محمد حق شناس گرگابی

هدف: پژوهش پیش رو با هدف بررسی و واکاوی کوچک سازی دولت طی سال های پس از انقلاب اسلامی ایران و اجرای برنامه های کوچک سازی دولت در عمل و نتایج آن اجرا شده است. روش: روش پژوهش حاضر کیفی است و با رویکرد تجزیه وتحلیل (تم) مضمون اجرا شده است. اطلاعات آن از طریق مصاحبه جمع آوری شده است. مشارکت کنندگان در مصاحبه با روش نمونه گیری هدفمند گلوله برفی و از 3 دسته مجزا انتخاب شدند، این دسته ها عبارت اند از: 1. منتصبان عالی سیاسی (وزرا و معاونان وزرا)؛ 2. منتخبان عالی سیاست گذار (نمایندگان مجلس)؛ 3. مدیران دولتی (مدیرکل و...). در مجموع با 34 نفر مصاحبه انجام شد. یافته ها: نتایج تحلیل مضمون مصاحبه ها نشان داد که اجرای کوچک سازی در ایران بر اساس 6 حالت (تم) اصلی نمود یافته است: 1. ایجاد بوروکراسی پنهان و در سایه؛ 2. ایجاد سازمان های شبه دولتی (خصولتی)؛ 3. ایجاد شرکت های وابسته دولتی؛ 4. تملک دولتی؛ 5. ادغام سازی سازمان ها؛ 6. مکانیزه سازی در ارائه خدمات دولتی. چهار حالت اول نشان دهنده روندی مغایر با نتایج مورد انتظار و اجرای غیرمؤثر کوچک سازی در ایران است و فقط دو حالت آخر تا حدی با هدف کوچک سازی در جهت افزایش کارایی و چابک سازی دولت در ایران مطابقت دارد. نتیجه گیری: تجربه کوچک سازی در ایران نشان می دهد که بدون ایجاد زمینه های لازم، اقدام های انجام شده برای کشور نتایج مثبتی به بار نیاورده است؛ زیرا نه تنها مشکلات نظام حکمرانی کشور را کاهش نداده است، بلکه به دلیل انحراف هایی که بیان خواهد شد، بحران های بزرگ تری را برای کشور به همراه آورده است. در عمل، اهداف کوچک سازی، یعنی افزایش کارآمدی، چابک سازی و کاهش هزینه های جاری دولت را محقق نساخته و متناظر با یافته های پژوهش، حتی در مواقعی باعث تشدید این کژ کارکردها نیز شده است.

هدف از این پژوهش ضمن تبیین ماهیت جهاد اقتصادی و نقشی مهم و تاثیرگذار بسیج در جهاداقتصادی (به واسطه ظرفیت-های مردمی بسیج)، تدوین الگوی توانمند سازی بسیج در مسیر توسعه جهاد اقتصادی می باشد. در پژوهش حاضر، با استفاده از دو ابزار مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه، به جمع آوری داده ها پرداخته شد. جامعه آماری مورد نظر تحقیق پیش رو، اعضای بسیج می باشند که مبتنی بر رویکرد اشباع نظری، 26 مصاحبه با اساتید بسیجی در دو حوزه ی مدیریت و اقتصاد، صورت گرفته است. داده های خام حاصل از مراحل تحقیق، با استفاده از روش تحلیل تم، کدگذاری و دسته بندی مفهومی شدند و در نهایت، الگوی توانمندسازی بسیج در مسیر توسعه جهاد اقتصادی تدوین گردید. این مدل شامل سه راهبرد اصلی (توانمندسازی زمینه ای ، توانمندسازی سازمانی ، توانمندسازی انسانی) و 6 راهکار (تحول خط مشی دولتی، تحول حقوقی- قانونی، بستر سازی اجتماعی، تحول زیربنایی، تحول ساختاری، نقش حمایتی - ترویجی) می باشد، که هر یک از این راهکارها خود مشمول مجموعه ای از برنامه های اجرایی می باشند. با به کارگیری و پیاده سازی مدل فوق، می توان گامی بزرگ در جهت توانمندسازی بسیج برداشت که اثرات آن، رشد و توسعه جهاداقتصادی و خودکفایی کشور خواهد بود.

این پژوهش به بررسی رابطه سیاست اداره در کشور ایران به صورت مورد مطالعه در دولت دهم (1392-1388) پرداخته است و با استفاده از تحلیل مضمون مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 25 نفر از منتخبان سیاسی مجلس، مدیران دولتی زیرمجموعه قوه مجریه و افرادی که هر دو نقش را تجربه کرده اند با استفاده از انتخاب مشارکت کنندگان به روش گلوله برفی به نتایجی دست یافت. نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه سیاست و اداره در ایران در شرایط خاصی قرار دارد به نحوی که منتخبان سیاسی با دخالت های خود در عزل و نصب ها و تخصیص بودجه و توزیع رفاه عمومی در حرفه ای گرایی بخش اداره دخالت کرده و مدیران دولتی نیز با دخالت در فرآیند دستورگذاری و تدوین خط مشی عمومی و عدم اجرا یا تفسیر و اجرای خط مشی های خودساخته یا اجرای خط مشی های منسوخ و... عملاً در خط مشی دخالت می کنند که وجود این وضعیت باعث سیاست زدگی اداره و ناکارآمدی خط مشی گذاری عمومی در ایران شده است.

هدف از این پژوهش، شناسایی راهبردهای توانمندسازی نمایندگان مجلس است. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ به این سؤال است که چگونه می توان توانایی های نمایندگان را بهبود و ارتقا بخشید؟ برای جمع آوری داده ها، ۲۴ مصاحبه عمیق با افراد متخصص شامل 9 نماینده باسابقه، 11 مدیر مسئول باسابقه دفتر نمایندگان در مجلس و 4 خبره علمی صورت گرفت و از روش پژوهش کیفی و ابزار تحلیل تم، داده های به دست آمده از این مصاحبه ها، تجزیه و تحلیل شدند. نتایج اجرای فرایند تحلیل تم، به شناسایی سه راهبرد اصلی، شامل توانمندسازی شخصی و فردی نمایندگان، توانمندسازی ساختاری و سازمانی و توانمندسازی اجتماعی منجر شد. برای هر یک از راهبردها، مجموعه ای از راهکارهای تلخیص شده از تحلیل مضمون مصاحبه ها لحاظ شده است که می تواند به عنوان نقشه عمل، برای افزایش توانایی نمایندگان به کار آید.