درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۲٬۱۰۱ تا ۱۲٬۱۲۰ مورد از کل ۷۸٬۴۹۳ مورد.
۱۲۱۰۱.

مقایسه تطبیقی رویکرد آیت الله کاشف الغطاء و آیت الله کاشانی نسبت به بحران فلسطین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی تاریخ و فرهنگ اسلامی سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 7 - 36

کلیدواژه‌ها: مطالعه تطبیقی محمدحسین کاشف الغطاء سید ابوالقاسم کاشانی اسلام وحدت فلسطین صهیونیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۴۹
مطالعات تطبیقی و بررسی های مقایسه ای از جمله روش ها و عرصه های مطالعات تاریخی هستند که معرفت و دانش ما نسبت به ادوار مختلف و مسائل گوناگون تاریخی را افزایش می دهند. این مطالعات خاصه در تاریخ معاصر کاربرد ویژه ای دارد. مقاله حاضر در صدد است با بررسی، مقایسه و تطبیق دیدگاه و عملکرد آیت الله محمدحسین کاشف الغطاء و آیت الله سیدابوالقاسم کاشان در بحران فلسطین، بخشی از میراث علمای شیعه در حفظ و صیانت از اسلام و مسلمین را ایضاح کند. روش مقاله حاضر کیفی و روش جمع آوری اسنادی و کتابخانه ای است، به این معنا که متکی به کاوش در اسناد و منابع، آراء و عملکرد علمای مورد نظر در مسئله و بحران فلسطین را احصاء و با ارزیابی آن ها، مقایسه تطبیقی اندیشه و عملکرد ایشان در مسئله مذکور را انجام داده است. از جمله نتایج پژوهش حاضر از این قرار است: کاشف الغطاء بحران فلسطین را مسئله جهان اسلام و دنیای عرب می دید و برای حل آن بیشتر به مراودات نخبگانی اتکا داشت. در مقابل آیت الله کاشانی مسئله فلسطین را در کنار مسایل ملی عرصه ای برای مبارزه با استعمار می دید و به شدت به همدلی عموم مردم برای مقابله با استعمار و همراهی با فلسطینیان تأکید داشت. با وجود این وجه مشترک رویکرد علمای مورد نظر در بحران فلسطین آن است که آن ها قدس و فلسطین را امانت الهی و قلب جهان اسلامی می دیدند که حمایت از آن دربرابر صهیونیست ها نه تنها وظیفه ای شیعی و اسلامی بلکه امری انسانی و بشری است.
۱۲۱۰۲.

بررسی فقهی- حقوقی نقش اراده در توافقات ابوین بر مسئله حضانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فقه مدنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 289 - 312

کلیدواژه‌ها: اراده توافق حضانت قرارداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۳۳۶
تا قبل از تصویب قانون حمایت خانواده در سال 1391، توافقاتی که برای پذیرش حق حضانت یا اعطای امتیازی ویژه به والد دیگر صورت می گرفت، صریحاً مورد لحوق حکم قرار نگرفته بود؛ اما بعد از تصویب قانون مذکور در ماده 41، به صورت ضمنی به توافقات رسمیت بخشیده شد. از آنجا که مهم ترین عامل شکل گیری قراردادها، اراده و توافق طرفین است، اصل بر حاکمیت اراده است و چون حضانت، حق و تکلیف والدین است، طرفین می توانند اجرای حق و اجرای تعهدات را (مگر اینکه مباشرت متعهد یا مکلف در انجام تکلیف شرط باشد)، بر اساس این توافقات و قراردادها به دیگری واگذار نمایند. این مقاله نقش اراده ابوین را در قراردادهایی که مابین والدین با یکدیگر و یا با اشخاص ثالث منعقد می شود، مورد بررسی قرار داده است. با عنایت به این پژوهش مشاهده شد که در حقوق ایران، حضانت بر اساس ماهیت دوگانه خود، قابلیت واگذاری یا اسقاط را ندارد؛ اما طرفین می توانند اجرای حق را نیابتاً به وکیل یا نماینده ای بسپارند. لذا امکان انعقاد این قراردادها در زمان زناشویی و جدایی وجود دارد و در نتیجه، امکان واگذاری اجرای آن به شخص ثالث (مٶسسه خصوصی، استخدام پرستار، سپردن طفل به مددکار اجتماعی و...) در قالب عقود معینی نظیر اجاره، صلح، وکالت، جعاله و... و یا در قالب عقود غیر معین (ماده10 ق.م.) وجود دارد. از آنجاکه اصل حاکمیت اراده در توافقات حضانت، محدودتر از توافقات دیگر است، غبطه کودک به عنوان مخصص این اصل، همیشه مدّنظر دادگاه ها بوده است.
۱۲۱۰۳.

تأمّلی بر نخستین تألیفات «تاریخ قرآن»: میرزا قلیچ بیگ و کتاب «تواریخ القرآن و الحدیث»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۷۲ «ویژه پژوهش های قرآنی» ۷۶-۶۲

کلیدواژه‌ها: تاریخ قرآن شمس العلماء میرزا قلیچ بیگ نولدکه بوتیه گوستاو وایل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۲۹۸
تاریخ قرآن که در گذشته ذیل عنوان علوم قرآنی مورد بحث قرار می گرفت، در تألیفات و نگارش های قرآن پژوهان عصر حاضر، عنوانی مستقل یافته و به عنوان موضوعی مستقل مورد بحث و نظر قرار گرفته است. امّا اینکه نخستین نگارش در این زمینه از آن کیست میان دانشمندان و قرآن پژوهان مسلمان اختلاف نظر وجود دارد؛ مشهور بر آن است که تئودور نولدکه در بین مستشرقین نخستین فردی است که در این زمینه تألیف داشته و برای نخستین بار این اصطلاح را در قالب نگارشی مستقل به کار برده است. اولین نفر در میان دانشمندان مسلمان، ابو عبد الله زنجانی (1320 ش) می باشد. امّا آنچه در این میان مورد غفلت قرآن پژوهان قرار گرفته، چشم پوشی از میراث ارزشمند و گرانسنگ اسلامی در شبه قاره هند و پاکستان است. از جمله این مواریث، کتاب تواریخ القرآن و الحدیث مرحوم شمس العلماء میرزا قلیچ بیگ (1270 ه /1853 م- 1348 ه /1929 م) است که سال ها قبل از تألیف مرحوم زنجانی سامان یافته است.
۱۲۱۰۴.

تحلیل انتقادی متون نقلی اسلامی و پیشااسلامی در تعیین هویت قربانی ابراهیم (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 320 - 295

کلیدواژه‌ها: اسحاق اسماعیل حضرت ابراهیم (ع) ذبیح الله نقد سند نقد متن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۲۴۱
هویت قربانی ابراهیم، مسئله ای جدی در ادیان توحیدی است. ظواهر متون عهدینی، اسحاق را ذبیح می داند، اما در میان مسلمانان به دلیل اجمال آیات مربوط به داستان ذبح در قرآن، اختلاف هایی در تعیین ذبیح وجود دارد. دامنه این اختلافات در روایات فریقین، بیشتر است. بخشی از روایات فریقین، اسماعیل را ذبیح معرفی می کند وگروهی دیگر، اسحاق را. پژوهش حاضر، متون مرتبط با این موضوع، را در منابع اسلامی و عهدینی، با رویکردی تحلیلی انتقادی، از رهگذر تحلیل سندی و متنی روایات و متون نقلی عهدینی و اسلامی، ارزیابی می کند. یافته های تحقیق نشان می دهد با وجود صراحت بخش هایی از کتاب مقدس در تعیین ذبیح، شواهد درون متنی حاکی است، عبارت هایی که به نام ذبیح اشاره دارد، افزوده های تفسیری مفسران کتاب مقدس است. همچنین با وجود اختلاف در روایات اسلامی، تحلیل اسناد و ملاحظه شواهد درون متنی آیات قرآن و روایات اسلامی، حاکی از آن است که اسماعیل، نامزد قربانی ابراهیم بوده است.
۱۲۱۰۵.

تحلیل زبان عرفانی روزبهان بر اساس الگوی گفتمان پویا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ ۶۶-۳۵

کلیدواژه‌ها: زبان عرفانی روزبهان گفتمان پویا هویت صیرورت مربع معناشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۲۴۴
از دلایل اهمیت روزبهان، بازتاب گسترده تجربه سلوک در آثار اوست. تحلیل زبان عرفانیِ ویژه او در تجربه صیرورت با استفاده از الگوی گفتمان پویا و فرایند تحولی کلام میسر است. این الگو نشان می دهد زبان عرفانی گفتمانی ایستا نیست. هدف این پژوهش تحلیل چگونگی پویایی تجربه عرفانی در بستر زبان است؛ بر این اساس «هویت های خودهمانی و خودغیری» و «شدن» سالک بررسی خواهد شد. با استفاده از مربع معناشناسی که بر اساس حرکت از یک مقوله متضاد با نفی خود به سوی متضادش تعریف می شود، بخش هایی از فرایند پویایی در کلام تفسیر می شود. چنین مطالعه ای آشکار می کند که در گفتمان عرفانی روزبهان، «هویت خودغیریِ» سالک عبارت از «فقر و فنا»ست. فنای «هویت خود همان» راه را بر سیر به سوی «هویت خودغیری» می گشاید؛ هویتی که به طور مداوم در حال بازسازی است، تا آنجا که در فرایندی استعلایی به هویت حق متصل می شود. در این فرایند رابطه «اتیک» سبب انفصال سوژه از «خود» می شود و تعامل پیوسته او با «فراخود» و در مرکز قرار دادن او، تداوم معنا را تضمین می کند. واژگانی همچون «فنا» و «فراموشی خود» از انفصال سوژه از خود حکایت می کند. همچنین واژگانی چون «یاد حق، دیدن به نور او»، «توحید قِدَمی، خورشید ذات ازلی» موجب تضمین تداوم معنا می شود. تحولی که موجب می شود کنشگر یا «من خردگرا» سیری را در خویشتن آغاز کند، آگاهی از آفات «داشتن» است؛ بنابراین او به هویت هایی که «واجد بودن» به او می بخشد، «نه» می گوید، سپس در سلوکی عرفانی به شوش گری ممتاز دگرگون می شود که هویت او با فقر و فنا تعریف می شود. افعال مؤثر «خواستن» در گفتمان عرفانی با طلب و «بایستن» که با رهنمودهای پیر برابر است، مقدمات تشکیل فاعل را فراهم می آورند. در نهایت آنچه سالک را به «فاعل توانشی» تبدیل می کند، فضل و رحمت حق تعالی است.
۱۲۱۰۶.

بررسی تعارض سند 2030 در مواجهه با حدیث علوّ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۳ 237 - 258

کلیدواژه‌ها: اسناد بین المللی سند توسعه پایدار سند 2030 تقنین حدیث علو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۲۲۸
یکی از الزامات الحاق به کنوانسیون ها و اسناد بین المللی در جمهوری اسلامی ایران، موافقت محتوای آن با اسناد بالادستی نظام اسلامی به ویژه شرع و قانون اساسی می باشد. یکی از اسناد چالش برانگیز و محل مناقشه در سالیان اخیر، سند 2030 آموزش یونسکو و سند پشتیبان آن، یعنی سند توسعه پایدار 2030 مجمع عمومی ملل متحد است. بر اساس دیدگاه مخالفان پذیرش سند 2030، این سند بر مبنای انگاره های لیبرالیستی و فردگرایی، سیاست های آموزشی فرهنگی خود را به کشورهای جهان تحمیل می نماید. ازاین رو، هدف مقاله پیش رو بررسی امکان تصویب سند 2030 از جنبه تقنینی و سیاستگذاری در برخورد با حدیث علو و برتری اسلام می باشد. نتایج این پژوهش حاکی از این است که طبق حدیث شریف «الاسلام یعلو ولا یعلى علیه»، هرگونه پذیرش و التزام به اسناد و پروتکل های بین المللی باید به نحوی باشد که منجر به سلطه غیرمسلمانان بر ساختار فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه اسلامی نگردد. در این بین، پذیرش سند 2030خسارات جبران ناپذیری بر منابع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور جمهوری اسلامی ایران به همراه دارد و راه را بر تسلط بیگانگان هموار می سازد، بنابراین پذیرش سند 2030 در تنافی مطلق با آموزه های فقهی به ویژه حدیث شریف علو می باشد.
۱۲۱۰۷.

بررسی دگردیسی معرفتی مهدی اخوان ثالث در نگاه به مکتب رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال نهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 63 - 82

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) ادبیات معاصر شعر رضوی دگردیسی معرفتی مهدی اخوان ثالث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۲۶۰
مهدی اخوان ثالث، شاعر توانای معاصر، از معدود شاعرانی است که با دو رویکرد متفاوت درباره امام رضاg سخن گفته است. مطالعه دفترهای شعری اخوان نشان می دهد که وی در دهه های نخستین شاعری خود نگاه خوش بینانه ای به ملزومات بیرونی و نمودهای اجتماعی مکتب رضوی ندارد؛ اما در اواخر دوره شاعری، این تلقی جای خود را به باور و فراتر از آن عشق و ارادت قلبی به مقام امام رضا g می دهد. این دگردیسی در نظام فکری اخوان ثالث به عنوان یک شاعر برجسته و دگراندیش معاصر بسیار حائز اهمیت است و نشان می دهد که شعر دگراندیش معاصر نیز از تأثیرات اندیشه رضوی برکنار نمانده است. نظر به اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر در پی تبیین چگونگی و چرایی این دگردیسی اعتقادی است؛ به عبارتی در این پژوهش در پی پاسخ به این سؤالیم که تغییر دیدگاه اعتقادی اخوان به جایگاه امام رضا g چگونه و به چه دلایلی رخ داده است. روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است. با مد نظر قرار دادن آرا برخی صاحب نظران و با تحلیل اشعار شاعر، نتیجه پژوهش نشان می دهد که دگردیسی معرفتی اخوان بر اساس دو فرضیه «تکامل» و «تناقض» قابل تبیین است؛ بر اساس فرضیه «تکامل»، شاعر با تجدید نظر در مواضع پیشین خود، سیری تکاملی را تجربه کرده و با ارادت به ساحت رضوی، بُعد دینی اعتقادی اندیشه اش را به کمال رسانده و بر اساس فرضیه «تناقض»،  شاعر تا پایان عمر در حیرت و تناقض معرفتی به سر برده است.
۱۲۱۰۸.

بررسی تطبیقی نظریه فقهی امام خمینی و علامه نورسی در حوزه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 197 - 181

کلیدواژه‌ها: بدیعالزمان سعید نورسی تقریب مذاهب اسلامی طریقت نور تصوف کردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۳۷۵
ریشه های جریان اسلامگرایی در ترکیه را در تاریخ معاصر باید در بدیعالزمان سعید نورسی جست که در آثار مختلفش بر وحدت و اتحاد بین مسلمانان و پرهیز از تفرقه تأکید دارد. لذا اندیشه وحدت در مرکز افکار مصلحانه اش قرار دارد و به موضوعات دیگر در راستای وحدت می نگرد اما شناخت جامعی از اندیشه های تقریبی این عالم بزرگ در ایران وجود ندارد لذا پژوهش حاضر نقش مهمی در پرکردن این شکاف شناختی خواهد داشت. بر این اساس سوال اصلی این مقاله اینست که وجوه اشتراک و افتراق اندیشه وحدتگرای علامه نورسی با اندیشه امام کدامند؟ و در این راستا سعی دارد بر اساس روش تحلیل محتوای آثار وی و مقایسه آن با رویکردهای حضرت امام موارد مشترک اندیشه سیاسی و تفاوتهای این دو اندیشمند وحدتگرا را بازشناسی نماید. بر اساس یافته های مقاله، دیدگاه نورسی در باب وحدت و تقریب در قالب نظریه ای به نام «اتحاد محمدی» قاندیشه نورسی قابل طرح است که با داشتن شاخصها و ویژگیهای برجسته که بدانها پرداخته شده می تواند مبنای وحدت آفرینی در جهان اسلام را تولید کند و ظرفیتهای مناسبی برای الگوسازی تقریب مذاهب اسلامی در اختیار بگذارد اما از آنجا که در رویکرد امام (ره) دولت از جایگاه مهمى برخوردار است و استقرار حکومت دینی یکى از مراحل دستیابى به وحدت اسلامى است لذا پیش از ساخت جامعه اسلامى بایستى دولتى اسلامى موجود باشد در حالیکه نورسی باور چندانی به اسلام سیاسی و گفتمان دولتسازی ندارد و از نظر وی وحدت امت از مجرای وحدت دولتهای اسلامی نمی گذرد.
۱۲۱۰۹.

نقش خیال در زیست اخلاقی از منظرعرفان اسلامی با تأکید بر دیدگاه ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 265 - 290

کلیدواژه‌ها: خیال متصل خیال منفصل زیست اخلاقی اخلاق توحیدی ابن عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۳۹۶
زیست اخلاقی همواره دغدغه اصلی ادیان و اندیشمندان بوده و عقل و وهم به عنوان دو رکن لازم برای تحقق زیست اخلاقی مطرح بودهاند؛ حال آنکه اصولا این دو بدون استعانت از عنصر خیال اثر بخش نخواهند بود. در اندیشه عرفان اسلامی خیال یکی از ارکان تشکیل دهنده نظام هستی (خیال منفصل) و نهاد انسان (خیال متصل) بوده است. مسأله این تحقیق این است که از منظر عرفان اسلامی، بهویژه اندیشههای ابن عربی میان عالم خیال و حقائق اخلاقی چه نسبتی برقرار است و قوه خیال چه نقشی در زیست اخلاقی دارد؟ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از دادههای کتابخانهای نشان میدهد که سالک با تکیه بر توانمندیهای قوه خیال میتواند با صور نورانی موجود در خیال منفصل مرتبط گشته و با تهذیب خیال از خواطر شیطانی و نفسانی به مشاهده معانی اخلاقی متمثل شده در عالم مثال بپردازد که نتیجه آن ایجاد انگیزه، شور، رغبت و اراده مستمر در جهت اخلاقی زیستن و تحصیل اخلاق توحیدی است.
۱۲۱۱۰.

نگاهی نقادانه به نقش نبی در معرفت شناسی دینی در دیدگاه غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 197-220

کلیدواژه‌ها: غزالی معرفت شناسی دینی بعثت نبی صدق نبی معجزه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۸۵
در دیدگاه غزالی رسالت رسول به معنای تبلیغ کلام خداست. در خصوص نقش نبی در معرفت شناسی دینی این پرسش ها مطرح می شود: آیا ایمان به کلام خدا به خاطر باور به صدق نبی است یا عقلانی است؟ نسبت صدق نبی و ایمان به کلام خدا چیست؟ آیا ایمان به خدا به صدق نبی وابسته است؟ مسأله ی اصلی پژوهش این است که در دیدگاه غزالی نبی در معرفت به خدا چه نقش و سهمی دارد و این که رأی وی با در نظر گرفتن نظام ی اندیشه او چه چالش هایی را به همراه دارد. در دیدگاه غزالی عقل قضاوت می کند به این که هر کسی که ادعای نبوت کرد و معجزه از او صادر شود صدقش واجب است . اعجاز معجزه با عقل فهمیده می شود و پس از آن عقل کنار می رود و نقش ابزاری دارد و تابع نظر نبی می شود. آراء و دیدگاه های غزالی در این باب با اشکالات و چالش هایی مواجه می شود. هر چند غزالی تلاش بسیار می کند که استدلال عقلانی بر صدق نبی ارائه دهد اما در معرفت شناسی دینی وی، نبی بالاترین جایگاه را دارد.
۱۲۱۱۱.

تأثیر شیعیان مهاجر ایرانی در گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در دوران حاکمیت دولت های شیعه دکن (1098 – 895 ه ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول بهار ۱۴۰۰شماره ۳ 6 - 29

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تفسیر شیعیان مهاجر ایرانی دولت های شیعه دکن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۲۱۱
مسلمانان هندوستان در سال های آغازین ورود اسلام به سرزمین خود به قرآن کریم به عنوان مهم ترین اصل و الگوی اسلامی توجه کردند. در این میان، مهاجرت مفسران شیعه ایرانی تأثیر مطلوب و بنیادینی در گسترش علمی جریان مطالعات تفسیری بر جای نهاد و  نخستین تلاش آنان در جهت پویایی و شناخت ساکنان این سرزمین با آموزه های قرآنی و تفسیر آیات الهی صورت پذیرفت. اوج فعالیت شیعیان در این زمینه مربوط به دوران تشکیل دولت های شیعه دکن (1098 895 ق.) است، که ایرانیان با گذر از مرحله تکوین (6 1 ه ق.) وارد مرحله توسعه تفسیر (12 7 ه ق.) شدند. در این دوران، حضور پرتعداد شیعیان ایرانی و حمایت حکام شیعه دکن از آنان، موجب گسترش هرچه بیشتر فعالیت شیعیان در امور مذهبی مرتبط با آموزه های تفسیری قرآن کریم گردید. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و برپایه مطالعات کتابخانه ای درجه اول تاریخی، به این مسأله پاسخ می دهد که مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن چگونه گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در این مناطق را به همراه آورد؟ فرضیه این است که شیعیان مهاجر ایرانی با تشکیل کلاس های تفسیر و تألیف کتاب های مرتبط با این موضوع، تأثیر به سزایی در گسترش آشنایی ساکنان این مناطق با آموزه های تفسیری قرآن کریم بر جای نهاد. دستاورد پژوهش نشان می دهد که شیعیان مهاجر ایرانی با توجه به آشنایی ساکنان نواحی دکن با زبان فارسی و نیز حمایت حکام شیعه دکن از آنان با تشکیل کلاس های تفسیری، موجبات آشنایی بیشتر ساکنان این نواحی با موضوعات مرتبط با قرآن کریم را فراهم آوردند. هم چنین ایرانیان با تألیف کتب تفسیری و دسترسی ساکنان ناحیه دکن به این کتاب ها، به تقویت فهم موضوعات قرآنی توسط آنان کمک کردند.
۱۲۱۱۲.

بازتاب احدی نفس در آینه قوا؛ نگاهی نو به ماهیت قوای نفس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۸ 35 - 62

کلیدواژه‌ها: فعل قوای نفس تفاوت های فردی بساطت وجود حرکت جوهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۲۴۷
انسان توسط قوا افعال خود را انجام می دهد. در واقع، قوا زمینه ساز انجامِ افعالِ وی هستند. این دارایی ها در جنبه هایی با نباتات و حیوانات، مشترک و در جنبه های دیگر متفاوت هستند. پس انسان افعالی از خود بروز می دهد که نباتات و حیوانات نیز توانایی تحقق آن افعال را دارند؛ همچنین فعالیت هایی دارد که مختص خود اوست و نبات و حیوان قدرت بر انجام آن را ندارد. حکما توانایی های ذاتی انسان را تحت عنوان «قوای انسان» تبیین نموده اند. اما این بیان دارای اشکالات «همپوشانی قوا»، «رویکرد کثرت گرایی» و «عدم جامعیت» می باشد. نوشتار حاضر پس از تقریر دستگاه رایج و رفع اشکالات مذکور، بر اساس مبانی ملاصدرا به بازسازی دستگاه قوای ذاتی انسان پرداخته است تا بتوان به شناخت توانایی های او دست یافت. نتیجه اینکه انسان از بدو خلقتش دارای هشت توانایی ذاتی است که با اشتداد وجودی نفس، قدرت این قوا افزایش می یابد. این توانمندی ها عبارتند از: توانایی (1)جذب (2)دفع (3)رشد و توسعه (4)فهم و درک (5)تجزیه و ترکیب (6)نگهداری و کنترل (7)انشاء و انتزاع (8) حکم کردن و تصمیم گرفتن.
۱۲۱۱۳.

نقد و بررسی رویکرد قرآن محوری در فرآیند استنباط فقهی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۱) 25 - 42

کلیدواژه‌ها: قرآنیون قرآن محوری فقه سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۲۴۲
قرآن محوری یکی از جریان های پیشینه دار در حوزه معارف دینی و ازجمله تشریع است. این جریان در اهل سنت با سابقه تاریخی مشخص و با طی فراز و نشیب های زیادی نضج گرفته و امروزه در میان برخی عالمان اهل تسنن پیروانی دارد. اما در نگرش شیعی آن نوپدید است. به تعبیر دیگر، اگر مشخصه اصلی قرآن محوری را مرجعیت انحصاری قرآن و نفی یکپارچه سنت بدانیم، این دو خصلت به طور تام و تمام در شیعه ظهور نیافته است. اما در عین حال نمی توان از رگه ها و لایه هایی از حضور این جریان در تفکر شیعی، همچون نگاه انتقادی به حدیث و سنت فقهی گذشته، شأن توضیحی و تأکیدی سنت، اعتبارزدایی از شهرت و اجماع و رها شدن از دیدگاه های گذشتگان چشم پوشی نمود؛ علائمی که به حضور نحیف و بی رمق سنت در فرآیند استنباط منجر شده است. نشانه ها و علائم این حضور، هم در اصل فرآیند اجتهاد، و هم در نتایج و پیامدهای آن قابل رهگیری است؛ علائمی که در سنت فقهی شیعه قابل هضم و توجیه نیست و نوعی تجدیدنظرطلبی را نمایان می سازد. این مقاله با همین نگاه و به استناد پیروان این نگرش، در صدد تبیین و بازنمایی بیشتر این نشانه ها و البته نقد و ارزیابی آنها می باشد.
۱۲۱۱۴.

شاخص های اخلاقی و حقوقی خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 131 - 150

کلیدواژه‌ها: شاخص اخلاقی شاخص حقوقی خانواده کارآمد منابع معتبر اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۸۱
پژوهش حاضر با هدف معرفی شاخص های اخلاقی و حقوقی خانواده کارآمد. براساس معارف دینی به دست آمده از منابع معتبر اسلامی طراحی و اجرا شده است. این شاخص ها و ویژگی ها به روش توصیفی تحلیلی از آیات و روایات مربوط به خانواده، استخراج و ارائه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در منابع دینی برای تمام جنبه های زندگی خانوادگی که کانون تربیت و رشد مادی و معنوی فرد و اجتماع است، دستورالعمل های اخلاقی معرفی شده که رعایت آنها تضمین کننده کارآمدی خانواده و رشد اعضای آن است. راستگویی، مثبت اندیشی، محبت کردن، احترام متقابل، مدارای با یکدیگر، سلام کردن، دلسوزی و مهربانی و صبر از مهم ترین آموزه ها و رفتارهای اخلاقی هستند که بر کارآمدی خانواده تأثیر مستقیم دارند. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که منابع دینی برای هر یک از اعضای خانواده شامل زن، شوهر، فرزند، پدر و مادر حقوقی را وضع کرده و در مقابل این حقوق، وظایفی نیز برای طرف مقابل معین کرده است؛ رعایت این حقوق و انجام وظایف در کنار هم، تأمین کننده کارآمدی خانواده است.
۱۲۱۱۵.

نگرش قرآن کریم و شیمی در مورد پیدایش حیات در سیاره زمین

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۹ 58 - 85
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۳۹۴
سیاره اسرارآمیز کوچکی که به رنگ آبی روشن در فضای بی کران در میان سیارات منظومه شمسی دیده می شود، خانه ما زمین است که بر اساس یافته ها حیات، این موهبت الهی تنها در آن جریان داشته و دارد و اینک در هیچ کجای جهان هستی مانند آن کشف نشده است. در این راستا، در قرآن در این منبع جاوید و جامع وحیانی نیز به چگونگی پیدایش حیات اولیه در کُره زمین پرداخته شده است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی درصدد است نخست، نظریه «مهبانک» یا «انفجار بزرگ» را که به عنوان یک توضیح پیشتاز برای چگونگی آغاز عالم هستی مطرح است؛ به طوری که برخی از آیات قرآن این کتاب جاودانه جهان هستی نیز وقوع انفجاری بزرگ در زمان پیدایش عالم را تأیید می کنند، بیان کرده و در ادامه موضوع چالش برانگیز و جذاب پیدایش حیات بر روی کُره زمین را از دیدگاه قرآن که در آن کلام الهی مکرر از حیات ذکرهایی به میان آمده و نیز دانش شیمی پیش حیاتی که بیانگر این مهم است که سرمنشأ پیدایش حیات روی کُره زمین از سرآغازهایی غیر زیستی (شیمیایی) شکل گرفته است، مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. دست آورد کلی پژوهش حاضر نشان می دهد که شیمی پیش حیاتی و قرآن این کلام وحیانی که منشأ بسیاری از علوم بوده و در بالاترین درجه ارزشی و علمی جای دارد به اتفاق به این پرسش خطیر، یعنی چگونگی پیدایش حیات در سیاره زمین که همواره یکی از دغدغه های ذهن بشر بوده است، پاسخ قابل قبولی ارائه می کنند.
۱۲۱۱۶.

نقد برداشت نامعصوم بودن پیامبراکرم (ص) از آیه 52 أنعام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ ۷-۲۶

کلیدواژه‌ها: آیه 52 انعام تفسیر کلامی عصمت پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فقیران مسلمان طردکردن پیامبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۲۳۵
از دلیل های قائلان به نامعصوم بودن پیامبر اکرم| از گناه، آیه 52 سوره أنعام است. این گروه، با استناد به برخی از تعبیرهای موجود در این آیه و نیز با تکیه بر پاره ای از روایات اسباب نزول، مدعی اند آن حضرت، در یکی از پیشامدهای سال های آغازین بعثت، به منظور خوشآمد کافران و جذب آنان به اسلام، شماری از فقیران باایمان را از خود راند و این کار، از مصادیق ستمکاری و گناه است. گروه یادشده، با فرض گرفتن صدور این کار از جانب پیامبراکرم| آیه مزبور را به پنج دلیل، شاهدی بر درستی دیدگاه خود می دانند اما با درنگ در این دلیل ها و تأمل در مفاد آیه و مقایسه آن با آیات مشابه، نادرستی همه این دلایل روشن می شود و این واقعیت به ثبوت می رسد که پیامبر اکرم| اقدام به طرد فقیران ننموده و بر فرض که چنین کرده باشد، این کار، از مصادیق ظلم نیست و گناه محسوب نمی شود.
۱۲۱۱۷.

بازآفرینی ضدقهرمان یهودا در شعر عبدالعزیز مقالح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 23 - 38

کلیدواژه‌ها: کهن الگو ضدقهرمان تقابل گرایی یهودا عبدالعزیز مقالح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۵۴
ضدقهرمان یا «آناتاگونیست» -که در زبان عربی برابرنهاده آن « اللابطل» است- در شمار شخصیت های طردشده تاریخ هست که به علت نوعی رفتار ناهنجار در مقابل قهرمان های اسطوره ای در ضدونقیض های دراماتیکی قرارگرفته است. شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه معاصر و القای دغدغه های شخصی و جمعی به مخاطب، در کنار هم ذات پنداری باشخصیت قهرمانان، به فراخوانی ضدقهرمان ها نیز پرداخته اند که القاگر عملی نشدن ایده ها و آرمان های مردمی، احساس نارضایتی و ناامیدی، بی کفایتی حاکمان عرب، خیانت ها و... است. در میان ضدقهرمان ها، شخصیت یهودای اسخریوطی که در تاریخ، سمبل خیانت و دورویی است، کهن الگو و بازتاب دهنده بی ثباتی و بی کفایتی حاکمان عرب در اداره جامعه به شمار می آید. عبدالعزیز مقالح (1937) شاعر معاصر یمن، ازجمله شاعرانی است که در بستر شعر خود برای انتقال تجربه های شخصی و غیرشخصی، از این چهره مطرود دینی بهره برده است و به کمک آن کوشیده ادیبانه مخاطب خود را نسبت به زمانه ناهمساز و ناهمگون آگاه سازد.     ازاین رو پژوهش حاضر تلاش دارد با رویکرد تحلیلی و به شیوه توصیفی تحلیلی به نقد و تحلیل دو سروده «عصر یهوذا» و «یهوذا» شاعر بپردازد و از علل فراخوانی و کاربست آن ضدقهرمان در متن شعری پرده بردارد؛ با این ایده که اگر شعر وی از این زاویه مورد کنکاش قرار نگیرد، چهره حقیقی شعرش در سایه روشن ابهام باقی خواهد ماند. چنین استنباط می شود که شخصیت یهودا، معادلی از دشمن سیاسی است که حکمرانی دنیای معاصر را به دست گرفته و مقالح کوشیده از رهگذر سرایش آن متن، مخاطب خود را متوجه سیطره خیانت و دورویی در دنیای معاصر بنماید.
۱۲۱۱۸.

بررسی مشروعیت وقف منقطع و سرنوشت عین موقوفه بعد از انقراض صاحبان وقف(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و هشتم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۷) 121 - 149

کلیدواژه‌ها: مشروعیت وقف وقف غیردائم وقف منقطع عین موقوفه موقوف علیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۳۱۷
نهاد وقف، کاری است خداپسندانه که برای واقف، باقیات الصالحات است و برای موقوف علیه برطرف کننده نیازها. صحت وقف به صورت مؤبد مورداتفاق فقهای امامیه است، ولی درباره وقف موقت (که زمان در آن قید شده باشد) و وقف منقطع (که برای موقوف علیه انقطاع حاصل گردد)، اتفاق نظری بین آنان نیست. پژوهش پیش رو به نوع وقف منقطع می پردازد که دارای دو رکن اصلی است و فقهای امامیه در هر دو موردِ آن اختلاف نظر دارند: مشروعیت وقف و سرنوشت عین موقوفه پس از انقراض موقوف علیه. یافته های تحقیق نشان می دهد که درباره مشروعیت وقف منقطع، دو دیدگاه ناهمسو: صحت و بطلان، وجود دارد. با توجه به اینکه وقف منقطع از نظر ماهیت با وقف مؤبد تفاوتی ندارد، دیدگاه صحت وقف موردتأیید است و درباره سرنوشت عین موقوفه بعد از انقراض موقوف علیه، علی رغم اختلاف نظر فقها، استمرار وقفیت آن در کارهای عام المنفعه که قریب به انگیزه واقف است، منطبق با ادله عقلی و نقلی است. بدین جهت، عین موقوفه به وارثان واقف و به وارثان موقوف علیه انتقال پیدا نمی کند.
۱۲۱۱۹.

روایت پژوهی حدیث «مَا أَنَا بِصَاحِبِکُمْ... انْظُرُوا مَنْ عَمِیَ عَلَى النَّاسِ وِلَادَتُهُ فَذَاکَ صَاحِبُکُمْ» در مصداق شناسی صاحب قیام

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۱ 73-90

کلیدواژه‌ها: خروج صاحب قیام پنهان شدن ولادت عبدالله بن عطاء روایت پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۹۷
برداشت صحیح از احادیث نیازمند درنظرگرفتن روایات مشابه و متضاد است. نسبت به روایت عبدالله بن عطاء از امام باقر ابهام و سؤالی وجود دارد که منشأ برداشتی بی اساس از این روایت و ذهنیت خوانی شیعیان آن زمان شده است. اول اینکه چرا امام باقر با وجود شیعیان بسیار در عراق، صاحب شیعیان بودن را از خود نفی می کنند؟ مگر حضرت منصب امامت را نداشتند؟ دوم، صاحب قیام کیست و چرا از بین ویژگی های صاحب قیام، خفای ولادت به عنوان معیار شناسایی مطرح شده است؟ در راستای پاسخ، ابتدا به منظور اعتماد به متن، اختلافات متنی و اعتبار حدیث را مورد بررسی قرار داده و با واژه شناسی در فهم اولیه دقت کرده ایم. سپس با ارائه روایات مشابه و بررسی فضای صدور، تلاش کردیم تا ابهام ها برطرف شده، جلو برداشت های سطحی گرفته شود.
۱۲۱۲۰.

چیستی تسامح در ادله سنن و دیدگاه اصولیان درباره آن

نویسنده:
منبع: مناهل سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ شماره ۲ 47-65

کلیدواژه‌ها: تسامح در ادله سنن احادیث من بلغ قاعده تسامح روایات استحباب ادله سنن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۷۲
از آنجا که موضوع تسامح در ادله سنن از مباحث کارگشای علوم اصول فقه، در مواجهه با بسیاری از روایات فقهی، تفسیری و ... است، نگارند، بر آن شد که پیرامون چیستی این مسأله و نیز ادلّه و اقوال اصولیان درباره آن دست به تحقیقی مستقل بزند. پیش فرض پژوهش آن است که در مواجهه با روایات بیان کننده استحباب؛ نیازی به دقت های اجتهادی نیست و فی الجمله می توان آن را پذیرفت. مخاطب پژوهه ی روبرو طلاب و دانشجویان علوم دینی بوده و هدف از آن اتخاذ مبنای نهایی پیرامون شیوه رویارویی با اینگونه روایات است گرچه موضوع حاضر در بسیاری از کتب دانشیان علم اصول به تفصیل یا اجمال مورد مداقّه قرار گرفته است، امّا پژوهشی با تبیین ساده و روان ادلّه و اقوال موجود در مسأله، تا کنون یافت نشده است. روش گردآوری اطلاعات در نگاشته حاضر، کتابخانه ای و روش پژوهش توصیفی تحلیلی می باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان