مطالعه بازتاب آیات قرآن کریم در نقوش قالی های محرابی دوره صفوی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از تزیینات مهم در قالی های صفوی که تجلی گر تلفیق هنر و فرهنگ اسلامی است، کتیبه نگاری است که شامل آیات قرآن، اشعار یا دعاها می شود. قالی هایی با طرح محرابی معمولاً با کتیبه هایی از عبارات قرآنی مزین می شده و به عنوان سجاده کاربرد داشته است. آیات قرآن در کتیبه نگاری ها، نه تنها به عنوان عناصر تزیینی، بلکه به عنوان حاملان مفاهیم دینی عمل می کند. این مقاله به بررسی چگونگی تجلی مفاهیم اسلامی از طریق آیات قرآن و به ویژه متن آیه الکرسی در کتیبه نگاری دو نمونه منتخب از قالی های محرابی دوره صفوی پرداخته است و هدف، بررسی ارتباط میان مضامین قرآنی کتیبه ها با نقوش اسلیمی و طرح محرابی در قالی هاست. این پژوهش در پی پاسخ گویی به این دو پرسش است: نقوش نوشتاری بافته شده در کتیبه قالی های مورد مطالعه، چه ویژگی های فرمی و معنایی دارد؟ کتیبه های اجراشده چه ارتباطی با نقوش تصویری و طرح این قالی ها دارد؟ گردآوری داده ها از منابع کتابخانه ای و تصویری بوده و پژوهش با رویکردی تاریخی و به شیوه توصیفی تحلیلی صورت گرفته است. این پژوهش از طریق بررسی نوع متن آیات و ذکرهای موجود در کتیبه قالی ها به عنوان جایگاهی برای عبادت نمازگزاران، ارتباط آیات با شکل محرابی قالی های سجاده ای و نقوش اسلیمی را بررسی کرده است و اذعان می دارد که وجود آن ها در کتیبه نگاری قالی ها، جلوه ای از وحدت بین هنر و دین را به نمایش گذاشته و تجلی گاه مفاهیم قرآنی است.A Study of the Reflection of Qur'anic Verses in Mihrab Carpets of the Safavid Period
Among the significant decorative elements in Safavid carpets-representing a fusion of Islamic art and culture-is the use of inscriptions containing Qur’anic verses, poetry, or supplications. Mihrab-design carpets, in particular, were commonly adorned with Qur’anic inscriptions and functioned as prayer rugs. In such cases, Qur’anic verses were not merely ornamental but conveyed religious meaning. This article examines how Islamic concepts—especially the content of Āyat al-Kursī-are manifested in the inscriptions of two selected mihrab carpets from the Safavid period. It aims to explore the relationship between the Qur’anic content of the inscriptions and the arabesque motifs and mihrab designs. The study addresses two main questions: What are the formal and semantic features of the woven inscriptions in these carpet bands? And how do the inscriptions relate to the visual motifs and designs? Relying on library sources and image analysis, and using a historical-descriptive method, the research finds that the content of the inscriptions-such as specific verses and dhikr formulas-functions in harmony with the architectural and floral elements of the mihrab-shaped carpets. This confluence of sacred text and design showcases the unity of Islamic art and faith, turning the carpets into a manifestation of Qur’anic meaning.
تبلیغات
