درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۶۱ تا ۵۸۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۵۶۱.

بررسی احکام حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطاتی بر اساس آیات قرآن، روایات و منابع تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 147 - 160

کلید واژه ها: قرآن کریم استراق سمع ارتباطاتی سخن چینی منابع تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۳۸
حریم خصوصی حوزه زندگی هر فرد است که نوعاً یا عرفاً ، در چارچوب قانون انتظار دارد دیگران بدون رضایت وی به اطلاعات راجع به آن دسترسی نداشته باشند.از جمله این حریم ها می توان به حریم اطلاعاتی و ارتباطاتی اشاره نمود . پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با ابزار فیش برداری بر اساس آیات، روایات و منابع تفسیری مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاضر در خصوص حریم اطلاعاتی، حرمت تجسس و تفتیش در امور دیگران، سخن چینی و غیبت، استراق سمع مکالمات تلفنی و رهگیری ارتباطات اینترنتی (ارتباطات نوین) را مورد بررسی و ممنوعیت های قانونی آنان را برشمرده است. روایات متعددی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار (ع) وجود دارد که می توان با تعیین آنها دیدگاه اسلام در مورد حریم خصوصی را بیان کرد که از مصادیق آنها آیات 12 از سوره مبارکه حجرات و 19 از سوره مبارکه نور در خصوص حفظ ورود به حریم خصوصی اطلاعاتی، آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور در خصوص حفظ ورود به حریم خصوصی ارتباطاتی اشاره نمود.
۵۶۲.

سیر تطوّر فهم مفسران از عبارت «و عَلَی الَّذینَ یُطیقونَه فِدیَهُ طعامُ مسکین» در آیه 184 سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 161 - 184

کلید واژه ها: روزه نسخ تطور یطیقونه 184 بقره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۶
یکی از آیاتی که تفسیر آن محل اختلاف مفسّران بوده عبارت «و عَلَی الَّذینَ یُطیقونَه» در آیه 184 سوره بقره است. نظر به آنکه فعل «یُطیقونه» در این آیه مثبت بکار رفته، مفسّران را در فهم عبارت مذکور دچار چالش نموده است. نوشتار حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، در صدد است تا با گذاری به سیر تطوّر فهم این آیه در اندیشه مفسّران، زمینه ی فهم دقیق تر آیه را فراهم آورده و داده های لازم جهت داوری صحیح پیرامون شروط و استثنائات روزه در قرآن را بازیابی کند. با بررسی های انجام شده در این تحقیق روشن شد که بر حسب سیر زمانی از قرن اول تا عصر حاضر، به ترتیب سیر فهم مفسّران، مباحثی همچون؛ اختلاف قرائت، فرضیه نسخ، در تقدیر گرفتن حرف نفی یا فعل «کانوا»، بیان مصادیق «یُطیقونَه» و تبیین معنای دقیق این ماده در آیه مورد بحث بوده است. از میان این دیدگاه ها، تلاش مفسّران اخیر در قرن چهاردهم و پانزدهم در فهم آیه به برداشت صحیح از آیه کمک شایانی کرده است. این تلاش ها از طریق کشف حقیقت معنایی «یُطیقونَه» بوده که به مقارنت قید مشقّت در ماده «یُطیقونَه» انجامیده و در نظّرات مفسرانی از صحابه همچون ابن عباس هم بدان اشاره شده است.
۵۶۳.

مبانی تفسیری مفسران مدرسه تفسیری اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 89 - 106

