بررسی تغییرات معنایی واژه «دولت» در زبان فارسی بر اساس نظریه پیش نمونه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در این پژوهش، به تغییرات معنایی واژه «دولت» در تاریخ متون نثر فارسی، از سده چهارم تا امروز، پرداخته شد. معانی مختلف این واژه، در 80 اثر منثور فارسی، به تفکیک سده نگارش آثار، جستجو و استخراج شد. اگرچه معنای کلّی واژه «دولت» در ظاهر تغییر چندانی نکرده است، امّا این واژه، در متون فارسی بررسی شده به 21 معنای مختلف به کار رفته است. تلاش شد، تغییر معانی واژه «دولت» در چارچوب نظریه پیش نمونه با رویکرد گیرارتز (1997) تبیین شود. نظریه پیش نمونه، تغییرات معنایی این واژه را در قالب سه فرضیه از فرضیات چهارگانه راجع به مشخّصه های پیش نمونگی، به خوبی توضیح داد. در تأیید فرضیه (2)، مشخّص شد که مفاهیم خاصّی محور تغییرات هستند و تغییرات معنایی، در حاشیه خوشه ها و در ارتباط با این مفاهیم کانونی روی می دهند، برخی مفاهیم، حاشیه ای هستند و در مقایسه با معانی کانونی ناپایدارترند و برخی مفاهیم، هم زمان در بیش از یک خوشه مفهومی ریشه دارند. شواهدی به دست آمد که نشان می دهند، نوسان در مرزهای واژه می تواند باعث دو وقوع مستقل یک مفهوم در دو مقطع زمانی مختلف، یا پدیده تعدّد مبادی معنایی شود. که این امر، مؤیّد فرضیه (3) است و در نهایت، اهمّیت اطّلاعات جهان خارج در تغییر مفهومی واژه نشان داده شد که فرضیه (4) گیرارتز را تأیید می کند.

متن