نوتاریخ گرایی

اصطلاح نوتاریخ گرایی، امروزه به رویکردی گفته می شود که تاریخ را آنگونه که تاریخ نگاران به نظر مخاطب می رسانند پذیرا نیست. این رویکرد، و نه نقد ادبی، در دهه هشتاد قرن بیستم و بیشتر بر مبنای اندیشه های استفِن گرینبلَت آمریکایی شکل گرفت. به عقیده گرینبلَت باید نوتاریخی گرایی را خوانشی از متن مورد نظر بدانیم و نه یک مکتب نقد. هدف نوتاریخ گرایان آثار ادبی دوران های گوناگون تاریخ را مد نظر قرار می دهند، تا با بررسی چند جانبه و شبکه ای ارتباط متون ادبی با سایر متون از جمله متون تاریخ جنبه های درون متنی و برون متنی اثر ادبی را روشنتر کنند و روابط قدرت و برساخت های فرهنگی،اجتماعی و ایدئولوژیکی هر دوره تاریخی رابشکافند. از دیدگاه آنان هیچ تفاوتی میان متون ادبی و غیرادبی وجود ندارد. در این مقاله سعی بر آن خواهد بود گونه ای تحلیل ارائه شود که علاوه بر تأثیر تاریخ و نویسنده در خلق اثر ادبی عوامل درون متنی مانند روابط قدرت به منزله مهم ترین بافت موجود در متن خاموشی دریا بر اساس نظریه گرینبلت و میشل فوکو بررسی شود .

این مقاله با به کارگیری روش شناسی نو تاریخ گرایی و نظریه جامعه شناسی ادبیات، به نقد و تحلیل رمان های سه گانه سیمین دانشور (سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان) در سه مقوله پیرنگ( تداوم شخصیت ها از سووشون تا ساربان سرگردان)، بررسی بافتارهای سیاسی-اجتماعی جامعه ایرانی و بازتاب منازعه گفتمانی، از خلال این رمان ها می پردازد. در این مقاله بر پایه تاریخ گرایی جدید در تحلیل متون سه گانه هم به «تاریخ مندی متن» و هم به «متن مندی تاریخ» توجه شده است. نوتاریخ باوری روابط مربوط به قدرت را به عنوان مهم ترین موقعیت برای هر متنی قلمداد می کند و به این متون به عنوان فضایی برای نمایش روابط مربوط به قدرت و تعامل گفتمان های مختلف می نگرد.  یافته های این پژوهش، حکایت از آن دارد که «ایده به خود آمدن و صراحت با تکیه بر کهن الگوهای اساطیری و مذهبی» و «خطابه اعتراض علیه ابژه قدرت و ابژه بیگانه» را در سووشون پیش از انقلاب و «بازخوانی گذشته، با تأکید بر سوژه فردیت» و «استعاره های پساانقلابی» و« هروله میان اسلام و مارکسیسم»  را در جزیره سرگردان و ساربان سرگردان می توان به وضوح دید. امن ترین گذرگاه برای درک آگاهی های مردم یک جامعه و تغییرات بنیادین، موشکافی در متون ادبی آنان است .در تحلیل نهایی، مشخص می شود که عناصر گفتمانی در رمان های سه گانه دانشور از ساحت «جامعه» به «فرد» دست بالا را گرفته است.