کلید واژه ها: تفسیر قرآن کریم مبانی تفسیری مدرسه تفسیری اصفهان مفسران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۵۵
اصفهان از دیرباز مهد عالمان، محدثان و مفسران فراوانی بوده است. تلاش و اندیشه ورزی این اندیشمندان، اصفهان را دارای مکتب و مدرسه ای تأثیرگذار در علوم اسلامی بر دیگر مکاتب کرده است. از این میان مکتب تفسیری اصفهان و مفسران به نام آن، درخور تحلیل و بررسی است. مفسران شاخص اصفهانی سه دوره متقدم، صفویه و معاصر و به دو قسم عقل گراها و اخباری ها تقسیم شده است. این پژوهش به روش کتابخانه ای به تنقیح و تحلیل مبانی، تطبیق آن ها با یکدیگر و شفاف سازی زوایای پنهان آن پرداخته است. در بیان مبانی مدرسه تفسیری اصفهان؛ مبانی قرآنی، روایی، ادبی، اصولی، کلامی، فلسفی، عقلی و اخلاقی، عرفانی، انفرادی و گروهی آنان بیان شد. مبانی قرآنی مفسران اصفهانی مشترک بوده و در مبانی روایی، برخی بشدت اثبات گرا بوده اند و شدت و ضعف کاربرد روایات در تفاسیرشان موجب تفاوت مبانی روایی آنان شده است. برخی مفسران عقل گرا و اخباری، صبغه شهودی داشته و تفسیر آیات را براساس شهود باطنی و نگاه عرفانی بیان کرده اند و برعکس برخی نگاه عرفانی نداشته و این مبانی را رد می نمایند
۵۶۴.

انگاره های اقتباس نام محمد و احمد(ص) از عناصر سریانی- مسیحی در ترازوی نقد

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 107 - 133

کلید واژه ها: شبهه اقتباس م‍ح‍م‍د احمد سریانی اسلام پژوهان غربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۱۳۰
سیره و تاریخ زندگی پیامبر اسلام یکی از عرصه های مطالعاتی خاورشناسان و اسلام پژوهان نوین است. نتایج حاصله از این پژوهش ها در اغلب موارد دچار نقصان است. اخیرا شبهه ای در این خصوص مطرح شده است که نام های محمد و احمد از عناصر سریانی- مسیحی اقتباس شده و ارتباط این دو نام با پیامبر اسلام را منتفی دانسته است. این دیدگاه مستند به شواهد متعدد ادبی ، تاریخی، قرآنی و باستان شناسی است. در مقوله ادبی، علمیت واژه های محمد و احمد نفی و وصفیت آنها اثبات گردیده است و بر همین فرض واژه محمد را همسو با واژه مِحمِت در زبان آرامی دانسته که در خصوص مسیح است. همچنین عبارات منقوش در کتیبه باستانی اورشلیم را نیز در مورد مسیح دانسته است. در مقوله قرآن، از سکوت آیات مکی در خصوص نام پیامبر اسلام سخن رانده و نام پیامبر را متاثر از تعالیم انجیل دانسته است. در این جستار به روش تحلیلی – توصیفی ادله نظریه اقتباس مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش، مسئله علمیت اسم های محمد و احمد اثبات و به شهرت پذیرش آن اشاره شده است. همچنین مسئله همسو انگاری این اسامی با عناصر مسیحی- سریانی نفی گردیده است. از سویی دیگر عبارات کتیبه باستانی مورد تحلیل قرار گرفته و در شان پیامبر اسلام معنا شده است. مسئله تاثیر پیامبر از تعالیم مسیحی نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در خصوص سایر ادله قرآنی و تاریخی دیگر نیز پاسخ های مستدلی ارائه گردیده است.
۵۶۵.

بازتقریر خاستگاه شبهه بمثابۀ مبنای معرفتی مواجهه و مقابله با آن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 191 - 219

