مطالعات مدیریت راهبردی

رقابت فزاینده دنیای کسب وکار، شرکت ها را وادار کرده برای کسب مزیت رقابتی به تحولات محیطی، نوآوری و ابعاد آن در کسب وکار یا سازمان توجه ویژه ای داشته باشند. هوشمندی رقابتی با کشف سریع تر فرصت های جدید، زیربنای فرآیندهای نوآورانه را ایجاد می کند؛ اما فقدان تفکر راهبردی در بین سازمان ها باعث نبود کارایی و اثربخشی این ابزار، جهت رسیدن به نوآوری سازمانی شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی نقش میانجی تفکر راهبردی سطح سازمان بر تأثیر هوشمندی رقابتی بر نوآوری سازمانی است. روش تحقیق کمی و ماهیت آن توصیفی و از شاخه همبستگی است. جهت جمع آوری داده های مربوط به متغیرها از پرسشنامه ای استفاده شد که برای اولین بار در ایران نوآوری سازمانی را بر اساس مولفه های پیشنهادی، سازمان همکاری توسعه اقتصادی (OECD) مورد سنجش قرار داده است. بدین منظور، نمونه ای به حجم 100 آزمودنی از بین مدیران نمایندگی های شرکت های بیمه ای استان قم با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج اجرای همبستگی پیرسون نشان داد که تمام مؤلفه های هوشمندی رقابتی و نوآوری سازمانی و همچنین تفکر راهبردی به صورت دو به دو با هم همبستگی دارند. با اجرای الگوی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS - SEM) برای آزمون فرضیه ها، مشخص شد که الگوی پیشنهادی دارای برازش خوبی است و نوآوری سازمانی از طریق هوشمندی رقابتی و تفکر راهبردی سطح سازمانی، تبیین شده که تفکر راهبردی به عنوان میانجی به میزان 66 درصد مؤثر بوده است.

 نزدیک بینی به عنوان یک خطای ادراکی- شناختی، موجب ناتوانی مدیران از کشف فرصت های جدید و کسب مزیت رقابتی برای سازمان می شود؛ بنابراین اجتناب از آن برای مدیران ضرورت دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه نزدیک بینی زمانی و نزدیک بینی فاصله ای با تداوم و تطابق راهبرد شرکت، با توجه به نقش تعدیل گر سخاوت مندی محیط است. برای این منظور، 138 نفر از مدیران شرکت های کوچک و متوسط واقع در شهرک صنعتی شماره 2 اهواز، به روش تمام شمار مورد بررسی قرار گرفتند. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه انجام شد و پایایی پرسشنامه بر مبنای آلفای کرونباخ بررسی شد. بررسی و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از طریق روش رگرسیون سلسله مراتبی و نرم افزارSPSS  انجام شد. نتایج تحلیل نشان داد که نزدیک بینی زمانی و فاصله ای مدیران، با تداوم و تطابق راهبردهای شرکت های کوچک و متوسط رابطه مثبت دارد و ادراک مدیران از سخاوت مندی محیط، این رابطه را تعدیل می کند.

در آستانه ماه های آغازین دهه دوّم چشم انداز ۲۰ ساله ایران، سیاست های کلّی برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد که دوّمین سرفصل در این برنامه «امور فنّ آوری اطّلاعات و ارتباطات» و اوّلین بند در این سرفصل، «کسب جایگاه برتر منطقه در توسعه دولت الکترونیک در بستر شبکه ملّی اطّلاعات» است. در همین راستا، پژوهش حاضر به منظور آسیب شناسی وضع موجود و تدوین راهبردهای تحقّق این هدف با استفاده از روش های ممیزی راهبردی شامل تحلیل موقعیت راهبردی و شناسایی قوت ها، ضعف ها، تهدیدها و فرصت ها انجام شده است. در این پژوهش، با شناسایی عوامل مؤثّر بر توسعه دولت الکترونیک، چهار دسته راهبرد تهاجمی، محافظه کارانه، تدافعی و رقابتی تدوین شده و با نظرات خبرگان دانشگاهی و دولتی و آسیب شناسی وضعیّت حاضر دولت الکترونیک در ایران، با استفاده از تصمیم گیری های چند معیاری، مجموعه راهبرد های محافظه کارانه حائز اولویت شناخته شدند. مطابق نتایج، راهبرد 1) توزیع اوراق مشارکت شرکت های دولتی از طریق سیستم بانکی کشور و زمینه سازی برای فعّالیّت افراد حقیقی و حقوقی بخش خصوصی، از سایر راهبردها کارآمدی بالاتری دارد، سپس به ترتیب راهبردهای 2) توجّه به سودمندی ادراک شده در راستای تسهیل استفاده از خدمات الکترونیکی؛ 3) استفاده از استانداردهای مطلوب بین المللی در راستای ایجاد شبکه ارتباطی سراسری نوین و کارآمد؛ 4) استفاده از مدل های علمی پذیرش فنّ آوری و 5) همکاری و هماهنگی متقابل با سایر دولت های جهان، در اولویت های بعدی قرار دارند.

هدف این پژوهش، بررسی تاثیر ابعاد ساختار سازمانی بر راهبرد رقابتی است. این پژوهش، از نظر هدف کاربردی، از نظر ماهیت توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان شرکت ارتباطات زیرساخت می باشد که تعداد آنها برابر با 420 نفر است. از بین جامعه آماری بر اساس جدول تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگان تعداد 201 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت انتخاب نمونه آماری، از نمونه گیری تصادفی ساده و برای سنجش ابعاد ساختار سازمانی (تمرکز، رسمیت و پیچیدگی) از پژوهش های کروز و گمپس (2003) و پالمر و دانفورد (2002) استفاده شد. در زمینه راهبردهای رقابتی نیز با توجه به پژوهش میلر (1988 و 1987)، سه راهبرد رهبری هزینه، راهبرد متمایز ساختن محصول یا خدمت و راهبرد تمرکز بر محصول یا خدمت خاص در نظر گرفته شد. روایی پژوهش از روش محتوای و برای تایید ثبات درونی ابزار سنجش، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. جهت بررسی و تحلیل داده، مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل 5/8 به کار برده شد. تحلیل داده ها نشان داد که ابعاد ساختار سازمانی با راهبرد رقابتی جامعه مورد مطالعه  تاثیر مثبت و مستقیم دارد.

 صنعت گردشگری برای تبدیل شدن به یکی از صنایع پیشتاز و مهم دنیا با شتاب در مسیر توسعه گام برداشته است؛ اما توسعه با چنین شتابی، نیازمند سیستمی منسجم برای حمایت از این صنعت در مواقع بحرانی است. با وقوع بحران ها صنعت گردشگری، گردشگران و جامعه محلی تحت تأثیر قرار می گیرند. از این رو، توجه مسئولان دولتی، سازمان ها و شرکت های بزرگ فعال در صنعت گردشگری به مبحث مدیریت بحران ، ضمن این که می تواند به حفظ جنبه های پایداری این صنعت در یک مقصد کمک کند و زمینه ساز همکاری ها و برنامه ریزی های کلان و بلندمدت شود، می تواند برای فعالیت های اقتصادی کوچک در صنعت گردشگری نیز جنبه ای حیاتی داشته باشد. نبود طرح مدیریت بحران با رویکرد گردشگری می تواند به سطح پایین آمادگی در مقصدهای گردشگری بیانجامد؛ بنابراین پژوهش حاضر به ارزیابی فرآیند مدیریت بحران در حوزه گردشگری شهر اردبیل پرداخته است. این پژوهش از نوع کاربردی با ماهیت پیمایشی با ابزار پرسشنامه محقق ساخته می باشد. نمونه آماری پژوهش 120 نفر از مدیران و کارشناسان 19 سازمان موثر در مدیریت بحران حوزه گردشگری شهر اردبیل می باشد و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای  SPSSوLISREL  استفاده شده است. نتایج حاکی از ارزیابی ضعیف وضعیت فرآیند مدیریت بحران در حل معضلات بحران های طبیعی حوزه گردشگری شهر اردبیل می باشد.

توسعه توانمندی برنامه ای کارکنان دانش گرا از دغدغه های مدیریت منابع انسانی دانشگاه ها است. هدف این پژوهش، رتبه بندی متغیرهای حاصل از مدل توسعه توانمندی برنامه ای کارکنان دانش گرا در یک دانشگاه بزرگ دولتی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتب فازی (FAHP) است. این مقاله مولفه های توسعه توانمندی برنامه ای کارکنان دانش گرا را که بااستفاده از نظر خبرگان در پژوهش قبلی شناسایی شده است، الویت بندی کرده است. مولفه های مذکور بااستفاده از روش پژوهش آمیخته به شیوه اکتشافی شناسایی شد. طرح پژوهش در دو مرحله اجرا شده است که براساس آن نتایج چهارمولفه آموزشی، پژوهشی، مدیریتی و ارتباطی برای توسعه توانمندی شناسایی شد و در این مقاله اولویت بندی شاخص های چهار مولفه مذکور گزارش شده است.

هدف اصلی هر پژوهش، تولید و توسعه علم است تا از این طریق بتوان کارایی و اثربخشی را افزایش داد. تحقیق در مدیریت، حوزه ای نظام مند از تحقیق در سازمان است که در جست وجوی انجام اقدامات مؤثر به منظور بهبود و حل مسائل سازمانی و مدیریتی است. از این رو، سازمان ها به منظور تحقق این هدف به ابزار هایی نظیر نقشه راهبرد نیاز دارند. با کمک این ابزار می توان مسیر های مهم و کلیدی دست یابی به اهداف را نشان داد و به این مسیر های کلیدی توجه بیشتری داشت. این مقاله بااستفاده از نظریه دایگراف رویکرد نوآورانه ای را جهت تعیین روابط علت و معلولی در سطح اهداف راهبردی جهت ترسیم نقشه راهبرد ارائه می کند و نتایج اجرایی این رویکرد را به صورت موردی در معاونت پژوهشی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان ارئه می دهد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و شیوه جمع آوری داده ها توصیفی از شاخه پیمایشی می باشد.

امروزه شرکت ها به عنوان قسمتی از شبکه روابط نگریسته می شوند که می توانند از این شبکه مزیت رقابتی کسب کنند. این پژوهش با هدف تحلیل نقش قابلیت های پویا در رابطه روابط بیرون سازمانی با مزیت رقابتی سازمان و کمی سازی این روابط انجام شده است. برای این منظور از روش تحقیق آمیخته استفاده شده است. ابزار کمی سازی روابط، پرسشنامه بوده است که با روش های مختلف روایی و پایایی آن بررسی شد. پرسشنامه در سیزدهمین نمایشگاه صنعت ساختمان در تهران به صورت تصادفی توزیع شد که 352 مورد از آن برگدانده شد. نتایج نشان از تاثیر بیشتر مسیر غیرمستقیم تبدیل سرمایه اجتماعی بیرونی سازمان به مزیت رقابتی نسبت به مسیر مستقیم آن دارد. قابلیت های پویا نقش میانجی معنادار و مکمل را در این رابطه ایفا می کنند. حمایت های دولت، فقدان کارایی اجباری و نبود اطمینان از تقاضا از جمله متغیرهای تعدیل گر محیطی تاثیر گذار بر مدل پژوهش بوده اند.

هدف این پژوهش بررسی اثرات عوامل اقتضایی داخلی بر اثربخشی سازمانی در شرکت های مستقر در شهرک های صنعتی شهرستان سنندج می باشد. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. پژوهش حاضر کاربردی و توصیفی است. جامعه آماری شامل 157 نفر از کارکنان شرکت های مستقر در شهرک های صنعتی شهرستان سنندج است که به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس بررسی شدند. برای تحلیل آماری داده ها و سوالات پرسشنامه از روش های آمار توصیفی و آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون جهت سنجش فرضیه ها استفاده شده است. بر اساس نتایج، بین عوامل اقتضایی داخلی و ابعاد آن با اثربخشی سازمانی ارتباط معنا داری وجود دارد؛ همچنین، از میان ابعاد عوامل اقتضایی داخلی؛ هماهنگی داخلی با ضریب (654/0) بیشترین میزان تأثیر را بر اثربخشی سازمانی داشته و در رتبه اول قرار گرفته است. بعد تازگی محصولات با ضریب (279/0) در رتبه دوم و بعد پیمانه ای بودن محصولات (110/0) در رتبه سوم و آخر قرار گرفته است. هدف این پژوهش بررسی اثرات عوامل اقتضایی داخلی بر اثربخشی سازمانی در شرکت های مستقر در شهرک های صنعتی شهرستان سنندج می باشد. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. پژوهش حاضر کاربردی و توصیفی است. جامعه آماری شامل 157 نفر از کارکنان شرکت های مستقر در شهرک های صنعتی شهرستان سنندج است که به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس بررسی شدند. برای تحلیل آماری داده ها و سوالات پرسشنامه از روش های آمار توصیفی و آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون جهت سنجش فرضیه ها استفاده شده است. بر اساس نتایج، بین عوامل اقتضایی داخلی و ابعاد آن با اثربخشی سازمانی ارتباط معنا داری وجود دارد؛ همچنین، از میان ابعاد عوامل اقتضایی داخلی؛ هماهنگی داخلی با ضریب (654/0) بیشترین میزان تأثیر را بر اثربخشی سازمانی داشته و در رتبه اول قرار گرفته است. بعد تازگی محصولات با ضریب (279/0) در رتبه دوم و بعد پیمانه ای بودن محصولات (110/0) در رتبه سوم و آخر قرار گرفته است.

در بازار رقابتی نوین، شرایط برای تولیدکنندگان داخلی بسیار دشوار شده است که بتوانند با کالاهای خارجی رقابت کرده و در سطح بازار باقی بمانند. هرچند که بخش بزرگی از رقابت به ویژگی های ملموس کالا برمی گردد؛ ولی یکی از مولفه های اساسی کشورگرایی مصرف کنندگان می باشد که می تواند تمایل مصرف کنندگان را نسبت به کالاهای خارجی کاهش دهد. یکی از صنایعی که به شدت تحت تاثیر کالاهای وارداتی قرار گرفته است، پوشاک بانوان می باشد. این پژوهش به بررسی عوامل روانی اجتماعی (ملی گرایی، محافظه کاری و برون گرایی) و نقش تعدیل کنندگی نحصیلات و سن بر کشورگرایی مصرف کننده پرداخته است. جامعه آماری پژوهش، بانوان شهر تهران بودند که از طریق نمونه گیری خوشه ای به چهار خوشه شمال، جنوب، شرق و غرب تقسیم و سپس، تعداد 385 پرسشنامه بین آنها توزیع شد. بر اساس نتایج، رابطه بین محافظه کاری و ملی گرایی با کشورگرایی معنادار بوده ولی بین متغیر برون گرایی و کشورگرایی مصرف کننده رابطه معناداری وجود نداشت؛ همچنین، وقتی که متغیر سن نقش تعدیل گر را داشته باشد، فقط رابطه محافظه کاری با کشورگرایی معنادار بوده و زمانی که تحصیلات نقش تعدیل گر را ایفا کند، فقط رابطه ملی گرایی با کشورگرایی مصرف کننده معنادار بوده است.

 با توجه به اهمیت موضوع فقر و حضور و گسترش آن در جامعه ایران، هدف این پژوهش، طراحی مدل اجرای خط مشی فقرزدایی در ایران بوده است. به این ترتیب، عوامل موثر بر اجرای خط مشی های فقرزدایی در سه عرصه خط مشی گذاری، نهادی و عرصه خرد، طبقه بندی نظری شده اند. محقق جهت دست یابی به اهداف پژوهش، از روش تحقیق دلفی استفاده کرده است که با اتکا به مبانی نظری و مطالعات میدانی اقدام به شناسایی و تأیید اعتبار محتوای 85 شاخص موثر بر اجرای خط مشی فقرزدایی شد. در ادامه، تعداد 15 نفر به عنوان اعضای پانل دلفی از بین قانون گذاران مطّلع در عرصه خط مشی فقرزدایی با ویژگی های مربوطه انتخاب شدند. در دلفی توافق لازم با مقدار آماری تاو کندال 81/0 به دست آمد. یافته های دلفی نشان داد که از بین شاخص های اولیه، 21 مولفه حذف شده و تعداد 64 مولفه به عنوان مولفه های موثر بر اجرای خط مشی فقرزدایی مورد توافق قرار گرفته است. همچنین تحلیل فازی یافته های پژوهش نشان داده است که از بین 64 شاخص به دست آمده، تعداد 29 شاخص اثر معتبری بر متغیّر وابسته گذاشته که این شاخص های پذیرفته شده، به ترتیب ضریب تأثیرگذاری، چهار عامل محیطی کلان؛ روابط افقی بین سازمانی؛ تاثیر بازخورد جمعیت هدف و درنهایت متغیر شکل گیری خط مشی را شکل داده اند. درنهایت، میزان توان اجرای خط مشی فقرزدایی در سند چشم انداز با توجه به یافته های به دست آمده، برابر با 059/1 (خیلی ضعیف) بوده است. براساس نتایج، پیشنهاد می شود که دولت در عرصه سیاست گذاری به صورت اقتداری وارد عمل شده و در عرصه خرد رویکرد تعاملی، ترغیبی و مبتنی بر مشارکت اتخاذ کند.

هدف این پژوهش، ارائه الگوی سنجش سیستم هوشمندی کسب وکار با استفاده از رویکرد آمیخته است. در این مقاله، ابتدا مبانی نظری پژوهش بررسی شده و سپس، با مرور پژوهش های پیشین، شاخص های سنجش سیستم هوشمندی کسب وکار استخراج شده است. در ادامه، متغیرهای اولیه استخراج شده با روش کیفی و با گروه های کانونی غربال و متغیرهای مناسب به منظور طراحی مدل و سنجش آن تایید شدند. جامعه آماری شامل مدیران، روسا و کارشناسان کسب وکار یکی از اپراتورهای تلفن همراه کشور است و نمونه آماری به صورت سرشماری جامعه آماری انتخاب شد. در ادامه، داده های کمی پژوهش با پرسشنامه جمع آوری و با توجه به این که جامعه آماری سرشماری شده بود، با روش های آمار توصیفی و ماتریس اهمیت- عملکرد تحلیل شد. نتایج نشان داد که وضعیت سیستم هوشمندی کسب وکار در سطح متوسط رو به بالایی است؛ اما سطح ابعاد آن باهم متفاوت اند. هوشمندی فناورآنه و هوشمندی رقبا در وضعیت مطلوبی قرار دارند و وضعیت هوشمندی بازار در سطح متوسط روبه بالا و نزدیک به مطلوب است؛ اما سطح هوشمندی راهبردی ضعیف ارزیابی شد. بر اساس ماتریس اهمیت- عملکرد در مجموع هوشمندی فناورآنه، هوشمندی رقابتی و هوشمندی بازار در ناحیه قوت های سیستم هوشمندی کسب وکار قرار گرفتند؛ اما هوشمندی راهبردی در ناحیه ضعف های کلیدی سیستم هوشمندی کسب وکار است.