مهدی نجف زاده

مهدی نجف زاده

مدرک تحصیلی: دانشیار علوم سیاسی، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۷ مورد.
۲۱.

در آیینه غرب و عبور از مَنِ نامتناهی؛ بررسی چگونگی رویارویی نخستین قانون گذاران ایرانی با غیرِ غربی در مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 147 - 184

کلیدواژه‌ها: هویت ساحت خیالی مجلس اول شورای ملی مشروطه استبداد قانون غیرِ غربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۳۵۰
در مطالعه مناسبت تاریخی هویت ایرانی با غیرِ غربی، انقلاب مشروطیت به عنوان اولین مواجهه جدی با این غیر اهمیت می یابد. برای بررسی اولین مواجهه ی قانون نویسان ایرانی با مدرنیته ی غربی از نظریه آینه ی لَکان بهره گیری و سپس متن مذاکرات اولین مجلس شورای ملی بازخوانی شد. پرسش اساسی مقاله این بود که «مواجهه اولین قانون گذاران ایرانی در مناسبت با غیرِ سلطنت مطلقه و غیرِ غربی چگونه در متنِ مذاکرات مجلس اول مشروطیت بازتاب یافته است.» نوشتار بر این فرضیه استوار شد که اولین قانون گذاران ایرانی موفق به ترمیز با غیر غربی به عنوان ِ غیرِ تاریخی ایرانیان شده اند. قانونِ اساسی حاصل از این دوره سرانجام توانست تلفیق مهم و بارزی میانِ شرع و عرف ایجاد کند و قانونِ غربی را در بطن اصول شرعی جای دهد. قانون گذاران ایرانی توانستند با آزمون وخطا هویت خود را بر حکومت متناهی قانون در مقابلِ حکومت نامتناهی پادشاهی بازتعریف کنند. مجلس اول شورای ملی عمدتاً میل به درون و بازسازی سنت داشت و نشانی از غرب زدگی در طرح مباحث اولیه ی آن به چشم نمی آید. آنان به نسبت آنچه امروز اندیشیده می شود احساس تهیدستی کمتری نسبت به غرب داشتند، نفی گذشته ی سنتی و اسلامی نیز کمتر موردتوجه آنان بود و منِ مطلوب در شکل بازگشت به یک گذشته ی باشکوه موهوم نیز کمتر مطرح می شد. این پژوهش به روش روان کاوی تاریخی سامان یافته است.
۲۲.

تحلیل استعاره های مفهومی مناظره های تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری سال 1396(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه های دیداری و شنیداری دوره ۱۳ بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 77 - 103

کلیدواژه‌ها: نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون مناظره انتخاباتی ریاست جمهوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۶ تعداد دانلود : ۵۱۳
درجریان انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم سه مناظره انتخاباتی تلویزیونی در حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی از سوی رسانه ملی برگزار شد.در هریک از این مناظرات هر شش نامزد انتخاباتی دو جناح اصلی اصولگرا و اصلاح طلب به بیان دیدگاه های خود به صورت همزمان پرداختند.در نوشتار حاضر با استفاده از نظریه استعاره مفهومی به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که مهمترین نشانه های زبانی  این مناظرات کدام است و چه پیامی از آنها به عرصه گفتمانی کشور منتقل می شود. بررسی تطبیقی مناظرات تلویزیونی انتخاباتی4 نامزد اصلی(روحانی،جهانگیری، قالیباف،رئیسی)براساس شش مدل استعاری مدلسازی وتبیین، بازمفهوم سازی، عاطفی سازی نظرگاه، پرورش صمیمت، مقوله سازی و طنزآفرینی و مطایبه در متن انتخاباتی نظام سیاسی کشورنشان داده است که منازعات شدید ایدئولوژیک و گفتمانی در درون ساختارنظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و در مناظرات انتخاباتی ریاست جمهوری سال 96 اغلب به شکل استعاره های مفهومی بیان شده است.
۲۳.

نشانه شناسی عملیات انتحاری در گروه های تکفیری اسلامی (مطالعه موردی: داعش در عراق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۲۰ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 127 - 144
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۱۶۰
عملیات انتحاری کشتار گسترده ای را در جهان اسلام حدود سه دهه به راه انداخته است. امروز عملیات انتحاری به یکی از تاکتیک های رایج و خشونت بار در رویارویی مذهبی به ویژه از سوی تکفیری ها تبدیل شده و مرگ ناشی از عملیات انتحاری، شکلی سیاسی معطوف به قدرت یافته است. در مطالعه موردی داعش در عراق که در این پژوهش بررسی شده عوامل انتحاری رابطه ی جدیدی با مرگ به تصویر کشیده و با اشتیاق، مرگ را به تعجیل می اندازند. مقاله حاضر، با هدف رمزگشایی حملات انتحاری در گروه های تکفیری، برای پاسخ به این سؤال که مرگ خواهی عناصر داعش که در حملات انتحاری متبلور می شود، «نشانه » چیست؟ با تکیه بر «نشانه شناسی تصویری» و با تحلیل تصاویر منتشره از عاملان انتحاری داعش، به این نتایج رسیده که میل به مرگ، نشانه ی «هویت جویی» عناصر داعش از طریق «جاودانگیِ» ناشی از مرگِ اختیاری و انکار هویت های رقیب است.
۲۴.

تحلیل نشانه شناسی برنامه های کودک و نوجوان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در دهه های 60 و 70 (مطالعه موردی: کارتون های قصه های مجید، مدرسه موش ها، دنیای شیرین و قصه های تا به تا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ارتباطی سال بیست و ششم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 41 - 75

کلیدواژه‌ها: برنامه های کودک و نوجوان نظام نشانه ای گفتمان هویتی دهه60و70

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۰ تعداد دانلود : ۵۴۸
مناسبات قدرت در دهه های 60 و 70 در ایران، متأثر از وقوع انقلاب اسلامی دچار تغییراتی شده است. نظام های نشانه ایِ متعارضی را می توان شناسایی کرد که حول روابط و مناسبات قدرت در ایران انقلابی ایجاد شدند و زندگی اجتماعی کودکان را تحت تأثیر قرار دادند. در مطالعه حاضر با به کارگیری چارچوب امر سیاسی و نظریه فرهنگی کودک در روش نشانه شناسی  پرس، به واسازی نظام های نشانه ای و منازعه معنایی حاصل از آنها در برنامه های کودک و نوجوان تولید تلویزیون ایران در گذر از دو دهه پس از پیروزی انقلاب پرداخته شده است؛ تا از این طریق، گفتمان هویتی هژمونیک در هر دهه به دست آید. یافته ها نشان می دهد؛ در متن دهه 60 غلبه با نمادهای اسلامی انقلابی بود که حول ضدیت با مصرف گرایی، ساده زیستی و همبستگی اجتماعی در دل روابط خانوادگی و آموزشی نظم می یافت. نظام نشانه ای در حاشیه و پنهانِ اجتماعی، با القای هویت انقلابی در تضاد با دیگری (غرب)، کودکان را آماده پذیرشِ روابط اقتدارآمیز مبتنی بر سلطه ساخت و در دهه70 غلبه نظام نشانه ای مدرن در برابر سنتی، اقتدار پدرسالارانه را درهم شکست و روابطی با منطق گفتگو را بر نظام روابط خانوادگی حاکم ساخت. هویت مخاطبان شناور در برداشتی متناقض و متضاد از محور ابژگی و سوژگی قرار گرفت و دستیابی به مفهوم کودکی را غیرممکن ساخت.
۲۵.

واکاوی مفهوم کارناوالیسم در آرای باختین و بررسی امکان مقاومت در زبان عامیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۵۵)

کلیدواژه‌ها: کارناوال خنده باختین طنز مقاومت نقد قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۵ تعداد دانلود : ۳۵۷۵
هدف این پژوهش، واکاوی امر کارناوالی در فرهنگ عامیانه و بررسی امکان مقاومت در برابر قدرت سیاسی مسلط و تک صداست. پارادایم غالب در ساحت اندیشه ورزی دوران جدید، زبان را ابزار جدید فهم جهان معرفی می کند و آن را موقعیت مند و برآیند بافتار اجتماعی اش می داند و صداها بیانگر منافع، علائق و ایدئولوژی های متفاوت اند و در نتیجه، زبان حوزه ی منازعات سیاسی-اجتماعی تلقی می شود. بنا به رأی باختین، دو گفتمان عمده در جامعه وجود دارد: گفتمان جدی و رسمی و گفتمان غیررسمی و خنده. گفتمان نخست غالباً دلالت بر دستگاه حکومت و نهادهای قدرت دارد که عبوس و صامت تلقی می شوند و گفتمان دوم نیز بر زندگی روزمره، زبان و ادبیات عامیانه. باختین کارناوال را بهترین محل نمود و شکل گیری مقاومت و تحقق چندصدایی می داند. محقق در این پژوهش کوشیده است به دنبال ردیابی و واکاوی عناصر کارناوالیته، از جمله مهم ترین مؤلفه ی آن، یعنی «چندصدایی»، با تبیینی جامعه شناختی، مسئله ی شکل گیری مقاومت در زبان عامیانه را ارزیابی کند. بنا به رأی باختین، میان بروز چندصدایی (پلورالیسم آوایی) در وضعیت استبدادی و وجود طنز در زبان عامیانه رابطه ی ایجابی وجود دارد. این پژوهش وجود چنین رابطه ای را تحقق امکان مقاومت در زبان عامیانه می داند.
۲۶.

تحلیل نشانه شناختی تمبرهای جمهوری اسلامی ایران (1389-1357)؛ گذار از نشانه های سیاسی به نشانه های اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال یازدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۴۴) 141 - 174

کلیدواژه‌ها: جمهوری اسلامی ایران نشانه شناسی تمبر نظام نشانه ای نشانه های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۵۱۳
نشانه شناسی، علم مطالعه نظام های نشانه ای و درواقع، فرایندی تأویلی برای فهم حقیقت پنهان در پس علائم، رمزها، و نشانه ها و نمادهای فرهنگی است. افزون براین، نشانه شناسی به ما می گوید که ساختارها می توانند معنادار باشند؛ به گونه ای که ساختارها مبنایی نشانه ای دارند و به صورت یک نظام عمل می کنند. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز این ساختارها بسیار گسترده هستند. نظام نشانه ای در جمهوری اسلامی ایران به دلیل خلق یک هویت شیعی جدید و اسلام سیاسی، اهمیت فراوانی دارد. مقاله حاضر از طریق روش ترکیبی تحلیل محتوا و نشانه شناسی، فرایند گذار از نشانه های سیاسی به نشانه های اجتماعی را در تمبرهای بین سال های 1389-1357 به مثابه یکی از ابزارهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بررسی کرده است. یافته های این مقاله نشان می دهد، فرایند تغییر نمادهای گنجانده شده بر روی تمبرها بین سال های 1389-1357 حکایت از این دارد که نشان های مشروعیتی جمهوری اسلامی ایران بر روی تمبرها، از حکمرانان به جامعه و از سیاسی به اجتماعی گذر کرده اند.
۲۷.

تبیین ساختاری دگردیسیِ احزاب افغانستان از نظامی گری به مصالحه (نمونه پژوهی: حزب اسلامی گلبدین حکمتیار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۷ 101 - 125

کلیدواژه‌ها: افغانستان قدرت حزب اسلامی حکمتیار نظامی گری مصالحه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۹۱
پیوستن حزب اسلامی حکمتیار به فرآیند صلح ملیِ افغانستان، از مهم ترین پیش آمدهای جنجال برانگیزِ اخیر و اثرگذار بر وضعیت سیاسی-امنیتی و مناسبات منطقه ای این کشور است. ریشه یابی این دولت پذیری و دولت ستیزی تاریخیِ حکمتیار، مسئله اصلی نوشتار حاضر است. هدف طرحِ این پرسمان، بازنمایی نقش سیاست بر خشونت و مصالحه در این کشور ست. پرسش جستار حاضر، این است که علت رویکرد نظامی حزب حکمتیار در برابر دولت های افغانستان (2016-1969م.) و سپس، تغییر آن به رویکرد سیاسی چه بود؟ فرضیه پژوهش که در چارچوب نظریه نظم های اجتماعیِ باز و بسته داگلاس نورث عملیاتی گردیده، بدین شرح است: نوع ساختار سیاسی قدرت در افغانستان در گزینش رویکردهای نظامی یا سیاسی حزب اسلامی تأثیر مستقیم داشته است. طبق یافته های پژوهش، ماهیت و ساختار قدرتِ نظام های پادشاهی (1933م.)، اقتدارگرا (1973م.)، کمونیستی (1978م.)، غیرنهادمند (1992م)، و بنیادگرای افغانستان (1996م.)، که متضاد با خط مشی اسلام خواهی و دموکراسی خواهی حکمتیار بود، رویکردی مسلحانه بر حزب تحمیل کرد. اما ساختار و نظام درحالِ دموکراتیک، نهادمند و اسلامی افغانستانِ پساطالبان، در کنار خروج حداکثری نیروهای خارجی از این کشور، اتخاذ رویکرد مسالمت آمیز حزب را فراهم ساخت. در تحلیل نهایی، سیاست دولت ها و نه ساختار سنتی جامعه، موجد زایش خشونت های اجتماعی افغانستان است.
۲۸.

بازتاب منازعه گفتمانی در سه گانه سیمین دانشور از ایده به خود آمدن تا استعاره های پساانقلابی

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی جهان اسلام دوره پنجم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 1 - 34

کلیدواژه‌ها: نوتاریخ گرایی ادبیات منازعه گفتمانی انقلاب دانشور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۹
این مقاله با به کارگیری روش شناسی نو تاریخ گرایی و نظریه جامعه شناسی ادبیات، به نقد و تحلیل رمان های سه گانه سیمین دانشور (سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان) در سه مقوله پیرنگ( تداوم شخصیت ها از سووشون تا ساربان سرگردان)، بررسی بافتارهای سیاسی-اجتماعی جامعه ایرانی و بازتاب منازعه گفتمانی، از خلال این رمان ها می پردازد. در این مقاله بر پایه تاریخ گرایی جدید در تحلیل متون سه گانه هم به «تاریخ مندی متن» و هم به «متن مندی تاریخ» توجه شده است. نوتاریخ باوری روابط مربوط به قدرت را به عنوان مهم ترین موقعیت برای هر متنی قلمداد می کند و به این متون به عنوان فضایی برای نمایش روابط مربوط به قدرت و تعامل گفتمان های مختلف می نگرد.  یافته های این پژوهش، حکایت از آن دارد که «ایده به خود آمدن و صراحت با تکیه بر کهن الگوهای اساطیری و مذهبی» و «خطابه اعتراض علیه ابژه قدرت و ابژه بیگانه» را در سووشون پیش از انقلاب و «بازخوانی گذشته، با تأکید بر سوژه فردیت» و «استعاره های پساانقلابی» و« هروله میان اسلام و مارکسیسم»  را در جزیره سرگردان و ساربان سرگردان می توان به وضوح دید. امن ترین گذرگاه برای درک آگاهی های مردم یک جامعه و تغییرات بنیادین، موشکافی در متون ادبی آنان است .در تحلیل نهایی، مشخص می شود که عناصر گفتمانی در رمان های سه گانه دانشور از ساحت «جامعه» به «فرد» دست بالا را گرفته است.  
۲۹.

نقدی بر کتاب ادبیات و انقلاب: نویسندگان روس جامعه شناسی ادبی انقلاب: رابطه متناقض نمای ادبیات و انقلاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال هفدهم بهمن ۱۳۹۶ شماره ۸ (پیاپی ۵۱) 325-346
تعداد بازدید : ۱۰۸۱ تعداد دانلود : ۱۳۴۶
رابطه انقلاب و ادبیات را در سه دوره متمایز می توان مفصل بندی کرد. در دوره اول پیش از برقراری نظم انقلابی، ادبیات موتور محرکه شعارهای انقلاب و گسترش دهنده آن به لایه های طبقاتی و اجتماعی است. در مرحله ثبات و نهاد سازی انقلاب، ادبیاتِ مستقل طرد و حذف می شود و در دوره سوم، با تردید نسبت به آموزه های انقلابی ادبیات مسیری یکسر متفاوت از انقلاب در پیش می گیرد. کتاب سه گانه «ادبیات و انقلاب» نوشته یورگن روله در اصل شرحی از این دوره های سه گانه است. نویسنده در کتابِ اول از طریق تحلیل متن و هرمنوتیک، همراهی و رویارویی نویسندگان روس با انقلاب اکتبر را بررسی می کند، در کتاب دوم به رابطه مارکسیسم و نویسندگان اروپایی و به ویژه آلمان می پردازد و تولید آثار ادبی را در طی سال های 1917 تا 1960 مورد کاوش قرار می دهد؛ کتاب سوم نیز به شرح روایت آثار ادبی در آمریکای لاتین می پردازد. مقاله حاضر با خوانش آثار یورگن روله و به ویژه کتاب «ادبیات و انقلاب: نویسندگان روس» نسبت میان انقلاب و ادبیات را از دریچه فراتاریخ نگاری هایدن وایت،تحلیل ادبی گرینبلات و پسافرمالیسم باختین مورد سنجش و نقد قرار داده است.
۳۰.

برابر خوانی هایدن وایت و گرین بلات در خوانش متون سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: سیاست تاریخ ادبیات فراتاریخ نقد ادبی مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۷ تعداد دانلود : ۸۵۳
درک رابطه متقابل تاریخ و ادبیات از دیرباز مدنظر بزرگان عرصه سخنوری بوده است. رد این رابطه را می توان در نوشتارهای افلاطون و ارسطو یافت. از 1980 با پیدایش نو تاریخ گرایی دو بودگی بین تاریخ و ادبیات که از زمان ارسطو به بعد شیوه غالب اندیشه بوده، فروریخت و با نظریات هایدن وایت و گرین بلات که از منظری متفاوت به تاریخ و ادبیات می نگریستند پیوند دوسویه این دو مطرح شد. هایدن وایت از سکوی زبان به تاریخ می نگرد و اعتقاد دارد واقعیت تاریخی همیشه از طریق روایت هایی ساخته می شوند که آنها را تاریخ دانان برساخته اند. برای گرین بلات متون ادبی ابزار قدرت هستند که قابلیت های لازم را برای نمایش کنش های اعمال قدرت و نیز مقاومت در برابر قدرت به آنها می دهد. در برابر خوانی تاریخ و ادبیات، نو تاریخ گرایی، روابط مربوط به قدرت را به عنوان مهم ترین زمینه هر متن قلمداد می کند و به متن ادبی به عنوان فضایی برای نمایش روابط مربوط به قدرت و تعامل گفتمان های مختلف می نگرد. از این منظر نقد ادبی جدید افقی جدید فراروی متون سیاسی قرار می دهد به نحوی که برای تحلیل قدرت سیاسی می توان از ابزارهای نقد ادبی همچون استعاره، مجاز، کنایه، آیرونی و همچنین شگردها و تمهیدات روایی سود جست.
۳۱.

بازتاب نظریه منازعه تمدن ها در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۴۴)

کلیدواژه‌ها: ایران اصلاح طلبان اصولگرایان اس‍لام و غ‍رب نظریه منازعه تمدن ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۵ تعداد دانلود : ۷۸۵
نظریه منازعه تمدن ها از جمله نظریات حوزه سیاست بین الملل است که مورد توجه بسیار پژوهش گران و کارگزاران سیاسی در سطح جهانی قرار گرفته است. در این پژوهش، بازتاب نظریه منازعه تمدن ها در میان گروه های سیاسی و روشنفکران دانشگاهی ایرانی مورد بررسی واقع شده است. تحلیل بازتاب این نظریه در ایران می تواند نشانه هایی برای شناخت جهت گیری های ایرانیان بخصوص در باب نحوه تعامل با غرب در اختیار ما قرار دهد. بدین ترتیب پرسش این پژوهش آن است نظریه منازعه تمدن ها چه واکنش هایی در میان گروه های سیاسی و محافل آکادمیک ایران برانگیخت. فرضیه پژوهش آن است که نظریه منازعه تمدن ها موجب موضع گیری متفاوت گفتمان های سیاسی رقیب در ایران شد به نحوی که یکی آن را مؤید ضرورت منازعه با غرب و دیگری آن را مؤید ضرورت تنش زدایی در روابط با غرب شمرد. در این پژوهش با ارجاع به اظهارنظرهای شخصیت ها و افراد وابسته به دو جناح سیاسی موجود در ایران و نیز پژوهش گران دانشگاهی علوم سیاسی و روابط بین الملل در مورد نظریه منازعه تمدن ها و شاخص سازی از این نظرات، تلاش می شود تا پاسخ سوال پژوهش یافته شود.
۳۲.

بازتاب تعارض های ساختاری و محیطی در همکاری های منطقه ای جهان اسلام مطالعه موردی: سازمان همکاری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: سازمان همکاری اسلامی نوکارکردگرایی واگرایی تعارض سازمانی تعارض محیطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۱ تعداد دانلود : ۴۵۹
مقاله حاضر از طریق به کارگیری رهیافت نوکارکردگرایی و با تأکید بر تعارض های ساختاری و محیطی، زمینه های واگرایی در سازمان همکاری اسلامی را مورد بحث قرار می دهد. سازمان همکاری اسلامی بعد از سازمان ملل بزرگ ترین سازمان جهانی منطقه ای است، با این وجود برخلاف بسیاری از سازمان های منطقه ای همچون اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا در طول حیات خود عمیقاً از کارکرد ضعیف رنج برده است. با عبور از سطوح سازمانی به چالش های منطقه ای و بین المللی، یافته های این مقاله نشان می دهد که تشکلی به نام سازمان همکاری اسلامی به رغم تبلیغات ایدئولوژیک، کارکرد خود را از دست داده و ناهمگونی اعضا با رویکردهای متعدد درباره سیاست، فرهنگ و اقتصاد، به ویژه در دهه اخیر و در مواجهه با چالش های نوظهور ناشی از جهانی شدن فرهنگ و سیاست، امکان همکاری در شکل اتحادیه ای اسلامی را برای کشورهای مسلمان از بین برده است. تحلیل نهایی این پژوهش آن است که کشورهای اسلامی در دهه های پیش رو ترجیح خواهند داد به سازمان هایی با گرایش های اقتصادی مشترک بپیوندند.
۳۳.

تحلیل گفتمان مذهب گریزی در نوشتارهای محمدرضا پهلوی

نویسنده:
منبع: فصلنامه سیاست سال سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: محمدرضا شاه بیگانه هراسی نیروهای مذهبی پاتر و وترل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۳ تعداد دانلود : ۸۵۷
یکی از مضامینی که مکرراً در پژوهش های مربوط به فرهنگ و تمدن ایرانی مطرح بوده، بدگمانی نسبت به دیگری است که در روابط انسانی نخبگان ایرانی و به طور ویژه ای در شخصیت محمدرضا پهلوی نمایان بوده است. پژوهش حاضر بر پایه تحلیل گفتمانی و براساس مدل پاتر و وترل به گنجینه تفسیری محمدرضا پهلوی و بیگانه ترسی وی نسبت به گروه های مذهبی پرداخته است. آن چه بررسی گفتارها و نوشتارهای محمدرضا پهلوی را لازم می دارد این است که وی در تعاملاتش می کوشید با تنظیم و تعدیل ماهرانه گفتار خود بر آحاد مردم و ترغیبشان برای مقابله با نیروهای مذهبی تأثیرگذار باشد. محمدرضا پهلوی در ارزیابی گروه های مذهبی، هر گروهی را که با معیارهای نظام سلطنتی وی همراهی نداشت بیگانه می دانست و نسبت به آن ها استعارات، تعبیرات و تفسیرهایی با معانی ویژه بهکار می گرفت. با کاوش مهارت های گفتاری محمدرضا پهلوی است که می توان ارتباطات رفتاری وی با نیروهای مذهبی را بازشناخت. این پژوهش به دنبال بررسی مهارت های کلامی و چگونگی کاربرد زبان در زندگی روزمره محمدرضا پهلوی نسبت به نیروهای مذهبیِ مخالف است و هم چنین با کاوش کلمات و استعارات نوع رابطه و نگاه وی به مذهب و نیروهای مذهبی را کشف خواهد کرد. کاربردهای زبانی وی به سمت وسوی معنی شناسی و تفسیر و تعبیرشناسی سوق دارد و همین امر در پژوهش پیش رو مطمع نظر قرار گرفته است.
۳۴.

بررسی نگره هویتی کاربران ایرانی شبکه اجتماعی فیس بوک؛ دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۶ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 63 - 82
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۱۱۱
پژوهش حاضر درباره نگرش کاربران فیس بوک به هویت است که به صورت پیمایشی بین 300 نفر از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده است. نتایج نشان می دهد واریانس هویت های فردی دانشجویان یک شکل تر هستند؛ برعکس هویت های جهانی و دینی پراکنده تر از سایر هویت هاست. به این معنا برخی دانشجویان در حد «زیاد و خیلی زیاد» خود را طرفدار هویت های جهانی و دینی می دانند و برخی دیگر از این لحاظ در رتبه های پایین تری قرار دارند. علاوه بر واریانس ها فاصله نمرات، نمره حداکثر و حداقل هویت ها این پراکندگی را تأیید می کند. هم چنین نتایج این تحقیق نشان می دهد، کسب هویت های جهانی از یک سو هویت های ملی و فردی کاسته؛ اما از سوی دیگر نیاز به بازتعریف خود در دو سطح را افزایش داده است. ابراز وجود در محیط های جمعی، توجه به موضوع های جهانی از چشم انداز یک شهروند ملی و تلاش در انطباق باورهای دینی با فضای جدید، موجب درهم بافتگی نگره هویتی دانشجویان در فضای مجازی شده است.
۳۵.

از همزمانی ظهور حوزه عمومی در ایران و غرب تا موانع اجتماعی-سیاسی گسترش آن در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران سال پانزدهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: جامعه شبکه ای جامعه شناسی تاریخی قهوه خانه نظریه های هنجاری شعائر مذهبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ مطالعات فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۳۴۱ تعداد دانلود : ۵۷۴
این مقاله با نقد مطالعات هنجاری درباره موانع فراروی شکل گیری حوزه عمومی در ایران از منظری تاریخی این فرضیه را پیش کشیده است که همزمان با غرب و به ویژه انگلیس، حوزه عمومی در ایران نیز شکل گرفت؛ اما بر خلاف غرب که حوزه عمومی در برابر فشار های قدرتِ دولتی مقاومت کرد و روز به روز توسعه یافت، در ایران شبکه های قدرت مهمترین موانع فراروی گسترش حوزه عمومی بودند و به ویژه گسترش تجلیات اجتماعی مذهب در دوره صفویه موجب شد تا این حوزه به سیطره مذهب درآید. با افزایش قدرت مذهبی، نهاد های عمومی از جمله قهوه خانه ها که نطفه حوزه عمومی محسوب می شدند از بین رفتند و نهاد ها و شعائر مذهبی جای آن را گرفتند. سپس در دوره قاجاریه، دولت بقایای حوزه عمومی را در هم کوبید و به این ترتیب بر عکس غرب، نهادهای همگانی نتوانستند در برابر سانسور و قدرت دولتی مقاومت کنند. عدم توجه به این پیشینه تاریخی سبب شده است تا اکثر مطالعات در این حوزه بر اساس رویکرد های هنجاری و تجویزی، موانع جدی بر سر راه شکل گیری حوزه عمومی در ایران را در ساخت سیاسی جستجو کنند و آن را به مثابه حقی اجتماعی از دولت و نظام سیاسی مطالبه کنند؛ در حالی که دموکراسی در غرب بر عکس از دل حوزه عمومی برون آمد. بر اساس تحلیل متن سفرنامه های اروپاییان در دو دوره مورد بررسی، نویسنده این مقاله نشانه های همزمانی شکل گیری حوزه عمومی را در غرب و ایران استخراج کرده و زمینه های تغییر محتوای حوزه عمومی به سمت و سوی شعائر مذهبی را بررسی کرده است. تحلیل نهایی مقاله آن است که شکل نگرفتن حوزه عمومی در ایرانی بنیانی اجتماعی دارد.
۳۶.

بازخوانی دیالکتیک ترغیب و فشار ساختاری ترور در فرقة اسماعیلیه نزاری(بر اساس تبیین چهارگانه اسملسر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان اسماعیلیان حسن صباح ترور بافتار اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۸ تعداد دانلود : ۱۱۸۵
فرقة اسماعیلیة نزاری به رهبری حسن صباح بنیادگذار ترور در معنی کلاسیک آن است. در تاریخ ایران دهه های میانه دیده نشده که جریانی، از ترور همچون حربه ای راهبردی و هم زمان ساز و کاری دفاعی، به شکلی کاملاً سازمان مند در جهت نیل به اهداف خود بهره گیرد. در این پژوهش ترور در فرقه اسماعیلیه با رهیافت کیفی و بر اساس شواهد تاریخی بررسی و با تکیه بر استدلال استقرایی، به تحلیل جامعه شناختی عوامل مؤثر بر عملکرد این جریان بررسی و شرایط علّی و مداخله گرِ مسبب شکل گیری پدیده ترور در فرقه اسماعیلیه شناسایی شده است. پژوهش حاضر با تمرکز بر نظریه ترغیبات و فشارهای ساختاری اسملسر و با تأکید بر موضوعاتی چون بررسی چرایی تبدیل رفتار جمعی به جنبش اجتماعی و سازوکار بروز آن به شکل جنبشی ارزشگرا، و طرح این نظر که افتراق یافتگی نازلِ قدرت سیاسی و قدرت دینی، موجب ظهور جنبش اجتماعی با بیان مذهبی می شود، درصدد شناسایی شرایط علّی و مداخله گر مؤثر در ظهور پدیده ترور در این فرقه است. نتیجه آنکه که این دو مؤلفه در جریان منازعه تاریخی برای تصاحب قدرت، به تولید و بازتولید ترور در فرقه اسماعیله نزاری انجامید.
۳۷.

از مهندسی اجتماعی تدریجی تا مهندسی اجتماعی آرمانی: مقایسة تطبیقی رویکرد روشنفکران نسل اول و دوم پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسائل اجتماعی ایران سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: نوسازی جامعة آرمانی ایران شهری جامعة نخستین انقلاب ذهنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی تاریخ ایران
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی سیاسی
تعداد بازدید : ۱۴۹۸ تعداد دانلود : ۹۱۰
تغییر جهت روشنفکری در ایران از راست به چپ طی دورة کوتاه مدت پهلوی اول رخ داد. برخلاف روشنفکران نسل اول پهلوی که به بازسازی جامعة ایرانی براساس الگویی تدریجی و گام به گام و برمبنای مدرنیته اعتقاد داشتند و این موضوع آنان را به همراهی با نظام پهلوی برای بازاندیشی دربارة اندیشة ایران شهری کشاند، روشنفکران نسل دوم به طورکلی از مهندسی تدریجی اجتماعی دست شستند و بر تغییر انقلابی وضع موجود پای فشردند. این مقاله براساس نظریة مهندسی اجتماعی و کثرت گرایی مفهومی توضیح می دهد که این تغییر روش چه تفاوت هایی را در فضای روشنفکری ایران طی دورة پنجاه سالة پهلوی پدید آورد. به گمان نویسندگان، روشنفکرانِ این دو نسل شباهت هایی با هم دارند، چنان که هردو نسل روشنفکر به شدت تحت تأثیر روندهای روشنفکری اروپایی بوده اند، هردو به مخالفت با پایگاه طبقاتی خود برخاسته اند و هردو داعیة بازگشت به خویشتن را داشته اند. با وجود این، آنان راهی سراسر متفاوت در پیش گرفتند. درحالی که نسل اول براساس بازخوانی آثار پارسی قبل از مشروطه به همراهی با دولت پهلوی برای پیشبرد مدرنیته در ایران پرداخت، نسل دوم ازطریق وارونگی اندیشة انقلاب ذهنی مارکسیسم، به مخالفت با نظام حاکم پرداخت و در این مسیر، با مدرنیتة ایرانی نیز به جدال برخاست.
۳۸.

بازتاب منازعه هویتی در ابزارهای فرهنگی مطالعه اسکناس های ایرانی دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال نهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلیدواژه‌ها: ایرانشهری نظام نشانه ای اسلام وطنی پدر شاهی سمبولیزم مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۱ تعداد دانلود : ۵۰۱
مطالعه حاضر از طریق روش ترکیبی تحلیل محتوا و نشانه شناسی، منازعه هویتی در دو دوره جمهوری اسلامی و پهلوی را در اسکناس ها به مثابه یکی از ابزارهای فرهنگی مورد مطالعه قرار داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد، نظام نشانه ای بر روی اسکناس ها در دوره پهلوی دوم از تغییرات فرهنگی بر اساس الگوهای مدرن حکایت می کند و ترکیبی از الگوهای باستانی و به ویژه دوره هخامنشیان با الگوهای مدرن مد نظر سیستم سیاسی بوده است؛ بر عکس در دوره جمهوری اسلامی، الگوهای هویت ملی در اسکناس ها، در دو نظام نشانه ای مذهبی شیعی و جهان گرایی اسلامی نمود یافته اند. در تحلیل نهایی، مطاله اسکناس ها نشان می دهد منازعه هویتی در هر دو دوره در ایران از طریق حذف و طرد بخش مهمی از عناصر ملی درجریان بوده است.
۳۹.

بازتاب تک صدایی و خودگومندی جامعه ایرانی در رمان بوف کور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی هنر و ادبیات دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 287 - 307

کلیدواژه‌ها: بوف کور زبان شناسی اجتماعی فرهنگ روزمره گفتگومندی موقعیت مندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۱۱۰
این مقاله با به کارگیری روش شناسی پسافرمالیسم باختین و با تأکید بر نظریه زبان شناسی اجتماعی، به نقد سنت تحلیلی بوف کور پرداخته است. مؤلفه های سه گانه «موقعیت مندی، کرونوتوپ و منطق مکالمه» در بوف کور خوانده و استدلال شد و برخلاف سنت تحلیلی مألوف و رایج، این رمان فاقد بافت اجتماعی- سیاسی مشخص (از لحاظ زمانی) در جامعه ایرانی است. در نقدهای ادبی مربوط به بوف کور حداقل از دو بافت «جامعه پیشااسلامی» و «جامعه استبدادی دوره رضا شاه» سخن گفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، عناصری از تک صدایی، نکوهش زندگی روزمره و امتناع از گفتگو در جامعه ایرانی در رمان بوف کور وجود دارد. گریز اخلاقی ایرانیان از زندگی روزمره، روابط سلطه آمیز در حوزه عمومی و میل به باطنی گرایی در مناسبات اجتماعی به نوبه خود موجب کم رنگ شدن کرونوتوپ در جامعه ایرانی شده است
۴۰.

بازخوانی گنجینه تفسیری بیگانه هراسی در گفتارها و نوشتارهای محمدرضاشاه (با تأکید بر منزلت روانشناختی انگلیس در عرصه سیاسی اجتماعی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: گنجینه تفسیری بیگانه هراسی محمدرضاشاه پهلوی ایران و انگلیس فهم روان شناختی توهم توطئه روایت روتریک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۳ تعداد دانلود : ۴۸۷
پژوهش حاضر با رویکرد روان شناسی گفتمان و مبتنی بر تحلیل روایی به واکاوی نقش انگلیس در بروز بیگانه هراسی و ساخت ذهنی و نگرش شاه نسبت به اقدامات این کشور پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد؛ محمدرضاشاه با شناخت موقعیت خویش به عنوان پادشاه ایران، به شیوه اغلب ایرانیان، محیط سیاسی را به شکلی اغراق گونه، سرشار از بیم و هراس ترسیم می کرد. نقطه آغاز بیگانه هراسی او با سرنگونی پدرش به دست متفقین بود. لفاظی های فزاینده سیاستمداران انگلیس در توجیه ظهور و سقوط رضاشاه، تصویری اغراق گونه از انگلیس در ذهن و زبان محمدرضاشاه پهلوی ایجاد کرد؛ به نحوی که وی سیاست های این کشور را نقطه عزیمت بسیاری از رخدادهای داخلی، منطقه ای و بین المللی می دانست. این موقعیت و منزلت ویژه انگلیس سبب رفتارهای دوگانه در نزد محمدرضاشاه شد. از یک سو، او در مواجهه با محیط پیرامونی به دنبال کسب حمایت انگلیس بود اما از سوی دیگر، از فعالیت های این کشور در عرصه اجتماعی سیاسی ایران به شدت می هراسید. بافت فرهنگ سیاسی و اجتماعی جامعه ایرانی و همچنین ساخت زبان فارسی موجب شکل بندی و تقویت بیگانه هراسی با محوریت انگلیس در گفتارهای رتوریک محمدرضاشاه پهلوی در طی دوره سی و هفت ساله پادشاهی وی شد. بخشی از تصمیمات سیاسی مهم وی را باید متأثر از همین عنصر دانست.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان