مطالب مرتبط با کلیدواژه

فارابی


۱.

بررسی زبانی نسبت دوستی و ریاست در اندیشه سیاسی فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فارابی ریاست اندیشه سیاسی دوستی روش هرمنوتیک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی
تعداد بازدید : ۲۰۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۲۰
"در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی زبانی آثار فارابی، رابطه میان ریاست و دوستی یا به بیان دیگر، میان شیوه حکومت (یعنی نوع نظام) و سبک روابط بین اشخاص، مورد بررسی قرار گیرد. دوستی از جمله مقولاتی است که در تاریخ اندیشه سیاسی، همواره جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. این مقوله از دیرباز در یونان با مقولات دیگری چون عدالت، برابری و برادری، جزء فضائل انسانی محسوب می شده است و در ساخت جامعه آرمانی مورد نظر اندیشمند سیاسی مورد توجه بوده است به نحوی که دوستی و پولیس با یکدیگر پیوندی تنگاتنگ داشته اند. همچنین، ریاست به معنای تدبیر و هدایت یک جمع براساس یک نظام از پیش تعریف شده است که غایت آن، رساندن افراد تحت رهبری به مقصدی است که بر سر آن تآمل فلسفی شده است با استفاده از روش هرمنوتیک مؤلف-زمینه اسکینر، در اندیشه سیاسی فارابی، می توان گفت که میان ریاست و محبت نسبت مستقیم و ارگانیک برقرار است. به دیگر سخن، ریاست مدینه فاضله وقتی می تواند کارآمد و موفق باشد که در بین اتباع، اعضاء و طبقات مدینه رابطه دوستی حاکم باشد. از این منظر، رابطه دوستی یک رابطه یک طرفه نیست دوستی رئیس نسبت به اتباع و به عکس و نیز دوستی اتباع نسبت به یکدیگر. "
۲.

اندیشه سیاسی رضا داوری اردکانی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تجدد فارابی فلسفه سیاسی سیاست نقد نظریه سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۲۶۶
جستجوی اندیشه سیاسی در تفکر رضا داوری اردکانی، دغدغه این نوشتار است. بر این اساس مقاله می کوشد در یک پس زمینه تاریخی یعنی از طریق بازنمایی بستر و شرایط تاریخی در قالبی نظری، به قوام یافتن اندیشه فلسفی داوری در دو بخش مربوط سیاست بپردازد. دو محور اساسی در کلیت جریان اندیشه سیاسی داوری بچشم می خورد؛ یکی تأمل و کند کاو در دستگاه فلسفه سیاسی فارابی مؤسس فلسفه اسلامی و دوم بازخوانی و نقد داوری از مبانی تجدد است. نتیجه آنکه اندیشه سیاسی داوری به ضرورت فلسفی است و در حوزه سیاست متأثر از زمانه ای است که افکار و آرای او در آن شکل یافته است و به همین دلیل در بخش هایی متضمن نظریه سیاسی است.
۳.

فرد مدنی و فردگرایی فلسفی در فلسفه سیاسی مسلمانان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فارابی ابن سینا ابن باجه فرد مدنی فردگرایی فلسفی فلسفه سیاسی مسلمانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴۹
ظاهراً فارابی با نوشتن درحوزه فلسفه سیاسی، تدبیر المدینه (جامعه) را مد نظر داشته و در مقابل، ابن باجه تدبیر المتوحد (فرد) را اساس کار خود قرار داده است؛ به همین دلیل، گفته شده که فارابی، جمع گرا و ابن باجه، فردگرا است. برای فارابی، نقطه عزیمت، مدینه فاضله و برای ابن باجه، نقطه عزیمت، مدینه غیرفاضله است. فارابی و ابن باجه از این جهت که نقطه عزیمت بحث و تحلیل شان متفاوت است، جدا و بلکه در نقطه مقابل هم قرار می گیرند، اما بررسی و تحلیل محتوای آثارشان، معرف آن است که هر دو به اصالت فرد، توجه داشته و فردگرا هستند؛ و فردی که آنها در مقام فاعل شناسا به معرفی آن می پردازند، دو ویژگی مهم دارد: 1. آنها و همه فیلسوفان مسلمان با تمایزی خواسته و یا ناخواسته، میان فرد فیلسوف و دیگر افراد جامعه، نوعی فردگرایی فلسفی شدید را دنبال می-کرده اند؛ 2. این فرد، مدنی الطبع نیست. در این نوشتار، آرای این دو و تضمّنات سیاسی هر کدام مورد بحث قرار خواهد گرفت. هم چنین، به آرای ابن سینا در این خصوص نیز، اشاره خواهد شد. در واقع فلسفه ورزی اینان در خصوص فرد و رابطه آن با جامعه، حکایت از سه گزینه گریزناپذیر از موضع فرد فلسفی دارد: 1. فدا شدن جامعه برای فرد فلسفی نزد فارابی؛ 2. ابن سینا و خروج فرد فلسفی از جامعه و 3. رأی ابن باجه، مبنی بر هم زیستی فرد فلسفی با جامعه موجودِ غیرفاضله. آن چه مهم است، این که تمایز میان فرد فلسفی و مدنی، پیمودن مسیری به نام دموکراسی را با صعوبت و تأمل، مواجه می کند.
۴.

نگاهی به جایگاه علوم عقلی در میان علوم (با تأکید بر دیدگاه فارابی، غزالی و قطب الدین شیرازی)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فارابی غزالی علوم عقلی علوم نقلی طبقه بندی علوم قطب‌الدین شیرازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات رابطه فلسفه با علوم دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلسفه تطبیقی
تعداد بازدید : ۵۶۹۴۱
با توجه به نقش تعیین کنندة علوم عقلی در میان دیگر شاخه¬های علوم انسانی، بررسی کارشناسانه و تبیین جایگاه علوم عقلی در مهندسی ساختار علوم اسلامی برای جهان اسلام، و به ویژه برای محققان و مراکزی که نگاه دائرهْْ‎‎ْْالمعارفی به علوم دارند، از مسائل بسیار مهم است. مبانی و فضای فکری و نوع برداشت متفکران اسلامی از آموزه¬های دینی امری بوده است که در تعیین موقعیت این علوم و نقض و ابرام‌های موجود در این زمینه نقشی تعیین کننده داشته است. این نوشتار با گذری بر مفهوم‌شناسی و بیان خصیصه¬های علوم عقلی، به تبیین و توجیه جایگاه این علوم در میان دیگر دانش‌ها پرداخته است.
۵.

علوم عقلی اسلامی: نقش منطق دانان اسلامی در پیشرفت علم منطق(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: ارسطو علم منطق مکتب بغداد مکتب شرقی مکتب غربی ابن‏سینا فارابی نیکلاس رِشِر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی منطق کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
تعداد بازدید : ۱۲۳۳۰
این نوشتار حاصل میزگردی، با حضور جناب دکتر لطف‌الله نبوی، حجت‌الاسلام والمسلمین عسکری سلیمانی و چند تن از استادان و محققان مرکز دائرهْْ‌‌المعارف علوم عقلی اسلامی است که در باب نقش منطق‌دانان مسلمان، به ویژه فارابی و ابن‌سینا، در پیشرفت و گسترش علم منطق و همچنین دربارة ادعای رِشِر مبنی بر تقسیم منطق اسلامی به مکتب شرقی و مکتب غربی، به بحث و گفت‌وگو پرداخته‌اند.
۶.

بررسی مقایسه ای اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه افلاطون و فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: افلاطون فارابی تعلیم و تربیت آموزش و پرورش مطالعه تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹۲ تعداد دانلود : ۲۸۴۰
اهداف تعلیم و تربیت همواره در زمره بزرگ ترین مسائل تربیتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است درباره اینکه هدف یا اهداف تعلیم و تربیت چیست میان صاحب نظران توافق نظر وجود ندارد و همین امر زمینه مورد اشاره را مسئله دار جلوه داده است در میان فلسفه تعلیم و تربیت کسانی هستند که نسبت به اهداف تعلیم و تربیت رویکرد جامع و کاملی دارند و ضروری است که همواره این رویکرد مورد توجه دست اندرکاران نظام های تربیتی قرار گیرد. از جمله بزرگ ترین آنها یکی افلاطون و دیگری فارابی است که در این مقاله اهداف تعلیم و تربیت در نظر انان بررسی و مقایسه شده است اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه افلاطون و فارابی در دو بخش کلی اهداف فردی و اجتماعی تقسمی شده و اهداف فردی نیز به بخش های فرعی اهداف جسمانی (بدنی) ذوقی (هنری) اخلاقی و عقلانی تقسیم شده است پس از تشریح اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه دو مربی زمینه های مشترک و متفاوت میان این دو دیدگاه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است .
۷.

مقام تخیل در فلسفه سیاسی اسلامی - ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نبوت فارابی خیال فلسفه سیاسی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰۷ تعداد دانلود : ۱۳۱۶
نوشتار حاضر درصدد بررسی مقام و جایگاه تخیل در فلسفه سیاسی اسلامی با تاکید بر مهم ترین فیلسوف سیاسی جهان اسلام ابونصر فارابی است. عمده مورخان فلسفه، تاریخ فلسفه سیاسی را از منظر عقل و مباحث وابسته به آن طرح نموده اند و نسبت به جایگاه تخیل در فلسفه سیاسی غافل بوده اند. سرچشمه این بی توجهی به جایگاه تخیل را باید در اندیشه های بنیانگذاران فلسفه در یونان باستان جستجو کرد. در فلسفه یونانی، تخیل در مرتبه نازلی از سلسله مراتب قوای نفس قرار می گرفت و این تلقی از مجرای ترجمه آثار ارسطو به فلسفه اسلامی منتقل شد.فلاسفه اسلامی اما برای تبیین وحی و دیگر پدیده های معنوی از همان آغاز به تخیل متوسل شدند زیرا دریافتند نمی توان این پدیده ها را با رویکرد خردگرایانه به درستی توضیح داد. فارابی که موسس فلسفه در دوره اسلامی بود به ویژه در کتاب «اندیشه های اهل مدینه فاضله» کوشید با توسعه جایگاه تخیل، آن را با مباحث فلسفه سیاسی خویش پیوند دهد. نتیجه این تلاش فارابی گشودن راهی برای ورود تخیل به فلسفه سیاسی بود. اهمیت طرح فارابی بدین جهت است که بر جنبه هایی از حیات سیاسی انگشت نهاد که یونانیان از آن غافل بودند. برخی پژوهش های جدید اهمیت تاکید فارابی بر مقام تخیل در سیاست را تایید کرده اند.
۸.

جامعه آرمانی در نگاه فارابی و سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: فارابی مدینه فاضله سعدی پادشاه مطلوب رییس مدینه فاضله

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فلسفه
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه سعدی پژوهی
تعداد بازدید : ۸۱۰۸ تعداد دانلود : ۳۴۰۳
" فارابی از پیشاهنگان فلسفه مدنی و طراحی نظریه جامعه آرمانی در عالم اسلامی است. نگارنده بر آن است که دیدگاه های اجتماعی سعدی را با مبانی جامعه آرمانی وی بسنجد. فارابی مدینه فاضله را در چارچوب نظم کلی حاکم بر جهان ارزیابی می کند و هدف جامعه آرمانی را رسیدن به کمال انسانی و دستیابی به سعادت می داند. در این مدینه، پیامبر شایسته ترین فرد برای ریاست جامعه آرمانی است و در غیبت او نوبت به شخص دوم (امام) می رسد و چنانچه امام در جامعه نباشد. شورایی از فرزانگان که دست کم یکی از آنها فیلسوف است جامعه را اداره می کند. اما سعدی به دنبال برقراری عدالت و رفع ستم است و هر کس به شرط دین ورزی و دادگری می تواند رییس جامعه مطلوب وی شود. در این جامعه، وظیفه سلطان برقراری امنیت و آرامش و داد و دهش است."
۹.

کیمیا از نظر ابونصر فارابی

کلیدواژه‌ها: ارسطو فارابی ابن سینا ابن خلدون کیمیا فلز پست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۹ تعداد دانلود : ۳۶۴۰
فارابى در مقاله اى که دربارهء صنعت کیمیا نوشته است، تلاش مى کند علت آمیخته شدن این صنعت را با رموز و اسرار شرح دهد و سپس با توسل به گفته هاى منطقى ارسطو عملى شدن کیمیا، یعنى تبدیل فلزى پست به فلز والایى همچون طلا را ثابت نماید; البته برهان وى صرفآ فلسفى است و پشتوانه تجربى ندارد. در مقالهء حاضر متن عربى رسالهء فارابى و نیز ترجمهء فارسى آن تقدیم خوانندگان مى شود.
۱۰.