کلید واژه ها: خاستگاه درونی خاستگاه بیرونی شبهه پذیری شبهه افکنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۳ تعداد دانلود : ۱۰۷
چنانچه خاستگاه و زمینه های پیدایش و شکل گیرى شبهه در افراد جامعه تبیین گردد و از بین برود، شبهه افکنان در راهبردهای خود برای اضمحلال هویت و اعتقادات اصیل جامعه موفق نخواهند شد. بنابراین تبیین خاستگاه شبهه، شبهه پذیری و شبهه افکنی به جامعه کمک مى کند، تا از تکوین ابتدایی و شکل گیرى شبهه، رشد و انتشار آن، جلوگیرى کند. در صورت نشر شبهه نیز به جامعه کمک می کند تا گام اول مواجهه با آن را به درستی بردارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت خاستگاه شبهه، شبهه پذیری و شبهه افکنی بمثابه مبنای معرفتی لازم در مواجهه با شبهه و رفع آن انجام گرفته است. بدین جهت در مقام اثبات، به بازتقریر خاستگاه آنها در فرهنگ اصیل اسلام پرداخته است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. با توجه به ماهیت پژوهش و نوع نگرش به موضوع، برای استنباط و تحلیل، جمع آوری دادهها و اطلاعات به روش اسنادی صورت پذیرفته است. یافتهها بیانگر این است که شبهات، ریشه در ملکات نفسانی انسان دارند؛ اگر چه عوامل بیرونی متعددی در تکوین و پذیرش شبهه نقش دارد لکن آنچه شبهه پذیری را ممکن می سازد خاستگاه درونی شبهه در انسان است. بنابراین برای مواجهه با شبهات سه مؤلفة اساسی مورد نیاز است: 1. تحلیل علل وجودی شبهه پذیری 2. تحلیل علل ثبوتی ایجاد شبهه و شبهه افکنی؛ 3. تبیین عناصر شبهه پرداز و اهداف آنان برای پشتیبانی خرد مخاطبان در جهت عدم پذیرش شبهه.
۵۶۶.

گونه شناسی افزوده های تفسیری در ترجمه «علی مشکینی» با رویکرد انتقادی (مورد کاوی سوره الرحمن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 111 - 126

کلید واژه ها: ترجمه قرآن علی مشکینی افزوده های تفسیری گونه شناسی تحلیل انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۱
افزوده های تفسیری ازجمله لوازم مورد نیاز هر مترجم است؛ زیرا در برخی موارد، ترجمه واژگانی قرآن، افاده کامل معنای آیه را نمی کند و مفاهیم عمیق کلام الهی به خواننده منتقل نمی شود؛ بنابراین، مترجمان ناچارند گاهی افزوده هایی به متن ترجمه اضافه کنند تا شفاف سازی معنایی و ساختاری متن ترجمه شده به خوبی انجام شود. ازجمله ترجمه های فارسی معاصر قرآن کریم که در آن افزوده های تفسیری جایگاه ویژه ای دارد، ترجمه تفسیری «علی مشکینی» است. این پژوهش درصدد است با استفاده از روش تحلیل انتقادی، گونه های افزوده های تفسیری را در ترجمه مشکینی از سوره «الرحمن» بررسی و تحلیل کند. بررسی ها نشان دادند هرچند مترجم تلاش کرده است تا با بیان افزوده های تفسیری، زمینه ارتباط بهتر خواننده با آیات کلام وحی را فراهم آورد، لغزش هایی نیز صورت گرفته است. گونه های افزوده های تفسیری با رویکرد انتقادی در ترجمه مشکینی، در حوزه ارجاع ترجمه الفاظ آیه به آیات بعدی، انحصاری پنداشتن الفاظ و گزاره های قرآنی، استفاده از پیش فرض های علوم تجربی در ترجمه آیات، بیان مصداقی خاص از آیات، بی توجهی به قواعد زبان عربی همانند قاعده تغلیب، استفاده از برخی از تفاسیر باطنی در ترجمه آیات و ... است.
۵۶۷.

The spectrum of consciousness in the world

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۱, Issue ۲, December ۲۰۲۲ 5-17

کلید واژه ها: Spectral approach the Qur'an and science the consciousness of beings Intelligence

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۴۹
In this paper, we try to show, based on scientific evidence, that assigning consciousness to humans and calling the "world without humans" meaningless does not seem like a comprehensive approach. The intellectual foundation of this attitude is based on a kind of "spectral approach" in examining the phenomena of the world. To explain this attitude, we refer to evidence of scientific findings to show that our lack of understanding of the consciousness of other beings does not mean the lack of intelligence in them. We also show that many phenomena in this world are spectral. Then, based on the verses of the Qur'an and the concept of the dignity of beings from the perspective of Islamic philosophy, we conclude that other creatures also have a hierarchy of intelligence that we describe here as "the spectrum of consciousness".
۵۶۸.

پژوهشی در آیات متشابه قرآن با تأکید بر دیدگاه آیت الله مصباح یزدی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 83 - 121

کلید واژه ها: محکم متشابه آیه هفتم سوره آل عمران مصباح یزدی ابن تیمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۵۴
قرآن کریم دارای امتیازات و اختصاصاتی است که آن را از دیگر کتب جدا می سازد. بهره گیری و دریافت معارف بلند این کتاب آسمانی که برای هدایت انسان ها نازل شده است در گرو مجموعه ای از امور است که هر کدام به گونه ای در فهم صحیح آن نقش دارد که از جمله این موارد آشنایی با محکم و متشابه است همانطورکه قرآن کریم در آیه هفتم سوره آل عمران، آیاتش را به این دو دسته تقسیم می کند، که در طول ادوار مختلف مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان قرار گرفته است، فهمیدن دلایل، هدف و موارد این تقسیم، نقش مهمی در ترسیم مسیر اعتقادی و تصور درستی از محتوای ارزشمند این کتاب آسمانی خواهد داشت که پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی با استناد به آثار آیت الله مصباح یزدی و نگاهی به نظرات ابن تیمیه، تحقیقی در این زمینه در اختیار علاقه مندان قرار خواهد داد که طبق نظر آیت الله مصباح یزدی، فواتح سوره ها و آیات دارای معانی متعالی، مصداق آیات متشابه هستند و فلسفه وجود این آیات را تعالی محتوا، تشابه طبیعی و تشابه عارضی می داند و ابن تیمیه نیز آیات صفات را از متشابهات می خواند و ضمن معنادار دانستن متشابهات، آنها را به معنای ظاهری حمل می کند. وی رویکردهای مواجهه با زبان دین را به اهل تجهیل، اهل تأویل و اهل تخییل تقسیم می کند.
۵۶۹.

تناسب فواتح با خواتم سور در تفاسیر فریقین با محوریّت سور مسبّحات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 230 - 250

کلید واژه ها: قرآن کریم سور مسبحات فواتح و خواتم تناسب آیات و سور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۴۹
از موضوعات علوم قرآنی، مسأله تناسب آیات و سور قرآن کریم می باشدکه درموضوع تناسب میان آیات و سور دربین محققان اختلاف نظر است؛ از یک سو مفسرانی همچون  کشّاف که اصلی ترین وجه إعجاز قرآن را در نظم وپیوستگی آن می جوید و از سوی دیگر برخی از محققان آن را إنکار کرده ویا مستشرقانی همچون ریچارد بل وآرتور آربری قرآن راکاملا جدا ازهم دانسته وبرعدم پیوستگی آن معتقدند. تحقیق حاضر به واکاوی تناسب میان فواتح با خواتم سور مسبّحات قرآن پرداخته تا از این رهگذر به تناسب و ارتباط این سور دست یابد. مقاله پیش روبا رویکرد توصیفی -  تحلیلی درصدد آن است که دیدگاه مفسران و دانشمندان علوم قرآنی (موافقان ومخالفان) رادررابطه با تناسب آیات آغازین باآیات پایانی در سور مسبّحات را مورد پژوهش قرار دهد. یافته ها و نتایج پژوهش حاکی از آن است که در بررسی تناسب میان فواتح با خواتم سور مسبحّات چنین برداشت می شود که: در سوره های إسراء، صف، جمعه، أعلی؛ تناسب از نوع معنوی ودر سوره های حدید، حشر، تغابن ازنوع لفظی ومعنوی می باشد و بنابر نظر برخی از مفسران از بین این سور تنها در سوره حشر، تناسب از باب ردّ العجز إلی الصدراست.
۵۷۰.

وضعیت رجالی عاصم در منابع رجالی فریقین و نقد و بررسی یک شبهه درباره قرائت عاصم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 69 - 89

کلید واژه ها: قرآن اختلاف قرائات عاصم تواتر قرائت مشهور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۵۹
قرائت حفص از عاصم یکی از هفت قرائت رایج در جهان اسلام است که طی چند قرن اخیر به عنوان قرائت مشهور در اغلب جوامع اسلامی مطرح شده و نسخ قرآن بر بر اساس آن به چاپ می رسد. برخی با زیر سوال بردن وثاقت عاصم و حفص مدعی شده اند که این قرائت نمی تواند قرآن نازل شده از سوی خداوند بر پیامبر اکرم(ص) باشد. در این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به معرفی عاصم و توصیف شخصیت رجالی او می پردازیم و مشاهده می کنیم که در منابع رجالی شیعه و سنی تنها موارد اندکی از تضعیف عاصم مطرح شده که با دلایلی به رد آنها پرداختیم و حتی به فرض پذیرش صحت آنها نیز مشاهده می شود که این مقدار جزئی در مقابل این حجم از توثیقات عاصم قابل توجه نبوده و حداکثر نتیجه ای که خواهد داد این است که عاصم در حوزه حدیث تمرکز نداشته و محدث شناخته نمی شده است و این نمی تواند ایرادی به قرائت او وارد کند.
۵۷۱.

تبیین مبانی فلسفی انسان صبور در قرآن کریم و راهکارهای تقویت صبر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 55 - 84

کلید واژه ها: مبانی فلسفی صبر انسان صبور قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۶
پژوهش حاضر با هدف تبیین مبانی فلسفی انسان صبور در قرآن کریم و راهکارهای تقویت صبر در معلمان ابتدایی انجام شده است. روش پژوهش حاضر کیفی و از نوع تحلیل محتوا و الگوی تحلیلی فرانکنا بوده است. جامعه پژوهش حاضر را کلیه آیات قرآن کریم که به صبر و انسان صبور پرداخته است تشکیل می دهد که با روش نمونه گیری هدفمند و مراجعه به تفسیرهای آن (تفسیرجوادی آملی) مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور جمع آوری اطلاعات از فیش جمع آوری اطلاعات استفاده شد. نتایج تحلیل محتوای عرفی و تحلیل استنتاجی پژوهش حاضر نشان داد که مبانی فلسفی انسان صبور در مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، ارزش شناسی و زیباشناسی مصادیقی را در آیات نشان داده است. راهکارهای تقویت انسان صبور در معلمان ابتدایی شامل یاری خواستن از خداوند و عبادت و راز نیاز، سفارش به صبر و ایستادگی، الگوگیری و پیروی از الگوهای صبر و یادآوری آثار و فواید صبر و شکیبایی بوده است که می توان با آموزش و توانمندسازی معلمان در این راهکارها، منجر به تقویت صبر در آنان شد.
۵۷۲.

نقش واژه شناسی در حل شبهات قرآنی: بررسی موردی واژه های «یُطیقونه»، «ترائب»، «صبیّ»

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۷) 211 - 235

کلید واژه ها: شبهات قرآنی واژه شناسی قواعد واژه شناسی قرآنی روش نقد شبهات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۴
بررسی شبهات مطرح شده علیه قرآن نشان می دهد که منشأ و محور بسیاری از مباحث ادبی به ویژه نوع واژه شناسی کلمات قرآن است، از این رو مقاله حاضر در صدد است با بررسی چند شبهه ای که محور آنها واژه شناسی است، با روش توصیف و تحلیل بر ضرورت تحقیق در مباحث زبانی و واژه-شناسی قرآنی و بهره گیری از قواعد صحیح و متقن واژه شناسی برای تفسیر قرآن و پاسخ به شبهات تأکید کند. در این تحقیق به دست آمد که منشأ شبهه سه روز بودن روزه ماه رمضان، ناسازگاری آفرینش انسان از ترکیب آب جهنده صلب مرد و میان سینه زن، با کشفیات علمی و شبهه ناسازگری سخن گفتن عیسی (ع) در گهواره با منابع مسیحی ریشه در عدم شناخت صحیح معنای واژگان: «یطیقونه» و «أیاما معدودات» در آیه 184 بقره، «ترائب» در آیه 7 طارق و «صبیّ» در آیه 24 مریم بوده است و می توان با تکیه به منابع لغوی معتبر، بهره گرفتن از خود قرآن و گزینش معنای موافق با حقایق علمی و تاریخی این واژگان از میان معانی متعدد و مختلفشان به شبهات یاد شده پاسخ داد.
۵۷۳.

