مدیریت دولتی

هدف: پژوهش پیش رو با هدف بررسی و واکاوی کوچک سازی دولت طی سال های پس از انقلاب اسلامی ایران و اجرای برنامه های کوچک سازی دولت در عمل و نتایج آن اجرا شده است. روش: روش پژوهش حاضر کیفی است و با رویکرد تجزیه وتحلیل (تم) مضمون اجرا شده است. اطلاعات آن از طریق مصاحبه جمع آوری شده است. مشارکت کنندگان در مصاحبه با روش نمونه گیری هدفمند گلوله برفی و از 3 دسته مجزا انتخاب شدند، این دسته ها عبارت اند از: 1. منتصبان عالی سیاسی (وزرا و معاونان وزرا)؛ 2. منتخبان عالی سیاست گذار (نمایندگان مجلس)؛ 3. مدیران دولتی (مدیرکل و...). در مجموع با 34 نفر مصاحبه انجام شد. یافته ها: نتایج تحلیل مضمون مصاحبه ها نشان داد که اجرای کوچک سازی در ایران بر اساس 6 حالت (تم) اصلی نمود یافته است: 1. ایجاد بوروکراسی پنهان و در سایه؛ 2. ایجاد سازمان های شبه دولتی (خصولتی)؛ 3. ایجاد شرکت های وابسته دولتی؛ 4. تملک دولتی؛ 5. ادغام سازی سازمان ها؛ 6. مکانیزه سازی در ارائه خدمات دولتی. چهار حالت اول نشان دهنده روندی مغایر با نتایج مورد انتظار و اجرای غیرمؤثر کوچک سازی در ایران است و فقط دو حالت آخر تا حدی با هدف کوچک سازی در جهت افزایش کارایی و چابک سازی دولت در ایران مطابقت دارد. نتیجه گیری: تجربه کوچک سازی در ایران نشان می دهد که بدون ایجاد زمینه های لازم، اقدام های انجام شده برای کشور نتایج مثبتی به بار نیاورده است؛ زیرا نه تنها مشکلات نظام حکمرانی کشور را کاهش نداده است، بلکه به دلیل انحراف هایی که بیان خواهد شد، بحران های بزرگ تری را برای کشور به همراه آورده است. در عمل، اهداف کوچک سازی، یعنی افزایش کارآمدی، چابک سازی و کاهش هزینه های جاری دولت را محقق نساخته و متناظر با یافته های پژوهش، حتی در مواقعی باعث تشدید این کژ کارکردها نیز شده است.

هدف: هدف این پژوهش، پیشنهاد مداخله خط مشی به نهادهای مسئول، به منظور پیشگیری از انتشار ویروس کروناست. پاندمی کووید 19 اثرگذارترین بیماری از ابتدای سال 2020 است که علاوه بر مرگ ومیر بسیار، اثرهای اقتصادی و اجتماعی زیادی نیز در پی داشته است. پژوهشگران بسیاری برای درمان و تهیه واکسن آن تلاش می کنند؛ اما یکی از اقدام های اساسی، پیشگیری از آن است؛ زیرا پیشگیری سریع ترین راه کاهش مرگ ومیر و تبعات منفی آن محسوب می شود. روش: با حداکثر استفاده از داده های حداقلی در کشور و در نظرگرفتن قواعد جدید حاکم بر رفتار این ویروس، از رویکرد خط مشی گذاری شواهدمحور و مدل سازی عامل مبنا استفاده شده است که چهار مرحله ساخت شبیه ساز، کالیبره کردن آن، اعتبارسنجی و استفاده از آن برای تخمین چگونگی تکامل بیماری همه گیر را شامل می شود. یافته ها: به منظور تعیین عوامل اصلی مؤثر بر پیشگیری، چهار سناریو سیاستی، شامل قرنطینه عمومی، عدم مداخله، مداخله منفعل و مداخله هوشمند بررسی شد. در شبیه سازی سناریوهای سیاستی، عامل های میزان حرکت و میزان سرایت، به نسبت تغییر می کند. نتایج شبیه سازی نشان داد که کاهش 50درصدی میزان حرکت، کاهش بیش از ۸۰ درصد تعداد مبتلایان را در پی خواهد داشت و کاهش ۱۰درصد سرایت در قالب مداخله هوشمند، به کاهش 30 درصدی تعداد مبتلایان منجر خواهد شد. نتیجه گیری: در نهایت، دو عامل میزان حرکت و میزان سرایت، به عنوان عوامل مهم انتشار ویروس کرونا شناسایی شد. از این رو، پیشنهاد می شود که نهادهای مسئول برای کاهش سریع تر میزان شیوع کرونا، بر طراحی مداخله هوشمند مرتبط با کاهش این دو عامل تمرکز کنند.

هدف: جهت دهی به پژوهش و تغییر رویکرد، مسئله و موضوع آن، غایتی است که مجموعه وسیعی از کنشگران دولتی و غیردولتی، اعم از بخش صنعت، خصوصی و گروه های اجتماعی در پی آن هستند؛ اما این جهت دهی و به تعبیر دقیق تر، حکمرانی پژوهش چگونه امکان پذیر است؟ مقاله حاضر برای پاسخ به این سؤال و سؤال های مشابه آن اجرا شده است. روش: مقاله حاضر از نوع مروری است و پژوهشگران بر اساس انواع 16 گانه مرور ادبیات، شیوه مرور روایتی را در پیش گرفته اند. بدین منظور، مبتنی بر دانش قبلی و جست وجوها ادبیات موجود در عرصه حکمرانی پژوهش، تحلیل و در سه دسته ماهیت، گستره و ابزارهای حکمرانی پژوهش طبقه بندی شد. یافته ها: مبتنی بر شبکه مضامین و تحلیل های حاصل از ادبیات، جوهره حکمرانی و پس از آن حکمرانی پژوهش، به عنوان «ساخت و اعمال اقتدار روی کنشگران وابسته متقابل» تبیین شد. بر اساس بینش به دست آمده، گستره ادبیات موجود در عرصه حکمرانی پژوهش، در دو بخش رویکردهای کلان و خُرد طبقه بندی شد. ویژگی های منحصربه فرد عالم پژوهش (به ویژه نقش برجسته سطح خرد، یعنی پژوهشگران در نظام علم) خردمایه نقد دو رویکرد شد که به تلفیق رویکردها و ارائه جعبه ابزار حکمرانی پژوهش انجامید. نتیجه گیری: مبتنی بر جوهره حکمرانی و تلفیق رویکردها و با توجه به ویژگی منحصربه فرد نظام علم، جعبه ابزار حکمرانی پژوهش برای تغییر موقعیت تصمیم گیری پژوهشگران یا تفسیر ایشان از آن موقعیت ها، مشتمل بر 4 سبک ارائه شد که عبارت است از: وادار کردن پژوهشگران، تجهیز کردن (یا نکردن) پژوهشگران، تشویق پژوهشگران و پیشنهاد بازتفسیر موقعیت برای پژوهشگران. در راستای فهم و به کارگیری دقیق این ابزارها، واسطه گری ویژگی های معرفتی حوزه ها/رشته های مختلف در این اثرگذاری و همچنین، واکنش های ممکن پژوهشگران به این ابزارها نیز بررسی شد.

هدف: این پژوهش با هدف بررسی تأثیر کیفیت فرایند های هیئت مدیره بر عملکرد نقش های هیئت مدیره شرکت های دولتی اجرا شده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نوع تحقیقات توصیفی است که به صورت پیمایش اجرا شده است. نمونه گیری پژوهش، بر اساس نمونه گیری در دسترس بود که از میان 543 شرکت دولتی، 127 شرکت برای بررسی انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. برای اندازه گیری «تعارض شناختی» هیئت مدیره، از پرسش نامه چینگ هوآت (2004)، برای سنجش فرایندهای «انسجام هیئت مدیره»، «هنجارهای تلاش» و «به کارگیری مهارت ها و دانش»، سه پرسش نامه با لحاظ کردن پرسش نامه های تحقیقات پیشین و اِعمال نظر خبرگان طراحی شد. همچنین، برای ارزیابی «عملکرد نقش های هیئت مدیره» از پرسش نامه اصلاح شده ماگوبیا (2016) استفاده شد.یافته ها: عملکرد نقش های هیئت مدیره، به طور معناداری از طریق کیفیت فرایندهای گروهی تصمیم گیری هیئت مدیره تحت تأثیر قرار می گیرد. همچنین، مشخص شد که بین فرایندهای هیئت مدیره روابط علّی معنادار و قوی برقرار است. افزون بر این، تعارض شناختی و انسجام هیئت مدیره به طور غیرمستقیم و به واسطه دو فرایند هنجارهای تلاش و به کارگیری مهارت ها و دانش، بر عملکرد نقش های هیئت مدیره تأثیر مثبت و معنادار دارند. از سوی دیگر، هنجارهای تلاش، فقط به طور غیرمستقیم و به واسطه فرایند به کارگیری مهارت ها و دانش بر عملکرد نقش استراتژیک هیئت مدیره تأثیر مثبت و معنادار می گذارد، در حالی که هنجارهای تلاش، هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم بر عملکرد دو نقش کنترل و تأمین منابع و خدمات تأثیر مثبت و معنادار دارد. بر اساس نتایج آزمون فرضیه های پژوهش، فرایند به کارگیری مهارت ها و دانش، بیشترین تأثیر را بر عملکرد هر یک از نقش های هیئت مدیره می گذارد.نتیجه گیری: این پژوهش با آشکار ساختن زوایای جدیدی از رفتار عملکردی اعضای هیئت مدیره، بر ضرورت بازنگری و اصلاح رفتار مدیران در سطح فردی و گروهی در اتاق هیئت مدیره تأکید می کند.

  هدف: هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر مقایسه اجتماعی بر بازخورپذیری کارکنان با میانجیگری ادراک عدالت در بخش دولتی (شرکت نفت پارس) است. روش: پژوهش حاضر از نوع کمّی و کاربردی است. جامعه آماری آن، کارکنان پالایشگاه شرکت نفت پارس در سطوح کارشناس به بالا با تعداد 220 نفر بود که از بین آنها، 132 نفر با روش نمونه گیری احتمالی ساده و بر اساس فرمول کوکران در سطح اطمینان 95درصد برای نمونه انتخاب شد. داده ها از دو روش کتابخانه ای و میدانی (پرسش نامه) جمع آوری شدند و تحلیل آنها با استفاده از آزمون هم بستگی پیرسون، تحلیل معادلات ساختاری و روش بارون و کنی، در دو نرم افزار اس پی اس اس و اسمارت پی ال اس3 انجام شد. یافته ها: طبق نتایج به دست آمده، مقایسه اجتماعی و امتیاز ارزیابی عملکرد بر بازخورپذیری کارکنان تأثیر معناداری دارند. اثر میانجیگری ادراک عدالت در رابطه مقایسه اجتماعی بر بازخوردپذیری معنادار و قوی بود؛ اما در رابطه بین امتیاز ارزیابی عملکرد بر بازخوردپذیری، این اثر معنادار و جزئی گزارش شد. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد مقایسه اجتماعی در افرادی که امتیاز ارزیابی، سطح تحصیلی و شغلی بالاتری دارند، بیشتر است و این افراد به امتیاز خود حساس ترند، از این رو، تعامل بیشتر و ارائه بازخورهای عینی مبتنی بر شواهد، برای پذیرش بازخور، به ویژه در این گروه اهمیت بیشتری دارد. در واقع، ارتباط نمره های ارزیابی عملکرد با ادراک عدالت و بازخورپذیری، نوآوری این پژوهش محسوب می شود. از سوی دیگر، در نتایج عینی به دست آمده از ارزیابی عملکرد، تأکید بر اهداف توسعه ای مدیریت عملکرد نیز بسیار تأثیرگذار است. افزون بر این، ویژگی های شخصیتی کارکنان بر فرایند مقایسه اجتماعی و ادراک عدالت و در نتیجه پذیرش بازخور مؤثر است، از این رو، شناسایی دقیق ویژگی های افراد و ارائه بازخور متناسب با پروفایل شخصیتی و نیازهای افراد، در پذیرش بازخور بسیار حائز اهمیت است.

هدف: موفقیت یا شکست هر خط مشی در مرحله پیاده سازی رقم می خورد؛ چرا که این مرحله، محل تلاقی خط مشی ها با یکایک کنشگران است. از این رو هدف این پژوهش، بررسی چگونگی وضع خط مشی ها در عمل است.روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش مرور روایتی انجام شده است. برای یافتن منابع مرتبط، کلمات کلیدی «Implementation of educational policy»، «Operating the educational policy» و «policy enactment» از سال 1990 تا 2020 در پایگاه های اطلاعاتی«Taylor & Francis »، «sage»، «Scopus»، «Emerald» و «Science Direct» جست وجو شد. در مرحله نخست،280 منبع جمع آوری شد. پس از مطالعه اولیه و یافته های گوگل اسکولار مشخص شد که استفن جی بال پُراستنادترین فرد در حوزه خط مشی آموزشی است و از سال 2008 تا 2012 در زمینه وضع خط مشی نظریه پردازی کرده است. بنابراین، وضع خط مشی به عنوان مبنای نظری این پژوهش انتخاب شد. در مرحله دوم، 72 منبع مرتبط با وضع خط مشی انتخاب و بررسی شد. در مرحله سوم، برای بررسی دقیق تر، 9 منبع انتخاب و بقیه حذف شدند.یافته ها: برای جمع بندی یافته ها از طبقه بندی موضوعی استفاده شد. یافته ها در شش گروه موضوعیِ خط مشی، وضع خط مشی، تدقیق بافتار، کنشگران خط مشی، تولیدهای گفتمانی و مدلی برای تأمل در وضع خط مشی قرار گرفت.نتیجه گیری: خط مشی ها فراتر از آن هستند که به صورت صفرویک اجرا شوند. آنها از طریق کنشگران مختلف در بافتارهای متفاوت و به صورت پیچیده وضع می شوند. نظریه وضع خط مشی، بیشتر رویکردی عملگرایانه دارد و می تواند به رهبران آموزشی در وضع و حتی عدم وضع خط مشی ها کمک کند.

هدف: هدف پژوهش حاضر، استخراج روشی است که بتواند به هم سو کردن اقدام های منابع انسانی و استراتژی سازمان کمک کند. به همین منظور، بعد از مرور ادبیات پژوهش، روشی برای هم سویی استراتژیک منابع انسانی پیشنهاد و برای نمونه، در سازمانی پیاده سازی شد تا کاربردی بودن آن در محیط واقعی سازمان ها بررسی شود. روش: با توجه به هدف پژوهش، مطالعه موردی مدنظر قرار گرفت. داده ها متناسب با روش پیشنهادی در پنج مرحله گردآوری و تحلیل شدند. در مرحله نخست، برای مشخص کردن استراتژی سازمان، از مطالعه مستندات و تکنیک تحلیل تِم بهره برده شد و در مرحله دوم، قابلیت های سازمانی از طریق مصاحبه با 7 نفر از خبرگان مشخص شد. در مرحله سوم، فرایندهای استراتژیک و مشاغل استراتژیکِ متناظر با هر قابلیت نیز طی مصاحبه با 2 نفر از خبرگان و مطالعه روش ها و دستورالعمل های سازمان شناسایی شد. برای تعریف نیم رُخ شایستگی مشاغل استراتژیک، در مرحله چهارم از روش دیکوم استفاده شد. در نهایت، برای بررسی وضعیت اقدام های منابع انسانی سازمان، روش ها و دستورالعمل های منابع انسانی مطالعه و گزینه های تصمیم مرتبط با هر یک از اقدام ها با توجه به استراتژی سازمان مشخص شد. یافته ها: یافته های مراحل بیان شده در روش پیشنهادی هم سویی استراتژیک نشان می دهد که تأکید سازمان بر استراتژی های توسعه محصول، توسعه بازار و ارتقا و تثبیت کیفیت است. بر این اساس، 11 قابلیت سازمانی و 6 گروه شغل استراتژیک مشخص شد. سپس با توجه به نیم رخ شایستگی ها، وضعیت اقدام های منابع انسانی تحلیل شد. بر اساس این یافته ها، پیاده سازی تمام مراحل روش پیشنهادی هم سویی منابع انسانی، در سازمان امکان پذیر است و به سازمان کمک می کند تا اقدام های منابع انسانی خود را با استراتژی هم سو کند. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، قابلیت کاربرد روش پیشنهادی برای هم سویی استراتژیک منابع انسانی در سازمان ها تأیید شد . این روش به متخصصان منابع انسانی کمک می کند تا گام به گام اقدام های منابع انسانی را به گونه ای طراحی کنند که از استراتژی سازمان پشتیبانی کند.