران شیعه انبیاء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۴۳ تعداد دانلود : ۵۵۷

نظریه اجتهاد انبیاء، منبع علم و آگاهی عمل و گفتار پیامبران را در انحصار وحی نمی داند بلکه استنباطات شخصی ایشان را در زمان های انقطاع پیام الهی، مکملی بر وحی الهی و تعیین کننده بعضی از مواضع و عملکردهای پیامبران می داند. چون در فرآیند اجتهاد، احتمال خطا وجود دارد، توصیف رسولان الهی به اجتهاد، مبتنی بر قبول ارتکاب اشتباه و خطا از سوی ایشان خواهد بود. عمده مفسران و صاحب نظران اهل سنت، معتقد به جواز اجتهاد و وقوع آن از سوی انبیاء بوده و برخی فقط به جواز اجتهاد باور دارند و عموم شیعیان، جواز و وقوع اجتهاد انبیاء را جائز نمی دانند و تنها برخی از ایشان به جواز عقلی و نه جواز شرعی آن معتقدند. مستمسک هرکدام از موافقین و مخالفین نظریه، در اثبات یا رد آن، دلایل عقلی و آیات قرآن می باشد. اجازه عدم شرکت در جنگ تبوک به منافقین، مشورت با مردم و نمونه های دیگر توسط پیامبر اسلام(ص) و همچنین سایر پیامبران، مواردی هستند که قائلین به اجتهاد انبیاء، انجام آنها را از روی اجتهاد می دانند. مخالفین نیز با ارائه ادله عقلی و آیات دیگر، ادعای فوق را به نقد کشیده و تبعیت ایشان به ویژه پیامبر اسلام(ص)، از وحی و هدایت الهی، در کلیه امور را به اثبات رسانده اند.

۱۲.

تأمّلی بر استدلال زبان شناختی مدّعای انگاره ی «قرائت نبوی از جهان» درباره ی گوینده ی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدکاظم شاکر سید روح الله شفیعی

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال هجدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۷۰)

کلیدواژه‌ها: زبان ویتگنشتاین سوسور یاکوبسن گوینده ی قرآن کلِر مجتهدشبستری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۱۷ تعداد دانلود : ۷۵۱

برابر باور رایج درمیان مسلمانان؛ قرآن کریم، سخن خدا(= کلام الله)، و بازگوکننده ی حقایقی است، که خداوند آنها را در چهارچوب واژگانی که متنی به نام قرآن را پدید می آورند، بر پیامبر اسلام(ص) فروفرستاده است. با پیشرفت دانش بشری در حوزه های فلسفه ی-زبان و زبان شناسی، نیز پدیدآمدن برخی زمینه های عملی و نظری در جهان معاصر اسلام، انگاره های متفاوتی دراین باره رخ نموده-اند. قرائت نبوی از جهان، عنوان رشته نوشتارهایی است که نگرش متفاوتی را درباره ی وحی قرآنی پی می گیرد. یکی از پرسش-هایی که این انگاره می کوشد بدان پاسخی متفاوت با باور رایج پیش گفته دهد، کیستی گوینده ی قرآن است. ازنگاه این انگاره؛ این گوینده، پیامبر(ص) است. این انگاره، برای مدّعای یادشده، استدلال هایی اقامه می کند، که موضوع نوشتار پیش روی، تأمّل درباره ی یکی از آنها - استدلال زبان شناختی(Linguistic) – است. ازهمین روی؛ این نوشتار، نخست استدلال یادشده را صورت بندی می کند، و سپس مقدّمات کبرویِ فلسفه ی زبانی و زبان شناختی آن را می سنجد. تأمّل ها نشان می دهند؛ استدلال یادشده، با نارسایی-هایی روبه روست، که پذیرش آن را دشوار می سازند.

۱۳.

معرفت شناسی حکمت نبوی در فلسفه سینایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: انشاءالله رحمتی

منبع: پژوهش های معرفت شناختی بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: حکمت نبوت عقل قدسی خیال قدسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۷۰ تعداد دانلود : ۵۱۸

مراد از «حکمت نبوی» در اینجا نظام فکری و فلسفی ای است که معتقد است پیامبر و فیلسوف نور معرفتشان را از مشکات و منبع واحد می گیرند و معرفت یقینی فقط از آن منبع افاضه می شود. بنابراین، در این نوشتار کیفیت دستیابی به این معرفت از جانب پیامبر و فیلسوف مورد بحث قرار می گیرد. با اینکه به واسطه این منشأ واحد می توان وحدت نبوت و حکمت را نتیجه گرفت ولی نشان خواهیم داد که هرگز از آن لازم نمی آید که فیلسوف نیز مقامی هم تراز با مقام پیامبر داشته باشد بلکه فیلسوف حتی در بالاترین مرتبه، از اسوه پیامبر تقلید می کند و راه او را ادامه می دهد.

۱۴.

تحلیل حقیقت نبوت از دیدگاه صدرالمتألهین(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: اسماعیل بهشت

منبع: نسیم خرد سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: وحی صدرالمتألهین عقل فعال حقیقت نبوت نفس نبی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۸۶ تعداد دانلود : ۷۹۷

مسئلة «نبوت» از دیرباز کانون گفت گوهای متکلمان و فلاسفه اسلامی بوده است. این پژوهش به روش کتابخانه ای به تحلیل و بررسی دیدگاه ملاصدرا دربارة حقیقت نبوت، می پردازد. صدرالمتألهین براساس مبانی فلسفی خود ازجمله تشکیک در وجود، حرکت جوهری، اتحاد عاقل و معقول و با توجه به شایستگی های نفسانی پیامبر، به تبیین و تحلیل حقیقت نبوت پرداخته است. از دیدگاه او نبی انسانی است که با گذر از مرحله حس، خیال و عقل، به بالاترین مرتبه عقل نظری (عقل مستفاد) و عقل عملی (فناء) برسد که دراین صورت، نفس نبی با صور معقوله و عقل فعّال متحد می شود و این بالاترین مقام انسان، یعنی مقام نبوت است. صدرالمتألهین انبیاء را صاحب کمالات اولیه و ثانویه ای می داند که براساس آنها به مرتبه خلافت الهیه نایل می شوند و استحقاق آن را دارند که ریاست خلق را بر عهده گیرند. وی شریعت را ظاهر نبوت و باطن آن را ولایت می داند و معتقد است مقام نبوت یکی از مراتب ولایت است. این نوشتار برای تبیین هرچه بهتر نظریه ملاصدرا دربارة حقیقت نبوت، به بررسی مباحث دیگری همچون تفاوت نبی و ولیّ، نبی و فیلسوف، مقام نبوت و رسالت و تفاوت نبوت و کهانت از دیدگاه ملاصدرا می پردازد.

۱۵.

رویکرد ابوزید بر سنت و حجیت آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدکاظم رحمان ستایش نرگس بهشتی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال سیزدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)

کلیدواژه‌ها: معرفت دینی تاریخی نگری حجیت سنت عصمت پیامبر (ص) تدوین سنت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۶۲ تعداد دانلود : ۷۸۲

ابوزید با نگرشی هرمنوتیک، با استفاده از دو اصل تمایز دین با معرفت دینی و تاریخی نگری به بررسی سنت پرداخت. او تعریف اصطلاحی سنت و حجیت بخشی گسترده به آن را، معرفت دینی و مساله ای ساخته دانشمندان، در دوره ای متأخر از پیامبر(ص) دانست بنابراین دلیلی بر پذیرش آن ندید و آن را به نقد کشید. ابوزید با تکیه بر تاریخی نگری، پیامبر(ص) را بشری محدود به شرایط زمان و مکان، دانست و سنت نبوی را مساله ای تاریخی، که نباید از آن تبعیت کرد. از دید او سنت پیامبر غیر وحیانی و همراه با خطاهای بشری بود و حتی در عصر نبوی نیز از آن تبعیت نمی شد و به همین دلیل تدوین و جمع آوری نگردید. دیدگاه ابوزید درباره سنت، به دلیل استفاده از مبانی ناکارآمد در این موضوع و استفاده سلیقه ای و غیر علمی از آنها، همچنین بی توجهی به شواهدی که ناقض دیدگاهش بود، با اشکالات جدی رو به روست؛ به همین دلیل نمیتوان دیدگاه ابوزید درباره سنت و حجیت آن را پذیرفت.

۱۶.

مبانی تاریخمندی قرآن و تحلیل و نقد مبنای وحی شناختی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد عربصالحی

منبع: فلسفه دین سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۲۹)

کلیدواژه‌ها: قرآن تاریخمندی دیالکتیک شأن نزول ظرف نزول

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۵۴ تعداد دانلود : ۹۸۶

تاریخمندی قرآن مبانی و ادله مختلفی دارد؛ در این مقاله ضمن برشمردن کل مبانی به یک مبنا به تفصیل پرداخته خواهد شد و آن مبنای وحی شناختی تاریخمندی قرآن است. رابطه وحی با واقعیت های عینی زمان نزول و تأثیرپذیری یا عدم تأثیر پذیری وحی از آنها، از جمله موضوعات مهمی است که در سده اخیر مجادلات و شبهات زیادی را سبب شده است. پذیرش تأثر قرآن از واقعیات زمانه بدون شک یکی از مبانی نظریه تاریخمندی قرآن است؛ نظریه ای که بشری شدن و قابل نقد و رد بودن قرآن یا برخی از آموزه های آن را به دنبال داشته و تنها منبع غیرمحرف آسمانی را از جهات دیگری زیر سؤال می برد. مطابق این مبنا وحی حیث دیالکتیک با واقعیت های زمان نزول دارد و به تبع آنها نازل شده است؛ به نحوی که اگر آن واقعیت ها دگرگون بود وحی هم متفاوت می شد؛ محور نقدها در این مقاله بر نفی حیثیت دیالکتیکی وحی است و در ادامه نحوه تعامل وحی با واقعیت های زمان نزول تبیین شده است.

۱۷.

تحلیل و نقد توجیه های عرفانی استغفار پیامبر اکرم (ص) با تاکید بر حدیث «لَیُغَان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کاووس روحی برندق

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال هجدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۶۹)

کلیدواژه‌ها: عصمت توبه استغفار رسول خدا (ص) معصومان (ع) حدیث «لیغان»

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی نبی کیست، وحی چیست

تعداد بازدید : ۱۰۸۹ تعداد دانلود : ۵۸۷

حدیث «لَیغَان» نمونه ای از نصوص دینی است که برداشت ظاهری از آن با مقام اخلاقی و عرفانی رسول اکرم (ص) ناسازگار است. در این حدیث که در جوامع روایی اهل تسنن و شیعه از پیامبر اکرم (ص) نقل شده آمده است: در هر روز حجابی مانند ابر جلوی قلب مرا می گیرد و به همین دلیل روزی هفتاد بار استغفار می کنم. این مقاله ضمن گردآوری، تحلیل، رویکردشناسی و ارزیابی انواع برون رفت های اخلاقی و عرفانی در زمینه ناسازگاری استغفار رسول خدا (ص) با مقام اخلاقی و عرفانی آن حضرت، صحت و سقم احتمال های گوناگون را اعتبارسنجی کرده و به این دیدگاه راه یافته است که از میان بیست وسه تفسیر عرفانی فقط دو برون رفت می تواند توجیهی مناسب برای استغفار رسول اکرم (ص) باشد: تفسیر حدیث به استغفار از پایین تر از مقام احدیت که مقام اختصاصی رسول خدا (ص) است، و تفسیر آن به تمکن و استقامت در مقام احدیت و عدم تلوّن در آن. این دو برون رفت نه تنها با عصمت آن حضرت ناسازگاری ندارد که با منزلت های فراتر از عصمتی که در نبوت شرط است، سازگار است.

۱۸.

نقش تربیتی انبیا (ع) در سیر معرفتی انسان ها از دیدگاه غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: میترا (زهرا) پورسینا

منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامة حکمت) سال چهاردم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲۷)

کلیدواژه‌ها: غزالی تربیت دینی نقش تربیتی انبیا تسویه نفس باطن شرع

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۳۸ تعداد دانلود : ۷۲۰

از دید غزالی، انبیا (ع) تأثیری بنیادین در رساندن سایر انسان ها به عالی ترین مرتبه معرفتی دارند. این تأثیر، علاوه بر این که در حوزه تعلیم حقایق به انجام می رسد، تأثیری تربیتی است که با ایجاد تغییر در ساحت های عاطفی ارادی انسان ها ساحت معرفت را به مرتبه یقین و به سطح مکاشفه می رساند. نقش تربیتی انبیا هدایتگری «سفری» است که انسان در نفس خود به سوی حقیقت در پیش می گیرد تا «قابلیت» دریافت حقایق را بیابد. رسیدن به این قابلیت مستلزم «تسویه» و «اعتدال» و «انسجامی نفسانی» است، تا وی «یکسره» به حقیقت توجه یابد. انسان ها در مواجهه با نبی قالب زبانی مکاشفه او را دریافت می کنند. تبعیت از دستورات شرع و پیروی از حرکات و سکنات و اقوال و افعال انبیا انسان ها را در سفری معرفتی همراهی می کند که غایت آن ظهور عالی ترین مرتبه معرفتی در ایشان است. در این مرتبه است که طالبان معرفت می توانند به «فهم» و «تأویل» باطن حقایق شرع و معرفت به واقعیت های روحانی دست یابند، که شامل موجودات روحانی و ربط و نسبت های میان موجودات و معنای وجود آنها می شود.

۱۹.

مبادی فلسفی وحی در اندیشه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی ارشدریاحی مسعود رهبری

منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: وحی ملاصدرا حدس عالم مثال قوای نفس عقل فعال عقل قدسی قوه متخیله نفوس فلکی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۷۳۱

صدرالمتألهین شیرازی در تبیین فلسفی پدیده وحی، از مبادی و پیش فرض های متعددی بهره می گیرد. نگارنده در این مقال کوشیده است تا این مبادی و پیش فرض ها را از متن آثار ملاصدرا استخراج کند و ارتباط هر کدام از آن ها با وحی را توضیح دهد. مبادی فلسفی وحی شناسی ملاصدرا عبارت اند از: «پذیرش خداوند و انتساب برخی از صفات خاص به او»، «ترکیب انسان از نفس و بدن»، «وجود قوای مُدرِکِ معارف وحیانی در انسان»، «نظام طولی عالم و سعه وجودی نبی»، «عقل فعال یا واهب الصور»، «نفوس فلکی و علم آن ها به جزئیات عالم طبیعت»، «اتصال نفس نبی به عالم مثال یا خیال متصل» و «هم سنخی وحی و رؤیا». در مقاله پیش رو، هر کدام از مبادی فوق به تفصیل واکاوی شده و نقش هر کدام از آن ها در نظام وحی شناسی این فیلسوف متأله به بحث گذاشته شده است.

۲۰.

تجربه وحیانی و مقوله خیال نزد ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابراهیم رضایی جعفر شانظری

منبع: فلسفه دین سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۲۸)

کلیدواژه‌ها: وحی مثال تمثل خیال تجربة دینی کشف عین ثابت تجسد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۴۷۶ تعداد دانلود : ۷۳۸

بنا به رأی ابن عربی، عالم مقید یا خیال منفصل، حضرتی است از حضرات ذومراتب الهی که در آن موجودات دو عالم مجرد و مادی، تمثل می یابند. درک این ظهور، از طریق کشف صوری امکان پذیر است، زیرا موجودات ظاهر در این ساحت از وجود، هم از لطافت تجرد برخوردارند و هم قابلیت آن را دارند که مانند موجودات مادی، محسوس واقع شوند. درک این موجودات، بسته به استعداد عین ثابت فرد مدرک و اقتضائات اوست؛ با وجود این، واقع نمایی آن، مخدوش به پیش داشته ها و پیش باورها نبوده و از آنها آزاد است. این نظر در مقابل نظریه هایی قرار می گیرد که یا جانب تجرد محض حقیقت را می گیرند (مانند نظریه شلایرماخر) یا جانب ذهنیت محض را (مانند عقیدة گادامر). بنابراین، حل پرسش درک مثالی و خیالی وحی، به تصدیق و باور به ساحتی از وجود منوط است که اضداد را در خود جمع می کند و در عین توفیق بین ذهن و عین، از عینیت کامل برخوردارند.

درخت حوزه‌های تخصصی