نماد و نقش آن در فرازمانی بودن قصه های قرآنی (مطالعه موردی داستان حضرت موسی (علیه السلام))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 99 - 119

کلید واژه ها: نماد قصه های قرآنی قصه حضرت موسی (ع) فرازمانی بودن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۹۰
قرآن کریم مفاهیم معنوی و انتزاعی را به کمک نماد به شکل ساخت های مادی مجسم سازی نموده و تصویرهای پویا و مؤثر در ذهن مخاطب می آفریند و بر اندیشه های انسانی تأثیر می گذارد. یکی از تفاوت های قصه قرآنی با دیگر داستان های بشری، قابلیت انطباق پذیری و الگوبرداری فرازمانی است و کارکرد نماد، یکی از عوامل پدیدآورنده فرازمانی بودن قصه قرآنی است. داستان حضرت موسی (علیه السلام) به عنوان گسترده ترین قصه قرآنی، بالاترین حجم استفاده از نماد را دارد. کارکرد نماد از عوامل پدیدآورنده پویایی و قابلیت انطباق پذیری و الگوبرداری فرازمانی این داستان است؛ به گونه ای که احساسات و اندیشه درونی مخاطب را در طول تاریخ به خود واداشته و او را شیفته و دلباخته خود نموده است. این پژوهش ضمن بررسی چیستی نماد، به این پرسش پاسخ می دهد که کارکرد نماد در قصه حضرت موسی (علیه السلام) چگونه سبب فرازمانی شدن این قصه شده است و عصا نماد قدرت نمایی، گوساله سامری نماد کجروی، بهانه های بنی اسرائیلی نماد بهانه جویی و لجبازی، آسیه نماد خویشتن داری را بررسی می کند و فرعون، هامان و قارون را به عنوان سه نماد باطل جبهه سیاسی، اعتقادی و اقتصادی معرفی می کند.
۵۷۴.

توحید در استعانت و آثار تربیتی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۲۲۸-۲۱۱

کلید واژه ها: آیه 5 سوره فاتحه تفسیر کلامی توحید در استعانت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۸
از دیدگاه قرآن کریم، توحید به عنوان اساسی ترین رکن ایمان دارای شئوناتی است که یکی از مهمترین آن توحید در استعانت است. توحید در استعانت در کنار توحید در عبادت، از مباحث مهم در عرصه قرآن پژوهشی است که آیات مختلفی درباره آن نازل شده و مورد بررسی مفسران قرار گرفته است. در این نوشتار بعد از مفهوم شناسی توحید در استعانت دلایل آن از دیدگاه قرآن و حدیث بررسی شده است و سپس از آنجایی که تحول اخلاقی و تربیتی انسان به عنوان هدف نزول قرآن کریم و بعثت پیامبراکرم| و امامان معصوم^ بوده است، به بیان اثر تربیتی و اخلاقی توحید در استعانت در کنار توحید در عبادت پرداخته است. هدف نوشتار حاضر معرفی توحید در استعانت و آثار تربیتی آن به عنوان یکی از محوری ترین روش های تربیتی قرآن است. این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی با بررسی تفسیری آیه: «ایاک نعبد و ایاک نستعین» و در نظر گرفتن وجه اشتراک دیدگاه فریقین پیرامون تفسیر آیه به معرفی آثار تربیتی توحید در استعانت پرداخته است.
۵۷۵.

تفسیر مقارنه ای آیه 105 توبه از دیدگاه مفسران فریقین با تأکید بر دیدگاه فخر رازی و علامه جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ ۱۱۰-۸۷

کلید واژه ها: رؤیت و عرضه اعمال آیه 105سوره توبه پیامبر مؤمنون شهود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۹۹
آیه یکصد و پنجم سوره توبه: «بگو انجام دهید که خدا و رسول او و مؤمنان، عمل شما را خواهند دید، به زودی شما را به سوی دانای غیب و شهود می برند، و خدا شما را از اعمالتان باخبر می سازد» به صراحت از رؤیت اعمال توسط خداوند، رسولrو مؤمنین سخن می گوید. در بحث رؤیت خداوند بحث چالش انگیز مطرحی نیست؛ اما در چگونگی و معنای" رؤیت" توسط رسولr و مؤمنین، و همچنین مصداق "مؤمنین" در آیه بین مفسران، اختلاف نظر و چالش مشاهده می شود. این نوشتار در مقام بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران امامیه و عامه، با إرائه ی نکات اشتراک و افتراق فریقین، به این نتیجه رسید که دیدگاه امامیه، دارای مبانی و تحلیل است بدین بیان که به اعتبار قائل شدن عصمت پیامبرانu و امامانu و بحث ولایت باطنی به همراه ادله ی قرآنی، روایی و عقلی، محذوری در تفسیر آیه ندارد، اما اغلب مفسران عامه به علت عدم اعتقاد به مبانی فوق، به صورت سطحی از تفسیر آیه گذشته، تفسیر قاطع و درخوری إرائه ننموده اند.
۵۷۶.

A comparative study of the word "Ghanmatm" in verse 41 of Surah Anfal From the perspective of Shiite and Sunni commentators(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 53 - 65

کلید واژه ها: Jurisprudence Khums spoils Sunnis Shiites

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۹۴
The obligation of khums, which is understood from verse 41 of Surah Anfal, is a difference of opinion among the scholars of the two sects in some aspects, such as the meaning and scope of the word booty, from the branches of Islam and the common denominator of all Muslims. Shiite scholars, citing the absoluteness of the word booty and emphatic words and the word "I am the object" in the verses and hadiths of the Infallibles (peace be upon them), call booty any benefit that man obtains. The Sunni scholars also, since there is no restriction in its original meaning and by quoting the word "I am an object" and the narrations of the Prophet (peace and blessings of Allaah be upon him), have interpreted the word booty in everything that a person obtains. But for customary reasons they consider it bound to spoils of war, because the narrations of the Prophet (peace be upon him) which stated only the division of spoils, never indicate the monopoly of khums on spoils of war and the interpretation of spoils to spoils of war by the followers. Most are the result of their ijtihad.This article tries to study the word "booty" from the perspective of Shiite and Sunni scholars by using the library and analytical-descriptive method in order to reveal the reasons for the scholars' disagreement.
۵۷۷.

تفسیر ساختاری سوره «صفّ» و جایگاه شناسی انقلاب اسلامی ایران بر پایه آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ ۱۵۸-۱۳۱

کلید واژه ها: سوره صفّ نور الله انصار الله ساختار سوره انقلاب اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۱۱۵
پژوهشگرانی که به مطالعه ساختاری سوره صفّ پرداخته اند، محور آیات سوره را «جهاد در راه خدا» یا برخی از اصول دین دانسته اند. اگرچه این مفاهیم کلان در سوره مورد اشاره قرار گرفته اند، اما موضوع اختصاصی و سبب تباین آن از دیگر سور قرآن را روشن نمی سازند. روش این پژوهش، چینش زمانی وقایع مطرح شده در سوره صفّ، با نگاه ساختاری به آیات آن است. محور سوره در این نگاه، پیشبرد برنامه ارتقائی خداوند در پهنه ای عظیم و رشد جامعه ای از مؤمنان در مسیر ظهور امام زمان (عج) است. تحقّق این برنامه نظام مند و دقیق با تام نمودن «نورُ الله» و ارسال دو مرسوله ارزشمند «الهدی» و «دین الحق»، در ذیل وجود رسول الله (ص) صورت می پذیرد. در میان جوامع امّت رسول خدا (ص)، رویدادهای تاریخ انقلاب اسلامی ایران از هم خوانی قابل تأمّلی با وقایع مطرح شده در آیات پایانی سوره صف برخوردار است. تبیین قرآنی از انقلاب اسلامی ایران، می تواند مبنایی قابل اتّکا برای درک «ماهیت» و «آینده» این انقلاب فراهم نماید.
۵۷۸.

نقد و ارزیابی هرمنوتیک فلسفی گادامر براساس معیارهای ناظر به مفسر با تأکید بر دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 7 - 30

کلید واژه ها: رویکرد ناظر به مفسر هرمنوتیک فلسفی گادامر علامه طباطبایی (ره) معیار درونی فهم معیار بیرونی فهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۱۳
پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سؤال است که هرمنوتیک فلسفی گادامر چگونه براساس معیارهای ناظر به مفسر قابل نقد و ارزیابی است. این نقد و ارزیابی با روش توصیفی - تحلیلی و با تأکید بر دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی صورت می گیرد. بررسی این مسئله حکایت از آن دارد که هرمنوتیک فلسفی گادامر، یکی از سبک های مختلف دانش فرایند فهم متن است که با محور قرار دادن ماهیت فهم متن (مثلاً متون مقدس) و با همانی دانستن نگرش مؤلف و مفسر، معیارهایی چون پیش داوری و تاریخ مندی در فهم، دوره پایان ناپذیر از فراینده فهم متن را ایجاد کرده و با دادن اختیار تام به مفسر موجب کثرت گرایی از فهم متن و درواقع تفسیر به رأی شده است. این دیدگاه را می توان با توجه به دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی نقد کرد. ایشان با ارائه معیارهایی چون داوری و استنطاق عادلانه، دوری از علائق و پیش دانسته های مفسر در فهم متن، نقش و مراد مؤلف را از میان نبرده است؛ ازاین رو موجب گسترش کمّی و کیفی فهم از متن (متون مقدس) و کارآمدی و عدم تفسیر به رأی و تحمیل سلائق و نظریات مفسر بر متن شده است.
۵۷۹.

دیدگاه انتقادی علامه طباطبائی در لغت شناسی المفردات راغب مورد مطالعه: سوره های مائده و انعام

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 99 - 118

کلید واژه ها: قرآن تفسیر المیزان علامه طباطبایی مفردات راغب اصفهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۸۷
یکی از منابع مهم و مورد نیاز مفسران در تفسیر آیات قرآن ، کتاب های لغت است و می توان از میان کتاب های لغت سده چهارم هجری ، به کتاب ارزشمند مفردات راغب اصفهانی; اشاره نمودکه همواره مورد توجه مفسرانی همچون علامه طباطبائی 1 قرار گرفته است. این جستار برآن است تا به بررسی آراء و نظرات علامه طباطبائی1 نسبت به گفته راغب اصفهانی ; در واژگان َولیّ ، عَصم ، قهر ، وجه، إجتباء ،صنم و مشتقات آن در سوره های مبارک مائده و أنعام به روشی توصیفی – تحلیلی و به وسیله ی گرد آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بپردازد. ایشان در بهره گیری از این منبع در ذیل تفسیر برخی از آیات ابتدا معنای ارائه شده واژه توسط راغب اصفهانی ;را به طور کامل شرح داده است و در پاره ای از واژه ها نظرات راغب اصفهانی ; را نپذیرفته و نهایتاً اصلاح و نقد ،تکمیل وبه شرح کامل واژه مبادرت نموده است .
۵۸۰.

بررسی ویژگی های معجزه از دیدگاه قرآن و تطبیق آن با قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 243 - 277

کلید واژه ها: قرآن کریم معجزه پیامبر اکرم (ص) پیامبران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴ تعداد دانلود : ۷۳
بیشتر پژوهشگران مسلمان معتقدند قرآن کریم مهم ترین و جاودانه ترین معجزه پیامبر مکرم اسلام (ص) است. معجزه در اصطلاح علمای اسلام بر هر امر خارق العاده ای اطلاق می شود که توسط مدعی منصب الهی ارائه می شود و همراه با تحدی و سالم از معارضه است. البته باید توجه داشت که در قرآن، واژه معجزه (یا سایر مشتقات آن) در معنای اصطلاحی آن به کار نرفته است؛ لذا ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا معجزه خواندن قرآن صحیح است؟ با تأکید بر این مطلب، در این پژوهش برای پاسخ به این سؤال به روش توصیفی - تحلیلی، اسامی، اوصاف، ویژگی ها و هدف هایی که قرآن برای کارهای خارق العاده انبیا بیان داشته است، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که تمام این اوصاف و ویژگی ها، بر قرآن نیز قابل انطباق است. لذا این نتیجه حاصل شد: از منظر قرآن همان طور که معجزه خواندن کارهای خارق العاده انبیا صحیح است، معجزه پنداشتن قرآن نیز درست است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان