درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۴۱ تا ۵۶۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۵۴۱.

تحلیل و جمع بندی اقوال در قید «مِن ْ غَیرِ سُوءٍ» در معجزه ید بیضاء حضرت موسی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 109 - 131

کلید واژه ها: ید بیضا معجزات پیامبران آیه 22 سوره طه آیه 12 سوره نمل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۴
معارف قرآن، درجات و مراتب متفاوت در ظهور و بطون دارد، به تبع مفسران نیز با لایه های متعددی از فهم قرآن روبرو هستند. به همین سبب باگذشت بیش از 14 قرن از نزول قرآن کریم هنوز این کتاب آسمانی تازه و مشتمل بر مضامین عالیه و جدید است و چنانکه در روایات آمده همواره تازه خواهد ماند. تفسیر قید «مِن ْ غَیرِ سُوءٍ» که برای معجزه ید بیضاء حضرت موسی در برخی آیات قرآن کریم ذکر شده، از مصادیق همین تنوع فهم است. عمده مفسران قید سوء را به نحو درونی و ناظر به بیماری برص و پیسی یا ضرر در دست حضرت موسی قلمداد کرده اند، برخی نیز این قید را به نحو بیرونی و مربوط به نفی سوء نسبت به دیگران تفسیر نموده اند، مساله تحقیق این است که آیا می توان ضمن تبیین و تحلیل مهمترین دیدگاهها، وجه جمعی مقبول، برای دیدگاههای مطرح در این مساله ارائه کرد. در این مقاله به شیوه تحلیلی، ضمن بررسی دیدگاهها به نگرشی جامع میان آنها حکم کرده و با اقامه قرائن و شواهد نشان داده ایم که این وجه جمع می تواند غالب دیدگاهها را در خاستگاه خود پذیرا باشد. پس فرضیه تحقیق با تمسک به اطلاق سوء این است که «سُوءٍ» شامل همه ضررها وآسیب ها به اعضاء و جوارح آورنده، اعضاء و جوارح بیننده و حتی خلل در نفوس و اوهام مشاهده کننده می شود و میان نگرش های درونی و برونی در این مساله تعارضی نیست.
۵۴۲.

تجلی آیات قرآنی در مناجات شعبانیه (مطالعه موردی اوصاف الهی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 185 - 216

کلید واژه ها: مناجات شعبانیه صفات حق تعالی امام علی (ع) شیوه های تأثیرپذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۳
در میان دعاهای مأثور، مناجات شعبانیه، از مناجات های خاصّ امام علی است که دارای معارف بلند عرفانی است، از آنجا که وجود امام علی به مثابه قرآن ناطق با حقیقت قرآن عجین است، بی تردید مناجات ایشان نیز ارتباط عمیق با قرآن کریم به عنوان قرآن صامت دارد. بخش قابل توجهی از این دعا درباره اوصاف الهی است که ارتباط وثیق و معنادار با قرآن کریم دارد. در پژوهش حاضر با رویکرد شیوه های اثرپذیری متون، به تبیین تبادل محتوایی اوصاف الهی بیان شده در این مناجاتِ عارفانه، با قرآن کریم پرداخته می شود. نتایج پژوهش بیانگر آن است که جلوه های تجلّی آیات در این مناجات به طور عمده در قالب تأثیرپذیری غیرمستقیم است و شیوه های مختلف تأثیرپذیری شامل واژگانی، گزاره ای، گزارشی و الهامی در بخش اوصاف الهی قابل مشاهده است که بیشترین تأثیرپذیری واژگانی و از نوع برآیندسازی است. علم، عفو، قدرت، رحمت، جود، رزق و حمد از مهمترین اوصاف الهی بیان شده در این مناجات است که براساس قرآن تجلّی یافته است.
۵۴۳.

نخستین پیامبر خدا: آدم ابوالبشر یا حضرت نوح علیهما السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 95 - 116

کلید واژه ها: نخستین پیامبر اختلاف مردم و پیامبری سلسلهپیامبران چرایی نبوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۶۶ تعداد دانلود : ۱۷۳
برخی از محقّقان با استناد به آیه «کَانَ النَّاسُ أُمَّهً وَاحِدَهً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ» (بقره/213)، نبوّت آدم را منتفی و حضرت نوح(ع) را نخستین پیامبر خدا می دانند؛ زیرا مردمان نخستین بر روش و آیین واحدی زندگی می کردند که نیازی به پیامبر (حجّت بیرونی) نداشتند، با آغاز اختلاف هایی که دیگر با حکم عقل (حجّت درونی) به تنهایی قابل حل نبود، خداوند بعثت انبیاء را با فرستادن حضرت نوح(ع) آغاز کرد که از جمله آیات «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَینَا إِلَیکَ ...» (شوری،13) و «إِنَّا أَوْحَینَا إِلَیکَ کَمَا أَوْحَینَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِیینَ مِنْ بَعْدِهِ» (نساء، 163) و نیز احادیث معتبر مبیّن آن است. این جستار ضمن بررسی دلایل این دسته از پژوهشگران، با تدبّر در آیات قرآن و مطالعه احادیث، پیامبری آدم ابوالبشر را با مؤلّفه های مطرح شده برای بعثت و نبوّت انبیا به بوته نقد و سنجش گذارده است.
۵۴۴.

نقد دیدگاه المنار درباره معجزات حضرت عیسی (ع) با تکیه بر آرای آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 32 - 47

کلید واژه ها: معجزات حضرت عیسی (ع) تفسیر تسنیم تفسیر المنار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۵۲
تبیین پدیده های فرا طبیعی در قرآن از سوی پیامبران و اولیای الهی که به عنوان معجزه یا کرامت به وقوع پیوسته، یکی از موضوعات اختلافی مفسران است؛ در این پژوهش معجزات حضرت عیسی (ع) از دیدگاه دو مفسر معاصر جوادی آملی در تسنیم و عبده و رشید رضا در المنار و با محوریت آیه ۴۹ آل عمران به روش تحلیل و توصیف مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد همه مفسران بر این عقیده اند که معجزات یادشده در آیه از حضرت عیسی (ع) صادرشده اند اما عبده با رویکرد عقل گرا به انکار این معجزات پرداخت. این در حالی است که استدلال وی در انکار معجزات حضرت عیسی (ع) تمام نیست، علاوه بر این وجود تناقض در دیدگاه رشید رضا در ردّ معجزات حضرت عیسی (ع) و دلایلی در بیان آیت الله جوادی آملی مبنی بر خلاف ظاهر آیه یا خلاف ظهور لفظی آیه بودن و این که حکایت حال ماضی در آیه سوره مائده دلالت بر وقوع دارد و فعل های مضارع بر استمرار دلالت دارند، آمده اند، مورد پذیرش قرار نگرفته اند.
۵۴۵.

چالش چندهمسری در گفتمان فکری مدرن؛ بررسی خوانش های عصری از آیه نساء/3 با تأکید بر المنار، المیزان و مِن وحی القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 65 - 88

کلید واژه ها: تعدد زوجات تفسیر تطبیقی شیخ محمد عبده علامه طباطبایی علامه فضل الله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۵۲
یکی از مهمترین آیات قرآن کریم که در انتقال به دوره مدرن، نوعی از نابرابری جنسیتی میان مردان و زنان را به اذهان متبادر ساخته، آیه شریفه نساء/3 است که بر مبنای آن، مردان اجازه یافته اند که مشروط به رعایت عدالت، تا چهار زن را به همسری بگیرند. در حالی که مفسرانِ سده های متقدم و میانه ی هجری به یادکرد از حکم شرع مبنی بر جواز چندهمسری بسنده کرده و همتشان را مصروفِ پاره ای از مباحث زبانی- ادبی در پیرامونِ آیه شریفه ساخته اند، با گذار به دوره معاصر و پیداییِ مجموعه ای از پرسش ها و شبهات نوظهور عصری، نسلی جدید از مفسران را شاهدیم که با فاصله گرفتن از سنت های تفسیری، به ارائه خوانش هایی توجیه پذیر متناسب با شرایط و اقتضائاتِ زمانه روی آورده اند. در این پژوهش تلاش می شود با تمرکز بر تفاسیر المنار، المیزان و مِن وحی القرآن، تغییرِ رویه یِ مفسران در مواجهه با آیه شریفه نساء/3 در انتقال به دوره معاصر تحلیل شود. این مطالعه نشان می دهد در حالی که عبده، طباطبایی و فضل الله از اصلِ تشریعِ تعدد زوجات در دین مبین اسلام جانب داری می کنند، شیخ محمد عبده با اثرپذیری از تفکرات نواعتزالی، از تداومِ عمل به آن در مصرِ معاصر نهی می نماید تا تفسیری سازوارتر با انتظارات و علایق مخاطبانِ دوره مدرن ارائه کرده باشد.
۵۴۶.

هستی شناسی ارواح معانی قرآن کریم در اندیشۀ ملاصدرا و تأثیر آن در مبحث کیفیت وضع الفاظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۸) 13-28

کلید واژه ها: قرآن کریم نبی اکرم (ص) روح معنا لفظ معنا وضع هستی ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۱۶۶
قاعده «وضع الفاظ برای ارواح معانی در قرآن کریم» در آثار ملاصدرا ارتباطی تنگاتنگ با فلسفه او دارد و بهمین دلیل با مبنا قراردادن هستی شناسی صدرایی میتوان به مصداق وجودی معانی الفاظ و درنتیجه کیفیت معرفت به آنها دست یافت. به اعتقاد ملاصدرا عالم، قرآن و وجود مقدس نبوی(ص) سه وجهه از هستیند که در مقام «وجود منبسط»، «کلام مستقیم الهی» و «حقیقت محمدیه» به وجودی واحد و بسیط موجودند و در مرتبه ملکوت اسفل متفرق شده و در قالب عالم مثال جزئیه، قرآن لفظی و وجود پیامبر اکرم(ص) تمثیل می یابند و آنگاه به عالم ماده نزول پیدا میکنند. از نظر ملاصدرا، هر مرتبه نازله، مثال مرتبه مافوق است و الفاظ نیز از این قاعده مستثنی نیستند. راه دستیابی از طریق الفاظ به مراتب مافوق کلام الهی، استفاده از قاعده وضع الفاظ برای ارواح معانی (معانی مطلق و عام) است. تعریف صدرالمتألهین از ارواح معانی، با تعریف او از کلی طبیعی و مثل افلاطونی مطابقت دارد. اطلاق و عمومیت ارواح معانی در مطابقت با کلی طبیعی، ناشی از خست ماهیت و در مطابقت با کلی افلاطونی، ناشی از سعه وجودی است. با تطبیق میان ارواح معانی و کلی طبیعی میتوان نتیجه گرفت که وضع الفاظ، بشری بوده و ملاک وضع الفاظ، حقیقت است.
۵۴۷.

The Quiddity of Tashābuh in the Qur'an from the Perspective of Shari’at Sanglaji; Review and Critique(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 181 - 191

کلید واژه ها: Shariat Sanglaji Muḥkam and Mutashābih Tawīl Preferred Meaning Conclusion

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۹۷
From past to present, there have been many differences among Islamic thinkers about the quiddity of Mutashābih and its Ta’wīl in the Qur'an. Each of these thinkers has spoken on this subject according to their profession and method. In the meantime, the view of "Shari’at Sanglaji" is remarkable. Sanglaji, who is known for his modern thinking and inclination towards the Qur'an-sufficiency, believes that Qur'anic similarities mean the end of the matter and include only occult concepts. The general public is unable to comprehend similarities due to its preoccupation with tangibility. Leading research with a descriptive-analytical method tries to discuss some aspects of Sanglaji’s theory while accurately reporting his point of view. The result of the research shows that Sanglaji’s view does not have the necessary accuracy and credibility, because Mutashābih i.e. the similarity does not only include occult concepts but also material concepts. The result of this research is used in the field of Qur’anic research and interpretation.
۵۴۸.

Metaphorical imagery in verses related to the Day of Judgment(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 149 - 160

کلید واژه ها: Holy Quran resurrection eloquence metaphor Literary analysis

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۱۰۰
According to rhetoricians, metaphor is more eloquent than other expressive tricks and techniques such as simile and metaphor.Because in metaphor, simile is forgotten and is claimed to be vihicle same tenor. European speakers have considered it the queen of virtual similes and the main form of permission. Exaggeration in simile and illustration and creating an important purpose of any metaphor.Thus metaphor is at the highest level of rhetoric.In the present article, which is provided by a descriptive-analytical method, a corner of the functions of metaphor in explaining and depicting the resurrection and its circumstances was shown.This article seeks to answer the question of whether metaphor is useful in explaining the verses related to the resurrection.Based on the findings of this study,the God has used metaphor for purposes such as visualization in order to guide human and to better explain and influence the word on hearts.Among these, the use of submerged metaphor and allegory is more.
۵۴۹.

شیوه برخورد ترجمه های فارسی قرآن با برگردان ادوات «قد، ربّ، کم» با تأکید بر ترجمه مشکینی، خرمشاهی، فولادوند و الهی قمشه ای

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 119 - 140

کلید واژه ها: ترجمه قرآن کریم نقد ترجمه قد رب کم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۹۴
فهم درست و دقیق متون به ویژه متن اعجازآمیز قرآن کریم نیازمند رمزگشایی از واژگان و ادواتی است که زنجیره کلام را تشکیل می دهند، که عدم توجه کافی به این امر، موجب درک نادرست مفهوم آیات و لغزش بسیاری از ترجمه های فارسی قرآن شده است. در قرآن کریم ادواتی وجود دارد که برگردان آنها و یافتن برابر نهاده برای آنها نیاز به دقت دارد، و در سیاق و بافت های مختلف، دلالت های معنایی متفاوتی دارند. این تحقیق به روش توصیفی_تحلیلی برگردان ادوات «قد، ربّ،کم» را با توجه به اهمیت تشخیص دلالت معنایی آنها که گاهی میان وجوه معنایی آنها تقابل وجود دارد و عدم دقت در تشخیص درست این دلالت ها موجب انحراف از اغراض وحیانی می شود، مورد بررسی قرار داده که نتایج حاصله نشان می دهد؛ اغلب ادوات به درستی تشخیص و ترجمه نشده اند و خیلی جاها نیز دیدگاه مفسران، در مورد این ادوات نادیده گرفته شده است. بیشترین لغزش در برگردان «قد» و «ربّ» وجود دارد و کمترین لغزش شامل ترجمه «کم» است.
۵۵۰.

بررسی تطبیقی «اعتراف به ظلم» در لسان پیامبران در قرآن کریم از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و فخرالدین رازی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 119 - 147

کلید واژه ها: عصمت اعتراف به ظلم انبیا حضرت آدم (ع) حضرت موسی (ع) حضرت یونس (ع) جوادی آملی فخرالدین رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۵۹
«عصمت» به معنای پاکی از هرگونه گناه و نیز مصونیت از خطا در دریافت و ابلاغ وحی، از امتیازات و ویژگی های خاص و لازمه رسالت پیامبران الهی می باشد که به دلیل اهمیت بالایی که دارد، مورد بحث و توجه بسیاری از عالمان و اندیشمندان مکتب های مختلف کلامی قرار گرفته است. یکی از مسائلی که بحث های زیادی را برانگیخته، آیاتی از قرآن کریم است که حاوی عبارات «اعتراف به ظلم» از لسان پیامبرانی چون حضرت آدم، حضرت موسی و حضرت یونس(ع) می باشد که برخی با استناد به این آیات عدم عصمت پیامبران الهی را نتیجه گرفته اند. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و به صورت تطبیقی، در پی پاسخ به این پرسش است که منظور از «ظلم» و اعتراف به آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و فخرالدین رازی چیست و چه ارتباطی با «عصمت» پیامبران دارد؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که آیت الله جوادی آملی به عنوان نماینده مکتب کلامی شیعه، «عصمت» را برای تمام دوران پیامبران ثابت می کند و «ظلم» را با ذکر ادله و شواهد متعدد، بر معنای لغوی آن یعنی ستم، نقص و محرومیت حمل می کند؛ اما فخرالدین رازی به عنوان نماینده مکتب کلامی اشاعره، در تحلیل خود «عصمت» را به دوران پس از نبوت و «ظلم» را به پیش از نبوت مربوط می شمارد.
۵۵۱.

تحلیل مقایسه ای تفسیر آیات حجاب در تفاسیر الکشاف و المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۰ ۲۰۴-۱۸۹

کلید واژه ها: آیه 31 نور آیه 53 و 59 أحزاب آیات حجاب حدود حجاب تفسیر الکشّاف تفسیر المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۴۶
آیات 31 نور، 53 و 59 أحزاب به عنوان آیات حجاب مشهور است. پژوهش حاضر درصدد بررسی روش تفسیر آیات فوق از دیدگاه صاحبان تفاسیر الکشاف و المیزان است. بر پایه ترتیب نزول و ظاهر آیات، خدای متعال ابتدا در آیه 53 احزاب به مردان مؤمن دستور می دهد که مواجه آنها با همسران پیامبر| «من وراء حجاب» باشد. سپس در آیه 59 از زنان مؤمنه می خواهد خود را با «جلباب» بپوشانند، تا مورد آزار نامحرمان قرار نگیرند. سرانجام در آیه 31 نور با ذکر جزئیات مسئله حجاب، حد و حدود آن را ترسیم می فرماید. در این میان زمخشری گاهی با استناد به روایات ضعیف، تفسیر غیر قابل قبولی را از آیه مورد بحث ارائه داده است که در هنگام مقایسه نظرهای ایشان با نظرهای علامه طباطبایی و ارزیابی دلایل و مستندات ایشان، برخی نظرهای زمخشری مانند: «سبب نزول آیه 53 احزاب ناراحتی و غیرت خلیفه دوم از رفت وآمد مردان اجنبی به منزل پیامبراکرم| است» به طور قطع قابل خدشه است. همچنین هر دو مفسر گاهی بدون دلیل، دست از ظاهر آیه برداشته و تفسیری خلاف ظاهر ارائه کرده اند.
۵۵۲.

تحلیل کارکرد تجارب زیسته بشری به مثابه یک منبع تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیایی ۲۱)

کلید واژه ها: قرآن کریم تجارب زیسته بشری منبع تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۶۶
در حیطه علوم مختلف، حدود سه معنای اصلی از تجربه اراده شده است:تجارب علمی وآزمایشگاهی،تجارب عرفانی و تجارب زیسته هر انسان که در طول عمرش شکل می گیرند و بخشی از مبانی فکری و پیش فرضهای ذهنی او می شوند. به روش توصیف و تحلیل در این جستار، کارکرد وجایگاه تجارب فوق به مثابه یک منبع تفسیری نزدمفسران مسلمان بررسی گردید و این نتایج بدست آمد که موضوع ظرفیت معرفتی تجارب بشری نزدمفسران مسلمان به عنوان یک منبع مستقل زیاد مطرح نبوده است، فقط اینکه به تناوب روزگار، از تجارب مبتنی بر حس و مشاهده مستقیم امور و تجارب ناشی از کشف و شهودهای عرفانی سخن به میان آمده است و در مقام عمل، مواردی در تفاسیر فریقین وجود دارد که برای مثال در تبیین علت برخی از احکام شرعی، اثبات یا نفی بعضی دیدگاهها، شناخت بهتر محیط و افراد، ابزاری برای تفکر و عبرت و پندگیری به تجارب علمی و عملی بشر استناد کردند. اما از تجارب زیسته هر فرد به عنوان یک منبع تفسیری کمتر یاد کردند. حال آنکه، تجارب زیسته بشر قلمرو وسیعی از معلومات و اطلاعات را در خود دارد که به مفسران قرآن، امکان مواجهه واقع بینانه و تفسیر آیات بر محور تجربیات خود و دیگران را عطا می کند.
۵۵۳.

نقش شناخت در ترجیح امیال متعالی انسان از دیدگاه قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 69-86

کلید واژه ها: تزاحم امیال ترجیح امیال امیال متعالی شناخت امیال مبادی فعل اختیاری علامه مصباح یزدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۶۰
مقاله حاضر به بررسی نقش شناخت در ترجیح امیال متعالی انسان با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شناخت های بنیادین بر حسب متعلقاتش در شناخت مبدأ، معاد، راهنما و انسان خلاصه می شود. انسان با شناخت اسما و صفات الهی، تمسک به آنها، شناخت رابطه بین خالق و مخلوق و در نتیجه افزایش محبت به خداوند، هنگام تزاحم امیال، انتخاب صحیح تری خواهد داشت. شناخت ماهیت و ویژگی های زندگی اخروی، مثل آگاهی از ارجحیت حیات اخروی، بروز ملکات در آن عالم و تجسم اعمال و نیز آگاهی نسبت به ثواب و عقاب الهی موجب ترجیح امیال متعالی خواهد بود. آگاهی از جایگاه راهنمایان دین و شاهد بودن آنان نسبت به اعمال جوانحی و جوارحی و نیز آگاهی از تعالیم آنان زمینه ترجیح امیال عالی را برای انسان فراهم می سازد. کسب آگاهی نسبت به سرشت مشترک انسان و کرامت ذاتی و اکتسابی او نقش بسزایی در هنگام تزاحم امیال ایفا می نماید. این مقاله به شیوه مطالعه کتابخانه ای و روش توصیفی و تحلیلی این موضوع را بررسی می کند.
۵۵۴.

Validation of the Authenticity of the Attribution of the Book "Tanvir al-Miqbās" to Ibn Abbas(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 67 - 83

کلید واژه ها: Abdullah Ibn Abbas Tanwīr Al-Miqbās Al-Tafsīr Al-Wādih Firūzabadī

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۱۳۱
Ibn Abbas is one of the most famous exegete companions known as the grandmaster of the Meccan school of interpretation. His prominent position is due to the large number of interpretive narrations quoted from him. Numerous works in the interpretation of the Qur'an are attributed to him, among which some works are more famous due to the possibility of his own writing or direct quotation from him or their important contents. One of the famous exegetical works attributed to Ibn Abbas is called “Tanwīr al-Miqbās.” According to the content evaluation, the authenticity of the attribution of this work to Ibn Abbas cannot be accepted; The most important reasons in terms of content are as follows: problems in the number of words and letters of some surahs, the existence of words indicating quotations from other companions and followers, the existence of later terms and the existence of late sectarian and theological evidence. Similarly, both documentary
۵۵۵.

ارزیابی نگره «تمثیل» و «نمادین» دانستن مفاد آیه «میثاق»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱شماره ۴۹ 179-203

کلید واژه ها: عالم ذر آیه میثاق تمثیل عالم ملکوت عقول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۸۱
همه دانشمندان اسالمی معتقدند که بر اساس آیه 271 سوره اعراف، بین خداوند و انسانها مکالمه ای وجود داشته و در این مکالمه، انسانها به ربوبیت خدا اقرار کرده اند؛ ولی در مورد »واقعی« یا »نمادین« بودن این مکالمه و اقرار، بین اندیشمندان اسالمی دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. برخی از دانشمندان اسالمی داللت آیه »میثاق« بر وجود »عالم ذر« را مورد تایید قرار داده و در نتیجه معتقدند این مکالمه و اقرار، »واقعی« و در عالم مادی قبل از آفرینش انسان در دنیا بوده و مفاد آیه حاکی از آن »واقعه« است. برخی دیگر، استفاده »عالم ذر« از آیه »میثاق« را مورد انکار قرار داده و معتقدند عالمی به نام »عالم ذر« وجود ندارد؛ ولی بعضی از اینان، مفاد آیه مذکور را »تمثیل« و »نمادین« عنوان کرده و درنتیجه این اقرار را »واقعی« ندانسته اند. بعضی دیگر، »تمثیل«و » نمادین« دانستن مفاد آیه را غیرقابل قبول و این میثاق و اقرار را »واقعی« دانسته اند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که اوال، الزمه انکار استفاده »عالم ذر« از آیه میثاق، پذیرش »تمثیل« و »نمادین« دانستن مفاد آیه میثاق است، نمیتوان استفاده »عالم ذر« از آیه میثاق را مورد انکار قرار داد و در عین حال، آن میثاق و اقرار را »واقعی« دانست. ثانیا، »تمثیل« و »نمادین «دانستن مفاد آیه »میثاق« از جهات متعددی بر خالف ظاهر آیه »میثاق« بوده و در نتیجه غیرقابل قبول است.
۵۵۶.

An Explanation for Omitting and Writing Alif in Some Words of the Qurʼan Based on the Ancient Manuscripts

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۱, Issue ۲, December ۲۰۲۲ 101-117

کلید واژه ها: orthography of the Qur’an rasm al-Qur’an omitting alif manuscripts of the Qur’an

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۴۳
Examining the orthography of the Qurʼan shows that the letter alif was omitted in some words, while it was not omitted in similar words. Scholars have offered various reasons for eliminating alif since the early centuries. Some of them regarded the way of writing the Qurʼan as sacred or proposed ideological explanations for it. However studying these justifications shows that they are not subject to scientific linguistic rules and are mostly personal opinions. Because based on the ancient manuscripts of the Qurʼan, we can find many contradictions for the proposed reasons, which shows that they are not general and true in many cases. Using the reasons presented in the books of Qurʼanic sciences and some interpretations of the Qurʼan and comparing them with the orthography in the manuscripts, this study shows that the orthography of the Qurʼan, especially in the case of writing alif, is a linguistic and scribal phenomenon subjected by some factors that developed the Arabic script in its early stages.
۵۵۷.

تحلیلی بر گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک» با روش ریشه شناسی واژگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 183 - 198

کلید واژه ها: تسبیح حمد تسبیح به حمد ریشه شناسی متون مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۱۶۲
گزاره «سبّح بحمد ربّک» و مفهوم «تسبیح به حمد» بارها در قرآن کریم تکرار شده است و این تکرار، نشان از اهمیت بالای آن در بینش و منش قرآنی دارد. پرسش از معنای تسبیح به حمد، از ابتدا موردتوجه عالمان و مفسران بوده و آنچه درباره این تعبیر قرآنی بیان شده، عمدتاً مبتنی بر پیش فرض ها در علم کلام و مبحث صفات الهی بوده است. از این رو نمی توان فهمی متأخر مبتنی بر دانش کلام را به کلام خداوند نسبت داد. این پژوهش در پی پاسخ به این مسأله است که تسبیح به حمد در قرآن کریم و متناسب با فرهنگ دینی عرب، چه معنای دقیقی داشته است. این پژوهش مبتنی بر روش ریشه شناسی و با استفاده از داده های زبا ن های سامی و متون مقدس، پیشینه دو مفهوم تسبیح و حمد را مرور کرده و از این رهگذر به بازخوانی معنای تسبیح به حمد در قرآن کریم پرداخته است. در پایان مشخص شد حمد در گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک»، نه معنای ستایش که معنای شوق و علاقه را دارد و تسبیح به حمد، حاکی از نوعی ستایش و مناجات مبتنی بر عشق ورزی و توجه قلبی است. همچنین تسبیح به حمد برخلاف تسبیح (مطلق)، اشاره به ستایشی غیرمناسکی دارد.
۵۵۸.

پژوهشی درباره وقف در قرآن (مطالعه موردی آیات «بِرّ» و «قرض حسن»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 3 - 24

کلید واژه ها: وقف حبس صدقه قرض حسن بر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۱۶۶
قرآن مجید اگرچه گونه های خاصی از حبس و وقف جاهلی را ممنوع اعلام کرده، اما با عناوینی همچون صدقه، قرض حسن، تقدیم خیر، برّ، انفاق و کتابت آثار، به انجام کارهای خیر از جمله وقف تشویق نموده است. به وجود آمدن اصطلاح «وقف» بعد از دوران تشریع، نمایانگر متشرعه بودن حقیقت معنایی آن است. در این میان، دلالت آیه یا آیاتی از قرآن مجید که بیشترین ارتباط معنایی را با مفهوم وقف داشته باشد، از جمله مسائل مطرح در بحث وقف است. اگرچه اکثر محققان به این مطلب تصریح نموده اند که وقف تحت عناوین کلی قرآنی مانند خیرات و مبرّات داخل است، اما برخی مفسران با توجه به دو روایت مربوط به وقفِ دو نفر از صحابه به نام های ابوطلحه انصاری و ابوالدحداح انصاری که در ذیل آیه 92 آل عمران (آیه برّ) و آیات 245 بقره و 11 و 18 حدید (آیات قرض حسن) وارد شده است، این آیات را به طور خاص مربوط به وقف شرعی دانسته اند. این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است، در صدد بررسی این دو روایت تفسیری بر پایه معیارهای رجالی و فقه الحدیثی و بررسی کیفیت ارتباط آن ها با آیات ذکرشده است.
۵۵۹.