تبیین جایگاه عقدالوضع در منطق(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: فارابی شیخ اشراق ابن سینا امکان فعلیت عقدالوضع قطب رازی صدرامتالهین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق منطق صوری سنتی منطق ارسطویی منطق عالم اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی منطق قضایا و احکام آن
تعداد بازدید : ۲۶۱۶ تعداد دانلود : ۱۲۱۵
کاربرد صحیح قضایای محصوره در قواعد و استدلال ها، به شناخت دقیق معنای این قضایا بستگی دارد. اشتمال محصوره ها بر عقدالوضع و عقدالحمل، می طلبد که برای شناخت کامل مفهوم این قضایا، آنچه در ناحیه عقدالوضع و عقدالحمل معتبر است، به طور کامل بررسی شود. در عقد الوضع از دو جهت دیدگاه های متفاوتی به وجود آمده است. نخست، کیفیت و جهت در عقدالوضع است و دوم، تام یا ناقص بودن ترکیب عقدالوضع. در بحث نخست، گرچه از حیث حداکثر قیدی که می توان آورد میان منطق دانان اختلافی نیست؛ چون هر آنچه از جهت ها و کیفیت ها در عقدالحمل قابل اعتبار است، در عقدالوضع نیز قابل اعتبار می باشد، اما از حیث حداقل قیدی که واجب است وجود داشته باشد نظر منطق دانان متفاوت است. مشهور ایشان، به لزوم فعلیت و برخی به کفایت امکان در عقدالوضع معتقدند. در بحث دوم نیز، مشهور منطق دانان به ناقص بودن و برخی به تام بودن ترکیب در عقدالوضع قائل شده اند. نویسنده در این نوشتار، به بررسی اقوال مختلف منطق دانان درباره عقدالوضع از این دو جهت پرداخته است.
۱۱.

نبوت از دیدگاه ابن میمون اندلسی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: وحی نبوت فارابی ابن سینا ابن میمون نبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات متکلمین
تعداد بازدید : ۱۹۵۹ تعداد دانلود : ۸۷۴
نبوت، از مسائل مشترک میانِ ادیان ابراهیمی است که هم در علم کلام و هم در فلسفه دین، از آن گفت و گو می شود. ابن میمون اندلسی، آن هنگام که از این مسئله سخن می گوید، می کوشد میان فلسفه و شریعت یهود، هماهنگی ایجاد کند. او هنگام شناسایی نبی، تعریف نبوت، ضرورت ارسال پیامبر و دین، خصلت های پیغمبران و مباحثی از این دست، با اتخاذ رویکردی فلسفی، از تطبیق و سازگاری میان این رویکرد با آموزه های شریعت موسوی چشم پوشی نمی کند. نوشتار پیش رو، می کوشد افزون بر ارائه گزارش و تحلیل نسبتاً جامعی از نگرش فلسفی ـ یهودی این اندیشمند پرآوازه آیین یهود، به وامداری اندیشه های فلسفی وی از مشاییان مسلمان و به ویژه فارابی نیز سرک بکشد.
۱۲.

بررسی تطبیقی نظریه ابن سینا در باب طبقه بندی علوم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فارابی ابن سینا متدولوژی طبقه بندی علوم ملاهادی سبزواری اگوست کنت فرنسیس بیکن آمپر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه تطبیقی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم انسانی روش شناسی علوم انسانی و طبیعی معرفت شناسی علم،تعریف علم، تاریخ علم، مرزگذاری علم با غیر علم
تعداد بازدید : ۵۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۹۶۰
مقاله حاضر، ضمنِ گذری اجمالی بر تاریخچه و فواید طبقه بندی علوم با مطرح نمودن پاره ای از دیدگاههای فلاسفه شرق و غرب در این زمینه سعی می نماید ویژگی ها و نقاط برجسته تقسیم بندی ابن سینا را بیان کرده و به تبیین بعضی از زوایای آن بپردازد. موضوعات، مسائل، روش ها و اهداف و غایات و تاریخ تولد علوم و وجوه ممیزه دیگری، علوم را از یکدیگر متمایز می کند. نظریه ابن سینا در تقسیم بندی و طبقه بندیِ علوم علاوه بر دارا بودن ویژگی ها و محسناتی نظیر عقلی بودن تقسیم، تام بودن استقرائات، تباین بین اقسام، مانعیت و جامعیت، دارای نوع خاصی از انتظام، هنجارمندی و رعایت اصول ارزشی است. شناسایی و به کارگیری بعضی از محسنات این نوع نظام های طبقه بندی علوم، می تواند رهیافت های روشنی را به جهان فلسفه علم، ارائه دهد. در این مقاله سعی شده است نظریه طبقه بندی علوم از دیدگاه ابن سینا با نگاهی به طبقه بندی علوم از منظر فیلسوفان دیگر مشرق زمین مانند فارابی و ملا هادی سبزواری و برخی دیگر از عالمان روش شناس غربی مانند، اگوست کنت، فرانسیس بیکن، وآمپر، بررسی گردیده و بر وجوه امتیاز نظریه ابن سینا تاکید شود.
۱۴.

نیاز به مفهوم عدالت اجتماعی بررسی دیدگاه های مختلف در اندیشه سیاسی شیعی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: عدالت فارابی ملاصدرا عدالت توزیعی فقها خواجه نصیر نظریه پردازی سیاسی اسلامی (شیعی) امام علی7

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴۵ تعداد دانلود : ۱۳۴۹
این مقاله در صدد معرفی زمینه نیاز به مفهوم و اصول عدالت اجتماعی و ضرورت بهره گیری از آن در سازماندهی زندگی دسته جمعی از راه بررسی دیدگاه های متفاوتی که در تاریخ اندیشه سیاسی شیعی در این زمینه به طور صریح یا تلویحی ارائه شده، می باشد. از دیدگاه حضرت امام علی7، برای سازماندهی زندگی دسته جمعی انسان، به طور ضروری نیاز به مفهوم و اصول عدالت اجتماعی وجود دارد و آن حضرت، اصول آن را نیز بیان فرموده است. خواجه نصیرالدین طوسی، نظریه شیعی مقتبس از سخنان امام علی7 را مورد شرح و بسط قرار می دهد. فارابی صرفاً توسل به مجموعه احکام شریعت را به عنوان ارزشهای اجتماعی، ضروری معرفی می کند. صدرالمتالهین نیز هر چند دیدگاه خویش در قلمرو حکمت مدنی را فیلسوفانه و با طرح صریح مساله نیاز به مفهوم و اصول عدالت اجتماعی و پاسخگویی مثبت به آن آغاز می کند؛ لکن در ادامه به جای تدوین اصول عدالت اجتماعی، همچون دیدگاه غالب فقیهان، مجموعه احکام شریعت را برای سازماندهی زندگی دسته جمعی مطرح می کند
۱۵.

تحلیل صفات الاهی از دیدگاه صدرا و توماس آکویناس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ارسطو فارابی ابن سینا عقل فعال واهب الصور

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی قرون وسطی قرون وسطی میانه (قرون 12 و 13)
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه فلسفه تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی الهیات بالمعنی الاخص صفات واجب
تعداد بازدید : ۱۷۲۱ تعداد دانلود : ۸۳۵
توحید خداوند متعال و تحلیل اسما و صفات الاهی همواره مورد توجه متکلمان، فیلسوفان و عرفا بوده است و با توجه به اینکه از سویی، اسماء و صفاتی گوناگون به خداوند متعال اسناد یافته و از دیگر سو، بر وحدت و بساطتش تأکید شده است، این سؤالات مطرح میشود که آیا کثرت اسما و صفات الاهی یک کثرت واقعی است؟ و در فرض واقعی بودن کثرت، آیا اسناد آن ها به خداوند متعال یک اسناد حقیقی است؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا با وحدت و بساطت خداوند سازگار و جمع شدنی است؟ در پاسخ به سؤالات فوق، نظر توماس اکوییناس در مقایسه با نظر صدرالمتألهین مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته و در نتیجه، اثبات شده است که صرفاً با مبانی فکری و فلسفی صدرالمتألهین میتوان به سؤالات فوق، پاسخی دقیق و فلسفی داد
۱۶.

غزالی و فلسفه اسلامی

کلیدواژه‌ها: فلسفه فارابی غزالی ابن رشد تهافت الفلاسفة

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات تاریخ فلسفه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
تعداد بازدید : ۲۶۸۹ تعداد دانلود : ۱۴۰۰
ظاهراً جایگاه غزالی در تاریخ فلسفه اسلامی معلوم است. بسیاری کسان، گمان می-کنند که او با فلسفه مخالفت کرده و آن را از سیر و پیشرفت باز داشته است. در اینکه کتاب تهافت الفلاسفة، متضمن مطالب کلامی ضد فلسفه و احکام فقهی مشعر بر انتساب آراء فلاسفه به کفر و بدعت است، تردید نمی توان کرد. ولی قبل از غزالی هم، فقیهان بسیاری منطق و فلسفه را زندقه دانسته بودند و اگر تکفیر و تحریم فلاسفه و فلسفه، راه را می بست؛ می بایست راه فارابی و ابن سینا با زندقه دانستن منطق و ادّعای کفایت نحو به جای آن بسته شده باشد.
۱۷.

مفاخر و مشاهیر عرصه های دانش در آثار نویسندگان عرب و مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اسلام فارابی ابن سینا رازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی گروه های ویژه هیات،نجوم،ریاضیات،شیمی و طب
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی گروه های ویژه هیات،نجوم،ریاضیات،شیمی و طب ریاضیات
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی گروه های ویژه هیات،نجوم،ریاضیات،شیمی و طب طب
تعداد بازدید : ۲۷۰۶ تعداد دانلود : ۱۱۰۷
پرداختن به پیشینه علوم در یونان باستان و ایجاد ارتباط میان دانش پژوهان مشرق زمین و یونانیان بسیار مهم است . تالس فیلسوف ‘ ریاضیدان و مهندس نظامی یونان در قرن هفتم پیش از میلاد مسیح با مصریان در زمینه فلسفه تعاطی اندیشه کرد . وی هئیت و نجوم را از کاهنان معابد بابلی آموخت . دانش فلسفه در نزد فیثاغورث ‘ سقراط ‘ افلاطون و ارسطو در ابعاد مختلف آن مورد توجه جهانیان از جمله شرقیان شد . محمد زکریای رازی از یافته های بقراط و جالینوس ‘ پزشکان یونان قدیم بهره گرفت و با استقلال فکری اش بر کار آنان خرده گرفت و به اصلاحاتی دست زد.رازی کاشف داروهای مهمی از جمله الکل بود . پزشکان ایرانی نخستین کسانی بودند که بر کار یونانیان و رومیان ایراد وارد می کردند . دانشمندان اروپایی ‘ ابوعلی سینا را فیلسوفی میدانند که اندیشه های بدیع و تحلیل های نوینی را وارد عرصه دانش فلسفه کرد . او فیلسوف ‘ پزشک ‘ مورخ و جامعه شناس ‘ ریاضیدان و شاعر بود و فیلسوفانی چون اکهارت ‘ توماس فن اکوینو در کنار اندیشه های نوافلاطونی خود از دیدگاههای فلسفی و عرفانی ابن سینا پیروی کرده اند .
۱۸.

فارابی و ماکیاولی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی فارابی هستی شناسی فلسفه سیاسی شهریار ماکیاولی سیاست تجربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۹ تعداد دانلود : ۷۷۳
شاید کنار هم نهادن نام فارابی و ماکیاولی شگفت انگیز بنماید، اما ذات واحد فلسفه مبنایی برای نگاه تطبیقی به آن دو مهیا می سازد. مقاله حاضر می کوشد در پژوهشی جدید نگاهی تطبیقی به فلسفه سیاسی این دو فرد تاثیرگذار در فلسفه سیاسی اسلام و فلسفه سیاسی جدید غرب بیندازد. بدین منظور برخی آثار کمتر مورد توجه قرار گرفته فارابی و رساله های سیاسی اصلی ماکیاولی با رویکری عینیت گرایانه بررسی شده اند. دو نکته دیگر نیز از ویژگی های رویکرد این تحقیق است: .1ارایه تصویری رئالیستی از فلسفه سیاسی فارابی، .2 ارایه تصویری فلسفی و بنیادین از تفکر سیاسی ماکیاولی خوانش فلسفه سیاسی فارابی در کنار بنیادهای تفکر سیاسی ماکیاولی بدان منظور است که از در انداختن گفتگو میان دو متفکر برجسته، روزنی برای ما گشوده شود، هم کارآیی ماثر بزرگ فکری ما دیده شود و هم در عالَم واقع گام نهاده گردد. بدین منظور نخست همانندی ها و سپس تفاوت های تفکر سیاسی آن دو را نشان خواهیم داد. همانندی ها عبارت اند از: توجه به واقعیت ها، اهمیت دریافت تجربی، بیان بنیان سیاست و رابطه انسان شناسی و سیاست. تفاوت ها عبارت اند از: بسترهای دینی متفاوت، تاکید بر ذهنیت یا عینیت، نسبت سیاست و هستی، تمثیل پزشک. سرانجام پس از تحلیل همانندی ها و تفاوت ها دریافتیم که عقلانیت نهفته در فلسفه سیاسی فارابی، هنوز امکانات بسیاری برای شکوفایی و کارآیی بشر دارد، در حالی که بخت باوری و بدبینی نهفته در فلسفه سیاسی ماکیاولی، به شرارتی از خود محوری و اتفاقات منفی ای می انجامد که جهان ما را با خطرها مواجه کرده است. عقلگرایی فارابی بر مبادی تجربی استوار است، با اساس عالم مدرن و بنای آزادی و آگاهی آدمی سازگاری دارد، در نتیجه می تواند در این عالَم نیز به کار ما بیاید، اما بیان ماکیاولی، بر اساس سوژه خود مختار و منفک از عالم است که ترس و وحشت را وضع طبیعی آدمیان بر می شمارد.
۱۹.

نظریات فارابی و کاربرد آن در باب مشارکت شهروندی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فارابی جامعه مدنی مدینه فاضله حقوق شهروندی آرمان شهر شهرنشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۹ تعداد دانلود : ۲۵۸۱
پیدایش پدیدة شهرنشینی، ظهور شهرها و تبعات ناشی از آن سبب جلب توجه اندیشمندان علوم مختلف شده است. در این میان نقش محققان حوزه فرهنگ اسلامی همچون فارابی در پژوهش های تاریخی مربوط به شهر، شهرنشینی و شهروندی بسیار پررنگ است. این پژوهش قصد دارد به بررسی آرای مربوط به مقوله ""شهر و شهرنشینی"" از دیدگاه معلم ثانی و کاربرد آن در دانش برنامه ریزی به خصوص در امر مشارکت شهروندان بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی بوده است که از منابع اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. با بررسی های به عمل آمده به این نتیجه می توان رسید که دیدگاه های مطرح شده این اندیشمند اسلامی با دیدگاه های معاصر اندیشمندان امروزی قرابت و تشابه زیادی داشته است. به عبارت دیگر، می توان گفت که ما با انسانی جمع گرا و البته شهرگرا روبرو هستیم که آینده نگری خاصی نسبت به امور شهری داشته است. به نظر می رسد نظریات وی به بحث مشارکت شهروندی نزدیک است که یکی از مسایل مهم در برنامه ریزی انسان گرا به شمار می رود. نتایج این پژوهش می تواند نقش دیدگاه های بومی را در رشته های علوم انسانی به خصوص علوم شهری به نحو کاربردی تری ارتقا بخشد.
۲۰.

تحلیلی بر تربیت اخلاقی از دیدگاه فارابی(مقاله ترویجی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سعادت اخلاق فارابی مدینه فاضله اهداف تربیتی اصول و روش های تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶۱ تعداد دانلود : ۱۳۴۴
هدف این مقاله بررسی دیدگاه های فارابی دربارة نحوة تحصیل سعادت فرد و جامعه است. این نوشتار، با رویکرد تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع اصلی، به بررسی اندیشه­های تربیت اخلاقی فارابی پرداخته است. با توجه به اینکه فارابی هم به فلسفة یونان احاطه داشته و هم از مکتب وحیانی اسلام و احادیث ائمه اطهار(ع) بهره مند بود، اندیشة وی در شرایط کنونی جامعه می­تواند راهنمای عمل بسیار خوبی باشد. با اینکه فارابی بیشتر در باب مسائل اجتماعی و سیاسی سخن گفته است، اما فرد و اخلاق را در رأس امور می­داند. وی انسان را موجودی مختار و امکان تغییر اخلاق را برای هر فرد ممکن میداند. فارابی انسان را موجودی اجتماعی در نظر می­گیرد که دستیابی او به سعادت، بدون تعاون و همکاری با دیگر افراد جامعه ممکن نیست. وی معتقد است که سلامت فرد و جامعه متأثر از هم بوده و با تربیت افراد سالم می­توان به مدینة فاضله دست یافت و در مدینة فاضله است که سلامت اخلاقی و ایمان مردم مصونیت پیدا می­کند. از این رو، اصول و روش­هایی را برای تغییر افعال قبیح و ایجاد رفتارهای پسندیده پیشنهاد میکند.