الهه پنجه باشی

الهه پنجه باشی

مدرک تحصیلی: استادیار دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، تهران،

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۲ مورد.
۱.

نگاهی به مؤلفه های ساختاری پوشاک زنانه و مردانه در تطبیق با بزم نگاره های تالار اصلی کاخ چهلستون اصفهان در دوره صفوی (۹۰۷-۱۱۳۵ه.ق/ ۱۷۲۲- ۱۵۰۱م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۴ 6 - 19

کلیدواژه‌ها: پوشاک زنان صفوی پوشاک مردان صفوی دیوارنگاره صفوی کاخ چهلستون اصفهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۸۴
در گونه های نقاشی ایران یکی از مسائل مرتبط با فرهنگ، تأکید بر بازنمایی واقع نمایانه پوشاک به لحاظ ادراک بصری است. هنرمندان دوره صفوی در کنار نمایش شکوه شاهانه، به دیوارنگاره های درخشانی در تالار اصلی کاخ چهلستون اصفهان پرداخته اند. به دلیل سیاست اجرایی و حضور سفیران خارجی در این دوره در ایران، بخشی از تاریخ مکتوب در سفرنامه ها، به صورت تصویری در نقاشی و دیوارنگاره ها بازتاب یافته است. اهمیت پوشاک دوره صفوی، در مطالعات تاریخی و عدم پرداختن به آن به صورت مستقل، ضرورت پژوهش حاضر را نشان می دهد. پرسش این است که دیوارنگاره های تالار اصلی کاخ چهلستون چگونه لباس دوره صفوی را به تصویر می کشد؟ چه شباهت یا تفاوتی بین لباس ها در دیوارنگاره ها و توصیفات تاریخی دوره صفوی وجود دارد؟ مؤلفه های ساختاری دیوارنگاره های کاخ چهلستون در تطبیق با پوشاک این دوره چگونه است؟ این پژوهش با هدف بررسی موشکافانه ترسیم لباس های زنان و مردان و تطبیق آن با منابع مکتوب دوره صفوی پیش خواهد رفت؛ بررسی و اثبات هنرمندان دوره صفوی و ارتباط هنر دیوارنگاری تالار اصلی با هنر این دوره و ادوار پیشین سیر منطقی تحولات پوشاک در این دوره را آشکار خواهد کرد. در این پژوهش که به روش تطبیقی انجام شده است، گردآوری داده ها، کتابخانه ای میدانی و شیوه تحلیل آن ها کیفی است. مشخص شد بررسی دیوارنگاره های تالار اصلی، ویژگی های پوشاک این دوره را آشکار می کند و بازنمایی دقیق و ریزنگارانه نقوش، یکی از مهم ترین ویژگی های این آثار است. کارکرد این بازنمایی ها برگرفته از نمونه های حقیقی پوشاک در این دوره بوده و قابل تطبیق با منابع مکتوب است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که هم ترازی بین نوشته های مکتوب و تصویر دیوارنگاره ها دیده می شود و این آثار نمونه های اسناد تصویری در مورد مطالعه پوشاک دوره صفوی هستند. 
۲.

مطالعه تطبیقی هنر پیکرنگاری درباری محمدعلی دولتشاه حاکم کرمانشاه در دوره قاجار (1237-1167) با آثار دوره فتحعلی شاه قاجار (1212-1250)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۰ 73 - 91

کلیدواژه‌ها: قاجار پیکرنگاری میرزا محمدعلی دولتشاه فتحعلی شاه هنر درباری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۰۲
محمدعلی دولتشاه، حاکم کرمانشاه فرزند ارشد فتحعلی شاه قاجار است. او در دوره حکم فرمایی بر کرمانشاه اقدامات و خدمات ارزنده ای از خود برجای گذاشت. در دربار او، هنر مانند دربار تهران فعال بوده و تنوع آثار هنری مانند سنگ نگاره و نقاشی و غیره دیده می شود. موضوعات این آثار رسمی و درباری و متأثر از مکتب تهران است. هدف این پژوهش مطالعه آثار به جای مانده از دربار محمدعلی دولتشاه که شامل سنگ نگاره، نقاشی و تمثال نقاشی شده است. همچنین پی بردن به وجوه شباهت آثار دربار دولتشاه با دربار پدرش فتحعلی شاه است و از تطبیق آثار مشخص می شود، دولتشاه با هدف تأکید بر شباهت های تصویری خویش و فتحعلی شاه، به اعتراض بر عدم انتخاب ولیعهدی با کشف ارزش و اهمیت تصویر پرداخته است. سؤال های پژوهش عبارت اند از: 1. چه ارتباطی میان آثار دربار دولتشاه با آثار هنری دوره فتحعلی شاه دیده می شود؟ 2. وجوه تشابه آثار دربار دولتشاه و فتحعلی شاه قاجار در چیست؟ روش تحقیق مطالعه پیش رو پژوشی بنیادین است و در راستای شناخت بهتر آثار مربوط به محمدعلی دولتشاه است؛ نوع پژوهش به روش تطبیقی با ماهیت تاریخی و به صورت کیفی انجام شده است. روش جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای و فیش برداری انجام شده است. با توجه به موضوع مطالعه چند نمونه به روش تصادفی انتخاب و موردبررسی قرارگرفته اند که به وسیله ی معیارهای مرتبط به روش منطقی و قیاسی مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرند و شیوه تحلیل آثار بر مبنای روش کیفی است. شیوه تحلیل آثار بر اساس بررسی اصول و قواعد تجسمی به کاررفته، در ویژگی های ظاهری آثار تجسمی و بر اساس تحلیل منطقی و قیاسی آثار است. نتایج این پژوهش نشان می دهد؛ آثار هنری به جای مانده از دوره دولتشاه متأثر از هنر رسمی و پیکرنگاری درباری از این دوره بوده و به عنوان سندی تاریخی برای ثبت و نمایش قدرت او و در اعتراض به عدم ولیعهدی به کار می رفته است. در تمامی تصاویر او با هیات فتحعلی شاه دیده می شود و بر مشروعیت خود برای رسیدن به سلطنت تأکید دارد.
۳.

واکاوی ساختارمند مضامین نقوش جعبه- ترازوی نقاشی شده لاکی، با مضمون بارگاه حضرت سلیمان (ع)، متعلق به دوره ابتدایی قاجار، محفوظ در موزه بریتانیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پیکره دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۸ 51 - 71

کلیدواژه‌ها: قاجار جعبه ترازو لاکی نقاشی بارگاه حضرت سلیمان نبی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۹
مقدمه: جعبه های لاکی، در دوره قاجار، با کاربرد ابزار، به جعبه- قپان معروف بوده و وسیله هایی کاربردی بوده که با موضوعات متنوع نقاشی شده و منقوش و تزئین شده اند. جعبه های سفارشی کاربردی از کیفیت و اهمیت بالاتری برخودار بوده و به سفارش دربار تهیه می شده اند. یکی از این جعبه های نفیس نقاشی شده در موزه بریتانیا قرار دارد. موضوع اصلی در نقاشی روی طول مستطیل بارگاه حضرت سلیمان (ع) و موضوع فرعی در عرض جعبه شکارشاهی است. این جعبه از نمونه های نادر کامل و سالم است که متعلق به دوره ابتدایی قاجار بوده و شناخت آن می تواند به عنوان یک نمونه کامل و نادر راهگشای شناخت این هنر در دوره قاجار باشد. پرسش پژوهش حاضر این است که در این جعبه چه مضامینی در بخش های مختلف درون و بیرون آن نقاشی شده و ارتباط مضامین تصاویر با یکدیگر چگونه است؟ هدف پژوهش حاضر مطالعه ساختاری جعبه- ترازوی نقاشی شده با مضمون بارگاه سلیمان نبی (ع) است که شامل ساختار و مضامینی است که داخل و خارج آن کار شده و ما را با این نوع جعبه ها و جنبه کاربردی آن آشنا می سازد.روش پژوهش: این پژوهش کیفی است و از حیث روش توصیفی–تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای(اسنادی) است. جامعه آماری پژوهش حاضر؛ جعبه ای آینه ای به شماره192705251 درموزه بریتانیا متعلق به دوره قاجار است؛ جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با ابزار فیش برداری و بارگیری نسخه های اینترنتی تصاویر انجام شده است. روش نمونه گیری هدفمند با بررسی جعبه ترازوی نقاشی شده لاکی با مضمون بارگاه حضرت سلیمان نبی (ع) انتخاب شده است.یافته ها: مطالعه حاضر نشان داد که این جعبه نقاشی شده موجبات هم آمیزی دستاوردهای هنر و زندگی را نشان داده و موضوعات مذهبی را به عنوان موضوع اصلی به کار رفته برروی جعبه معرفی می کند. نقاشی های این جعبه از نظر سبک با دیگر وجه های جعبه دارای اشتراک است، ولی از نظر مضمون دارای افتراق بوده و با توجه به جنبه عملکردی جعبه انتخاب و اجرا شده است. ارتباط معنایی مضامین داخل و خارج جعبه با یکدیگر متفاوت است، ولی از سبک هنری یکسانی برخودار است. در این جعبه سه مضمون دیده می شود: برروی در جعبه، مضمون مذهبی بارگاه حضرت سلیمان نبی، در کناره های جعبه، مضمون فرهنگی شکار در دوره قاجار، در داخل جعبه، مضمون عرفانی گل و مرغ و آرایه های تزئینی هنرایرانی.
۴.

مطالعه مؤلفه های ساختاری و تزیینی کاشی های کف و دیوار در عمارت های دوره قاجار در تهران معروف به مدرن؛1850-1870 م. محفوظ در موزل ویکتوریا و آلبرت انگلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 107 - 137

کلیدواژه‌ها: قاجار کاشی کف کاشی مدرن نقش در کاشی کف قاجاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۷
زمینه/هدف: هنر کاشی کاری یکی از مهم ترین تزیینات برای بنا در دوره قاجار است. یکی از خصوصیات بارز در کاشی کاری این دوره استفاده از نقوش و رنگ های متنوع است. این پژوهش به کاشی هایی از موزه ویکتوریا و آلبرت در انگلستان می پردازد که به لحاظ تنوع طرح و رنگ نسبت به کاشی های این دوره محدودتر بوده است و تعداد مشخصی داشته و محدوده زمانی 1850-1870 م را در برمی گیرد؛ لعاب دار بوده و مختص تهران و بدون رقم هنرمند است. کاربرد این کاشی ها در اکثر مواقع، کف و در موارد دیگر، محدود به استفاده از دیوار بوده است. در مجموعه موزه ویکتوریا و آلبرت صد و پنجاه و چهار کاشی قاجار که توسط کارگزار «موزه ویکتوریا و آلبرت» خریداری شده قرار دارد که بخشی از آن ها کاشی کف زمین بوده که از آن به عنوان کاشی های مدرن قاجار نام برده می شود. پژوهش حاضر با تکیه بر نمونه های این نوع کاشی در موزه ویکتوریا و آلبرت انگلستان می کوشد ویژگی ها و زیبایی های این نوع کاشی در دوره قاجار را بررسی کند. هدف از این پژوهش مطالعه ساختار، رنگ و طرح کاشی های این مجموعه در طرح های ساده تا طرح های گل و گلدانی در زمینه طرح و نقش و رنگ است. سؤالات اصلی این پژوهش به این قرار است: سبک کاشی های کف قاجاری دارای چه ساختاری است و چگونه می توان طرح و نقش آن را تبیین نمود؟ روش/رویکرد: روش پژوهش حاضر کیفی و از نوع توصیفی- تحلیلی است و داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای جمع آوری شده و تصاویر از نمونه های موزه ای گرفته شده است. یافته ها/نتایج: در بررسی کاشی های مدرن دوره قاجار مشخص شد که این کاشی ها از سادگی طرح و نقش برخوردار بوده و در سه طیف تقسیم بندی می شوند و از سادگی بیشتری نسبت به کاشی های این دوره در کاشی کاری برخوردارند. طراحی ساده طرح و رنگ در طیف اول، استفاده از رنگ های محدود در ترکیب با نقوش در فضای هندسی در طیف دوم، استفاده از تنوع طرح و رنگ بیشتر، دقت در جزییات و پرداختن به نقوش گل و گلدان از ویژگی های کاشی های طیف سوم در این دوره است.
۵.

ساختارشناسی هنر میناکاری با اثرپذیری از هنر نقاشی پیکرنگاری در اشیاء تزیینی و کاربردی دوره فتحعلی شاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 58 - 84

کلیدواژه‌ها: پیکرنگاری درباری تزیینی قاجار کاربردی میناکاری نقاشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۷
درگونه شناسی هنر نقاشی پیکرنگاری درباری دوره فتحعلی شاه قاجار، یکی از هنرهای وابسته به نقاشی هنر میناکاری با تاکید بر بازنمایی پیکرنگاری برای نمایش شکوه شاهانه با محوریت پیکرنگاری درباری در دو بخش تزیینی و کاربردی دیده می شود. پژوهش حاضر با تکیه برنمونه های هنر پیکرنگاری درباری در مجموعه های جهانی می کوشد، میزان پایبندی هنرمند به نقاشی پیکرنگاری درباری در اشیاء این دوره را بررسی نماید.هدف از این پژوهش، مطالعه هنر میناکاری با أثرپذیری از هنر نقاشی پیکرنگاری درباری دوره فتحعلی شاه در اشیاء تزیینی و کاربردی است که تاکنون مورد بررسی مستقل واقع نشده است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که أثرپذیری هنر میناکاری از نقاشی پیکرنگاری درباری دوره قاجار در اشیا میناکاری این دوره چگونه دیده می شود؟روش پژوهش حاضر از منظر هدف، بنیادین است و از جنبه های أثرپذیری هنر میناکاری از نقاشی پیکرنگاری این دوره در آثار هنری را می کاود. گردآوری اطلاعات کتابخانه ای (اسنادی) و روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و شیوه تحلیل داده ها، کیفی است.نتیجه پژوهش حاضر، نشان داده است که درکنار واکاوی تداوم ویژگی های نقاشی پیکرنگاری این دوره، ویژگی های بصری نقاشی پیکرنگاری درباری در دو بخش تزیینی و کاربردی با تکیه بر لوازم به جای مانده از این دوره هم خوانی داشته و در ابعاد و اندازه های کوچک قابل مشاهده است و پیوستگی هنر پیکرنگاری درباری دوره فتحعلی شاه قاجار با سایر هنرها را نشان می دهد.
۶.

مطالعه تطبیقی ساختار نقش مایه دهان اژدری در دو اثر تذهیب مکتب ترکمان ایران و دوره معاصر افغانستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۴۲) 23 - 38

کلیدواژه‌ها: تذهیب تبریز مکتب ترکمان ایران دوره معاصر افغانستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۱۴
 هنر تذهیب از قدیمی ترین هنرهای رایج کشورهای اسلامی است. این هنر به عنوان یکی از تاثیرگذارترین هنرهای ایران و افغانستان مطرح است. در این پژوهش، دو اثر مورد تطبیق و مطالعه قرار می گیرد. اثر اول، متعلق به دوره شیوه تبریز مکتب ترکمان و اثر دوم، متعلق به دوره معاصر افغانستان است که نقش مایه دهان اژدری در این دو اثر مورد مطالعه قرار می گیرد. علت انتخاب موضوع وجود نقش مایه دهان اژدری به صورت مشترک در دو دوره مورد بحث با ساختار و قابلیت های متفاوت است که تاثیرپذیری از مکتب ترکمان را بر هنر تذهیب معاصر افغانستان نشان می دهد. هدف از این پژوهش، مطالعه نقش مایه دهان اژدری به عنوان یک نقش اصلی و تاثیرگذار در تذهیب است که دارای پیشینه طولانی است و تذهیب افغانستان در دوره معاصر از پیشینه فرهنگی دوره های گذشته تاثیر پذیرفته است؛ بنابراین، در این پژوهش پرسش اصلی این است که، ویژگی های نقش مایه دهان اژدری تذهیب شیوه تبریز مکتب ترکمان و دوره معاصر افغانستان کدام است؟ خصوصیات نقش مایه دهان اژدری در تذهیب هر دو دوره دارای چه شباهت و تفاوت هایی است؟ روش پژوهش فوق به صورت مطالعه تطبیقی و از نوع پژوهش کیفی بوده و جمع آوری اطلاعات به شیوه اسنادی (کتابخانه ای) است. در انتهای پژوهش نتیجه گرفته می شود، نقش مایه دهان اژدری از نقش مایه های اصیل ایرانی با قدمت طولانی بوده و از غنای نقش برخوردار است. تذهیب شیوه تذهیب مکتب ترکمان در زمینه نقش مایه دهان اژدری دارای نوآوری و خلاقیت بوده و تذهیب افغانستان در دوره معاصر با شناخت و آگاهی از تزیینات مشابه درزمینه پهنای ساقه، نیم دایره های مارپیچ و پیچ های فرعی در تز یینات تذهیب خود به ز یبایی بهره برده است.    
۷.

ریخت شناسی تصاویر دیوان در دیوارنگاره های دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش هنر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۷ ۵۲-۳۳

کلیدواژه‌ها: قاجار فضای عمومی شهری دیوارنگاری ریخت شناسی دیونگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۳۹
دیوارنگاری یکی از هنرهای برجسته و فاخر دوره قاجار بوده که در قالب نقاشی بر زمینه هایی چون کاشی، گچ و چوب شکل گرفته است. توجه به باستان گرایی و موضوعات مذهبی در این دوره، باعث شکل گیری آثاری شد که در آن نقش اهریمن و دیو بیش از همه مورد توجه هنرمندان و حاکمان وقت قرار گرفت. نقوشی که علاوه بر جنبه روایتی از نظر ریخت شناسی نیز قابل بررسی هستند. هدف از این پژوهش بررسی ریخت و کالبد تصاویر دیوها در هنر عمومی دیوارنگاری های دوره قاجار است. نگارندگان با بررسی 14 نمونه گزینشی از خلال دیوارنگاری های قاجاری و داده های اسنادی و میدانی به شیوه کیفی و بر مبنای تجزیه و تحلیل توصیفی–تحلیلی و منابع تصویری، در تلاش برای پاسخ گویی بدین پرسش هستند که ریخت و کالبد دیو در هنر عمومی دوره قاجار بر پایه چه تفکراتی از ذهن هنرمند تراوش کرده است؟ یافته ها نشان می دهد، نقوشی که در عصر قاجار زینت بخش بناهای عمومی چون سردرها، حمام ها و بناهای مذهبی بودند، تصاویری مخوف و تیره وتار ندارند. به عبارت دیگر تصوری که از دیو در اذهان مردم موجودی مهیب، هولناک و مخوف تجسم می شد، ناگهان تغییر کرد و به موجودی لطیف، کم آزار، شایان شفقت، طنزآمیز، خندان و گاه با اندام های اروتیک زنانه و حتی آراسته دیده شد؛ موجوداتی خوش لباس که مزین به رنگ های زیبا بودند و حتی زیورآلاتی نیز به خود آویخته اند. این امر بیانگر عرفی گرایی در زندگی اجتماعی زنانه در این دوره بود. یافته های پژوهش بیانگر آن هستند که چهار مفهوم زن، طبیعت، باورهای ماورایی اولیه و بیگانه در ذهن و اندیشه ایرانی ها در دوره قاجار دچار تغییراتی ژرف شده بود.
۸.

مطالعه تطبیقی گچ بری های سیراف با گچ بری های چال ترخان و تیسفون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۳ بهار ۱۴۰۳ شماره ۹ 43 - 69

کلیدواژه‌ها: بندر سیراف دوره ساسانی گچ بری نقش های گیاهی نقش های هندسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۹
یکی از یافته های بااهمیت در جریان فعالیت های باستان شناسی بندر سیراف گچ بری های تزئینی آن است که کاربرد این گچ بری ها را می توان در مسجد، خانه ها و روی سنگ قبرهای سیراف ملاحظه کرد. نقش های به کار رفته در گچ بری های سیراف نقش های گیاهی و هندسی است که متأثر از هنر گچ بری دوره ساسانی است. غنای تزئینی این گچ بری ها و پژوهش های اندک در رابطه با تأثیر هنر گچ بری ساسانی بر گچ بری های سیراف ازجمله دلایل پرداختن به این موضوع است. هدف این پژوهش شناسایی گونه های تزئینی نقش های گیاهی و هندسی گچ بری های سیراف و بررسی شباهت ها و تفاوت های آن با نقوش گچ بری های دوره ساسانی از چال ترخان و تیسفون است. بر این اساس سؤال اصلی پژوهش این است که نقش های گیاهی و هندسی متأثر از گچ بری های چال ترخان و تیسفون در گچ بری های سیراف کدام است و دارای چه مؤلفه های ساختاری در شباهت و تفاوت است؟ این تحقیق با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی و با رویکردی تطبیقی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد نقش های گیاهی گچ بری های سیراف مانند نقش گل نیلوفر آبی، برگ کنگر، برگ تاک، درخت نخل، میوه انگور و همچنین کادربندی و حاشیه سازی با نقش های هندسی متأثر از نمونه های دوره ساسانی است. با وجود تشابه نقش های سیراف با نقش های استفاده شده در دوره ساسانی هنرمند سیراف از خلاقیت خود بهره برده و به تقلید صرف نپرداخته است.
۹.

تطبیق ساختار بصری نگاره اصحاب کهف مکتب قزوین(سده 10ه.ق) با معیارهای تفسیر زیبایی شناسانه گادامر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهپویه هنر/ هنرهای تجسمی دوره ۷ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۵) 15 - 24

کلیدواژه‌ها: گادامر معیار اعتبار تفسیرزیبایی شناسی نگارگری اصحاب کهف مکتب قزوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۱
تاکنون دیدگاه های متفاوتی از معیارهای اعتبار تفسیر زیبایی شناسی اثر هنری توسط نظریه پردازان علم هرمنوتیک ارائه شده است. از دیدگاه گادامر، معیار اعتبار تفسیر زیبایی شناسی نشان دهنده آگاهی ذهنی از هنر و ویژگی دیالوگی بودن آن است که این دیدگاه نشان می دهد که درک اثر هنری مستلزم درگیری پدیدارشناختی با موضوعات هنری است. در این مقاله نگاره اصحاب کهف ازآنجاکه مرتبط با افق فرهنگی و معنایی مشترکی بین ملل مختلف است، به عنوان نمونه اثر هنری برای تحلیل انتخاب شده است. هدف این نوشتار مطالعه ساختار بصری نگاره اصحاب کهف در تطبیق با معیار اعتبار تفسیر زیبایی شناسی دیدگاه گادامر است.پرسش پژوهش این است که باتوجه به معیار اعتبار تفسیر زیبایی شناسی از دیدگاه گادامر، چگونه می توان بر اساس بُعد تفسیری هرمنوتیک، ساختار بصری نگاره اصحاب کهف را تبیین کرد؟ این نوشتار با استفاده از روش پژوهش تطبیقی با رویکرد تحلیلی، تاریخی به مطالعه ساختار بصری نگاره اصحاب کهف در تطبیق با آرای گادامر به تفسیر هرمنوتیک معنا و تجربه زیبایی شناسی در این نگاره پرداخته است. به این ترتیب، مطالعه ساختار بصری نگاره اصحاب کهف از دیدگاه هرمنوتیک گادامر نشان داد که موضوع این نگاره که دربردارنده معنای کل اثر است، همواره ثابت است و در مرحله فهم، نگارگر با ادغام کلیت داستان این اثر هنری از طریق تفسیر برخی از جزئیات آن، در مسیر دیالکتیکی برای دستیابی به درک ساختار معنا و مفاهیم کلی شرکت می کند. از طرفی دیگر، بر اساس معیار اعتبار تفسیر از دیدگاه گادامر، معنای یک اثر، پیشینه و هویت فرهنگی خود را حفظ می کند؛ لذا باید باتوجه به این معیار به فهم اثر هنری پرداخت. بنابراین، ازآنجاکه هنر نگارگری هنری صرفاً شخصی محسوب نمی شود و بافرهنگ و تمدن ایرانی گره خورده است، لذا در انتخاب معیار اعتبار تفسیر باید به این موضوع توجه کرد.
۱۰.

تحلیل سبک شناختی مجلسِ نقاشی شیخ صنعان و دختر ترسا در تالار مسقف تکیه هفت تنان شیراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۷ 110 - 138

کلیدواژه‌ها: دوره زندیه تکیه هفت تنان آقا صادق دوم شیخ صنعان دختر ترسا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۸
داستان شیخ صنعان و دختر ترسا از موضوعاتی است که بارها دستمایه ی خلق آثار تصویری قرارگرفته و هنرمندان متعددی بدان پرداخته اند. از میان این آثار، مجلس شیخ صنعان و دختر ترسا در تالار مسقف تکیه هفت تنان شیراز، اهمیت خاصی دارد. این اثر به دستور کریم خان زند، با تکنیک نقاشی رنگ و روغن روی گچ اجراشده است. شخصیت های متعددی در این اثر حضور دارند؛ ازجمله دختر ترسا، شیخ صنعان، مریدان وی و سه شخصیت که در داستان حاضر نبوده و هویت مجهول دارند. با توجه به تأثیرگذاری نقاشی غربی بر نقاشی ایران از اواخر دوره صفوی، می توان نقاشی های این بنا را نیز متأثر از آثار غربی دانست که این اثرپذیری مشخصاً در نوع پوشش بعضی افراد دیده می شود. ضروری بود با توجه به مبهم بودن هویت برخی اشخاص در تصویر، در خصوص شناسایی آن ها بررسی صورت گیرد. از پرسش های اساسی مربوط به نقاشی مذکور، می توان اشاره کرد که نحوه برقراری ارتباط میان فرم و محتوا در این نگاره چگونه است؟ تصویر حاضر به کدام بخش از داستانِ منظوم مربوط می شود؟ پژوهش حاضر از حیث هدف، بنیادی بوده و از منظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه و تحلیل کیفی بوده است. جامعه آماری تحقیق متشکل از مجلس نقاشی «شیخ صنعان و دختر ترسا»، واقع در تکیه هفت تنان شیراز است که به صورت انتخابی بوده و حجم نمونه مساوی با کل جامعه آماری است. نتیجه کاوش ها نشان داد ارتباط میان فرم و محتوا، بیشتر از طریق به کارگیری خصوصیات نقاشی ایرانی، همچنین کاربرد هندسه در تصویر ایجادشده است؛ به علاوه، نقاشی حاضر، مربوط به ابیات چهل وهشت تا صدوشانزده از شعر شیخ صنعان در کتاب منطق الطیر، اثر عطار نیشابوری است که به نخستین لحظات عاشقی شیخ صنعان می پردازد. مشخص شد شخصیت کتاب به دست در نقاشی شخصیتی که کتاب در دست دارد، مرید صادق شیخ نیست و البته جنسیت شخصی که سمت چپ و بالای نگاره در کنار دختر ترسا ایستاده، مذکر است.
۱۱.

خوانش آیکونولوژیک شخصیت لیلی در نقاشی های لیلی و مجنون باتوجه به دلالت های اجتماعی دوره قاجار ازمنظر اروین پانوفسکی (1892-1968 م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 1-38

کلیدواژه‌ها: قاجار اجتماعی آیکونولوژی پانوفسکی نقاشی لیلی خمسه نظامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۱۶
نقاشی با تأثیرپذیری از ادبیات و تاریخ ایرانی، یکی از نمودهای ارتباط هنر و ادبیات است که در فرهنگ ایرانی همواره جایگاه ویژه ای داشته است. مطالعه این آثار می تواند به خوانش های جدیدی در زمینه مطالعات تصویر با توجه به دلالت های اجتماعی منجر شود. صحنه دیدار«لیلی و مجنون» از شاخص ترین صحنه های داستان عاشقانه درخمسه نظامی است که توسط هنرمندان ایرانی بارها به تصویر درآمده است. هدف از این پژوهش خوانش آیکونولوژیک و پی بردن به واکاوی شخصیت لیلی درچند نقاشی دیدار لیلی و مجنون با یکدیگر است که چند نمونه آن در دوره قاجار مورد بررسی قرارمی گیرد. سؤال پژوهش به این شرح است برمبنای خوانش آیکونولوژی از منظر پانوفسکی؛ شخصیت لیلی توسط هنرمندان دوره قاجار چگونه بازنمایی شده است؟ روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی– تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای بوده است. شیوه تحلیل آثار برمبنای خوانش آیکونولوژیک از منظر پانوفسکی(1892-1968 م) برمبنای شخصیت لیلی دراین نقاشی ها است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد شخصیت لیلی بر مبنای خوانش آیکونولوژیک درنگاه نخست؛ متأثر از ظاهر زنان در دوره قاجار و بازتاب آن درتصاویر درآرایش و پوشش بوده است .
۱۲.

مطالعه تحولات تمثال های نقاشی شده مینایی با تصویرشاهان وشاهزادگان دردوره قاجار (فتحعلی شاه تا انتهای دوره ناصرالدین شاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۴۰۲ شماره ۶۷ 145 - 169

کلیدواژه‌ها: شاهان قاجار تمثال پیکرنگاری درباری نقاشی جواهر میناکاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۲۹۰
هنر پیکرنگاری درباری از هنرهای اصلی دوره قاجار است و درهنرهای مختلف این دوره دیده می شود. یکی از هنرهای وابسته به پیکرنگاری ترکیب نقاشی و جواهر به صورت تمثال های مینایی نقاشی شده است که نمادین بوده و دارای ویژگی های تزیینی است و معمولاً به نمایندگان خارجی اهدا می شده است. در دوره فتحعلی شاه برای هدیه به سفرای خارجی ساخت مدال آغاز شد و در دوره های بعد هم ادامه یافت. موضوع تمثال های نقاشی شده، چهره شاه در وسط قابی دایره یا بیضی شکل بود که به عنوان پیش کش به نمایندگان داخلی و دول خارجی اهدا می شد، باتزیینات طلا و جواهر دردورقاب نقاشی شده همراه بود. هدف از این پژوهش مطالعه تمثال های نقاشی شده دوره قاجار و بررسی نمونه های آن از دوره فتحعلی شاه تا انتهای دوره ناصری است که در حراج های مختلف دنیا ارائه شده است. سؤال اصلی این پژوهش به این قراراست: تمثال های نقاشی شده دوره قاجار دارای چه ویژگی های ساختاری و محتوایی درهر دوره قاجاراست؟ روش تحقیق در پژوهش پیش رو توصیفی- تحلیلی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. نتایج این پژوهش در بررسی تمثال ها نشان می دهد، درتمامی ابعاد، قوانین پیکرنگاری در نقاشی این دوره درتمثال های کوچک نیز رعایت می شده و مضمون آن ها چهره شاه در اندازه کوچک بوده و به صورت یاد بودی تزیینی و جواهرنشان تهیه می شده است. در دوره فتحعلی شاه جواهر بیشتری استفاده می شده است و دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه پرتعدادترین دوره در خلق این تمثال ها است. بررسی های این پژوهش نشان می دهد تلفیق هنر و سیاست در تمثال های دوره قاجار از طریق به کارگیری نمادهای قدرت در تصاویر دیده می شود و هر چه از دوره فتحعلی شاه به دوره ناصرالدین شاه از تعداد جواهرات مصرفی کاسته می شود. به کارگیری فراوان تمثال در همه دوره قاجار را می توان تلاشی در جهت مشروعیت بخشیدن به سلطنت دانست. اکثرتمثال ها برای اهدا به سفرای خارجی کارشده و هنر زیبای نقاشی روی مینا و ترکیب آن با جواهر تشکیل شده است و با سنجاق به لباس نصب می شده است. بعضی از این تمثال ها در پشت کار نیز دارای نقاشی بوده و برخی در پشت ساده و تک رنگ می باشند. تولید در دوره اول قاجار بیشتر و سپس دوره ناصری و کمترین موارد دوره محمدشاه است. جواهرات در دوره فتحعلی شاه بیشترین کاربرد درتمثال ها را در همه دوره ها داشته است. سیر چهره شاه از آرمان گرایی به سمت واقع گرایی  مسیر نقاشی پیکرنگاری این دوره را طی می کند.
۱۳.

کارکرد زیبایی شناسی پیکرنگاری زنان رقصنده و نوازنده در نقاشی دوره اول قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های انسان شناسی ایران دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۶ 19 - 38

کلیدواژه‌ها: پیکرنگاری درباری زیبایی شناسی نقاشی زنان هنر قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۶
هدف: نقاشی های پیکرنگاری درباری در دوره اول قاجار بیشتر با چهره شاه و درباریان شناخته می شود ولی بخشی از نقاشی این دوران تصاویر نقاشی شده از زنان درحال رقص و نوازندگی می باشند. این تصاویر نیز از قوانین پیکرنگاری درباری پیروی می کند ولی بخش پیکرنگاری از زنان به صورت مستقل هیچ گاه هدف پژوهش نبوده است. این نوع نقاشی ها برخلاف پیکرنگاری درباری جنبه سیاسی و تبلیغاتی نداشته و با معیارها و قوانین پیکرنگاری درباری برای  تزیین کاخ ها به کار می رفته است و بدون امضای هنرمندان نقاشی می شده است. هدف از این پژوهش مطالعه تحلیلی نقاشی پیکرنگاری درباری از زنان در دوره اول قاجار و معیارهای زیبایی شناسی آن می باشد. سوال دراین پژوهش به این شرح است که چه معیارهای زیبایی شناسی برای پیکرنگاری از زنان در دوره اول قاجار وجود دارد؟ چه شباهت ها و تفاوت هایی با نقاشی رسمی پیکرنگاری درباری دراین دوران  وجود دارد؟روش شناسی: روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه های نقاشی پیکرنگاری زنان  و نمونه های موزه ای انجام شده است، شیوه تحلیل آثار براساس بررسی اصول و قواعد تجسمی به کار رفته در ویژگی های ظاهری نقاشی های زنان در دوره اول قاجار است.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد که نقاشی پیکرنگاری از زنان در دوره قاجار بخش مهمی از نقاشی پیکرنگاری درباری رسمی دراین دوران بوده است، نقاشی ها جنبه تزیینی و آرمان گرایانه داشته و دارای نقوش و تزیینات متنوع تری هستند. در قوانین زیبایی شناسی، آرمان گرایی، استفاده از تزیینات و نقوش، اغراق درچهره پردازی دارای اشتراکاتی با پیکرنگاری رسمی از شاه و درباریان است. در این نقاشی ها زنان مطابق با الگوهای تعریف شده در ادبیات ایران جوان، زیبا، درحال رقص، نواختن ساز و حرکات آکروبات بازی نشان می دهد
۱۴.

مطالعه تطبیقی چهره و پوشش نگاره های مانوی بر نقاشی صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال یازدهم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۰ 19 - 34

کلیدواژه‌ها: نقاشی مانوی نقاشی صدر اسلام چهره نگاری انسان نگارگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۸۷
در نقاشی های مانوی حضور و نقش انسان بسیار پررنگ است. مانویان در طراحی چهره های انسانی روش و اصول خاصی داشتند؛ هنرمند مانوی با وام گیری از چهره های سرزمین ها و ملل مختلف و ادغام آن با تخیلات ذهن خود سعی کرده تا چهره های  متفاوت و با شیوه های اجرایی متباین خلق کند. در نقاشی های صدر اسلام نیز مانند نقاشی مانوی انسان ها حضوری فعال دارند و نگارگران در ترسیم چهره های انسانی راه و روش مانویان را ادامه دادند، هرچند تغییراتی در چهره نگاری صدر اسلام رخ داده، اما شکل کلی و مشخصه های اجزای صورت و در برخی موارد پوشش پیکره ها همانند سبک هنر مانوی است. مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسش ها است: چهره نگاری مانوی متأثر از چهره های کدام سرزمین ها و ملل است و چه ویژگی هایی دارد؟ دلیل ترسیم چهره های یکسان و شبیه به هم در نگاره های مانوی چه بوده است؟ چه ویژگی هایی از چهره و پوشش نگاره های مانوی در نقاشی صدر اسلام دیده می شود؟ هدف از انجام این تحقیق مطالعه ویژگی های چهره و پوشش نگاره های مانوی و بررسی شباهت ها و تفاوت های آن با دوره عباسی (مکتب بغداد)، سامانی، غزنوی و سلجوقی است. این تحقیق با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای-اسنادی و به شیوه توصیفی-تحلیلی و با رویکردی تطبیقی انجام شده است. این مقاله بدین جهت حائز اهمیت است که از جهت سبک شناسی هنر نگارگری مباحث و دعاوی جدیدی را در ریشه یابی هنر نگارگری و چهره پردازی هنر صدر اسلام (دوره عباسی (مکتب بغداد)، سامانی، غزنوی و سلجوقی) مطرح می کند و این پژوهش درصدد اثبات این فرضیه است که نقاشی صدر اسلام قویاً و به طور قابل ملاحظه ای از نقاشی سبک چهره نگاری مانویان تأثیر پذیرفته است. نتایج تحصیل شده حاکی از آن است که مشخصاتی چون ترسیم چهره های یکسان، زاویه سازی سه رخ و شکل بیضی صورت، عدم سایه گذاری و حجم پردازی، چشمان ریز و کشیده، ابروان خطی شکل و با خمیدگی کم، دهان کوچک و لب های غنچه، بینی به شکل خطی صاف و یا قوس دار و موهای آرایش یافته بر روی پیشانی از مشخصه های اصلی چهره نگاری مانوی بوده که در چهره نگاری دوره های صدر اسلام نیز به کار رفته است.
۱۵.

مطالعه مؤلفه های ساختاری و معنایی کاشی نگاره های سردر بارگاه حضرت سلیمان (ع) در شیراز دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 149 - 211
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۹۴
کاشی نگاره داستان بارگاه حضرت سلیمان نبی(ع) و دیوها از نمونه کاشی نگاری نایاب مربوط به سردر یک خانه، در دوره قاجار، در شیراز است که علاوه بر ویژگی های هنری و مذهبی، نمایانگر ارتباط هنر، دین و سیاست دراین دوره است و تاکنون مورد معرفی و بررسی قرارنگرفته است. این سردر نایاب در حراج بونامز در سال 2010عرضه شده و سنّت تصویرگری و تحولات کاشی نگاری دوره قاجار را به نمایش می گذارد. هدف از پژوهش حاضر معرفی سردر کاشی نگاره شده از بارگاه حضرت سلیمان (ع) و دو ستون آن که متعلق به خانه ای درشیراز است، و تبییین شیوه طراحی، عناصر تجسّمی و اصول تصویری به کار رفته در آن، با در نظر گرفتن هنر قاجار است و به این پرسش پاسخ داده می شود که کاشی نگاری سردر این خانه در دوره قاجار، با الهام پذیری ازبارگاه حضرت سلیمان دارای چه ویژگی های ساختاری و نشانه های بصری است؟ در قسمت سردر و ستون هابه چه مضامینی متأثر از دوره قاجار اشاره شده و بین مضامین و تصاویر چه ارتباطی وجود دارد؟ این گفتار بر پایه مطالعات کیفی انجام شده و از حیث روش، توصیفی-تحلیلی است و در گردآوری اطلاعات از شیوه اسنادی (کتابخانه ای) استفاده شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که طراحی این سردر و ستون ها متأثر از هنر دوره قاجار با تأثیرپذیری از هنرغربی در عرصه فرهنگ ایرانی و سیاست های ارتباط دین و هنر در دوره قاجار گام برداشته است و موجبات هم آمیزی دستاوردهای هنر ایرانی–اسلامی و غربی را فراهم ساخته است.
۱۶.

تأملی بر معناکاوی پیکرنگاری مذهبی در نقاشی غدیرخم اثرحاجی فارسی محفوظ در موزه آستان معصومه(س) در قم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال ۱۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 46 - 71

کلیدواژه‌ها: قاجار نقاشی پیکرنگاری شمایل نگاری غدیرخم حاجی فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۶۹
یکی از نمونه های نقاشی مذهبی در دوره قاجار، نقاشی غدیرخم در موزه آستان حضرت معصومهB است که نقاشی ماندگاری در زمینه شمایل نگاری مذهبی و انتقال سنت های مذهبی در دروه قاجار است. در این نقاشی تأکید بر بازنمایی و نمایش واقع نمایانه واقعه غدیرخم از نقش های مهم در نمایش شکوهمندانه این واقعه دینی بوده است. در این اثر کمتر شناخته شده نقاشی به نام حاجی فارسی، در موزه قم به شماره اموالی 900 سنت تصویری واقعه غدیر را  کنار هنر پیکرنگاری درباری قاجار بر ما آشکار می کند. مطالعه این اثر نشان می دهد هنرمند تلاش کرده با نمایش واقع گرایانه واقعه غدیر و پیوند آن با نقاشی پیکرنگاری درباری قاجار، ویژگی های پیکرنگاری درباری از شاهان و ارادت آنان را به دین تشیع و واقعه پراهمیت غدیر نشان دهد.  تمرکز اصلی نقاشی بر واقعه غدیر است که بیش از تصاویر شاهان به چشم می آید. نمایش اتفاق غدیر با ویژگی های  نقاشی پیکرنگاری درباری همخوانی تصویری داشته است. هدف این پژوهش مطالعه نقاشی واقعه غدیر است که تا کنون معرفی و پژوهش نشده است و به ویژگی های نقاشی پیکرنگاری درباری در حاشیه اثر و تمرکز بر واقعه غدیر می پردازد. سؤالات اصلی پژوهش به این شرح است: کارکرد نمایش واقعه غدیر در مرکز تصویر با چه ویژگی هایی انجام شده است؟ نمایش شاهان قاجار به روش پیکرنگاری در حاشیه واقعه غدیر چه کارکرد تزئینی داشته است؟ روش تحقیق در این پژوهش علمی، توصیفی_ تحلیلی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه ای و مطالعه میدانی نمونه موزه ای اثر در موزه قم انجام شده است. شیوه تحلیل بر اساس اصول و قواعد هنری تجسمی به کار رفته در نقاشی است. پژوهش حاضر یکی از جنبه های دینی و معنانمایانه واقعه غدیر و ارتباط آن با نقاشی قاجار را واکاوی می کند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد در این نقاشی کنار بازنمایی واقعه مهم غدیر و نمایش پیکرنگاری درباری، ویژگی های بصری اثر منطبق بر ویژگی های نقاشی پیکرنگاری درباری قاجار بوده و ارادت شاهان مهم ایران از گذشته تا دوره قاجار به تشیع و علیg را نمایش می دهد.
۱۷.

مطالعۀ تحلیلی نقاشی صحن عتیق امام رضا (ع) اثر محمود خان ملک الشعرا نقاش دورۀ قاجار (1311-1228 ق/1811-1893 م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 193 - 220

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار امام رضا (ع) محمودخان ملک الشعرا صحن عتیق نقاشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۶۱
محمودخان ملک الشعرا، نقاش و از استادان هنر نقاشی دوره قاجار در زمینه ثبت آثار شهری و تاریخی است. آثار او دارای زمینه تناسب هندسی و پرسپکتیو بسیار دقیق متأثر از دانش ریاضیات و هندسه محمودخان است. هدف از این پژوهش، مطالعه تحلیلی ساختاری اثر نقاشی محمودخان از صحن عتیق امام رضا (ع) به عنوان قدیمی ترین اثر رنگ روغن شناخته شده او و بررسی ساختاری ویژگی های این نقاشی به عنوان یک سند تاریخی از صحن عتیق در زمان قاجار است. سوالات اصلی در این پژوهش به این شرح است: 1. ویژگی های بصری و ساختاری صحن عتیق حرم امام رضا (ع) در اثر محمودخان ملک الشعرا چگونه کار شده است؟  2. ترکیب بندی و تقسیمات اثر در ایوان جنوبی و ایوان ساعت چگونه نمایش داده شده است؟ این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاع به صورت اسنادی (کتابخانه ای) بوده است. شیوه تحلیل آثار بر اساس بررسی اصول و قواعد تجسمی به کار رفته در نقاشی صحن عتیق است. یافته های این پژوهش نشان می دهد محمودخان ملک الشعرا، از هنرمندان بزرگ و پیشگام در عرصه نقاشی نوین در ایران دوره قاجار صحن عتیق، قدیمی ترین صحن حرم را در دوره قاجار با نقاشی به ثبت رسانده و در این اثر به جزئیات دقیقی اشاره کرده است که امروزه با توجه به تغییرات در طول زمان ما را با معماری آن زمان در صحن عتیق آشنا می کند. این اثر قدیمی نوعی نقاشی مستندنگاری از حرم امام رضا (ع) در دوره قاجار از صحن عتیق بوده و پرسپکتیو صحیح، ذهن گرایی، خلاقیت هنری در نقاشی دیده می شود.
۱۸.

مطالعه نسبت ساختار و مضمون در نگاره های مانوی نمونه موردی دو بیرق و دو کاغذنگاره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۷ 33 - 66

کلیدواژه‌ها: نگاره های مانوی مضمون ساختار پیکره های انسانی ترکیب بندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۶۸
نگاره های مانوی برای نشان دادن آیین و آموزه های دینی مانویت طراحی و تصویرسازی می شدند. تقریباً تمامی آثار مانوی اعم از دیوارنگاره، کاغذ نگاره، بیرق نگاره و طومارنگاره در ساختار و مضمون یکی اند و برای ترسیم هدف والای این دین که رسیدن روح انسان به بهشت روشنی و درنهایت رستگاری است خلق می شدند. هنرمند مانوی برای نشان دادن این هدف بیشتر به پیکره های انسانی توسل جسته و آن ها را با اصول ترسیمی و ترکیب بندی ویژه که تقریباً برای تمامی نگاره ها درنظرداشت اجرا کرده است. در واقع، پیکره های انسانی نقش اساسی در نشان دادن مضمون و شکل گیری ساختار نگاره ها داشتند تا جایی که عناصر دیگر در نگاره های مانوی بسیار کم رنگ اند و گاهی اصلاً وجود ندارند. هدف این پژوهش بررسی مضمون و شناخت تمهیدات هنرمند مانوی در ایجاد ساختار نگاره ها است. سؤال اصلی پژوهش این است که نگاره های مانوی براساس چه مضامینی طراحی شده اند و چه نسبتی بین ساختار و مضمون وجود دارد؟ رویکرد این پژوهش توصیفی تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی نمونه های موجود انجام شده است. شیوه تحلیل آثار براساس بررسی اصول و قواعد تجسمی به کاررفته در ویژگی های ظاهری چهار نگاره مانوی صورت گرفته است. بر پایه یافته های پژوهش می توان گفت مضمون بیشتر نگاره های مانوی در مورد نور و راه های رهایی روح از ظلمت و رسیدن به بهشت است. هنر دوره مانوی نظام ساختاری منسجمی دارد و نگاره ها دارای پلان بندی و تقسیم بندی اند که این پلان بندی صفحه ای با توجه به مضمون، نقش های انسانی و جایگاه نقش های انسانی در هر نگاره صورت می گرفت.
۱۹.

مطالعۀ ویژگی های ساختاری و نقوش فرش روتشیلد کاشان محفوظ در موزۀ هنر اسلامی دوحه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای صناعی اسلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۸) ۲۸-۱۵

کلیدواژه‌ها: صفوی فرش کاشان روتشیلد نقش رنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۲۵۴
فرش بافی و طراحی فرش چون دیگر هنرهای ایران در دوره ی صفوی از تجلی و شکوفایی برخوردار شد. چنان که دست آوردهای بدیع و برجسته ای در جنبه های مختلف آن از هنر صنعتگری تا هنر بصری و نقش داشت که از بارزترین آن ها نقوش گیاهی پرمایه بر فرش است. این نقوش در تمام دوره های بعد تا به امروز تصویر بسیاری از فرش ها را تشکیل می دهند. همچنین قاب بندی ها متنوع تر و رنگ های طبیعی درخشان بر تار و پود فرش بارز هستند. در این مقاله نقوش، رنگ، جنس و بافت فرشی با نقوش گیاهی از دوره ی صفوی بررسی می شوند؛ نوشتار حاضر به مطالعه ی ساختار بصری و فیز یکی فرش روتشیلد کاشان دوره ی صفوی در موزه ی دوحه ی قطر می پردازد. در دوره ی صفوی از عناصر تصویری ترکیبی و جدید استفاده می شود و فن فرش بافی با ابریشم نیز در تولید فرش برای اشراف رونق بسیار می گیرد. این پژوهش به این پرسش ها پاسخ می دهد: نقوش فرش روتشیلد کاشان چه ویژگی هایی دارند؟ نقوش این فرش به چه پیشینه ای باز می گردد؟ بافت، جنس و رنگ آن چه ساختار و ویژگی هایی دارد؟ روش این تحقیق از نوع توصیفی-تاریخی بوده و روش جمع آوری اطلاعات از نوع اسنادی است. تحلیل نقوش نشان می دهد که آرایه های استفاده شده در فرش روتشیلد عموماً شامل نقش گل های مختص دوره صفوی مانند گل شاه عباسی و چندپر و آرایه هایی تزیینی از دوره ی تیموری مانند ابرهای چینی است که با اقتباس از نقوش تاریخی گل و نقوش خاور دور تصویر شده اند. این گل ها، برگ ها و اسلیمی ها بر بندهای ختایی در حالات و زوایای تصویر از بالا و نیم رخ، با اندازه های گوناگون و رنگ هایی همچون زرد، کرم، سرمه ای و قرمز نقش شده اند. هنرمند بافنده و طراح این فرش ناشناس بوده و در ساختار این فرش از رنگ های روشن و اصلی بهره می گیرد. جنس این فرش از ابریشم خالص بوده که رنگ ها بر آن درخشان هستند.
۲۰.

مطالعه تطبیقی تصوف در دو نگاره از صوفیان اثر بهزاد و سلطان محمد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 97 - 107

کلیدواژه‌ها: دوره تیموری دوره صفوی صوفیان بهزاد سلطان محمد نگارگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۲۴۷
هنرنگارگری ایرانی ریشه در اعتقادات دینی ومذهبی دارد و بسیار تحت تأثیر عرفان قرارگرفته است. نقش کردن اعمال صوفیان یکی ازمشترکات نقاشی های دوهنرمند، بهزاد(نگارگر مکتب هرات)و سلطان محمد(نگارگر مکتب صفوی) می باشد. شباهت این دونگاره از هنرمندان در ترسیم صوفیان این گمان را تقویت می کند که سلطان محمد نگاره سماع درویشانِ بهزاد را ازنظر گذرانده و با دیدگاه خود نگاره متفاوتی را ترسیم کرده است. هدف این پژوهش مقایسه ی تطبیقی آثار این دوهنرمند با نگاه به صوفی گری درنگارگری ایرانی می باشد. سوال پژوهش این است که چه تحولات تجسمی در نگاره صوفیان با فاصله اندک زمانی دیده می شود؟ و چه شباهت و تفاوت هایی تجسمی بین این دونگاره وجود دارد؟ این پژوهش بنیادین بوده و به روش تطبیقی، باماهیت تاریخی و به صورت کیفی انجام شده است. روش جمع آوری اطلاعات بااستفاده ازمنابع کتابخانه ای صورت گرفته و درج تصاویر به روش اسکن وبارگیری ازنسخه های اینترنتی می باشد. جامعه آماری این پژوهش دو نگاره از صوفیان می باشد که بهزاد در سماع درویشان و سلطان محمد در مستی لاهوتی و ناسوتی به تصویر کشیده اندو این آثار و ویژگی های بصری آنها مورد تطبیق قرارمی گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد سلطان محمد درترسیم صوفیان به نگاره ی بهزاد وفاداربوده ولی با توجه به درآمیزی تصوف و سیاست درروزگار صفوی و فاصله گرفتن صوفیان ازعالم عرفان، جنبه طنزی به اثر اضافه شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان