رفاه اجتماعی

مقدمه: بهزیستی به مفهوم کلان آن می تواند نتیجه تلاشهای ملی یک جامعه باشد که با سیاست گذاری و اجرای برنامه های اجتماعی و اقتصادی حاصل می شود. پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل حکمرانی بهزیستی انجام شد. روش: پژوهش حاضر به صورت آمیخته (کیفی-کمی) و از نوع اکتشافی انجام شد. جامعه آماری تحقیق در بخش کیفی، خبرگان وزارت رفاه و تأمین اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور بود. در بخش کمی، بر اساس فرمول کوکران از بین 600 نفر، تعداد 386 نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شد. در بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای بررسی روایی پرسشنامه در بخش کیفی از تکنیک درگیری طولانی مدت استفاده شد. در بخش کمی پژوهش، روایی پرسشنامه به صورت صوری و سازه ای و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی شد. اطلاعات به دست آمده در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و نرم افزار MAXQDA و در بخش کمی از مدل معادلات ساختاری و نرم افزار Smart PLS 2 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد مدل حکمرانی از 109 کد باز، 20 کد محوری و 5 کد گزینشی تحت عنوان عوامل فرهنگی/ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حاکمیتی تشکیل شده است. بحث: اعمال حکمرانی بهزیستی در کشور تحت تأثیر عوامل فرهنگی/ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی/ امنیتی، سلامت عمومی و عوامل حاکمیتی هستند؛ بنابراین، به منظور ارائه حکمرانی بهزیستی کشور، متولیان رفاه عمومی کشور عوامل احصاشده را مدنظر قرار دهند.

مقدمه: رفاه اجتماعی همواره یکی از موضوعات موردتوجه در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه برای بررسی عملکرد سیاست گذاران و برنامه ریزان اقتصادی است که می تواند تحت تأثیر عوامل بسیاری قرار گیرد. یکی از عوامل مؤثر بر وضعیت و شرایط زندگی مردم، شهرنشینی و مهاجرت از روستا به شهر است. روش: در این پژوهش به بررسی تأثیر غیرخطی شهرنشینی بر رفاه استانهای ایران در بازه زمانی 1390-1398 با استفاده از روش داده های تابلویی پویا پرداخته شده است. علاوه بر متغیر شهرنشینی، متغیرهای دیگری چون متوسط درآمد خانوار و سطح اشتغال بزرگ سالان نیز موردبررسی قرار گرفته است. یافته ها: بین شهرنشینی و رفاه اجتماعی رابطه U وارون برقرار است. به عبارت دیگر با افزایش شهرنشینی سطح رفاه در ابتدا افزایش می یابد ولی از یک سطح حداکثری به بعد دچار نزول و کاهش می شود. متغیرهای متوسط درآمد خانوار و سطح اشتغال بزرگ سالان نیز دارای رابطه مثبت و مستقیم با رفاه اجتماعی در سطح استانها هستند. بحث: سکونت در شهرها الزاماً سطح رفاه را افزایش نخواهد داد، بنابراین برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و افزایش حاشیه نشینی و تحت الشعاع قرارگرفتن رفاه مردم ساکن شهرها باید سطح امکانات بهداشتی، آموزشی، اشتغال و به طورکلی رفاه در سطح روستاها و مناطق غیرشهری افزایش یابد.

مقدمه: شادمانی چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی در تمام جوامع بشری جایگاهی ویژه دارد؛ زیرا یکی از عوامل اساسی است که بر رفتار، کردار، کارایی، سلامت جسمی و روانی و نیز توسعه و رفاه اجتماعی تأثیر می گذارد. دین داری یکی از مهم ترین متغیرهای تأثیرگذار بر شادمانی است. هدف پژوهش حاضر تعیین اندازه اثر دین داری بر شادمانی است. روش: پژوهش حاضر از نظر روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و از نظر روش تحقیق از نوع فراتحلیل است. جامعه آماری این پژوهش، همه تحقیقات علمی - پژوهشی انجام شده در ایران پیرامون رابطه دین داری و شادمانی در سالهای 1387 تا 1400 هستند که در یکی از پایگاههای اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، پایگاه مجلات تخصصی نور، پایگاه اطلاعات نشریات کشور و پایگاه مرکز اسناد و مدارک علمی ایران نمایه شده اند. از میان 29 سند پژوهشی یافت شده، 7 پژوهش، شرایط و ملاکهای انتخاب را داشته و وارد نرم افزار جامع فراتحلیل (CMA) شده اند. یافته ها: در گام نخست تجزیه وتحلیل، سوگیری انتشار و همگنی مطالعات موردبررسی قرار گرفت؛ آزمونهای آماری استفاده شده در این بخش، حکایت از عدم سوگیری انتشار و همچنین ناهمگنی مطالعات دارند. در گام بعدی، اندازه اثر دین داری بر شادمانی مورد ارزیابی قرار گرفت (277/0) که برحسب جدول کوهن، «در حد کوچک» ارزیابی می شود. آزمون تحلیل حساسیت بیانگر آن است که با حذف تنها یکی از پژوهشها، مقدار اندازه اثر به (303/0) تغییر می یابد که بر اساس نظام تفسیری کوهن «در حد متوسط» ارزیابی می شود. بحث: با توجه به یافته ها، گرچه دین داری (و ابعاد مختلف آن)، از طریق انسجام بخشی، امیدبخشی، معنابخشی و هدف بخشی به زندگی، سازگاری با ناکامیها، حمایت عاطفی، حمایت اجتماعی و... زمینه بسیار مناسبی را برای شادمانی فراهم می کند، اما رابطه دین داری و شادمانی، رابطه ای علی و خطی نیست و عوامل میانجی احتمالی متعددی روی آن تأثیر می گذارند که تأثیر این روابط نیز بایستی به طور جداگانه موردبررسی قرار گیرند.

مقدمه: شادمانی فرزندان تحت تأثیر روابط با خانواده است. تعاملات روزمره فرزندان با والدین خود به خصوص مادر، اکنون به عنوان عاملی در رشد آنها تلقی می شود. خانواده درعین حال مهم ترین زمینه برای رشد فرزندان محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر مطالعه راهکارهای زنان سرپرست خانوار و غیرسرپرست در ایجاد شادمانی در محیط خانواده است. روش: روش پژوهش حاضر کیفی بود، همچنین داده ها با 40 مصاحبه نیمه ساختاریافته در شهر یزد جمع آوری شد. 20 نفر از زنان نمونه، غیرسرپرست و 20 نفر را زنان سرپرست خانوار تشکیل دادند. همچنین نمونه گیری از نوع هدفمند با حداکثر تنوع انجام گرفت، بعد از جمع آوری داده ها، با شش مرحله تحلیل مضمونی کدگذاری انجام شد. یافته ها: زنان غیرسرپرست سه مضمون نهایی فرزندمداری مهرورزانه، رضایت از خویشتن و زنانگی کل نگرانه را تجربه کردند. درحالی که زنان سرپرست خانوار در دو مضمون نهایی تحت عنوان شادمانگی کل نگرانه و ناکامی در شادمانگی را تجربه کرده بودند. فی الواقع، زنان سرپرست فراتر از توان خویش برای رفع نیازهای همه جانبه فرزندان تلاش می کنند تا در خانواده شادی بیافرینند. با توجه به مطالب احصاشده، زنان غیرسرپرست با وجود داشتن همسر، در ایجاد شادمانی محیط خانواده قوی تر عمل می کردند اما زن سرپرست خانوار باید خلأ نبود همسر را نیز پر می کرد و گاهی اوقات نیز در ایجاد شادمانی ناموفق عمل می کرد. بحث: نتیجه گرفته می شود که شادمانی زنان و خانواده می تواند موجب تقویت روحیه در محیط خانواده گردد و متعاقب آن انگیزه رشد و پیشرفت را ارتقا دهد زیرا شادمانی، به عنوان یکی از ابعاد توسعه اجتماعی، برای رسیدن به توسعه جامعه مهم تلقی می شود.

مقدمه: کودکان و نوجوانان دختر بی سرپرست و بدسرپرست به عنوان یکی از آسیب پذیرترین و حساس ترین اقشار جامعه که در مراکز شبه خانواده ساکن هستند، علاوه بر مشکلات خاص دوره نوجوانی، به علت محرومیت از خانواده و شرایط زندگی در این محیط با مسائل و مشکلاتی مضاعف مواجه اند. ازاین رو، این پژوهش با هدف واکاوی و شناسایی موانع و چالشهای نوجوانان دختر ساکن در مراکز شبه خانواده، برای شروع زندگی مستقل انجام شده است. روش: این مطالعه یک پژوهش کیفی است. مشارکت کنندگان در این پژوهش نوجوانان دختری است که بخشی از زندگی خود را در مراکز شبه خانواده بوده و نهایتاً به زندگی مستقل ترخیص شده اند و کارشناسان و متخصصان این حوزه هستند. روش نمونه گیری نیز به صورت هدفمند انجام شده است. بر اساس معیار اشباع اطلاعات با 15 نفر از نوجوانان دختر 19 تا 22 ساله و ۱۰ نفر از کارشناسان این حوزه مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شده است. تحلیل داده ها بر اساس تحلیل تماتیک انجام گرفت. یافته ها: هفت مضمون اصلی از تحلیل اطلاعات به دست آمد که شامل انعطاف پایین قوانین و دستورالعملهای مرتبط، نبود برنامه ریزی جامع نگر در تأمین نیازها، متزلزل بودن شرایط زندگی، جامع نبودن حمایتها، بازدارنده های مادی، گسست از جامعه و شاخصهای فردی بود. بحث: نتایج این پژوهش نشان می دهد که در شرایطی نوجوانان دختر مراکز شبه خانواده برای شروع و ادامه موفق یک زندگی مستقل با موانع و چالشهای کمتری مواجه می شوند که سبک زندگی در مراکز به شرایط طبیعی خانواده هر چه بیشتر شبیه شود و از طرف دیگر حمایتهای منظم و جامعی برای هر نوجوان پس از ترخیص در نظر گرفته شود.

مقدمه: سلامت اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد مهم سلامتی در میان گروه های خاص نظیر نابینایان و کم بینایان به شمار می رود که به سبب عدم دسترسی به اطلاعات دیداری و تعاملات اجتماعی گسترده با سایر افراد، پیش از هرچیز ریشه در برداشت های ذهنی آنان از مفهوم سلامتی دارد. این پژوهش به مطالعه نظری و تجربی سلامت اجتماعی نابینایان و کم بینایان شهر کاشان و شناسایی عوامل مرتبط با آن می پردازد. روش: روش تجربی این پژوهش از نوع پیمایشی و جامعه آماری مورد بررسی نیز شامل نابینایان و کم بینایان شهر کاشان (برابر با 652 نفر) بوده است، که از این میان تعداد 211 نفر با استفاده از نرم افزار سمپل پاور به عنوان حجم نمونه آماری انتخاب شده اند. یافته: نتایج تحلیل چندمتغیره رگرسیونی تأثیر مستقیم متغیرهای «سلامت روان»، «امنیت اجتماعی» و «توانمندی های اجتماعی» بر «سلامت اجتماعی» را نشان می دهند که در مجموع، توانسته اند 53 درصد از واریانس سلامت اجتماعی نابینایان و کم بینایان شهر کاشان را تبیین نمایند. همچنین، نتایج ارزیابی مدل ساختاری بیان گر آن است که حجم اثر متغیر «سلامت روان» در سطح بالا و سایر متغیرها در سطح پایینی است. به علاوه، توان پیش بینی کنندگی مدل را در سطح متوسط رو به بالا ارزیابی شده است. بحث: در مجموع نتایج حاکی از آن است که میانگین متغیر سلامت اجتماعی نابینایان و کم بینایان بالاتر از میانگین نظری قرار دارد. مبتنی بر یافته های تجربی پژوهش، به ویژه میزان میانگین متغیرها و نیز فرضیه های مورد تأیید می توان برنامه هایی را تعریف نمود که سلامت اجتماعی را در بین این گروه، بهبود داده یا ترویج می کنند.

مقدمه: فعالیتهای بدنی و ورزشی در سلامت انسان، دارای جایگاه محوری و ویژه ای است؛ زیرا هم باعث ارتقای فعالیت متابولیک و عملکردهای قلبی- عروقی می شود و هم بهزیستی اجتماعی و روان شناختی را بهبود می بخشد. این پژوهش با هدف، نقش انگیزش مشارکت ورزشی در بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی دانش آموزان دختر دوره متوسطه اول مناطق روستایی شهرستان جاجرم انجام شد. روش: بین انگیزه مشارکت ورزشی با بهزیستی اجتماعی رابطه وجود دارد. همچنین با توجه به ضریب رگرسیونی استانداردنشده می توان گفت، به ازای یک واحد تغییر در انگیزه مشارکت ورزشی 765/ 0 واحد تغییر در بهزیستی اجتماعی به وجود می آید؛ اما بین انگیزه مشارکت ورزشی و هویت اجتماعی ارتباط معنی داری مشاهده نشد و نتایج ضریب استانداردنشده حاصل از رگرسیون 261/ 0 به دست آمد که ازلحاظ آماری معنی دار نبود. یافته ها: این پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و از نظر روش گردآوری و تحلیل داده ها توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری موردنظر در این تحقیق مشتمل بر 200 نفر از دانش آموزان متوسطه دوره اول شهرستان جاجرم بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری تصادفی ساده بر اساس جدول مورگان بود که بر اساس آن 127 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسشنامه ها به صورت حضوری و آنلاین تکمیل شد. در این پژوهش از ابزارهای انگیزه مشارکت ورزشی، بهزیستی اجتماعی و هویت اجتماعی برای جمع آوری داده ها استفاده شد. همچنین به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی ساده استفاده شد. بحث: این پژوهش بیانگر این است که انگیزه مشارکت در فعالیتهای بدنی ورزشی می تواند بهزیستی اجتماعی دانش آموزان پیش بینی کند اما هویت اجتماعی دانش آموزان را پیش بینی نمی کند. پس می توان از این فعالیتها برای بهبود بهزیستی اجتماعی دانش آموزان در مدارس استفاده کرد.

مقدمه: بر اساس شواهد علمی به نظر می رسد که توسعه فعالیتهای اقتصادی از طریق افراد کارآفرین و نوآور، بر کیفیت زندگی روستاییان تأثیرگذار است. در پژوهش حاضر، تأثیر طرحهای کارآفرینانه و نوآورانه ای که در حوزه های مختلف در روستاهای شهرستان نظرآباد اجرا شده اند، بر کیفیت زندگی روستاییان شهرستان نظرآباد، در شهرستان هشتگرد، موردبررسی گرفت. روش: روش تحقیق مورداستفاده، از نوع آمیخته بود که در بخش کیفی از نظریه زمینه ای و در بخش کمی از روش پیمایش استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش، همه روستاییان در حومه شهرستان نظرآباد استان البرز در سال 1399 بودند که 323 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته بود که پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 87/0 محاسبه شد. یافته ها: شخصیت کارآفرین و نوآور ارتباط معناداری با کیفیت زندگی روستاییان و مؤلفه های اقتصادی، اجتماعی و محیطی کیفیت زندگی آنها دارد. افزون بر این، کارآفرین و نوآوربودن درمجموع 35 درصد از تغییرات کیفیت زندگی روستاییان را پیش بینی می کند. ضمن آنکه دراین بین، شخصیت کارآفرین هم در نمره کلی کیفیت زندگی و هم در مؤلفه های اقتصادی و اجتماعی-محیطی تأثیر بیشتری در مقایسه با شخصیت نوآور دارد. بحث: با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد می شود شرایط تأسیس سازمانهای مردم نهاد حامی کارآفرینی و نوآوری در روستاها تسهیل شود.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر رفتارهای پرخطر و تاب آوری دانش آموزان دارای تجربه آسیب به خود در شهرستان راز و جرگلان انجام گرفت. روش: پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش، همه دانش آموز مقطع متوسطه شهرستان راز و جرگلان است. نمونه پژوهشی شامل 40 دانش آموز است که از میان دانش آموزان دارای سابقه آسیب به خود به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. پس از آن به گروه آزمایش هر هفته یک جلسه یک ساعت و نیم و درمجموع طی 10 جلسه مهارت ذهن آگاهی آموزش داده شد. داده های پژوهش از طریق مقیاس تاب آوری کانر و دیویدسون (2003) و مقیاس ریسک نوجوانان ایرانی زاده محمدی و احمدآبادی (2008) جمع آوری شد. پس از اتمام آخرین جلسه آموزش، به طور هم زمان و در شرایط یکسان پس آزمون برای دو گروه آزمایش و کنترل اجرا شد؛ و داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل کواریانس چندمتغیره (MANCOVA) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج به دست آمده تأثیر آموزش ذهن آگاهی را بر افزایش تاب آوری و کاهش رفتارهای پرخطر و مؤلفه های آنها در گروه آزمایشی را تأیید می کند. بحث: در توصیف یافته های این تحقیق می توان گفت، آموزشهای مبتنی بر ذهن آگاهی یکی از رویکردهای مؤثر آموزشی و درمانی درزمینه بهبود سلامت روانی و غنی سازی زندگی افراد است که دارای ساختار مطلوبی برای کار روی مسائل مختلف مراجعان ازجمله افزایش تاب آوری و کاهش رفتارهای پرخطر است.

مقدمه: به واسطه تغییرات اجتماعی و جمعیتی گسترده در ایران در سالهای اخیر اعم از بالارفتن سن ازدواج، طلاق، اعتیاد، مهاجرت، ازکارافتادگی، ترک زندگی و زنانه شدن سالمندی، تعداد زنان سرپرست خانوار افزایش یافته است. بیشتر این زنان از اقشار آسیب پذیر جامعه و بیش از مردان، در معرض فقر هستند. این مسئله به این دلیل است که زنان از قابلیتها و امکانات لازم برای کاهش فقر برخوردار نیستند. با توجه به اینکه کیفیت زندگی گروههای مختلف اجتماعی تابعی از قوانین و سیاستهای متولیان امر است؛ بنابراین چگونگی پرداختن قانون گذار و سازمانهای متولی توانمندسازی زنان سرپرست خانوار از مهم ترین عوامل مؤثر در توانمندی این زنان است. روش: این پژوهش به صورت کیفی و با بررسی اسناد و مدارک انجام شد. در این پژوهش بررسی شد که در قوانین و مقررات، مفهوم زن سرپرست خانوار و توانمندسازی مبتنی بر چیست و برای هر یک از سازمانهای متولی چه نقشی تعریف شده است و قوانین و نهادها کدامیک از قابلیتها (رفاهی، دسترسی، آگاهی، مشارکت، کنترل) و دستاوردها (مادی، روانی و اجتماعی)را هدف گذاری کرده اند. یافته ها: این پژوهش نشان داد که گرچه تعریف دقیق توانمندی، قدرتمندسازی زنان در مناسبات و ساختارهای اجتماعی است، ولی چنین تعریفی سرلوحه قرار نگرفته است و نگرش قانون گذار به نقش سازمانهای متولی، مبتنی بر رویکرد حمایتی است، نه توانمندسازی. از نظر قانون گذار زن سرپرستی یک آسیب محسوب شده است؛ درصورتی که این مسئله به تنهایی آسیب نیست اما می تواند منجر به آسیب شود. قانون گذار ضمن بی توجهی به حق انتخاب زنان، گرایش به تشویق به خروج زنان از این وضعیت و ازدواج مجدد آنها دارد. تأکید قانون گذار تنها بر قابلیتهای رفاهی و دستاوردهای مادی است و دیگر قابلیتها و دستاوردها مغفول مانده اند. بحث: عمده برنامه های توانمندسازی بر محور اشتغال و کارآفرینی تعریف شده است و جنبه های دیگر توانمندی تنها به صورت تبعی ملاحظه و یا کلاً فراموش شده اند. به جای هدف گیری جامع و اقدام برای تغییر فضا و محیط زیست این زنان، کلیشه ها و روابط اجتماعی باعث ناتوانمندی این زنان، به صورت منفرد هدف قرار گرفته است.