تمایزسنجی ایمان آوری قوم یونس با ایمان ناپذیری دیگر اقوام بر اساس تحلیل محتوای مضمونی سوره یونس(علیه السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 243 - 265

کلید واژه ها: قرآن سوره یونس (ع) ایمان تکذیب ملأ تحلیل محتوا تحلیل گفتمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۱۸
در روایتِ دعوت اقوام توسط انبیاء، مدح قوم یونس در نسبت با نکوهش سایر اقوام، یک وجه تمایز اساسی محسوب می شود. در این پژوهه به روش تحلیل محتوای مضمونی و استفاده از رابطه همنشینیِ مضامین در روش تحلیل گفتمان، با دسته بندی موضوعی آیات سوره یونس و توسعه شبکه مضمونیِ مرتبط در سایر آیات، چرایی ایمان آوری قوم یونس(ع) مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های تحقیق حکایت از آن دارد که اقوام تمامی انبیاء به جز حضرت یونس(ع)، تکذیب کننده آیات الهی بودند. مبتنی بر تحلیل های کمّی، رویکرد غالب در سوره یونس، اتمام حجت با اقوام تکذیب کننده به دو طریق «انذار» و «استدلال ورزی» است. تحلیل های کیفی نشان می دهد که اقوام به تدریج طیّ یک رابطه طولیِ تدلّی از اعلی به ادنی، به موضع «تکذیب گری» روی آورده اند و آنچه آن ها را ایمان ناپذیر کرده، اتخاذ چنین موضعی در برابر دین بوده است. عامل سوق دهنده اقوام به تکذیب گری، محیط اجتماعی ناسالمی بوده که متأثر از دو عاملِ «الگوی رفتاری» در درجه اول و «تغییر ذهنیت ها» در مرتبه بعد، توسط کنشگرانی با مرجعیت فکری و سیاسی تحت عنوان «ملأ» شکل گرفته است. قوم یونس تنها قومی است که سخن از وجود چنین طبقه ای در آن یافت نشده و به جای آن در روایت های مربوط به این قوم، از حضور یک «عالم ناصح» نام برده شده است.
۵۶۰.

واکاوی مراد از استوای الهی بر عرش با توجه به ویژگی های آن در آیات قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 335 - 365

کلید واژه ها: عالم مجردات عرش علم الهی قلب انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۷۰
یکی از مهم ترین مسائل تفسیری، مسأله عرش و ویژگی های آن در قرآن کریم است که از جهات مختلف قابلیت بررسی و نظریه پردازی دارد. از این رو نظرات مختلفی در این زمینه وجود دارد؛ برخی از دانشمندان عرش را صرفاً مادی و جسمانی دانسته، استوای الهی بر عرش را مانند نشستن بر تخت پادشاهی می دانند؛ این در حالی است که برخی دیگر عرش را فرامادی و از عالم مجردات می دانند. همچنین بعضی از علما عرش را به معنای علم و مرکز تدبیر نیز می دانند. هدف از این تحقیق این است که مفهوم حقیقی عرش را با بررسی و دقت در آیات تبیین نموده، این مسأله را که یکی از معارف الهی است و تأثیر بسیار زیادی در نوع شناخت ربّانیت و عظمت الهی دارد، شناسایی کنیم تا ابهامات در خصوص جهان شناسی و خداشناسی پاسخ داده شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد بر منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد عرش الهی حقیقتی مستقل و در مرتبه عوالم مجردات است. مراد از حقیقت عرش، جایگاهِ تدبیر و مدیریت و ربوبیت الهی می باشد. مقامی است که منشأ صدور اح کام ع الم است و همه اوامر و نواهی الهی به آن منتهی می شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان