مطالب مرتبط با کلیدواژه

فارسی


۴۱.

قرائت حفص در ترجمه های کهن فارسی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: قرائت ترجمه فارسی حفص کهن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۵۴۴
ساده ترین راه برای یافتن رد پای قرائت حفص از عاصم در ترجمه های کهن پارسی، بررسی ترجمه انفرادات حفص می باشد . یعنی بررسی ترجمه آیاتی که کلمه یا کلماتی از آن را، حفص به تنهایی به قرائت خاصی خوانده است و سایر قراء به قرائت دیگری خوانده اند. بدین ترتیب مشخص می شود که آیا مترجم مورد نظر قرائت حفص را مبنای کارش در ترجمه قرار داده یا خیر. با بررسی ترجمه انفرادات حفص در ترجمه های مشهور قرون چهارم تا دهم (طبری، کمبریج، تاج التراجم، نسفی، روض الجنان، کشف الاسرار، جلاء الاذهان، مواهب علیه، منهج الصادقین و ترجمه آستان قدس متعلق به مترجمی ناشناس در قرن دهم)، اثبات می گردد که مبنای کار مترجمان -که قطعاً بر اساس قرائت رایج آن روزگار در بلاد پارسی زبان بوده است- در قرون یادشده، قرائت حفص از عاصم نبوده است . چراکه از بین 163 مورد ترجمه بررسی شده، ترجمه 144 آیه به روشنی بر مبنای قرائت حفص نبوده و بر اساس قرائت دیگری غیر از حفص است و تنها در 19 مورد ترجمه ها بر اساس قرائت حفص است که در این 19 مورد نیز تغییر ترجمه به قرائت حفص توسط مصحّحینِ ترجمه های کهن دور از ذهن نیست. از سوی دیگر این تحقیق روشن می نماید که بر خلاف تصور برخی از علمای معاصر - که حفص را در قرائتش تابع جمهور مسلمانان می پندارند- وی در موارد متعددی از قرائت جمهور تبعیت نکرده است.
۴۲.

بررسی و نقد «فرهنگ یک جلدی فارسی به ژاپنی و ژاپنی به فارسی معاصر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ «ویژه نامه زبان شناسی و زبان های خارجی»
تعداد بازدید : ۱۱۰۵ تعداد دانلود : ۴۸۵
مقاله حاضر می کوشد «فرهنگ یک جلدی فارسی به ژاپنی و ژاپنی به فارسی معاصر» تألیف تسونه ئو کورویاناگی (Tsuneo Kuroyanagi) را معرفی و توصیف نماید و شکل و محتوای آن را با معیارهای فرهنگ نگاری نوین بسنجد و محاسن و معایب آن را آشکار سازد. این فرهنگ، کلیه آثار پیشین مؤلف در حوزه فرهنگ نگاری است و در هر دو کشور ایران و ژاپن در غیاب فرهنگ لغت دوزبانه قابل اعتنای دیگری، مورد استفاده گسترده دانشجویان، پژوهش گران و مترجمان قرار می گیرد. همان گونه که در پیشگفتار اثر آمده است، مخاطبان این فرهنگ در وهله اول دانشجویان و علاقمندان زبان فارسی در ژاپن هستند و طبعاً این فرهنگ با توجه به نیازهای آنان تألیف گشته است و به همین دلیل نیز استفاده از آن برای دانشجویان زبان ژاپنی در ایران دشواری هایی به همراه دارد، اما از آن جا که مؤلف طبق ادعای خود در ابتدای بخش دوم این فرهنگ، به استفاده دانشجویان ایرانی از این فرهنگ نیز گوشه چشمی دارد، مقاله حاضر به طور خاص با محور قرار دادن نیازهای دانشجویان زبان ژاپنی در ایران به نقد و بررسی این فرهنگ می پردازد.
۴۳.

مقایسه بیان دستوری کودکان مبتلا به اُتیسم با کودکان طبیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم مرداد و شهریور ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: بیان کودکان طبیعی فارسی دستور زبان اتیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۶ تعداد دانلود : ۱۱۳۰
آسیب زبانی یکی از مشخصه های اصلی کودکان مبتلا به اُتیسم است، با این حال در پژوهش های مربوط به اُتیسم، ویژگی های زبانی، به ویژه دستوری این کودکان به صورت جامع بررسی نشده است و اطلاعات اندکی از نیمرخ زبانی افراد فارسی زبان مبتلا به اُتیسم وجود دارد و به علت ناهمگونی موجود در اُتیسم نیز، لازم است بررسی های گسترده ای درباره ویژگی های زبانی این کودکان در زبان های مختلف انجام گیرد. هدف این مطالعه بررسی ویژگی های دستوری در کودکان فارسی زبان مبتلا به اُتیسم و آشکار ساختن تفاوت های دستور بیانی آن ها از کودکان طبیعی همتای سنی و همتای زبانی است. در این مطالعه 10 کودک ( 6-9 ساله) مبتلا به اُتیسم با عملکرد بالا و 20 کودک طبیعی (10 کودک همتای سنی و 10 کودک همتای زبانی) شرکت داشتند. برای تشخیص کودکان اُتیسم با عملکرد بالا از آزمون گارز و آزمون غربالگری اُتیسم استفاده گردید. بعد از اجرای آزمون بیان دستوری، پاسخ های آن ها ثبت و تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان داد در ساختارهای مربوط به جملات شرطی، تعجبی، ضمایر اشاره، کسره اضافه و ساخت سببی، بین دو گروه مبتلا به اُتیسم و همتای سنی تفاوت معناداری وجود ندارد (05/0<P) و در ساخت های مربوط به جملات پرسشی دارای پرسش واژه و جملات پرسشی بله/خیر، بند موصولی متممی، ضمایر متصل، منفصل، تقابلی، و نیز حرف اضافه بین دو گروه مبتلا به اُتیسم و همتای سنی و زبانی تفاوت معناداری وجود دارد (05/0 P<). بنابراین تولیدساخت های پرسشی، موصولی و ضمایر از مشکلات زبانی مهم در این کودکان است که باید افزون بر تشخیص، در درمان نیز مورد توجه جدی قرار گیرد.
۴۴.

قاعده ترجمه لغات مشترک فارسی و عربی و بررسی آن در ترجمه های معاصر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۸۳)

کلیدواژه‌ها: عربی فارسی ترجمه های معاصر قرآن قواعد ترجمه ساختار لغوی واژگان مشترک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۵ تعداد دانلود : ۲۰۱۰
اهمیت ویژه ترجمه قرآن کریم، این حوزه را همچنان نیازمند پژوهش های جدی نشان می دهد. در این پژوهش با درک یکی از عرصه های بسیار مهم ترجمه کلام الهی، برآنیم تا در مسیر ارتقای سطح روشمندی این حوزه، گامی کارساز برداریم. «ترجمه لغات مشترک فارسی و عربی» که ذیل مبحث «ساختار لغوی قرآن کریم» قرار دارد، همچون سایر مباحث ترجمه، علاوه بر توجه شایسته تر، نیازمند قاعده مندی است تا اهداف ترجمه را بیش از پیش، دست یاب کند. با توجه به اینکه واژگان مشترک فارسی و عربی سه گونه اند (دسته ای برخوردار از وحدت معنایی، دسته دیگر دارای اختلاف معنایی و دسته سوم دربردارنده وجوه معنایی)، این نوشتار واژگان مشترکی را برخواهد رسید که دارای اختلاف معنایی هستند. «سیما، شاعر، طوفان، مثقال و مداد» نمونه واژگان مورد تحلیل است. نگارنده پس از بررسی معنای لغوی و استعمال قرآنی واژگان، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به آسیب شناسی ترجمه های فارسی منتخب قرآن کریم درخصوص واژگان پنج گانه پرداخته است. گزارش خطای 40 تا 50 درصدی ترجمه های قرآن موجود، به جهت غفلت از قاعده فهم واژگان مشترک فارسی عربی، رهاورد نوشتار حاضر است.
۴۵.

بومی سازی واجی و صرفی وام واژه ها در زبان ترکی آذربایجانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: فارسی ترکی آذربایجانی فرآیندهای واجی وام واژه ها فرآیندهای صرفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری واج شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری ساخت واژه (صرف)/ واژگان شناسی
تعداد بازدید : ۹۲۱ تعداد دانلود : ۷۴۵
هدف این تحقیق بررسی تغییرات واجی و صرفی وام واژه ها در زبان ترکی آذربایجانی می باشد. سخن گویان هر زبانی برای استفاده از وام واژه ها، آنها را در دستگاه صرفی و واجی بومی خود تغییر می دهند. در این پژوهش ابتدا واژگانی که از زبانهای فارسی و عربی وارد این زبان شده مشخص گردیده سپس به بررسی تغییرات واجی مانند هماهنگی واکه ای ،ابدال، درج، حذف، نرم شدگی، همگونی و تغییرات صرفی از جمله ترکیب و اشتقاق پرداخته شده است. در این پژوهش از روش توصیفی و تحلیلی  و به منظور جمع آوری داده ها از فرهنگهای لغت ترکی- فارسی استفاده شده است. در حوزه واج شناسی چارچوب نظری واج شناسی زایشی است. در این پژوهش 704 وام واژه از زبانهای فارسی و  عربی بررسی شدند. در این پژوهش مشخص گردید که از میان فرایندهای واجی فرایند هماهنگی واکه ای بیشترین بسامد را دارا بوده وکمترین بسامد مربوط به فرایند  همگونی است. در حوزه صرف فرایند اشتقاق و ترکیب مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین بسامد مربوط به اشتقاق و کمترین بسامد مربوط به ترکیب می باشد.
۴۶.

تحلیل مقوله های نسبیت زبانی در عربی نسبت به فارسی و تأثیر آن بر ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: نسبیت زبانی ترجمه تفکر عربی فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۴ تعداد دانلود : ۵۹۸
در رابطة زبان و تفکر، هنوز هم سخن از فرضیة نسبیت زبانی می تواند بحث برانگیز باشد. این فرضیه که بیشتر به نام ادوارد ساپیر و لی وورف شناخته می شود، بر کیفیت تأثیر زبان بر تفکر استوار است. در نوع افراطی آن، این «زبان» است که تعیین کننده و جهت دهندة اندیشه است و در نوع خفیف آن، زبان در بخش هایی از تفکر اثر می گذارد. مبنای فرضیه این است که گویشوران هر زبان از دریچة زبان خود با جهان مواجه می شوند و آن را ادراک می کنند. لذا تفاوت های زبانی بعضاً منجر به تفاوت در جهان بینی نیز می شود. طبیعتاً ترجمه نیز که انتقال داده ها از زبانی به زبان دیگر است، از چنین نسبیتی متأثر خواهد بود. این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی به دنبال مقوله بندی نسبیت های متمایز در زبان عربی و تأثیر آن بر ترجمة متون عربی، به ویژه متون کهن به فارسی است. به نظر می رسد که بر اساس خاستگاه متمایز عربی از فارسی و ابعاد متفاوت فرهنگی پیش از اسلام، بتوان مقوله هایی از نسبیت را در نوع خفیف ملاحظه کرد که فهم و ترجمة متون عربی را با چالش های خاصی مواجه سازد. سؤال مبنایی این پژوهش، تبیین مقوله های دستوری و قاموسی نسبیت و چگونگی تأثیر آن بر ترجمه از عربی خواهد بود و سرانجام بدین نتیجه می رسیم که مقوله های زمان، عدد و جنسیت در افعال، برخی ساخت های صرفی، رنگ، توصیفات و اعمال و نیز برخی پدیده های طبیعی از جمله مواردی هستند که نشان می دهند زبان عربی خصوصاً در دوره های اولیه آن، به مراتب جزئی نگرتر از فارسی است و به عبارت دیگر، جهان خارج را با برش های بیشتری تقطیع می کند و توجه خاص مترجمان را در این زمینه می طلبد.
۴۷.

تحلیلی نقش گرا از لالایی های زبان فارسی

نویسنده:
منبع: هنر زبان دوره ۳ مرداد ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) شماره ۳

کلیدواژه‌ها: نظام نحو نقش گرا لالایی ها فارسی فرانقش تجربی فرانقش متنی فرانقش بینافردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۰ تعداد دانلود : ۷۲۹
تحلیل زبانشناختی ژانرهای ادبی یکی از جذابترین حوزه های پژوهش است که میتواند به ما در درک بهتر هنر کلامی کمک کند. در مقاله ی حاضر، اِنگاره ی دستور نقشگرای نظاممند هَلیدی بر لالایی های فارسی اعمال شده است تا لایه-های معنایی لالایی ها واکاویده شود. درابتدا، نمونه هایی از لالاییهای عامیانه ی زبان فارسی گردآوری شد. سپس با درنظرگرفتن فرانقش های تجربی/اندیشگانی، متنی و بینافردی لالایی ها تحلیل شدند. تحلیل لالایی ها بر مبنای فرانقش تجربی/اندیشگانی نشان می دهد که همه ی فرایندهای این فرانقش (مادی، ذهنی، رابطه ای، وجودی، رفتاری و کلامی) در لالایی ها وجود دارد. البته بسامد فرایند ها متفاوت است: مادی بالاترین بسامد رخداد و وجودی کمترین بسامد را داشته است. درادامه باتوجه به فرانقش متنی و بینافردی لایه های معنایی دیگری از لالایی ها نشان داده شد.
۴۸.

کاوشی در وجهه در تعارف ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۹) 67 - 82

کلیدواژه‌ها: تعارف وجهه پیوند و جدایی دستاورد متعاملانه فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۷۳۴
تعارف از مهم ترین مولفه های هویت فرهنگی ایرانیان و عنصر اصلی ادب آیینی فارسی است و نقش مهمی را در ارتباطات ایرانیان و ارتباطات بین فرهنگی میان ایرانیان و غیرایرانیان ایفا می کند (نک: عموزاده زاده و توانگر، 2005). پژوهش پیش رو از دیدگاه کاربرد شناسی زبان مقوله وجهه را به عنوان "پیوند و جدایی رابطه ای"(اراندیل، 2010) در عرف تعارف مورد کاوش قرار می دهد. به طور مشخص، این مقاله با تحلیل تعاملات برگرفته از مکالمات روزمره و سازمانی نشان می دهد که چگونه پیوندو جدایی رابطه ای از طریق دستاورد متعاملانه ی تعارف حاصل می گردد. مکالمات روزمره و دانشگاهی ضبط شده داده های این تحقیق را تشکیل می دهند. نتایج نشان می دهند که با استفاده از رویکرد جدید وجهه به عنوان پدیده ای رابطه ای و تعاملی می توان همزمان مقداری پیوند و جدایی رابطه ای را در هر تعامل تعارف متصور شد.
۴۹.

پدیده اجبار و رویکرد نظری دستور ساخت محور نسبت به آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم ویژه نامه زمستان ۱۳۹۶ شماره ۷ (پیاپی ۴۲)

کلیدواژه‌ها: اجبار فارسی ساخت دستور ساخت محور رویکرد اودرینگ و بوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۴ تعداد دانلود : ۳۷۱
بحث درباره پدیده اجبار در زبان شناسی سابقه ای طولانی داشته و کارکرد این پدیده به شیوه های متفاوتی تفسیر شده است. نگارندگان این مقاله در پی آن اند تا دیدگاه نظریه پردازانِ گذشته را درباره ماهیت اجبار معرفی کنند و سپس این پدیده را در برخی از داده های صرفی و نحوی زبان فارسی روزمره، عمدتاً تحت رویکرد رده شناختی پیشنهادی اودرینگ و بوی (2016)، تحلیل کنند. در این رویکرد سه کارکردِ اجبار تبیین می شود: انتخاب، اغنا و ابطال. براساس تحلیل داده ها می توان این سه کارکرد را، برمبنای میزان تأثیر ساخت های پیچیده نحوی یا صرفی بر معنی یا مقوله واژه یکپارچه شده در آن ساخت ها، در یک رده قرار داد، به طوری که در آن رده اصطلاح های ساختی شدیدترین نوع اجبار به واسطه ابطال باشند. مطالعه حاضر، ضمن اثبات کارایی رویکرد مذکور در تحلیل داده های زبان فارسی، نشان می دهد پدیده اجبار می تواند شاهدی بر لزوم قائل شدن به مفهوم ساخت و به تبع آن حمایت از دستور ساخت محور باشد. این مطالعه همچنین با بهره گیری از پدیده اجبار، در کنار مفهوم ساخت، توجیهی تازه برای ساخت واژه های موجود ارائه می دهد؛ ساخت هایی بر پایه واژه های ممکن و مصادری که جعلی خوانده می شوند.
۵۰.

تحلیلی اجتماعی-زبانشناختی بر جایگاه و کاربرد مازندرانی و فارسی در استان مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 119 - 145

کلیدواژه‌ها: برخورد زبانی فارسی مازندرانی کاربرد زبان جایگاه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۴۸۷
این پژوهش به ارزیابی جایگاهِ اجتماعیِ گونه زبانی مازندرانی در کنار فارسی و میزان کاربرد آن ها در حوزه های گوناگون، در استان مازندران می پردازد. در این بررسی، از شیوه تحلیل حوزه ای فیشمن (Fishman, 1996) بهره گرفته شده است و میزان کاربرد دو گونه زبانی بر مبنای موقعیت کاربرد، موضوع و مخاطب آن ها در شش حوزه خانواده، مدرسه، اداره، کوچه و بازار، مذهب، و هنر- سرگرمی گروه بندی شده و با استفاده از پرسش نامه، مصاحبه و مشاهده بررسی شده است. تعداد 1200 آزمودنی از پنج شهر استان مازندران، در سه گروه سنی گوناگون و از بین دو جنس زن و مرد گزینش شدند تا به سؤال های پرسش نامه پاسخ دهند. علاوه بر این، نگارندگان، 240 موقعیت ارتباطی را  از طریق مشاهده، ثبت کردند. بررسی داده ها نشان می دهد که به طور نسبی، بیشترین میزان کاربرد گونه مازندرانی، به حوزه خانواده تعلق دارد و هر چه حوزه کاربرد آن رسمی تر می شود، میزان بهره گیری از گونه زبانی مازندرانی کاهش می یابد. در حوزه آموزش رسمی، گونه زبانی، اغلب اجباری بوده و فارسی معیار بر گونه مازندرانی چیرگی دارد. در حوزه کوچه و بازار، موقعیت گفتار و یا جایگاه، سن، و جنسیت گوینده با مخاطب می تواند در انتخاب زبان مؤثر باشد. در حوزه اداری به دلیل اینکه رسمیت بیشتری دارد، میزان کاربرد فارسی بیش از سایر حوزه ها است. در حوزه هایی مانند مذهب، هنر و سرگرمی که بر مبنای موضوع تعریف شده اند، غلبه با زبان فارسی است و فقط در مورد حوزه موسیقی، اغلب گونه مازندرانی بر فارسی معیار ترجیح داده شد.
۵۱.

نظام آغازگر در دو زبان فارسی و انگلیسی: مطالعه ای رده شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: رده شناسی نظام مند تعمیم های رده شناختی متیسن نظام آغازگر فارسی انگلیسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۶۳
مقالة حاضر در چارچوب دستور نقش گرای نظام مند و بر مبنای رده شناسی نقش گرای نظام مند و مشخصاً تعمیم های رده شناختی متیسن (2004) انجام یافته است. هدف از انجام این پژوهش توصیف رفتارهای رده شناختی نظام آغازگر در دستور بند سادة زبان فارسی بر مبنای تعمیم های رده شناختی متیسن و مقایسة رفتارهای رده شناختی یادشدة زبان فارسی با رفتارهای رده شناختی نظام آغازگر در دستور بند سادة زبان انگلیسی بوده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهند که با توجه به تعمیم های رده شناختی متیسن در ارتباط با نظام آغازگر، دو زبان فارسی و انگلیسی به استثنای یک مورد در بقیة مؤلفه های رده شناختی رفتارهای یکسانی دارند. به بیانی مشخص تر، هر دو زبان فارسی و انگلیسی (1) دارای ساخت آغازگری-پایان بخشی یکسان هستند، (2) با آغازگرهای بی نشان و نشان دار به یک شکل برخورد می کنند، (3) آغازگرهای نشان دار از نوع محض را از طریق واحدهای زبانی نشانه گذاری می کنند، (4) هر دو نوع آغازگر ساده و چندگانه را دارا هستند، و (5) با عناصر سازندة آغازگر چندگانه به یک شکل برخورد می کنند. اما زبان فارسی برخلاف زبان انگلیسی که نظام آغازگرش وجه مقید است دارای نظام آغازگر وجه آزاد می باشد.
۵۲.

منفی سازی و حاشیه سمت چپ جمله در جملات پرسشی بلی-خیر در فارسی: رویکردی کمینه گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال پنجم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹ 81 - 101

کلیدواژه‌ها: فارسی کمینه گرایی منفی سازی حاشیه سمت چپ جمله جملات پرسشی بلی - خیر پیش گذاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹۸ تعداد دانلود : ۲۵۸
هدف از مقاله حاضر بررسی و تبیین شیوه تولید خوانش منفی و پرسشی در آن دسته از جملات پرسشی بلی-خیر در فارسی است که در آنها فعل تحت فرایندی نقشی-کلامی پیش گذاری می شود و در حاشیه سمت چپ جمله در جایگاه قبل از فاعل قرار می گیرد. داده های مورد استناد در این پژوهش برگرفته از گونه گفتاری فارسی معیار و چارچوب نظری مورد استفاده، نظریه بازبینی مشخصه ها در برنامه کمینه گرای چامسکی (1995، 2000، 2001a و 2001b) و نیز فرضیه گروه متمم نمای انشقاقی ریتزی (1997) است. بدین منظور، نخست این ایده مطرح می گردد که فعل پیش گذاری شده در ساخت های پرسشی بلی-خیر مثبت و منفی در جایگاه هسته گروه تأکید فرود می آید. در ادامه، پیشنهاد می شود که به دلیل عدم امکان حرکت آشکار فعل منفی به جایگاه هسته گروه منظوری به منظور فراهم نمودن خوانش پرسشی، مشخصه [+پرسشی] بر روی فعل به تنهایی با هدف بازبینی و ارزش گذاری مشخصه [-پرسشی] هسته گروه منظوری به این جایگاه حرکت می کند و مشخصه [منفی] را در جایگاه گروه تأکید باقی می گذارد. این سازوکار تضمین می کند که مشخصه [منفی] بر روی فعل، مشخصه [+پرسشی] را تحت تسلط سازه ای قرار ندهد و از این طریق، از تولید خوانشی غیرقابل قبول جلوگیری شود.
۵۳.

بررسی تغییرات معنایی واژه «دولت» در زبان فارسی بر اساس نظریه پیش نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال ششم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۱ 77 - 97

کلیدواژه‌ها: پیش نمونه دولت فارسی تغییر معنایی معناشناسی درزمانی مقوله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۱ تعداد دانلود : ۵۶۵
در این پژوهش، به تغییرات معنایی واژه «دولت» در تاریخ متون نثر فارسی، از سده چهارم تا امروز، پرداخته شد. معانی مختلف این واژه، در 80 اثر منثور فارسی، به تفکیک سده نگارش آثار، جستجو و استخراج شد. اگرچه معنای کلّی واژه «دولت» در ظاهر تغییر چندانی نکرده است، امّا این واژه، در متون فارسی بررسی شده به 21 معنای مختلف به کار رفته است. تلاش شد، تغییر معانی واژه «دولت» در چارچوب نظریه پیش نمونه با رویکرد گیرارتز (1997) تبیین شود. نظریه پیش نمونه، تغییرات معنایی این واژه را در قالب سه فرضیه از فرضیات چهارگانه راجع به مشخّصه های پیش نمونگی، به خوبی توضیح داد. در تأیید فرضیه (2)، مشخّص شد که مفاهیم خاصّی محور تغییرات هستند و تغییرات معنایی، در حاشیه خوشه ها و در ارتباط با این مفاهیم کانونی روی می دهند، برخی مفاهیم، حاشیه ای هستند و در مقایسه با معانی کانونی ناپایدارترند و برخی مفاهیم، هم زمان در بیش از یک خوشه مفهومی ریشه دارند. شواهدی به دست آمد که نشان می دهند، نوسان در مرزهای واژه می تواند باعث دو وقوع مستقل یک مفهوم در دو مقطع زمانی مختلف، یا پدیده تعدّد مبادی معنایی شود. که این امر، مؤیّد فرضیه (3) است و در نهایت، اهمّیت اطّلاعات جهان خارج در تغییر مفهومی واژه نشان داده شد که فرضیه (4) گیرارتز را تأیید می کند.
۵۴.

بررسی گفتمان نما های تأکیدی در زبان فارسی با تکیه بر سه فیلم تلوزیونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان فارسی و گویش های ایرانی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (شماره ۳) 41-63

کلیدواژه‌ها: گفتمان نما تأکید کاربرد شناسی نقش گرایی فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۳ تعداد دانلود : ۴۵۰
گفتمان نما ها از عناصر مهم نظام زبان، به ویژه زبان محاوره و غیررسمی اند. امروزه، مطالعه گفتمان نما ها از مباحث مهم و جدید در زبان شناسی است. از این رو، کلام بدون این عناصر صراحت کافی ندارد و ناقص و نامفهوم می نماید. این واحد های زبانی، نقش های متفاوتی در نظام زبان ایفا می کنند که نقش تأکیدی یکی از آنهاست. با استفاده از گفتمان نما ها، گوینده بر بخش خاصی از گفتمان و گاه بر کل آن تأکید می کند. البته، تأکید مسألة پیچیده ای در نظام زبان است که از ابزار های متفاوتی در بیان آن استفاده می شود. گفتمان نما ها یکی از این ابزار ها هستند. در پژوهش حاضر، بر بنیاد رویکرد نقش گرایی و در حوزه کاربرد شناسی، طبق الگوی دولایه ای برینتون، به بررسی کیفی و کمّی گفتمان نما هایی که ایفاکننده نقش تأکیدی هستند پرداخته ایم. به همین منظور، پیکره ای گفتاری متشکل از سه فیلم تلوزیونی؛ «پنج تا پنج»، «یه بلیط شانس» و «عموجان هیتلر» برگزیده شده است.
۵۵.

بررسی استعاره های خشم در زبان های فارسی، کردی و گیلکی در چهارچوب شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان فارسی و گویش های ایرانی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (شماره ۵) 31-56

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی شناختی استعاره مفهومی خشم فارسی کردی گیلکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۶ تعداد دانلود : ۶۱۰
در پژوهش میدانی و توصیفی- تحلیلی حاضر، به بررسی ساختار مفهومی خشم در سه زبان فارسی، کردی و گیلکی پرداخته ایم. روش مطالعه، تحلیل الگوی استعاری است که استفانوییچ (2006) پیشنهاد نموده است. چهارچوب نظری در بررسی استعاره، مدل انطباقی لیکاف و جانسون (1980) و در بررسی استعاره احساسات و نقش فرهنگ در شکل گیری آن، رویکرد کووچش (2005) است. عبارات استعاری مبیّن خشم، در سه زبان با مصاحبه و گفت وگو با گویشوران گردآوری شد و پس از تحلیل و استخراج نگاشت ها، شباهت ها و تفاوت ها مشخص گردید. نتایج نشان می دهد شباهت ها ریشه در تجربیات یکسان انسان ها از این حس، و تفاوت ها ریشه در نگاه متفاوت فرهنگی و انتظارات متفاوت هر زبان از اعضای خود دارد.
۵۶.

آموزش چندفرهنگی در کتاب های درسی فارسی( خوانداری ) دوره آموزش ابتدایی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه و عمل در برنامه درسی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 141-174

کلیدواژه‌ها: کتاب های درسی فارسی دوره ابتدایی آموزش چند فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۸ تعداد دانلود : ۸۵۶
هدف پژوهش حاضر بررسی آموزش چند فرهنگی در محتوای کتاب های درسی فارسی (خوانداری) دوره آموزش ابتدایی ایران است. این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی بوده و از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد عرفی (استقرایی) استفاده شده است. روش نمونه گیری هدفمند و نمونه مورد نظر مشتمل بر کتاب های درسی فارسی کلیه پایه های دوره آموزش ابتدایی بوده است. واحد تحلیل (ثبت) در اینجا مضمون، تصویر و واحد زمینه کتاب درسی است. برای تعیین پایایی روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی، بازبینی مطالب در دو مرحله، یکی پس از این که بین 10-50 درصد مقوله بندی ها تکمیل شد و دیگری در پایان کار صورت گرفت. در این پژوهش پنج مقوله استخراج شد که عبارت اند از: معرفی و توجه به زبان مادری اقوام؛ معرفی مشاهیر؛ انعکاس سبک پوشش اقوام؛ سنن فرهنگی اقوام و معرفی میراث فرهنگی. تحلیل محتوای کیفی کتاب ها نشان می دهد که تنها ردپای فرهنگ مسلط در کتاب های درسی به چشم می خورد. نظام آموزشی همچنان به دنبال پیاده سازی الگوی همسان سازی فرهنگی است که منجر به قتل زبان ها و فرهنگ های اقوام ایرانی می شود، رویکردی که درواقع هیچ چشم اندازی ندارد و بیشتر نتیجه معکوس داشته و منجر به افزایش آگاهی اقوام از هویت و تاریخ و فرهنگ خویش می شود.
۵۷.

جغرافیای پراکندگی زبانی در ایران قرن هشتم با تکیه بر نزهه القلوب حمدالله مستوفی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: مستوفی نزههًْ القلوب پراکندگی زبانی فارسی عربی ترکی مغولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۷۹۵
موقعیت قرارگیری سرزمین ایران در جهان به نحوی بوده که محل گذار بسیاری از ایلات و طوایف گردیده است. این قرارگیری بعضاً باعث حملات و چیرگی آن ها بر ایران گردیده است. اگرچه بیشتر باشندگان ایرانی را گروه های ایرانی زبان تشکیل می داده اند؛ اما سرزمین ایران در تمامی دوره ها و در کنار زبان های ایرانی دیگر زبان ها و نژادها را نیز پذیرفته است. با تسلط یونانیان، اعراب، سلجوقیان و مغولان عناصر جدید زبانی و نژادی وارد سرزمین های ایرانی شد. از یونانیان به غیر از ورود بعضی کلمات به زبان فارسی رد پای چندانی در زبان های ایرانی باقی نماند؛ اما تسلط اعراب، ترک ها و مغول ها هم باعث تاثیرگذاری بر زبان فارسی و هم باعث تغییر بافت زبانی بعضی از قسمت های سرزمین ایران گردید. قرن هشتم قمری زمانی است که این تغییرات آغاز شده و ما در کتاب نزهه القلوب مستوفی شاهد تغیرات آرام آرام آن هستیم. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و اساس قرار دادن اشارات حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب و تطبیق و کمک گرفتن از دیگر کتب معاصرش به این تغییرات اشاره خواهد شد.
۵۸.

بررسی بینازبانی وندهای مصغرساز در زبان های فارسی، ترکی استانبولی، انگلیسی و فرانسه

نویسنده:
منبع: رخسار زبان سال دوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵ ۱۰۵ – ۸۳

کلیدواژه‌ها: وندهای مصغرساز فارسی ترکی استانبولی انگلیسی فرانسه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۹۷۷
وندهای مصغرساز در زبان های دنیا معمول هستند. آنها عمدتاً برای بیان کوچکی و محبت به کار می روند و گاه در مفهوم تحقیر استفاده می شوند. در این تحقیق وندهای مصغرساز در چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی استانبولی مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه، به مصغرسازها از منظر صرف می پردازد و هدف آن انجام مطالعه ای قیاسی در خصوص وضعیت وندهای مصغر و میزان استفاده از آنها در زبانهای مذکور است. داده های پژوهش شامل چهار داستان از داستان های هانس کریستین اندرسن و نیز گفتار شصت دقیقه برنامه تلویزیونی از هر زبان است. یافته ها نشان می دهد که در زبان های ترکی استانبولی و فرانسه به کارگیری پسوندهای مصغرساز بیشتر از زبان های فارسی و انگلیسی است. همچنین در داده های دو زبان فرانسه و انگلیسی این وندها در مفهوم تحقیر کاربرد نداشته است. به نظر می آید در چهار زبان مورد بررسی، بسیاری از وندهای مصغرساز در حال واژگانی شدن هستند.
۵۹.

بررسی زمان و مطابقه در گفتار بیماران دستور پریش فارسی زبان بر اساس فرضیۀ کوتاه شدن درخت نحوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵(پیاپی ۴۷) 67-93

کلیدواژه‌ها: دستور پریشی فرضیۀ کوتاه شدن درخت نحوی زمان مطابقه فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۲ تعداد دانلود : ۳۴۱
هدف از این پژوهش توصیف و تحلیل گفتار بیماران دستورپریش فارسی زبان در چارچوب فرضیۀ کوتاه شدن درخت نحوی ( (Friedmann & Grodzinsky, 1997 است. ب ر اساس این فرضیه، ارتباط مستقیمی میان جایگاه هر عنصر در درخت نحوی و تعداد خطاها وجود دارد و هرچه عنصر مورد نظر در گره بالاتری واقع شده باشد، در برابر تضعیف آسیب پذیرتر خواهد بود. در این پژوهش توصیفی تحلیلی، نگارندگان در صدد پاسخ به این پرسشند که آیا تأثیر این نقص زبانی بر روی تمام تکواژهای نقشی یکسان است یا اینکه نقص زبانی شامل همۀ تکواژ ها نمی شود. فرضیۀ ما این است که در تولید گفتار بیماران دستور پریش ، زمان بیشتر از مطابقه آسیب می بیند. برای انجام این پژوهش دو بیمار مورد مطالعه قرار گرفته اند که بر اساس آزمون زبان پریشی فارسی، گزارش تصویر برداری، پروندۀ پزشکی و از میان نمونه های در دسترس انتخاب شده اند. نمونه های گفتاری این بیماران به وسیلۀ نگارندۀ اول و طی سه آزمون، گفتار خود انگیخته، تکمیل جمله و آزمون تکرار در بهمن ماه 95 به دست آمد. بررسی ها نشان می دهد که میزان آسیب پذیری تکواژهای صرفی در این عارضه یکسان نیست؛ به عبارت دیگر، تصریف مطابقه کاملا ً دست نخورده باقی مانده است؛ اما تصریف زمان به شدت آسیب می بیند. یافته های این تحقیق همسو و مؤید نظریه های زبان شناختی به خصوص نظریۀ بازبینی برنامۀ کمینه گرای چامسکی ( 1992 ) و تصریف دو جزئی پولاک ( 1989 ) هستند.
۶۰.

جایگاه مؤلفه های حقوق تربیتی در کتاب های درسی دوره ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد اجتماعی فرهنگی سال هشتم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: حقوق تربیتی مطالعات اجتماعی فارسی آزمون شانون دوره ابتدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۳۷۶
هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی به لحاظ میزان توجه به مؤلفه های حقوق تربیتی بود. پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتوا بوده و پس از استخراج مؤلفه های حقوق تربیتی از مبانی نظری، به شیوه نمونه گیری هدفمند و متناسب باهدف پژوهش، کتاب های درسی مطالعات اجتماعی و فارسی دوره ابتدایی انتخاب و بررسی شدند. ضریب اهمیت هر یک از مؤلفه ها با روش آنتروپی شانون به دست آمدند. در پژوهش حاضر ملاک جایگاه مؤلفه های حقوق تربیتی در کتاب های درسی دوره ابتدایی بود و تحقیق تناقضی با نظرات نویسندگان و مبانی اسلامی حاکم بر کشور نداشت. نتایج نشان داد بیشترین ضریب اهمیت در کتاب های مطالعات اجتماعی مربوط به مؤلفه حق دسترسی به آموزش وپرورش به مقدار 605/0 و کمترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه حق احترام در محیط یادگیری به مقدار 353/0 بود و همچنین بیشترین ضریب اهمیت در کتاب های فارسی (بخوانیم) مربوط به مؤلفه حق دسترسی به آموزش وپرورش با ضریب 712/0 و کمترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه حق احترام در محیط یادگیری با ضریب 533/0 بود. با توجه به نتایج، در کتاب های مطالعات اجتماعی و فارسی به اصل مداومت، در تنظیم محتوای این کتاب ها به حقوق تربیتی کودک توجه لازم و کافی نشده است.