اکبر شریعت نیا

هدف: این پژوهش با هدف بررسی تأثیر کیفیت فرایند های هیئت مدیره بر عملکرد نقش های هیئت مدیره شرکت های دولتی اجرا شده است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نوع تحقیقات توصیفی است که به صورت پیمایش اجرا شده است. نمونه گیری پژوهش، بر اساس نمونه گیری در دسترس بود که از میان 543 شرکت دولتی، 127 شرکت برای بررسی انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. برای اندازه گیری «تعارض شناختی» هیئت مدیره، از پرسش نامه چینگ هوآت (2004)، برای سنجش فرایندهای «انسجام هیئت مدیره»، «هنجارهای تلاش» و «به کارگیری مهارت ها و دانش»، سه پرسش نامه با لحاظ کردن پرسش نامه های تحقیقات پیشین و اِعمال نظر خبرگان طراحی شد. همچنین، برای ارزیابی «عملکرد نقش های هیئت مدیره» از پرسش نامه اصلاح شده ماگوبیا (2016) استفاده شد.یافته ها: عملکرد نقش های هیئت مدیره، به طور معناداری از طریق کیفیت فرایندهای گروهی تصمیم گیری هیئت مدیره تحت تأثیر قرار می گیرد. همچنین، مشخص شد که بین فرایندهای هیئت مدیره روابط علّی معنادار و قوی برقرار است. افزون بر این، تعارض شناختی و انسجام هیئت مدیره به طور غیرمستقیم و به واسطه دو فرایند هنجارهای تلاش و به کارگیری مهارت ها و دانش، بر عملکرد نقش های هیئت مدیره تأثیر مثبت و معنادار دارند. از سوی دیگر، هنجارهای تلاش، فقط به طور غیرمستقیم و به واسطه فرایند به کارگیری مهارت ها و دانش بر عملکرد نقش استراتژیک هیئت مدیره تأثیر مثبت و معنادار می گذارد، در حالی که هنجارهای تلاش، هم به طور مستقیم و هم غیرمستقیم بر عملکرد دو نقش کنترل و تأمین منابع و خدمات تأثیر مثبت و معنادار دارد. بر اساس نتایج آزمون فرضیه های پژوهش، فرایند به کارگیری مهارت ها و دانش، بیشترین تأثیر را بر عملکرد هر یک از نقش های هیئت مدیره می گذارد.نتیجه گیری: این پژوهش با آشکار ساختن زوایای جدیدی از رفتار عملکردی اعضای هیئت مدیره، بر ضرورت بازنگری و اصلاح رفتار مدیران در سطح فردی و گروهی در اتاق هیئت مدیره تأکید می کند.

یکی از پرچالش ترین موضوع ها در حوزه حاکمیت شرکتی، کاهش هزینه نمایندگی مدیران در هیئت مدیره شرکت های دولتی است. از این نظر، پژوهش حاضر نقش تعدیل گری محرک های هیئت مدیره (جبران خدمات مالی، وابستگی هیئت مدیره به مدیرعامل، و وابستگی هیئت مدیره به دولت) را بر رابطه بین سرمایه فکری هیئت مدیره و عملکرد نقش های هیئت مدیره (راهبردی، کنترل، و تامین منابع و خدمات) در شرکت های دولتی بررسی می کند. از میان 127 شرکت دولتی، با ابزار پرسش نامه و مد لسازی معادله های ساختاری، یافته های این پژوهش نشان می دهد که سرمایه فکری هیئت مدیره بر عملکرد هر یک از نقش های هیئت مدیره اثر مثبت و معنادار دارد. آزمون متغیرهای تعدیل گر نشان می دهد که جبران خدمات مالی نمی تواند اثر سرمایه فکری هیئت مدیره را بر عملکرد نقش های هیئت مدیره تعدیل کند. از سوی دیگر، میزان وابستگی اعضای هیئت مدیره به مدیرعامل اثر سرمایه فکری هیئت مدیره را بر عملکرد نقش راهبردی هیئت مدیره به شکل مثبت و معناداری تعدیل می کند. همچنین، میزان وابستگی اعضای هیئت مدیره به دولت اثر سرمایه فکری هیئت مدیره را بر عملکرد نقش کنترل هیئت مدیره به طور منفی و معنادار تعدیل می کند.

فرسودگی شغلی، یکی از عوامل اساسی در کاهش کارایی، از دست رفتن نیروی انسانی و ایجاد ع وارض جسمی و روانی به ویژه در حرفه های خدمات انسانی به حساب می آید. هدف مطالعه حاضر دستیابی به درک عمیق تری از رابطه استرس شغلی با فرسودگی شغلی با ملاحظه نقش تأثیرگذار احساس تنهایی کاری و گرایش به کارآفرینی مدیران وزارت دادگستری است. جامعه آماری این پژوهش شامل 300 نفر از مدیران عالی، میانی و عملیاتی وزارت دادگستری است که با استناد به جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 169 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. در این مطالعه برای اندازه گیری متغیرها از چهار پرسشنامه معتبر استفاده شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات جمع آوری شده از مدل سازی معادلات ساختاری از نرم افزار Lisrel استفاده شد. نتایج تحلیل آماری پژوهش نشان می دهد که استرس شغلی به عنوان عامل پیش بینی کننده قوی برای فرسودگی شغلی مدیران وزارت دادگستری تأئید شده است . همچنین بر اساس این یافته ها احساس تنهایی نقش میانجی معناداری در رابطه میان استرس شغلی و فرسودگی شغلی مدیران دارد. از طرف دیگر، گرایش به کارآفرینی توانسته است اثر استرس شغلی بر فرسودگی شغلی مدیران وزارت دادگستری را به طور منفی تعدیل کند. این یافته ها را می توان آغازی برای پژوهش های آینده با هدف مطالعه تأثیر سایر عوامل روانشناسی سازمانی و تجربه کارآفرینانه بر فرسودگی شغلی مدیران دانست. با توجه با یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که با توانمندسازی روانی مدیران در سطوح مختلف وزارت دادگستری به عنوان یک نهاد پرتنش و تقویت ویژگی های کارآفرینانه در آن ها می توان مانع از فرسودگی شغلی، کاهش عملکرد و دل زدگی آن ها شد.

چرخه دمینگ یکی از اصطلاحات رایج مدیریتی در بحث بهبود مستمر است که دانشمندان زیادی آن را مورد مطالعه و بررسی قرار داده اند. بر اساس این چرخه سازمانها بایستی مراحل مختلفی را جهت بهبود مستمر طی نمایند؛ بنابراین مدیران به عنوان اصلی ترین محرکان این چرخه می توانند بر اساس توانمندیهای خود این چرخه را با سرعتهای متفاوتی در بازه سکون تا گردش مستمر به حرکت در آورند، در این راستا مطالعه حاضر با هدف توسعه یک مدل فرآیندی و عینی بر اساس تحلیل پوششی داده ها جهت ارزیابی عملکرد رفتاری 20 موسسه آموزش عالی استان خراسان شمالی انجام شده است. از نوآوری این تحقیق طبقه بندی موسسات آموزش عالی در مراحل مختلف چرخه دمینگ به موسسات برنامه گرا، عمل گرا، کنترل گرا و بازخورد گرا (نتیجه محور) می باشد. نتایج این تحقیق علاوه بر مشخص کردن کارائی هر موسسه آموزش عالی می تواند با ایجاد سازمان مجازی به عنوان مبنائی جهت مدیریت در چرخه حیاتی دمینگ طراحی نماید. در تحلیل پوششی داده ها برای هر یک از واحدهای ناکارا تعدادی از واحدهای کارا به عنوان مرجع به همراه ضریبی برای مشخص کردن میزان تاثیر گذاری آن ها تعیین و معرفی می شود. به عنوان مثال موسسه آموزشی FH برای آنکه بتواند از سازمان های کارا در فرآیند برنامه ریزی خود الگوبرداری بنماید مدل تحلیل پوششی داده ها دو سازمان JD با ضریب 0.13 و سازمان RS با ضریب 3.0 را پیشنهاد می کند؛ بنابراین موسسات می توانند به طور مجزا در مراحل چرخه دمینگ از سازمان ها مختلف الگوبرداری نمایند.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر ویژگی های ساختاری هیئت مدیره بر کیفیت فرایندهای هیئت مدیره شرکت های دولتی انجام شده و در آن اندازه، استقلال، ساختار رهبری و تنوع هیئت مدیره به عنوان سازوکارهای مطرح در حاکمیت شرکتی مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، نفوذ دولتمردان به عنوان شاخصی جدید در تهدید استقلال هیئت مدیره شرکت های دولتی نیز مورد بررسی قرار گرفت. به دلیل محدودیت همکاری شرکت های دولتی از حیث محرمانگی اطلاعات، نمونه گیری تحقیق بر اساس نمونه گیریِ در دسترس انجام شد و از میان 265 شرکت دولتی، 127 شرکت مورد مطالعه قرار گرفت. برای اندازه گیری تعارض شناختی هیئت مدیره، از پرسشنامه معتبر تعارض شناختی چینگ هوآت (2004)، و برای سنجش فرایندهای «انسجام هیئت مدیره»، «هنجارهای تلاش» و «بکارگیری مهارت ها و دانش»، سه پرسشنامه محقق ساخته با لحاظ پرسشنامه های تحقیقات پیشین و نظر خبرگان طراحی شد. علاوه بر این برای تحلیل داده ها، از مدل معادلات ساختاری (SEM) با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که فرایندهای گروهی تصمیم گیری هیئت مدیره شرکت های دولتی، با بزرگی هیئت مدیره تحت تأثیر قرار می گیرد؛ به عبارت دقیق تر، اندازه هیئت مدیره بر سه فرایندِ انسجام، هنجارهای تلاش و بکارگیری مهارت ها و دانش هیئت مدیره تأثیر منفی گذاشته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد هم زمانی نقش مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره می تواند فرایند بکارگیری مهارت ها و دانش را تقویت کند. همچنین مشاهده شد که تنوع هیئت مدیره با سه شاخص تنوع «سنی»، «رشته تحصیلی اعضا» و «زمینه تخصصی حرفه ای» بر تمامی فرایندهای هیئت مدیره تأثیر قوی داشته است. با توجه به نتایج این پژوهش، اثر شاخص تنوع سنی با بار عاملی منفی و اثر دو شاخص تنوع رشته تحصیلی و زمینه تخصصی حرفه ای با بار عاملی مثبت تأیید شد.