بلقیس روشن

هدف از این پژوهش مقایسه تأثیر تصویر بر پیشرفت نوآموزان در گسترش واژگان در مدارس غیرانتفاعی شهر کرمان در چارچوب نظریه رمزگذاری دوگانه پاویو (1986) است و با روش های آماری توصیفی تک متغیره، پیشرفت نوآموزان در گسترش واژگان مقایسه می شود. دو مدرسه با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و سپس شصت آزمودنی انتخابی پیش آزمون و پس آزمون واژگان می دهند. پس از انتخاب دو کتاب داستان و مطالعه برای سه گروه در شرایط مختلف و انجام آزمون، داده های به دست آمده نشان می دهد گسترش واژگان در گروه اول (دیدن تصویر و تأکید بر آن) نسبت به گروه دوم (دیدن تصویر در زمان روایت) و سوم (گروه کنترل (ندیدن تصویر)) در مدرسه «الف» 03/4 با سطح معناداری 002/0 و در مدرسه «ب» 52/2 با سطح معناداری 02/0 بالاتر بوده و دیدن تصویرو تأکید بر آن اثربخشی قابل توجهی در گسترش واژگان نوآموزان خواهد داشت.

چند معنایی از جمله مسائلی است که، برحسب سنت مطالعات زبان شناختی،در بخش معنایی دستور و به عنوان موضوعی در بررسی هایمعنی شناختی قابل طرح است. در شرایطی که یک واحد زبانی چند معنی پیدا میکند، از حوزههای مهم بررسی چندمعنایی در رویکرد شناختی، مطالعه افعال حسی است که مربوط به عملکرد حواس پنجگانهاند. پژوهش حاضر بارویکرد معناشناسی شناختی با روش توصیفی – تحلیلی، تحلیلی بر چندمعنایی فعل »بوییدن« به عنوان یکی از افعال حسی در زبان فارسی بر مبنای دادههای پیکرهای و سایت گنجوربراساس الگوی لیکاف )1987 )ارائه میدهد. در این مرحله )202)جمله از پایگاه دادگان زبان فارسی استفاده شد که برمبنای معانی بسط یافته دسته بندی شدند. از انجا که افعال حسی حاصل تجارب فیزیکی و اجتماعی است، پایهای میشود برای درک ما از مفاهیم انتزاعی. به همین جهت ما شاهد مفاهیم گسترده فعل »بوییدن« هستیم و این شبکه معنایی میتواند در آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان کاربرد داشته باشد.

از آنجا که فن آوری بازشناسی نوری حروف اصالتاً بر پایه ویژگی های خطی لاتین بنا شده است، تقریباً کلیه الگوریتم ها و مراحل مورد استفاده در نظام های رایج بازشناسی حروف فارسی نیز بر اساس همان ساختار و ویژگی های خطوط لاتین گسترش یافته اند. بکارگیری ابزار و ویژگی های خطوط لاتین در طراحی نظام های فارسی محور، نه تنها در نهایت به انجام بازشناسی صحیح حروف فارسی منجر نگردیده است، بلکه باعث سردرگمی همزمان نرم افزار و کاربر فارسی زبان نیز شده است. از اینرو، در اینجا، پس از مقدمه ای کوتاه پیرامون اهمیت خط و زبان در حوزه فن آوری اطلاعات به سیر تحول خط فارسی در دوره های مختلف و شرح ویژگی های این خط و تفاوت های آن با خطوط دیگر پرداخته شده است و عناصر شکلی این خط، با توجه به کاربرد و اهمیت آنها در تعامل کاربر با نرم افزارهای بازشناسی نوری متون فارسی، طیقه بندی گردیده است. در این بخش، با توصیف و تحلیل مراحل بازشناسی حروف بر اساس ویژگی های خط فارسی و شرح تفاوتهای آن با گونه های لاتین محور موجود، چهره ای متفاوت از دستگاه خط فارسی به هنگام کار با رایانه ها و به ویژه در سیستم های بازشناسی نوری حروف عرضه می شود بطوری که مخاطب عملاً قابلیت و ظرفیت های دستگاه خط فارسی در هماوردی با دستگاه ساده خط لاتین را مشاهده خواهد نمود. با اتکا به همین ویژگی ها، در جهت ارتقاء و اصلاح الگوریتم های رایج در بازشناسی نوری حروف فارسی، تسهیل بکارگیری الگوها، و تعدیل حجم پایگاه داده ها، از فرایند انتقال هندسی فضای دو بعدی به تک بعدی نیز بهره جسته ایم.

در پژوهشِ توصیفی-تحلیلی حاضر این پرسش مطرح است که وجود چه متغیرهایی سبب ظهور یا عدم ظهور «را» در گفتار گویشوران زبان فارسیِ معیار است. بنابراین، جمله هایی تک مفعولی مطابقِ شم زبانی نگارندگان تولید شد تا براساس آن ها متغیرهایِ مشخصه های معناییِ مفعول، مشخصه های معناییِ فعل، و تأثیرپذیری مفعول از فعل با استفاده از رویکردهای آیسن (Aissen, 2003)، نَس (Nass, 2004)، روستین (Rothstein, 2008a; Rothstein, 2008b)، وُن هویزینگر (Von Heusinger, 2008)، و بیورز (Beavers, 2011) توصیف و تحلیل شوند. در زبان فارسی معیار، نه تنها جان داری گروه اسمی مفعول مستقیم، بلکه معرفگی و مشخص بودن آن نیز در ظهور و عدم ظهور «را» نقش دارد، به گونه ای که مفعول مستقیم جان دار و معرفه با «را» نمایان می شود. بنابراین، پیوستار معرفگی و جان داری همواره معنادار نیست و جمله هایی وجود دارد که آن را نقض می کند. بنابراین، یافته های نگارندگان کاملاً همسو با یافته های آیسن (Aissen, 2003) نیست. یافته های مقاله حاضر هم راستا با نَس (Nass, 2004) نشان داد با کاهش میزان تغییر در موجودیت، میزان تأثیرپذیری نیز کمتر می شود و «را» باید در ساختار جمله حضور داشته باشد، ولی حضور مفعول مؤثر و متأثر در جایگاه نحوی مفعول تاثیری در امکان ظهور و عدم ظهور «را» ندارد. طبقه بندی وُن هویزینگر (Von Heusinger, 2008) نیز نمی تواند دلیل ظهور و یا عدم ظهور «را» را تبیین کند، زیرا افعالی وجود دارند که  مفعولشان هم با «را» و هم بدون آن نمایان می شود. طبقه بندی بیورز (Beavers, 2011) نیز ظهور و عدم ظهور «را» را نمی تواند تبیی ن کند، زیرا حتی افعال یک گروه نیز گاهی رفتار های متفاوتی در پذیرش «را» نشان می دهند. همچنین، هر چه تأثیرپذیری مفعول از فعل کمتر باشد، امکان تظاهر آشکار «را» بیشتر می شود.

در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، نخست صفات مرکبِ کردی هورامی پاوه، از فرهنگ فارسی-کردی (سه جلدی) (مردوخ روحانی و دیگران، 1385) گردآوری شده اند؛ همچنین، یکی از نگارندگان که گویشور هورامی پاوه است، 25 صفت مرکب دیگر را بدان ها افزوده است. سپس این داده ها، در چارچوب صرف شناختی و براساس مدل پیشنهادی هماوند (2011) بررسی و روابط معنایی بین هسته و توصیفگر در آن ها برپایه سه عملکرد شناختی مقوله سازی، پیکربندی و مفهوم سازی مشخص شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که تعداد نُه مقوله از یازده مقوله پیشنهادی هماوند (شامل صفاتی که در آن ها توصیفگر هدف یا مکان هسته را نشان می دهد یا فاقد ویژگی بیان شده توسط هسته است یا هسته نوع، ویژگی، اندازه، عملکرد، تمایل یا حرکت به سمتِ توصیفگر را نشان می دهد)، به علاوه چهار مقوله دیگر که در مدل پیشنهادی هماوند به آن ها اشاره ای نشده است (شامل صفاتی که در آن ها توصیفگر کمیت هسته، محدوده فعّالیت هسته، ویژگی هسته و تشابه هسته به چیزی رانشان می دهد) در صفات مرکب زبان کردی هورامی پاوه وجود دارند. درضمن، سه قلمرو درون طبقه ای و سه قلمرو برون طبقه ای و شش نوع تعبیر در این صفات قابل تشخیص است.

در پژوهش توصیفی - تحلیلی حاضر، در چارچوب کلی معنا شناسی شناختی و با تأکید بر نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون (1980)، ضمن بهره گیری از روش نونز و سویتسر (2006) و منطق ریاضی، استعاره های حرکتی زمان در مقاله های سیاسی و اقتصادی روزنامه شرق مقایسه می شوند. اهداف پژوهش تعیین کارآیی نظریه یادشده، تعیین انواع استعاره های حرکتی زمان و الگوی غالب در این متون، چگونگی توزیع و ساز و کارهای بیانی آن هاست. جامعه آماری شامل همه مقاله های سیاسی و اقتصادی این روزنامه در سال (1396) و حجم نمونه شصت مقاله است. نتایج بیان گر کارآیی نظریه شناختی مورد بحث بود؛ افزون بر این، مشخّص شد که استعاره حرکت زمان با بیشترین بسامد (72%)، الگوی غالب است و استعاره های حرکت ناظر (18%) و حرکت بی ناظر (9%) دیگر الگوهای موجود هستند. نگارندگان استعاره حرکت زمان و ناظر را که از کمترین بسامد (1%) برخوردار بود، الگو تلقّی نکردند. بین توزیع انواع استعاره ها در هر یک از متون سیاسی و اقتصادی اختلاف معناداری دیده نشد؛ امّا در کل داده ها اختلاف معناداری بین استعاره حرکت زمان و استعاره های دیگر وجود داشت که می تواند نشانه ای از بنیادی تر و حیاتی تربودن زمان نسبت به مکان در مسائل اقتصادی و سیاسی باشد؛ اگرچه در بیشتر استعاره ها، مفاهیم زمانی با استفاده از مفاهیم مکانی بیان شده بودند.

گویش لری ممسنی یکی از گویش های جنوبی زبان لری و شاخه ای از گویش های ایرانی جنوب غربی است که همانند بسیاری دیگر از گویش های ایرانی، تنوعات آوایی و واژ واجی چشمگیری دارد. یکی از حوزه های واژ واجی قابل توجه در این گویش، بازنمایی صورت های متنوع تک واژ گذشته ساز است. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه می توان با ابزارهای نظریه بهینگی، فرایندها، محدودیت ها و رتبه بندی های ناظر بر این تنوعات واژ واجی را صورت بندی کرد و آیا قواعدی جهانی بر آن حاکم است؟ روش پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها اسنادی است که براساس فهرست افعال بسیط زبان فارسی (طباطبائی، 1376) فهرستی از افعال معادل در گویش لری ممسنی استخراج و براساس الفبای آوانگار بین المللی آوانویسی و تمامی بافت های تک واژ گذشته ساز در این داده ها در چارچوب رویکرد بهینگی بررسی شد. یافته ها نشان داد که گرایش به تضعیف و کم کوشی در گویش لری ممسنی، فرایندی بسیار رایج و گسترده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که براساس معیارهای توزیع بافتی، فراوانی وقوع و اعمال کم ترین قواعد، تک واژ گذشته ساز زیربنایی در این گویش /ɪd/ است؛ درمجموع نُه تک واژگونه (/Ið/،/ð/،/ɑð/، /d/،/t/،/es/،/s/، /ɑs/و /Ø) برای این تک واژ شناسایی شد که تظاهر آوایی هرکدام در چارچوب بهینگی تحلیل شده است. در این بررسی درجات یا پیوستاری از تضعیف در همخوان و واکه تک واژ گذشته ساز زیربنایی /ɪd/ مشاهده شد که نشان دهنده این است که به طور کلی فرایند تضعیف تابع محدودیت های جهانی نشان داری LAZY در همخوان و *V (tense) در واکه و پایایی IDENT-IO و محدودیت های زیرمجموعه آن و جای گشت های ناظر بر وقوع این محدودیت ها در انتخاب برون داد بهینه اند. 6. پی نوشت ها [1] weakening

نظریه شعرشناسی شناختی بر شگردهای زبان شناسی شناختی ازجمله استدلال قیاسی و نوع چینش واحدهای زبانی استوار است. براساس الگوی پیشنهادی مارگریت فریمن (2000) هر متن ادبی دارای سه سطح نگاشت ویژگی، رابطه ای و نظام است. در سطح اول شباهت میان اشیاء، در سطح دوم روابط میان اشیاء و در سطح سوم الگویی که در روابط مفهومی و ساختاری اثر وجود دارد به عنوان یک کل دلالتمند واکاوی می شود. در این پژوهش، با هدف آشنایی با سبکِ شناختی شفیعی کدکنی دو شعر ایشان در چارچوب این نظریه مورد بررسی قرار گرفت. پرسش های پژوهش عبارتند از: 1- آیا در شعر شفیعی کدکنی بین ساختار و محتوا ارتباط معناداری وجود دارد؟ 2- آیا با تکیه بر نگاشت های قیاسی می توان به ناگفته های متن و الگوهای فکری مؤلف نزدیک شد؟ نتایج این بررسی نشان داد در شعر نخست تصویری که در ذهن مخاطب از انعکاس دو فضای مفهومی متفاوت در متن ساخته می شود؛ در بعد ساختاری و زبانی شعر نیز انعکاس یافته است، چرا که در سطور 5 تا 9 -به مثابه قلب اثر- برخورد با زبان و استفاده از ضمیر، با سایر بخش های متن تفاوت دارد. در شعر دوم نیز همین مسئله تکرار می شود و چرخش ملال آور زندگی مطرح در شعر، در ساختار اثر بازنمایی می شود. نگاشت های قیاسی نشان دادند که در هر دو شعر؛ برای وصول به جهان آرمانی مانعی وجود دارد که خود راوی ست. براساس این نتایج؛ انطباق معنادار ساختار و محتوای شعرها و همینطور کارآمدی راهکارهای نظریه شعرشناسی شناختی برای نزدیک شدن به ناگفته های متن و الگوهای فکری مؤلف به اثبات رسید.

مفهوم «زمان» یکی از مهم ترین و اساسی ترین مفاهیم در ذهن و زندگی انسان است که طبق یافته های زبان شناسان شناختی، در زبان ها و فرهنگ های مختلف غالباً به صورت استعاری درک و بیان می شود. پژوهش حاضر به بررسی استعاره های مفهومی زمان در زبان فارسی می پردازد و هدف آن ارائه انگاره ای نظام مند از انواع استعاره های مفهومی است که سخنگویان زبان فارسی برای درک و بیان مفهوم زمان به کار می گیرند. این مطالعه براساس نظریه استعاره مفهومی (لیکاف و جانسون، 1980، 1999، لیکاف، 1993) و نظریه طرحواره های تصوری (جانسون، 1987) انجام می گیرد و داده های آن عمدتاً از پیکره همشهری (نسخه دوم) استخراج شده اند که با داده های حاصل از جستجوی اینترنتی در جستجوگر گوگل تکمیل شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که در زبان فارسی مفهوم زمان براساس سه طرحواره تصوری حرکت، ظرف و شیء و از طریق استعاره های مفهومی «زمان، مکان است»، زمان شیء (متحرک یا ثابت) است»، «زمان انسان است» و «زمان ظرف است» درک و بیان می شود.

پژوهش چندرشته ای و توصیفی - تحلیلی حاضر، در چارچوب کلّی روان شناسی زبان، معناشناسی شناختی و زبان شناسی فرهنگی، به مقایسه بازنمایی معنایی (مدل ذهنی) و مفهوم سازی های فعل های پوشیدن و wear ، با توجّه به پوشش بدن انسان، در زبان های فارسی و انگلیسی می پردازد. هدف پژوهش بررسی مدل های ذهنی فارسی زبانان و انگلیسی زبانان و مفهوم سازی های مختلف آن ها با توجّه به مفاهیم پیش نمونه ای «پوشیدن» و wear بوده و به این منظور از تابلوهای ذهنی پیشنهادی جانسون - لیرد (1983) استفاده شده است. جامعه آماری متشکّل از تمامی کلیدواژه ها و عبارت های فارسی و انگلیسیِ حاوی مفهوم «پوشیدن/ پوشاندن» بود که در شش فرهنگ لغت یک زبانه و دوزبانه منتخب وجود داشت و حجم نمونه شامل واژه ها و عبارت های حاوی مفاهیم پیش گفته است که از این فرهنگ ها جمع آوری شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که مدل های ذهنی فارسی زبانان و انگلیسی زبانان و نیز مفهوم سازی های آن ها در این زمینه تفاوت های چشم گیر و شباهت های اندکی باهم دارند و فارسی زبانان به طور پیچیده تر و متنوّع تری به مفهوم سازی و بازنمایی معنایی می پردازند که این امر ناشی از دانش فرهنگی متفاوت آنان در این زمینه است. افزون بر این، فارسی زبانان از تعدادی فعل سبک و فعل مرکب به همراه اشیاء پوششی متنوّع استفاده می کنند تا مفهوم «پوشیدن/ پوشاندن» را بیان کنند که موجب چندمعنایی گسترده تر پوشیدن نسبت به wear می شود

یکی از عمده ترین موضوعاتی که در امر پردازش، درک، تولید، به کارگیری و آموزش عبارت های اصطلاحی امکان طرح می یابد، توصیف ویژگی های درون مقوله ای و تعیین رابطه و هم بستگی بین این ویژگی ها در عبارت های اصطلاحی است. پژوهش حاضر به بررسی ویژگی های درون مقوله ای 50 عبارت اصطلاحی زبان فارسی و توصیف آن ها و تعیین هم بستگی بین آن ها پرداخته است. شم زبانی گویشوران برای هر عبارت اصطلاحی از نظر متغیرهای آشنایی، مبهم بودن، شفافیت معنایی، مجازی بودن، انگیختگی، ملموس بودگی، بار عاطفی و اعتماد داشتن مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین توصیف های آن ها از معنی مجازی هر عبارت ارزیابی شد. نتایج نشان داد که عبارت های اصطلاحی مورد مطالعه دارای ویژگی های ذکرشده هستند و می توان آن ها را با استفاده از پیوستاری که یک قطب آن یکی از ویژگی های درون مقوله ای عبارت های اصطلاحی و قطب دیگر تقابل همان ویژگی است، طبقه بندی کرد . همچنین، آمار توصیفی نشان داد که عبارت های اصطلاحی مورد مطالعه، بیشتر مبهم، انگیخته، شفاف، مجازی و ملموس با بار عاطفی منفی ارزیابی شده اند. به علاوه ، نتایج نشان داد که بین آشنایی و شفافیت معنایی هم بستگی منفی وجود دارد. بین متغیر ملموس بودگی و شفافیت معنایی هم بستگی مثبت دیده می شود. همچنین، بین دانش با شفافیت معنایی و اعتماد داشتن هم بستگی منفی وجود دارد .

«روان روایت شناسی» مطالعه بازنمایی های شناختیِ روایت است. «طرحواره ها» مجرای تحقق بازنمایی ها بوده، حاوی کلیتی از ویژگی های شاخص، و فاقد جزئیات اند. مقاله پیشِ رو بر آن است: با استفاده از مفهوم طرحواره، ابتدا «طنز» را تعریف؛ سپس وفقِ چگونگی تأثیر متن بر بازنمایی های ذهنی مخاطب، سب ک های طنزپردازی را در داستان های کودک دسته بندی کند. روش این مقاله تحلیلی توصیفی و قائم بر دو مؤلفه است. یکی از مؤلفه ها مبین تغییرات طرحواره گفته یابِ درون رواییِ متن (شخصیتِ مضحک داستان) است، دیگری مبین تغییرات طرحواره گفته یاب برون روایی (خواننده). نتایج پژوهش نشان می دهد: اول اینکه طنز عبارت است از علم بر تحقق خطای شناختیِ ناشی از دیالکتیکِ دو طرحواره متباین؛ دوم اینکه خنده آفرینیِ روایت های طنز زاده تعاملِ دو متغیر است: یکی طرحواره ذهنیِ گفته یاب درون روایی و دیگری طرحواره ذهنی گفته یاب برون روایی؛ سوم اینکه از منظر تفکرِ شناختی، سبک های روایت های طنزِ کودکانه تکرار یا تلفیقی از سبک های روایت های ل ط یفه گون (انکدوت ها) است. در این مقاله برای نخستین بار، ضمن بررسی ارتباط میان سازوکارهای معناسازیِ متون طنز کودک با فرایند بازنماییِ ذهنیِ خواننده، طنزپژوهیِ دومؤلفه ای (برحسب دو گفته یابِ درون روایی و برون روایی) معرفی می شود. دستاورد عملی پژوهش، ارائه الگوریتم هایی شناختی برای خنده آفرینی است که می تواند یاریگر طنزنویسانِ حوزه کودک باشد.

خواندن از مهم ترین مهارت های زبانی است که دانش آموزان آموختن آن را در دوره ابتدایی و با استفاده از کتاب های فارسی آغاز می کنند. کسب مهارت خواندن مستلزم کسب توانایی در روان خوانی و درک مطلب است. نظام های نویسه ای در مهارت خواندن هر زبانی نقش مؤثری دارد. محققان، خواندن نظام های نویسه ای عمیق را دشوارتر از نظام های کم عمق می دانند. فارسی زبانی با نظام نویسه ای عمیق محسوب می شود، زیرا تناظر بین نوشتار و گفتار آن کم است. با توجه به عمیق بودن نظام نویسه ای زبان فارسی، هدف پژوهش پاسخ به این سؤالات بوده است که عمق نویسه ای زبان در کتاب های فارسی دوره ابتدایی به چه میزان است و چه تأثیری بر مهارت روان خوانی دانش آموزان این دوره دارد ؟ برای پاسخ به سؤالات تحقیق ابتدا عمق نویسه ای در کتاب های فارسی شش پایه ابتدایی بررسی شد. سپس آزمون روان خوانی از دانش آموزان پایه های اول تا ششم ابتدایی گرفته شد. آزمون روان خوانی براساس سه معیار صحت، سرعت و آهنگ خواندن، از متون منتخب کتاب های فارسی در دوره ابتدایی اخذ شد. نمونه آماری تحقیق 402 نفر از دانش آموزان ابتدایی اول تا ششم ابتدایی در شهر سمنان در سال تحصیلی 1397 1398 بودند. نتایج بررسی ها فاصله 1.42 واجی بین صورت نوشتاری و گفتاری کتاب های فارسی را نشان داد. همچنین مشخص شد که عمق نویسه ای کتاب های فارسی تأثیر معناداری بر مهارت روان خوانی دانش آموزان دوره ابتدایی ندارد.

پژوهشِ حاضر، به بررسی و مطالعه صفت های مرکب زبان فارسی، از دیدگاه نظریه آمیختگی مفهومی می پردازد. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و شیوه گردآوری داده ها، پیکره بنیاد است. داده های پژوهش، حاصلِ گردآوری صفت های مرکب (400 صفت) از پایگاه دادگان زبان فارسی است. هدف پژوهش، تعیین فرایندهای شناختی دخیل در شکل گیری صفت های مرکب زبان فارسی (استعاره، مجاز و استعاره-مجاز)؛ مشخص نمودن میزان خلاقیت فرایند ترکیب با توجه به دسته بندی بنسز (Benczes, 2006)؛ و تعامل میان درون مرکز و برون مرکز بودن، همسو با یافته های بنسز (Benczes, 2006) است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در ساخت صفت های مرکب زبان فارسی، استعاره از بیشترین میزان فراوانی برخوردار بوده و پس از آن استعاره-مجاز و در جایگاه سوّم مجاز قرار دارد. به باور بنسز (همان) هرچه در ترکیب ها ارتباط استعاری قوی تر باشد، میزان خلاقیت به کاررفته، بیشتر خواهد بود و به سطح انتزاعی معنا افزوده می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که گویشوران زبان فارسی تمایل بیشتری به کاربرد معانی استعاری برای تولید و درک صفت های مرکب دارند. افزون بر این، از نظر میزان خلاقیت نیز فرایند آمیختگی استعاره-مجاز از بالاترین فراوانی برخوردار بود. با توجه به اینکه بالاترین میزان فراوانی در کاربرد فرایندهای آمیختگی مفهومی، به استعاره تعلق دارد، نتیجه می گیریم که گویشوران زبان فارسی در درک معنای استعاری واژه ها هیچ مشکلی ندارند و تمایل بیشتری به استفاده از معانی استعاری برای فهم و درک مفاهیم دارند. خلق معنا از طریق ترکیب های استعاری، درک مفاهیم انتزاعی را آسان تر می کند. این بهره گیری گسترده از استعاره و مجاز، نمایانگر خلاقیت و پویایی زبان است. میزان خلاقیت فرایند آمیختگی استعاره-مجاز نیز بیش از دیگر موارد بود.

زبان شناسی اجتماعی شناختی، نگرشی نو در حوزه زبان شناسی است که از تعامل دو رویکرد زبان شناسی اجتماعی و زبان-شناسی شناختی بوجود آمده و هدف آن بررسی ابعاد اجتماعی شناختی زبان در کاربرد روزمره است. پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده و هدف از آن تحلیل کتاب فارسی پایه هشتم، دوره متوسطه اول (اکبری شلدره، 1397) در چارچوب زبان شناسی اجتماعی شناختی است. در این مطالعه، واحد تحلیل "جمله" و داده ها به شیوه اسنادی و تمام شماری استخراج شده اند. از میان 1200 جمله استخراج شده، جمله هایی که ساختار استعاری داشتند، (500 جمله)، بر اساس طرح واره های تصوری جانسون (1987) بررسی شدند. از این میان، جمله های حاوی متغیرهای اجتماعی (170 جمله) مشخص شده و در پایان تعامل طرح واره های تصوری با متغیرهای اجتماعی مورد تحلیل (کمّی و کیفی) و بازنمایی قرار گرفتند. در این تعامل 320 مورد طرح واره تصوری و 240 مورد متغیر اجتماعی مشارکت داشتند. طرح واره های تصوری «نیرو»، «حرکت»، «حجم» و «فرایند» و متغیرهای اجتماعی «نگرش اعتقادی و مذهبی»، «فرهنگ» و «همبستگی» بیشترین مشارکت را در تعامل دو رویکرد زبان شناسی شناختی و اجتماعی داشتند. گرچه کاربرد بیش از 500 جمله استعاری نشان می دهد که مؤلفان به رشد خلاقیت و تفکرات انتزاعی نوجوانان توجه داشته اند؛ اما، با توجه به تعامل 34 درصدی از جمله های استعاری با متغیرهای اجتماعی، نگارندگان معتقدند رویکرد زبان شناسی اجتماعی شناختی در این کتاب به تمامیت به منصه ظهور نرسیده است. از دیگر یافته ها آن که هر چه تعداد طرح واره ها نسبت به متغیرهای اجتماعی در یک جمله بیشتر باشد، آن جمله از پیچیدگی مفهومی بیشتری برخوردار است و عکس آن نیز صادق است. ایجاد حس صمیمیت با کاربرد بالای متغیر «همبستگی»، تبعیض جنسیتی، معرفی فرهنگ ایرانی-اسلامی در ساختارهای استعاری از دیگر یافته های این پژوهش می باشند.

پژوهش حاضر مفهوم پردازی نیروهای ذهنی انسان در مرزبان نامه را بررسی کرده است. این بررسی به روش توصیفی- تحلیلی و به صورت کتابخانه ای انجام شده است. بر اساس یافته های پژوهش، در مرزبان نامه مفهوم سازی نیروهای ذهنی به طور عمده بر بنیاد حوزه های مبدأ انسان، شیء و ماده، پدیده های طبیعی، ظرف و حیوان انجام پذیرفته است؛ همچنین از (58) استعاره مورد بررسی، بیشترین استعاره در حوزه مبدأ انسان بوده است. چنین می نماید که شناخته شده بودن اعتبار و اهمّیت انسان، سبب شده که از رهگذر انتقال ویژگی ها و خصوصیات انسانی به نیروهای ذهنی، بر نقش این نیروها به مثابه عناصر مهمّی تأکید ویژه شود؛ همچنین در همه موارد، نگاشت از ساختار عینی به ساختار ذهنی صورت پذیرفته است و بدین روش ویژگی ها و خصوصیات حوزه مفهومی عینی به مثابه حوزه مبدأ قرار گرفته و شناخت از حوزه مفهومی ذهنی و انتزاعی حاصل شده است.

تعیینِ مقولة دستوریِ واژه­ های چندنقشی- واژه­ هایی که در نقش چندین مقوله دستوری ظاهر می­شوند، یکی از مشکلات فرا­روی فرهنگ­ نویسان است. ابهامِ مقوله‌های دستوری و هم­پوشی میانِ آن‌ها و برخی فرآیندها مانند حذف، کوتاه­ شدگی و تغییرمقوله از جمله عوامل مؤثر در چندنقشی شدن واژه­ ها هستند. برخی از این عوامل، بر مقولة دستوری واژه­ ها تأثیری پایدار نهاده و برخی دیگر فقط سبب تغییر نقشی می­شوند که در شرایط ویژه‌ای صورت می­گیرد. تمییز این دو از یک‌دیگر برای فرهنگ­ نویسان و دستور­نویسان امری ضروری است. در این پژوهش، برای دست­یابی به معیارهای تفکیک هر یک از این فرآیندها، 1172 واژة دو­مقول ه­ای اسم و صفت از فرهنگ سخن (Anvari, 2014)، گرد­آوری شده و به روش تفسیری و تأویلی مورد تحلیل قرار­گرفتند. در پایان، مشخص شد بخش مهمی از تغییرِ رفتارِ این واژه­ ها، پیامدِ نوعی ساده­ سازی نحوی و نتیجة فرآیندهایی مانند حذف ارجاعی و یا ناشی از هم­پوشی نقش دستوری میانِ طبقه‌های دستوری است که نباید در فرهنگ ­های لغت در نظر گرفته شوند.

امروزه شاهد گسترش استفاده از روش های پیکره بنیاد در زبان شناسی هستیم. پژوهش حاضر به بررسی تکنیک های بهبود عملکرد روش های بسامد شماری در زبان فارسی و با منظور دستیابی به رویه علمی جهت استخراج خودکار واژگان پایه علوم پزشکی انجام پذیرفته است.استفاده از روشهای آماری در کنار ابزار زبانشناسی پیکره ای ( روشهای استخراج خودکار ترکیبی )جهت استخراج خودکار واژگان در تعدادی از زبانهای دنیا همچون انگلیسی ،فرانسه،ژاپنی و کره ای طی چند دهه اخیر بسیار رایج بوده است ، حال آنکه در زبان فارسی این روشها تا کنون به صورت جدی مورد استفاده قرارگرفته نشده اند و اغلب استخراج ها در زبان فارسی به روش سنتی انجام گرفته اند. ضمن آنکه بکار گیری این روشها در هر زبانی متفاوت است و در هر زبان با توجه به ویژگیهای زبانشاختی آن زبان برون داد روشهای آماری متفاوت است. از این رو باید مطابق با ویژگیهای هر زبان در این روشها تغییراتی اعمال کرد تا در نهایت بتوان به روشی جهت استخراج خودکار واژگان دست یافت.جهت نیل به این هدف در زبان فارسی، از خانواده مدل های بسامد شماری با رویکردهای بسامد شماری پیکره عمومی، بسامد شماری پیکره اختصاصی و روش های بهبودیافته آن ها استفاده شده است. بسامدشماری به کار رفته در پژوهش، برپایه پردازش اطلاعات واژگان در دو پیکره اصلی و اختصاصی که محقق آنرا ایجاد کرده است و از این پس آنرا پیکره محقق ساخته می نامیم، صورت گرفته است . پیکره محقق ساخته شامل متون درس زیست شناسی دوره اول تا چهارم دبیرستان، متون درس علوم دوم و سوم راهنمایی، متون تدریس شده در مرکزآموزش زبان فارسی امام خمینی قزوین، مجلات و مقالات حوزه پزشکی عمومی و پیکره عمومی مورد استفاده ، پیکره روزنامه همشهری ( نسخه دوم) می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که قابلیت استفاده از روش های بسامد شماری پیکره بنیاد در زبان فارسی برای دست یافتن به شیوه ای واحد در استخراج خودکار واژگان وجود دارد.شیوه آتی که به یقین می تواند گامی موثر در تهیه و تدوین متون آموزشی زبان فارسی و گسترش آموزش این زبان به شمار آید. از عمده ترین مشکلات استفاد از روش های ساده، جداسازی واژگان پرتکرار همچون حروف ربط را می توان برشمرد. از این رو جهت بالابردن توان مدل با اعمال روش هایی می توان روش های اولیه را بهبود بخشید. مشاهده می شود که روش بسامدشماری بهبود یافته در پیکره اختصاصی از سایر روش ها عملکرد بهتری داشته و تا ۶۰ درصد واژگان تخصصی را در ۵۰ واژه پر بسامد شناسایی می نماید. از سوی دیگر مشاهده می گردد که با افزایش دامنه واژگان مورد بررسی در پژوهش از ۵۰ به ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ دقت مدل ها افزایش یافته و درصد واژگان تخصصی انتخاب شده به ثبات می رسد.

هدف اصلی انجام پژوهش حاضر بررسی مقوله هویت در نام گذاری رسمی (نام معابر) با نام گذاری غیر رسمی (نام اماکن مسکونی و اماکن تجاری) شهر رشت است. روش انجام پژوهش، روش آمیخته شامل روش میدانی وتوصیفی-تحلیلی است. داده ها با بررسی نقشه ی شهر و حضور در معابر، اماکن مسکونی و اماکن تجاری جمع آوری شدند. مجموع نام های معابر ۲۳۴۱، اماکن مسکونی ۱۲۹۲ و اماکن تجاری ۹۶۶ مورد بوده است. سپس نام ها ازنظر هویت های چندگانه (فردی، محلی، ملی، مذهبی و فراملی) موردبررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان می دهد که در نام گذاری رسمی (معابر) بیشترین گرایش به استفاده از نام های محلی و مذهبی است، این در حالی است که در نام گذاری غیررسمی (اماکن مسکونی و تجاری) بیشترین گرایش به استفاده از نام های فراملی است.

فعل های مرکب حاصل ترکیب چند واژه ساده هستند؛ اما عملکرد آن ها در نحو به صورت یک هسته واژگانی است. این فعل ها عملکردی دوگانه (صرفی نحوی) از خود نشان می دهند. این فعل ها هسته هایی واژگانی اند که در جریان اشتقاقات نحوی گسسته می شوند. از طرفی، اگر این فعل ها کاملاً ساخت واژی به شمار آیند انتظار بر این است که عملگرهای نحوی نباید بر ساخت درونی آن ها اعمال شوند و آن ها را گسترش دهند. از طرف دیگر، اگر آن ها کاملاً نحوی به شمار آیند، آنگاه ترکیب ریشه های واژگانی در نحو و تشکیل واژه مرکب جدیدی از آن ها طی اشتقاقات نحوی به بروز بعضی مشکلات اشتقاقی منجر می شود. هدف از این بررسی، تحلیل اشتقاق ساختاری یک نوع فعل مرکب و گسترش نحوی آن در چارچوب نظریه اشتقاق فازها در برنامه کمینه گی است. این نوع فعل مرکب معمولاً از یک جزء غیر فعلی به همراه فعل سبک « کردن» تشکیل می شود. بعضی از نمونه های تحقیق برگرفته از فرهنگ دو جلدی سخن و بعضی دیگر (به کاررفته در ساخت جمله) برگرفته از نسخه اینترنتی پایگاه دادگان فارسی هستند. نتایج این بررسی نشان می دهد که گسترش نحوی این نوع فعل های مرکب بازتابی از رسوخ پذیری پوسته فاز اشتقاقی این فعل هاست؛ یعنی پوسته فاز ساخت واژی این فعل های مرکب در دسترس عملیات های نحوی است و می تواند در مراحل اشتقاقیِ بعدی گسترش یابد. در پایان، به عملیات نحوی بازآرایی اشاره می شود که سبب می شود جزء غیرفعلی پس از شرکت در اشتقاق در سطح ساخت واژه، از پوسته فاز ساخت واژی جدا شود و در ادامه اشتقاق به حوزه نحو وارد شود و گسترش نحوی یابد.