اصلاح طلبان

انتخابات عرصه رقابت و پیکار سیاسى میان احزاب ، گروهها و جریان هاى سیاسى ، در هـر جـامـعـه ى سـیـاسـى بـا نـظام انتخاباتى است . در یک جامعه سیاسى باز، هر جریان سـیـاسى در مقطع انتخابات مى کوشد وارد ساختار قدرت شده ، آن قدرت را حفظ و سطح آن را افزایش دهد. بـراساس قانون اساسى جمهورى اسلامى ، ایران کشورى است که اداره آن متکى بر آراى مـردم بـوده ، مـردم نـقـش خـود در اداره کـشـور را از طـریـق انـتـخـابـات اعـمال مى کنند. بنابراین هر جریان سیاسى در ایران براى ورود به ساختار قدرت نیاز به جلب آراى مردم دارد. به موازات تلاشى که جریان هاى سیاسى براى تاثیرگذارى روى افکار عمومى براى جـلب آراء آنـان دارنـد، مـردم و بـه ویـژه خـواص جـامـعـه نـیز باید تلاش کنند جریانهاى سیاسى را به خوبى شناخته بر اساس شناخت صحیح از آنان ، دست به انتخاب بزنند. اگر شرکت در انتخابات را حقى بدانیم که باید بر اساس تکلیف از آن استفاده نماییم ، بـایـد آگـاهـانـه ایـن تـکـلیـف را بـه جـاى آوریـم ؛ زیـرا درقبال آن مسئولیت داریم . اکـنـون در آسـتـانـه انـتـخـابـات هـشـتـمـیـن دوره مجلس شوراى اسلامى قرار داریم . در این انـتـخـابـات دو جـریـان اصـلى کـشـور با عناوین جریان دوم خردادى ها (اصلاح طلبان ) و اصـولگـرایـان بـا هـم به رقابت پرداخته اند. در این نوشتار جریان دوم خرداد از نظر مواضع ، موقعیت ، کارکردها و راهبردهاى انتخاباتى بررسى شده است . برخى از سران دوم خـردادى بـرآنـنـد کـه آیـنده اى متفاوت از گذشته براى این جریان در صورت حضور مجدد در قدرت ترسیم نمایند. آنان با تقسیم دوم خردادى ها یا اصلاح طلبان به افراطى هـا و مـعـتـدل هـا، بـر ایـن راهبرد تاکید دارند که باید افراطى را کنار زد و با استفاده از تـجـارب گـذشـتـه بـا کـمـک نـیـروهـاى مـعـتـدل اصـلاحـات را بـه سـرمـنـزل مـقـصـود رسـانـد. ایـن نـوشـتـار درصـدد پـاسـخ بـه ایـن سـؤ ال نیز مى باشد که آیا موضوع کنار گذاشتن افراطیون از جبهه دوم خرداد جنبه تاکتیکى دارد یا یک راهبرد اساسى در این جبهه مى باشد.

موضوع این پژوهش مطالعه فرهنگ سیاسی نخبگان سیاسی اصلاح طلب و اصول­گرا می­باشد. در این پژوهش از تئوری گابریل آلموند و سیدنی وربا الهام گرفته شده است. فرضیه­های این پژوهش بر اساس منطق فازی فرموله و بر درجه عضویت اصلاح طلبان و اصول­گرایان در مجموعه فرهنگ سیاسی تاکید شده است. فرضیه پژوهش حاضر آن است که در زیر مجموعه­های اعتماد سیاسی، احساس قدرت سیاسی و احساس امنیت سیاسی، اصول­گرایان بیشتر عضو و اصلاح طلبان بیشتر غیر عضو می­باشند. در زیر مجموعه­های حمایت از آزادی بیان، تساهل و مدار و احترام به حقوق شهروندی اصول­گرایان بیشتر غیرعضو و اصلاح طلبان بیشتر عضو می­باشند. نمونه­های پژوهش، اعضای احزاب و انجمن­های سیاسی اصلاح طلب و اصول­گرا هستند. یافته های این پژوهش نشان می­دهد که اعتماد سیاسی، احساس قدرت سیاسی و احساس امنیت سیاسی اصلاح طلبان نسبت به اصول­گرایان پایین­تر است و حمایت از آزادی بیان، تساهل و مدارا و احترام به حقوق شهروندی در اصلاح طلبان نسبت به اصول گرایان بالاتر است.

مبانی فکری و اصول جناحی در روند سیاست گذاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است . بهطوریکه میتوان تأثیر این مبانی را در سیاستهای اجرایی و در صحنه عمل مشاهده کرد . هر یک از دو جناح اصلاحطلب و اصولگرا اصول عقیدتی و فکری خود را به عنوان نهاده وارد سیستم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران کردند و پس از تجزیه و تحلیل در این سیستم که دارای یکسری اصول و قواعد خاص خود است، در قبال برنامه هسته ای سیاست هایی را به اجرا گذاشتند. با مقایسه نهادههایی که این دو جناح سیاسی وارد سیستم کردهاند و همچنین داده ها یی که بهصورت سیاست اجرایی از سیستم خارج شده است، میتوان دریافت که روش هریک از این دو جناح در قبال برنامه هستهای متفاوت بوده است؛ اما با توجه به ماهیت و اصول کلی سیستم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، هدف اصلاحطلبان و اصولگرایان در دستیابی به فناوری صلحآمیز هستهای مشترک بوده است؛ بنابراین در این مقاله هدف، بررسی و واکاوی روش ها ی متفاوت دو جناح سیاسی حاکم در اجرای سیاست واحد دستیابی به انرژی هستهای بر اساس نظریه سیستمها است

نظریه منازعه تمدن ها از جمله نظریات حوزه سیاست بین الملل است که مورد توجه بسیار پژوهش گران و کارگزاران سیاسی در سطح جهانی قرار گرفته است. در این پژوهش، بازتاب نظریه منازعه تمدن ها در میان گروه های سیاسی و روشنفکران دانشگاهی ایرانی مورد بررسی واقع شده است. تحلیل بازتاب این نظریه در ایران می تواند نشانه هایی برای شناخت جهت گیری های ایرانیان بخصوص در باب نحوه تعامل با غرب در اختیار ما قرار دهد. بدین ترتیب پرسش این پژوهش آن است نظریه منازعه تمدن ها چه واکنش هایی در میان گروه های سیاسی و محافل آکادمیک ایران برانگیخت. فرضیه پژوهش آن است که نظریه منازعه تمدن ها موجب موضع گیری متفاوت گفتمان های سیاسی رقیب در ایران شد به نحوی که یکی آن را مؤید ضرورت منازعه با غرب و دیگری آن را مؤید ضرورت تنش زدایی در روابط با غرب شمرد. در این پژوهش با ارجاع به اظهارنظرهای شخصیت ها و افراد وابسته به دو جناح سیاسی موجود در ایران و نیز پژوهش گران دانشگاهی علوم سیاسی و روابط بین الملل در مورد نظریه منازعه تمدن ها و شاخص سازی از این نظرات، تلاش می شود تا پاسخ سوال پژوهش یافته شود.

پارلمان یا مجلس در ساختار قدرت سیاسی کشورها دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای است. مجلس را قوه عاقله هر نظامی قلمداد می کنند و آن را تجلی اراده عمومی به حساب می آورند که کارویژه آن وضع قانون یا قواعد کلی لازم الاجراست. در نظام جمهوری اسلامی ایران به دلیل اهمیت آن در اسلام، تأکید قانون اساسی و رهبران نظام بر جایگاه رفیع مجلس، این مسأله اهمیت ویژه ای دارد به گونه ای که رهبر نظام آن را در رأس همه امور معرفی کرده اند. در این مقاله به بحث مجلس ششم و هفتم پرداخته شده است. اکثر نمایندگان مجلس ششم در دست جناح اصلاح طلبان و مجلس هفتم در دست اصولگرایان بود و حوزه عملکرد آنان بیشتر در حوزه مباحث اقتصادی و سیاسی بوده است. هدف این مقاله ارزیابی عملکرد دوره های مختلف مجلس چه در داخل مجلس و چه در ارتباط با نهادهای دیگر با تأکید بر فعالیت این گروه ها در مجلس می باشد. سوال اصلی که در این مقاله قابل بیان است که آیا مجلس ششم و مجلس هفتم در تقابل یکدیگر بوده-اند؟ فرضیه این مقاله بر این اصل استوار است که هر دو مجلس به خاطر بی نظمی های گوناگون و نداشتن برنامه مدون و اختلافات نظری در برابر نهاد مختلف در تضاد بوده اند.

جامعه ایران مانند هر جامعه بزرگ دیگری ترکیبی از نیروهای اجتماعی مختلف است که زیستن آن ها در یک جامعه منوط به حفظ حداقلی از فضای اشتراک است؛ ازاین رو، ایماژی که نیروهای اصلی اجتماعی جامعه از رقیب خود عرضه می کنند، دارای اهمیت است، زیرا این تصور از دیگری، چشم اندازها و چالش های تفاهم در کشور را مشخص می کند. این مقاله با بهره مندی از نظریه های باختین و باومن به فهمِ دیگری در سیاست ایران با محوریت فضای مجازی میان دو جریان اصول گرایی و اصلاح طلبی پرداخته است.این مقاله از روش تحلیل مضمون استفاده می کند و گزیده ای از وبگاه های دو جناح را برای تحلیل انتخاب می کند. این مقاله تصور از «خود» و «دیگری» نزد اصول گرایان و اصلاح طلبان را با توجه به آنچه آن ها در وبگاه هایشان از «خود» و «دیگری» بازنمایی کرده اند، بررسی می کند. سرانجام، براساس مضمون هایی که از وبگاه های دو جناح یادشده استخراج شد، تصور آن ها از هم نه برمبنای «فهم دیگری»، بلکه برمبنای «تحمل دیگری» بازنمایی شده است.

با توجه به اهمیت روزافزون انتخابات در جوامع مختلف، تبیین رفتار رأی دهی یکی از وجوه اساسی جامعه شناسی سیاسی است. در این راستا، مقاله حاضر درصدد تبیین رفتار رأی دهی مردم تهران در انتخابات های اخیر، به ویژه انتخابات دهم مجلس شورای اسلامی در دو بعد میزان مشارکت و جهت آن است. در بعد میزان مشارکت سؤال اصلی، چرایی مشارکت 52 درصدی مردم و در بعد جهت، سؤال، چرایی رأی آوری فهرست انتخاباتی اصلاح طلبان است. مقاله می کوشد با بهره گیری از رهیافت جامعه شناسانه، فراتحلیل داده های موجود و مشاهدات میدانیِ نگارنده به سؤالات فوق پاسخ گوید. در بعد میزان مشارکت، بر عامل افزایش احساس اثرگذاری اقشار طبقه متوسط رو به بالا و بالای تهران تأکید شده است. در بعد جهت مشارکت نیز اعتقاد بر این است که اصلاح طلبان توانستند در انتخابات تهران پیروز شوند، تنها به این دلیل که توانستند پایگاه و اقشار اجتماعی متمایل به خود را بسیج کنند و پای صندوق رأی آورند. رأیِ لیستی و هماهنگ این اقشار سبب رقم خوردن نتایج انتخابات تهران گردید. از دید نگارنده، این رفتار (فرایند بسیج و رأیِ لیستی) نه یک رفتار سلبی، اعتراضی و کنشی یک سویه، که کنشی ایجابی و دوسویه است و در صورت مهیا بودن شرایط و بسترها، دوباره تکرارپذیر خواهد بود. تکرار نتایج انتخابات در سال 1396 مؤید این نکته است.

گرایش فکری احزاب و جریان های سیاسی مختلف، تعیین کنندة تصمیمات و اقدامات آن ها در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. در ایران نیز با مشخص کردن جهت گیری سیاسی و گرایش فکری  احزاب و جریان های سیاسی، می توان نوع تصمیم گیری و تصمیم سازی آن ها را تجزیه و تحلیل کرد و مهم تر آن که به ماهیت دولت ها پی برد. این پژوهش، به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که جریان سیاسی اصلاح طلب در ایران، دارای چه گرایش فکری است. نتایج حاصل از این پژوهش که با روش پیمایشی به انجام رسیده و با استفاده از مدل Political Compass و نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است، نشان می دهد که گرایش فکری جامعة آماری این پژوهش در محدودة چپ دموکراتیک یا سوسیال دموکراسی قرار دارد. تحلیل اطلاعات حاصل از پرسش نامه ها نشان می دهد که این فعالان سیاسی دارای انسجام فکری قابل توجهی هستند. هم چنین، انجام آزمون t با دو متغییر مستقل، نشان می دهد که میانگین پاسخ های دو گروه خانم ها و آقایان اصلاح طلب تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند. بنابراین، عامل جنسیت تأثیری در تفاوت گرایش فکری اعضای این جریان سیاسی ندارد. اما انجام این آزمون برای دو گروه روحانیون و غیرروحانیون اصلاح طلب، نشان می دهد که علی رغم انسجام کلی، میانگین پاسخ های این دو گروه تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. بنابراین، حوزوی بودن، در تفاوت گرایش فکری اعضای جریان سیاسی اصلاحات تأثیرگذار است.

    در جامعه سیاسی ایران اسلامی دو جبهه اصلاح طلب و اصولگرا شکل گرفته است. در جریان مبارزات انتخاباتی هرکدام از جبهه ها قصد دارند علاوه بر معرفی خود، «دیگری» را نیز به گونه ای بازنمایی کند تا مناسبات قدرت را به نفع «خود»، تداوم بخشند. در انتخابات سال 92، پس از پیروزی حسن روحانی، اصلاح طلبان فرصتی دوباره برای ورود به مناسبات قدرت یافتند؛ از سویی جبهه اصولگرایان برای اینکه بتواند مناصب قدرت را در قوه مقننه حفظ کند، در سال 1394 وارد مبارزات انتخاباتی اصلاح طلبان شدند؛ در این میان روزنامه کیهان، یکی از مؤثرترین و قدرتمند ترین روزنامه های این جبهه بوده که به اعتقاد محقق، با رویکردی سوگیرانه، در خلال انتخابات 1394، در قالب مقالاتی به پوشش اخبار مربوط به اصلاح طلبان پرداخت. از این رو مقاله حاضر با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی قصد دارد تا شیوه بازنمایی اصلاح طلبان در روزنامه کیهان را با بررسی مقالات منتشره در یک ماه منتهی به انتخابات اسفند 1394، و سوگیری های این مقالات را آشکار گرداند. در این راستا با نمونه گیری نظری و هدفمند، شش مقاله به عنوان مراجعی جهت استناد انتخاب گردید. نتایج تحلیل نشان می دهد که کیهان، اصلاح طلبان را با خصوصیاتی همچون «دروغ گو»، «مدعی گر»، «فاقد تخصص»، «اهل طرب»، «جریان بد»، «لیبرال های غیرمسلمان» توصیف کرده است؛ از طرفی آنها را «اهل مسامحه و مدارا» دانسته که به دلیل عدم تغییر رویه تاریخی خود و درگیری با بحران هویت، از طریق «یارگیری» و استفاده از یاران به اصطلاح «قرضی»، وارد میدان رقابت شده اند. درنهایت اینکه آنها به وسیله ارتباط عوامل خارجی و تحت سلطه روحانی و حزب کارگزاران، بر آن شده اند تا با هتاکی و «دید ابزاری به مردم»، با کاربست استراتژی هایی همچون «سیاسی بازی»، «سیاه نمایی»، «مظلوم نمایی» و «حاشیه سازی» در عرصه انتخابات حضور یابند.

نواندیشان دینی با گرایش های متفاوت، سعی در حفظ کارکرد دین در دنیای مدرن نموده اند. یکی از این گرایشها، متن گرایی است که افرادی نظیر شحرور و عبدالعلی بازرگان نماینده آن هستند و گرایش دیگر عقلگرایی است که سروش، شبستری و نصر ابوزید آنرا نمایندگی می کنند. پژوهش حاضر تلاش نموده با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه این دو طیف نواندیشی را در زمینه وحی، مورد تحلیل، تطبیق و نقد قرار داده و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج بدست آمده بیانگر آنست که راهبرد عقلگراها در حل معضلات وحی، نه به شکل روبنایی و موردی بلکه با تغییر دیدگاههای بنیادین است. اما متن گراها وحی را فرابشری دانسته و معضلات آن را سعی می کنند موردی حل کنند. تلاش برای فهم نسبی از پدیده وحی، بستر سازی برقراری تعامل و مفاهمه برون دینی با غیر دینداران، رفع مبنایی معضل اجرای قوانین کیفری قرآن در عصر مدرن، از امتیازات نواندیشی عقلگرا و حذف تشریعات وحی و فراهم شدن بستر گذر از تشریعات عبادی آن، تنزل قرآن در حد یک کتاب بشری خطاپذیر زمانمند نیز از نقاط ضعف آن قلمداد می شود. در مقابل، انطباق بیشتر دیدگاه فرابشری بودن وحی با واقعیتهای متنی، عدم عبور از شریعت قرآنی، دفاع از عدم تعارض وحی و علم، از نقاط قوت رویکرد متن گرایی و تأویلهای تکلف آمیز در مورد تشریعات و گذر از برخی عناصر چالش برانگیز قرآن از حیث زمانمند بودن، بدون روشن شدن جایگاه آنها در دنیای مدرن از نقاط ضعف آن شمرده می شود.