تألیفات و تقریرات امام خمینی (ره)

 
آیت اللّه العظمى امام خمینى , یکى از نوادر عصر حاضر و بزرگ مردى است که در عرصه هاى علم و عمل, گوى سبقت از همگنان ربود و علاوه بر تشکیل حکومت اسلامى ـ در عصر بى خدایى و دین فراموشى و در جهان مادّى ـ که در تاریخ بشریت امرى بى سابقه و شگفت آور بود, موفق شد بسیارى از عالما ن دین را براى هدایت جامعه شیعه بپروراند و آثار پرارج و جاودانه اى را از خود به یادگار گذارد.
امام (ره) در طول 70 سال زندگى علمى خویش, توانست 60 کتاب (در 100 مجلّد) در زمینه هاى فقه, اصول, حدیث, تفسیر, کلام, اخلاق و عرفان, شعر و ادب, حکومت و سیاست بنگار د و نسل هاى آینده را از سر چشمه زلال دانش آسمانى خویش سیراب سازد.
نوشتار حاضر, عهده دار معرّفى و توصیف آثار آن مرد الهى و کتابشناسى آنهاست. در این مقاله به تألیفات امام و شرح ها, تلخیص وحاشیه هاى آن اشاره شده و از ذکر کتاب هایى که مربوط به شخصیت آن حضرت است, پرهیز شده است.
تألیف ها و گرد آورى دیگران:
1. فقه (19 عنوان)
2. اصول ( 7 عنوان )
3. قواعد (4 عنوان)
4. حدیث ( 5 عنوان)
5. عرفان و اخلاق ( 7 عنوان)
6. تفسیر ( 4 عنوان )
7. کلام و عقاید ( 1 عنوان )
8. شعر و ادب (5 عنوان )
9. حکومت اسلامى (6 عنوان )
10. سخنان موضوعى (35 عنوان )
امید است این سال (1420ق ), سال احیاى مکتب ومرام امام خمینى و سر آغاز آشنایى بیشتر نسل جوان ونو خاسته با آن مرد مسیحا نفس و قدسى صفت باشد.
الف ) فقه
کتاب هاى فقهى حضرت امام , به دو گروه فتوایى واستدلالى تقسیم مى شود:
کتابهاى فتوایى ایشان عبارتند از:
1. حاشیه بر (عروةالوثقى)
تاریخ تالیف: هفتم جمادى الاول 1375 ق. این رساله جداگانه (در 345 ص ) و همراه با عروه, مکرر به چاپ رسیده است.
2. حاشیه بر (وسیلة النجاة )
این رساله جداگانه (در 225 ص ) و همراه با وسیله, چند بار به چاپ رسیده است.
3. حاشیه بر (رساله ارث)
رساله ارث از تالیفات مرحوم آیت اللّه حاج ملا هاشم خراسانى ( م 1352 ق ) صاحب منتخب التواریخ مى باشد و برخى از مراجع تقلید بر آن حاشیه نگاشته اند, که از آن جمله امام خمینى است. این حاشیه همراه با اصل کتاب, در 120ص به چاپ رسیده است.
4. نجاة العباد
این کتاب در دو جلد است: ج1: مباحث تقلید تا احکام عمره (وزیرى,202ص). ج2: احکام معاملات تا احکام طلاق (وزیرى, 155ص), چاپ قم, 1378ق.
این رساله, از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى در سال جارى به چاپ خواهد رسید.
5. ملحقات توضیح المسائل
این رساله دربرگیرنده مسائل جدید (بیمه, بانک, سرقفلى, تشریح و…) و مسائل امر به معروف و نهى از منکر و دفاع, به نام ملحقات توضیح المسائل, جداگانه و همراه با رساله مکرر به چاپ رسیده است.
6. زبدة الاحکام
این کتاب خلاصه نجات العباد (از مباحث تقلیدتا احکام طلاق خلع و مبارات) و به زبان فارسى بوده و در ذیحجة الحرام 1381ق, در چاپخانه علمیه قم به چاپ رسیده است.
7. مناسک حج
این رساله بارها در ایران و عراق به چاپ رسیده و به عربى و اردو نیز ترجمه شده است. بهترین چاپ آن, چاپ ششم درسال 1376ش/1417ق در 450صفحه از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى است.(همراه با ترجمه مسائل حج از تحریرالوسیلة و 550استفتاء)
حواشى:1
1ـ حاشیه آیت اللّه حاج شیخ محمد على اراکى (1312ـ1415ق) تهران, انتشارات مشعر, 1371ش. (رقعى, 350ص)
2ـ حاشیه آیت اللّه حاج شیخ محمد فاضل لنکرانى .
3ـ حاشیه آیت اللّه حاج سید عبدالکریم موسوى اردبیلى. (رقعى, 222ص)
4ـ حاشیه آیت اللّه حاج شیخ یوسف صانعى. (رقعى, 344ص)
5ـ حاشیه آقاى حاج شیخ محمد حسن احمدى فقیه. (جیبى, 256ص)
6ـ حاشیه مراجع معظم تقلید, آیات عظام: آقاى خویى, آقاى گلپایگانى و آقاى اراکى.
7ـ حاشیه مراجع تقلید معاصر:
* آیت اللّه حاج سید على سیستانى.
* آیت اللّه حاج سید على حسینى خامنه اى .
* آیت اللّه حاج شیخ محمّد تقى بهجت.
* آیت اللّه حاج شیخ لطف اللّه صافى گلپایگانى.
* آیت اللّه میرزا جواد تبریزى.
* آیت اللّه میرزا على غروى تبریزى. (م1419ق)
* آیت اللّه حاج شیخ ناصر مکارم شیرازى. (حاشیه معظم له, جداگانه نیز به چاپ رسیده است)
* آیت اللّه حاج شیخ یوسف صانعى.
تهران, نشر مشعر, 1372ش. (وزیرى, 543ص)
8ـ حاشیه آیت اللّه حاج سید محمد على علوى گرگانى.(آماده چاپ)
تلخیص ها:
ـ احکام ویژه بانوان در حج (مطابق با فتاوى امام خمینى)
با حاشیه آیات عظام: آقاى خویى, آقاى گلپایگانى, آقاى اراکى و فاضل لنکرانى.
چاپ ششم: تهران, نشر مشعر, 1375ش. جیبى, 144ص
ـ ره توشه حج (فتاوى, استفتائات و توصیه هاى امام خمینى به حجاج)تدوین: على محمد اسدى.
قم, انتشارات جهان آرا, 1362ش, پالتویى 100ص.
8. توضیح المسائل
متن این کتاب, رساله آیت اللّه العظمى بروجردى است,که پس از درگذشت ایشان به وسیله حضرت امام حاشیه شد و در سال1381ق, جداگانه (138ص) به چاپ رسید. سپس این حواشى داخل در متن شد و بارها در ایران و عراق با نام هاى: احکام دین و جامع المسائل به چاپ رسید.
حاشیه ها:
1ـ حاشیه آیت اللّه سید عبدالکریم موسوى اردبیلى. (قم, مؤسسه مکتب امیرالمؤمنین, 1416ق)
2ـ حاشیه آیت اللّه حاج شیخ محمد حسن احمدى یزدى. (آماده چاپ )
* توضیح المسائل مراجع.
گردآورى: سید محمد حسن بنى هاشمى.
قم, دفتر انتشارات اسلامى, 1376و1377ش. وزیرى, 2ج: 1032«825ص
این کتاب, متن رساله امام خمینى با حواشى مراجع تقلید معاصر است, که عبارتند از آیات عظام:
1ـ آیت اللّه حاج سید ابوالقاسم خویى. (1317ـ1411ق)
2ـ آیت اللّه حاج سید محمد رضا گلپایگانى. (1316ـ1414ق)
3ـ آیت اللّه حاج شیخ محمد على اراکى. (1312ـ1415ق)
4ـ آیت اللّه حاج سید على سیستانى .
5ـ آیت اللّه حاج سید على حسینى خامنه اى .
6ـ آیت اللّه حاج سید موسی§ شبیرى زنجانى.
7ـ آیت اللّه حاج شیخ محمد تقى بهجت.
8ـ آیت اللّه حاج شیخ لطف اللّه صافى گلپایگانى.
9ـ آیت اللّه حاج شیخ جواد تبریزى.
10ـ آیت اللّه حاج شیخ ناصر مکارم شیرازى.
11ـ آیت اللّه حاج شیخ محمد فاضل لنکرانى.
این حواشى توسط آقاى بنى هاشمى, با استفاده از رساله هاى علمیه آیات عظام, تدوین شده است.
تلخیص ها:
1ـ رساله آموزشى (منتخبى از فتاواى حضرت امام خمینى)
تدوین: رضا قربانیان. چاپ سى و پنجم: قم, دفتر انتشارات اسلامى, 1377ش
وزیرى, 120ص.
2ـ احکام جبهه . تدوین: على محمد اسدى. چاپ پنجم: قم, دفتر انتشارات اسلامى, 1366ش
رقعى, 208ص.
3ـ احکام جبهه. تدوین: مرکز بررسى و تحقیقات عقیدتى سیاسى سپاه .
تهران, سپاه پاسداران انقلاب اسلامى, 1362ش. جیبى, 255ص (همراه با مسائل دفاع, رهنمودهاى امام در جنگ, امر به معروف و نهى از منکر, غنائم جنگى و استفتائات)
4ـ منتخب توضیح المسائل. تهران, دایره عقیدتى سیاسى ارتش جمهورى اسلامى ایران .
منتخب توضیح المسائل
این کتاب در بر گیرنده همان مسائل اصل کتاب است; جز اینکه احکام تقلید آن از اصل مفصل تر است و باب ارث را هم ندارد. چاپ نجف, مطبعة الآداب, 1391ق رقعى, 450ص.
5ـ منتخب توضیح المسائل امام خمینى. عبدالرحیم موگهى, قم, انتشارات محدّث, بى تا, جیبى, 511ص.
6ـ احکام معلولین و مجروحین.
تدوین: حسین مهاجر, چاپ قم.
7ـ فتاوى امام خمینى دررابطه با جانبازان. تهران, انتشارات رجاء, 1364ش.
8ـ احکام تقلید واجتهاد مطابق با فتواى امام خمینى . عبدالرحیم موگهى, چاپ سوم: قم, انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى, 1376ش, وزیرى, 234ص.
9ـ احکام نماز . عبدالرحیم موگهى, چاپ دوم: قم, انتشارات شفق, 1372ش, وزیرى, 135ص.
10ـ احکام روزه. عبدالرحیم موگهى ,قم, انتشارات سینا, 1369ش, وزیرى, 288ص.
11ـ احکام ازدواج. عبدالرحیم موگهى, چاپ دوم: قم, انتشارات شفق, 1372ش, وزیرى, 199ص.
12. احکام بانوان و مادران. عبدالرحیم موگهى , چاپ چهارم: قم, انتشارات شفق, 1377ش, وزیرى, 240ص.
13ـ احکام خانواده (احکام متأهلین). عبدالرحیم موگهى, چاپ سیزدهم: قم, انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى, 1378ش, وزیرى, 360ص.
14ـ احکام ویژه بانوان در حج مطابق با فتواى امام خمینى. محمّد حسین فلاح زاده,تهران, انتشارات مشعر, 1371ش, رقعى, 86ص.
در این کتاب, فتاواى آیات عظام: خویى, گلپایگانى و اراکى ـ قدّس اللّه اسرارهم ـ نیز ذکر شده است.
15. روشى در تدریس احکام (مطابق با فتواى امام خمینى). على محمد اسدى. چاپ دهم: قم, دفتر انتشارات اسلامى, 1375ش, وزیرى, 160ص (ج1: عبادات)
16. استفتائات اختصاصى بانوان مطابق با فتواى امام. حسین متقى, قم, انتشارات زائر, 1378ش, وزیرى, 65ص.
17. احکام دختران (مطابق با فتواى امام). محمّد وحیدى, قم, انتشارات عصمت, 1378ش, رقعى, 324ص.
18. احکام آب ها: مطهرات و نجاسات. محمّد وحیدى, چاپ پنجم: قم, انتشارات دفتر تبلیغات, 1375ش, رقعى, 175ص.
19. احکام بانوان. محمّد وحیدى, چاپ بیست وپنجم: قم, انتشارات دفتر تبلیغات, 1378ش, رقعى, 159ص.
20. احکام نماز: وقت شناسى, قبله شناسى. محمّد وحیدى, چاپ هشتم, قم, دفتر تبلیغات اسلامى, 1375ش, رقعى, 191ص.
9. استفتائات
این کتاب, دربر گیرنده استفتائات و پاسخ امام به آنها ـ ازطهارت تا غصب و لقطه ـ بوده و در دو جلد, از سوى دفتر انتشارات اسلامى ـ وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ـ به چاپ رسیده است.
ج2: از طهارت تا حج.(وزیرى, 519ص)
ج2: از مکاسب محرّمه تا لقطه و گناهان کبیره. (وزیرى, 619ص)
این کتاب زیر نظر آقایان: راستى کاشانى و قدیرى اصفهانى تدوین شده است.
10.تحریرالوسیلة
این کتاب, مهم ترین رساله فتوایى امام خمینى است.
وسیلة النجاة, نوشته مرحوم آیت اللّه سید ابوالحسن اصفهانى است. ایشان در آغاز حواشى خود بر (ذخیرة الصالحین) مرحوم آیت اللّه آقا سید محمد کاظم یزدى را در متن ان گنجانید و سپس براى بار دوم, مسائل بسیارى را بدان افزود ـ به گونه اى که با صورت اولیه اش تفاوت فراوان داشت ـ و آن را وسیلة النجاة نامید. (الذریعة, ج25, ص85) این کتاب, در دو مجلّد است:
ج1: احکام تقلید, طهارت, طلاق, صوم, زکات, خمس و مقدمات حج را داراست.
ج2: مباحث مکاسب, متاجر, شفعه, صلح, اجاره, جعاله, عاریه, ودیعه, مضاربه, شرکت, مزارعه, مساقات, دین و قرض, رهن, حجر, ضمان, حواله, کفالت, وکالت, اقرار, هبه, وقف و صدقات مستحبى, وصیت, نذر و عهد و قسم, صیدو ذباحه, اطعمه و اشربه, غصب, احیاء موات, لقطه, نکاح, طلاق, خلع و مبارات, ظهار و لعان و ایلاء ومیراث را در بر مى گیرد.
همانگونه که پیداست این کتاب با نظمى دقیق, که از این جهت بر (عروة الوثقی§) برترى دارد ـ در بر گیرنده اکثر ابواب فقهى ومسائل مورد ابتلا و شامل فروعات بسیار مى باشد و از فروعات و مسائل نادره ـ که کمتر مورد ابتلاست ـ خالى است و از این جهت نیز بر عروه برترى دارد.
حضرت امام که از دیر باز بر آن حاشیه نگاشته بود, در سفر ترکیه حواشى خود را داخل متن نمود و بر آن ابواب و مسائل بسیار افزود و نام آن را (تحریرالوسیلة) نهاد. معظم له در آغاز مى نویسد:
در زمان هاى گذشته, کتاب (وسیلة النجاة) نوشته السید الحجة فقیه الاصفهانى ـ قدس سره ـ را حاشیه نمودم و هنگامى که در اواخر جمادى الثانى سال 1384ق (13آبان 1343ق) به دنبال وقایع تأسف انگیز ودردناکى که براسلام و مسلمانان وارد آمد ـ و شاید تاریخ به ثبت آنها بپردازد ـ به بندر بورسا (یکى از شهرهاى ترکیه) تبعید شدم و در آنجا تحت نظر قرار گرفتم, با فراغت بال و آسودگى خیال در مقام آن بر آمدم که حواشى را به صورت متن مستقلى درآورم تا استفاده از آن آسان تر باشد و اگر خداوند توفیق دهد, مسائل مورد نیاز روز را نیز بر آن بیافزایم.
امام ـ قدس سره ـ مسائل امر به معروف و نهى از منکر, نماز جمعه, دفاع, قضا, حدود و قصاص , دیات و مستحدثات مسائل و بسیاى از احکام حج را بر آن افزودند و بدین گونه, این کتاب, یک دوره کامل فقه فتوایى گردیده است.
این کتاب, درواقع حاصل رنج و کوشش سه تن ار فقهاى بزرگ شیعه, آیات عظام: سید محمد کاظم یزدى, سید ابوالحسن اصفهانى و امام خمینى است که اینک در دسترس ماست.
بر این کتاب نیز شروح و حواشى بسیار نگاشته شده و چند بار ترجمه گردیده است که عبارتند از:
1ـ ترجمه آقاى حاج سید محمد باقر موسوى همدانى. 4جلد, چاپ انتشارات دارالعلم, قم.
2ـ ترجمه آقایان على اسلامى و قاضى زاده. زیر نظر اساتید معظم آقایان: مؤمن قمى و طاهرى خرّم آبادى. 4جلد, چاپ پانزدهم: قم, دفتر انتشارات اسلامى, 1377ش/1418ق.
3ـ رساله نوین (ترجمه بخش هایى از تحریر الوسیلة)
4. ترجمه عبدالکریم بى آزار شیرازى:
ج1: احکام عبادات و خود سازى (همراه با اصول اعتقادى و تاریخچه فقه و اجتهاد): مسائل طهارت, صلاة, صوم, حج.
چاپ بیست وسوّم: تهران, دفتر نشر فرهنگ اسلامى, 1377ش. وزیرى, 270ص.
ج2: مسائل اقتصادى (همراه با مقدمه اى در نظام و تاریخچه اقتصاد اسلامى): احکام زکات, خمس, مکاسب, معاملات, مزارعه و مضاربه و مساقات, چاپ دوازدهم: تهران, دفتر نشر فرهنگ اسلامى, 1377ش. وزیرى, 304ص.
ج3: مسائل خانواده ( همراه با تاریخچه حقوق زن و نظام خانواده), چاپ هفدهم: تهران, دفتر نشر فرهنگ اسلامى, 1377ش وزیرى, 280ص.
ج4: مسائل سیاسى و حقوقى ( با استفاده از تحریر الوسیله, رساله, استفتائات, کشف الاسرار, کتاب البیع و سخنان امام خمینى), چاپ نهم: تهران, دفتر نشرفرهنگ اسلامى, 1377ش. وزیرى, 404ص.
شروح:
1ـ انوارالفقاهة, از: آیت اللّه مکارم شیرازى.
از این شرح, کتاب حدود و تعزیرات (ج1, 495ص) و دیات بر آمده است.
2ـ تفصیل الشریعة فى شرح تحریر الوسیلة, از: آیت اللّه فاضل لنکرانى.
از این شرح احکام تخلّى, احکام نجاسات, احکام مطهرات و اغسال, کتاب صلاة (ج1), کتاب الحج (5ج), قضاو شهادات (آماده چاپ), حدود, قصاص, دیات و احکام اجتهاد و تقلید در13جلد به چاپ رسیده است.
3ـ مستند تحریرالوسیلة, از: شهید حاج سید مصطفى خمینى.
ج1: طهارت, صلاة, صوم, مکاسب و متاجر. (526ص)
ج2: بیع, خیارات و نکاح. (433ص)
تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376ش
4ـ مستند تحریرالوسیلة, از: حاج شیخ احمد مطهرى ساوجى. (1357ـ1411ق)
از این شرح مباحث نکاح, طلاق, صید و ذباحه, اطعمه و اشربه, غصب, احیاء الموات, لقطه, ارث, قضاء, حدود, قصاص, دیات و مسائل مستحدثه در6 مجلّد در سال هاى 1362تا 1366ش درقم به چاپ رسیده است.و آقاى هاشم نورى, مجلّد (قضا) ى آن رابه فارسى ترجمه کرده و به چاپ رسیده است.
5ـ مصباح الشریعة, از: حاج شیخ عبدالنبى نمازى.
بخش اجتهاد و تقلید آن, از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى به چاپ رسیده است.
وزیرى, 250ص (با مقدمه اى در فضیلت و تاریخ فقه, 35ص)
6ـ دلیل تحریر الوسیله, از: حاج شیخ على اکبر سیفى مازندرانى.
ج1: الخمس (438ص)
ج2: احکام السترو النظر (234ص)
نیز ابواب: وصیت, ربا, غنا و موسیقى, ولایت فقیه, ثبوت هلال به حکم حاکم, منصب قضا و حکومت براى زن حقوق زوجین, احکام صبى, صله رحم, غش درمعاملات و آدم ربائى در 4جلد شرح شده و به زودى به چاپ مى رسد.
تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1375ش
7ـ شرح تحریر الوسیله, از: آقاى حاج شیخ احمد سبط الشیخ.(1349ـ1416ق)
بخش اجتهاد و تقلید و طهارت آن, در 310صفحه به چاپ رسیده است.
قم, انتشارات فیروز آبادى, 1412ق.
8ـ شرح تحریرالوسیلة, از: آیت اللّه یوسف صانعى.
از این شرح مباحث حج, نکاح, طلاق, ظهار, ایلاء, اطعمه و اشربه, ارث, حدود, قصاص و دیات بر آمده است.
9. شرح تحریرالوسیلة, از آیت اللّه محمد مؤمن قمى .
از این شرح, ابواب قضاو شهادات و حدود (تا حدّالسرقة) بر آمده است.
10ـ شر ح تحریرالوسیلة = ابتغاءالوسیلة الى ابواب الشریعة, از: آیت اللّه محمد حسن احمدى فقیه یزدى.
از این شرح, مباحث اجتهاد و تقلید, صلاة جمعه, حج, قضاء, مضاربه, نکاح و بخشى از حدود و قصاص بر آمده است.
11ـ نورالدین المنیر فى شرح التحریر, از: سید نورالدین شریعتمدار جزایرى.
این شرح شامل ابواب: اجتهاد و تقلید, حج, قضاو شهادات, حدود, قصاص, دیات و مسائل دفاع و مستحدثه است.
12ـ شرح تحریرالوسیلة, از: حاج شیخ زین العابدین احمدى زنجانى.
تلخیص:
1ـ زبدة الاحکام
این رساله به عربى و اردو, مکرّر به چاپ رسیده است.
تهران, سازمان تبلیغات اسلامى, 1404ق. رقعى, 273ص.
2ـ معرفة ابواب الفقه, تألیف محسن فقیهى.
المرکز العالمى للعلوم الاسلامیة, وزیرى, 223ص.
حواشى:
1ـ حاشیه آیت اللّه مکارم شیرازى.
2ـ حاشیه آیت اللّه فاضل لنکرانى .
3ـ حاشیه آیت اللّه نورى همدانى .
4ـ حاشیه آیت اللّه علوى گرگانى.
5ـ حاشیه آیت اللّه یوسف صانعى. ( این حاشیه در سال 1420ق به چاپ رسیده است)
6ـ حاشیه آیت اللّه محمد حسن احمدى فقیه یزدى.
7ـ حاشیه آیت اللّه ابوطالب تجلیل تبریزى. (چاپ 1378ش)
یادآورى مى شود:
در جلد دوم, صفحه544, مسأله16 (از: القسم الثانى فى قصاص مادون النفس)^,عبارت و کذا لو کان رأس المجنى علیه اصغر… و لو کان اکبر, نادرست بوده و صحیح آن عبارت و کذا لو کان رأس المجنى علیه اکبر…و لو کان اصغر مى باشد.
نیز در جلد دوم, صفحه596, مسأله7 عبارت (لو جنت هى علیه لا هو علیها) نادرست و صحیح آن (لو جنى هو علیها لا هى علیه) است.
و کتاب هاى فقهى استدلالى معظم له ـ که در طول بیش از سى سال تدریس مداوم ومنظم فقه در حوزه هاى علمیه قم و نجف, به رشته تحریر در آورده است ـ عبارتند از:
1ـ کتاب الطهارة
این کتاب, بین سال هاى 1375ـ1377ق تألیف شده و در4جلد به چاپ رسیده است, به این شرح:
ج اول: دماء ثلاثه (چاپ اول, قم. 272ص). پایان تألیف: 22ربیع الاول 1376ق.
ج دوم: بحث تیمم ( وزیرى, 319ص). پایان تألیف: 11شعبان 1376ق.
ج سوم: اقسام نجاسات (وزیرى, 235ص). پایان تألیف: سال 1377ق.
ج چهارم: احکام نجاسات ( وزیرى, 290ص). پایان تألیف: 1377ق/1337ش.
2ـ المکاسب المحرّمة
این کتاب حاصل درس هاى امام در حوزه علمیه قم, بین سال هاى 1377ـ1380ق است:
ج اول: وزیرى, 494ص.
ج دوم: وزیرى, 544ص.
چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1374ش.
در این کتاب ـ که پیشتر به تعلیقات استاد حاج شیخ مجتبى تهرانى به چاپ رسیده بود ـ مباحثى چون:
الاکتساب بالاعیان النجسة, الاکتساب مما یکون المقصود منه حراماً, الاکتساب بما لامنفعة فیه, الاکتساب بما هو حرام فى نفسه, نقاشى, مجسمه سازى, غنا و غیبت, قمار, کذب, کمک به ظالمان, ولایت و حکومت از طرف جائر, اخذ اجرت بر واجبات, جوائز سلطان, خراج و مقاسمه اى که سلطان ستمگر اخذ مى کند. مطرح گردیده و مؤلف در بحث غنا, بخشى از رساله (الروضة الغناء فى تحقیق مسئلة الغناء) نوشته مرحوم آیت اللّه حاج شیخ ابوالمجد محمد رضا اصفهانى را نقل نموده است.
3ـ کتاب البیع
این کتاب حاصل بحث هاى امام در حوزه علمیه نجف, بین سال هاى 1385ـ1392ق است و در 3جلد به چاپ رسیده است:
ج1: وزیرى, 457ص: تاریخ تألیف: پس از 1380ق.
ج2: وزیرى, 575ص (همراه با بحث مهم و ارزنده (ولایت فقیه)), چاپ 1391ق در نجف.
ج3: وزیرى, 485ص. پایان تألیف: 11جمادى الاولى 1392ق.
مبحث ولایت فقیه آن, به نام (شؤون و اختیارات ولیّ فقیه) ترجمه شده و از سوى انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى به چاپ رسیده است.
4ـ کتاب الخیارات
این کتاب حاصل درس خارج فقه امام در حوزه نجف, بین سالهاى 1394ـ1396ق است و در 2جلد به چاپ رسیده:
ج1: وزیرى, 452ص (پایان تألیف: 25جمادى الاولى 1394ق).
ج2: وزیرى, 402ص (پایان تألیف: 15جمادى الاولى 1396ق).
این 5 جلد (بیع و خیارات) به سعى و اهتمام جناب حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ غلامرضا رضوانى به چاپ رسیده است.
5ـ کتاب الخلل فى الصلاة
این کتاب در 314 صفحه, در قم به چاپ رسیده است.
6ـ ولایت فقیه
این کتاب مجموعه سیزده جلسه درس حضرت امام در فاصله سیزدهم ذیقعدة الحرام1398ق تا دوم ذیحجة1389ق (اول بهمن تا بیستم بهمن ماه 1348ش) در ایام اقامت ایشان در نجف اشرف است.
چاپ ششم این کتاب در سال 1376ش, توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (همراه با فهارس گوناگون, اصطلاحات فقهى وحقوقى) به چاپ رسیده است.
این کتاب به زبان هاى عربى, اردو, آٌلمانى, روسى, فرانسه, اسپانیولى, آذرى کریل و ترکى استانبولى ترجمه شده است.
7ـ رسالة فى بعض فروع العلم الاجمالى
مؤلف در این رساله 7مسئله از مسائل صلاة عروة الوثقى(ج2, ص58ـ63) را بحث و بررسى نموده است.
این کتاب از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى در سال 1378ش به چاپ خواهد رسید.
8ـ تقریرات درس فقه آیت اللّه حاج شیخ عبدالکریم حائرى
مجله معارف جعفرى, ش4, ذى القعده1383 (1342ش), ص65.
9ـ رسالة فى تعیین الفجر فى اللیالى المقمّره
این کتاب با تعلیقات و حو اشى آقاى احمدى فقیه یزدى به چاپ رسیده است.
(تهران, نشر مدرس, 1367ش) رقعى,20ص.
ب) اصول
امام خمینى, یکى از نظریه پردازان بزرگ علم اصول در نیم قرن اخیر است, که آراء و نظراتش هماره در درس هاى خارج اصول مطرح است. از ایشان کتاب هاى فراوان در علم اصول بر جاى مانده, که عبارتند از:
1ـ الاستصحاب
چاپ اول: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1375ش. وزیرى, 456ص. پایان تألیف: نهم ماه رمضان 1370ق.
2ـ انوارالهدایة فى التعلیقةعلى الکفایة
این حاشیه بر مباحث عقلیه کتاب کفایه (از قطع تا استصحاب) بوده و در سال 1368ق, نگاشته شده است.
الذریعة ج26,ص285.
این کتاب در 2جلد (424«488ص) از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى در سال 1372ش, به چاپ رسیده است.
3ـ بدایع الدرر فى قاعدة نفى الضرر
پایان تألیف: اول جمادى الاولى 1368ق, چاپ دوم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1373ش. وزیرى, 176ص.
4ـ التعادل و التراجیح
پایان تألیف: نهم ماه رمضان 1370ق, چاپ اول: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1375ش. وزیرى, 274ص.
5ـ الاجتهاد والتقلید
پایان تألیف: سال1370ق, چاپ اول: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1377ش. وزیرى, 200ص.
(یادآورى: رساله هاى استصحاب, لاضرر, اجتهاد و تقلید, تعادل و تراجیح و تقیه, در قم به سال 1385ق با تذییلات جناب آقاى حاج شیخ مجتبى طهرانى تحت عنوان (الرسائل) به چاپ شده است.)
6ـ رسالة فى الطلب و الارادة
پایان تألیف: ماه رمضان 1371ق ـ همدان.
این رساله به وسیله آقاى سید احمد فهرى زنجانى به فارسى ترجمه شده و به همراه اصل آن, در سال 1362ش به وسیله مرکز انتشارات علمى و فرهنگى (158صفحه) به چاپ رسیده است.
7ـ تقریرات اصولیة
این کتاب, تقریرات درس اصول مرحوم آیت اللّه العظمى بروجردى است, که به قلم حضرت امام ـ قدّس سره ـ تحریر شده است.
کتاب موجود ـ که هم اینک در دست چاپ است ـ از آغاز تعریف وموضوع علم اصول تا مباحث قطع و ظن ( که مبحث اجزاء آخرین بحث آن است) مى باشد.
ج) قواعد فقهى و رجالى
1ـ رسالة فى التقیة
پایان تألیف: ماه شعبان 1373ق, تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1378ش. وزیرى, 120ص.
2ـ رسالة فى قاعدة من ملک
این رساله در 100 صفحه (وزیرى) از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى در سال 1378ش به چاپ خواهد رسید.
3ـ رسالة فى حجیة خبر اصحاب الاصول و الکتب
این رساله در 30 صفحه, ضمن جلد سوم (کتاب الطهارة) ص242ـ272 به چاپ رسیده است. در این رساله درباره قاعده اجماع و تفاوت اصل و کتاب و… بحث شده است.
4ـ رسالة فى قاعدة الید
تقریرات درس آیت اللّه بروجردى.
این رساله از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى به چاپ خواهد رسید.
د) حدیث
1ـ اربعین حدیث
این کتاب به شرح و تفسیر چهل حدیث از ائمه طاهرین ـ علیهم السلام ـ پرداخته است. مبناى نگارش (اربعین) ها, حدیث مشهور (من حفظ على امتى اربعین حدیثاً بعثه اللّه تعالى یوم القیامة فقیها عالما) ـ خصال صدوق باب الاربعین ـ حدیث 15و16 بوده است. از دیر زمان تاکنون, اربعین هاى فراوان نگاشت شده است; مانند اربعین شیخ بهایى, ملامحمد تقى مجلسى, اربعین شهید اول و….
حضرت امام, مضامین این احادیث را در درس هاى اخلاق خویش در مدرسه فیضیه و حاج ملاصادق قم تدریس فرمودند و سپس آن را به تحریر کشیده و در محرم الحرام 1358ق از آن فراغت جُستند.
33 حدیث از احادیث این کتاب, مربوط به اخلاقیات و مهلکات و منجیات و 7حدیث آخر در باب اعتقادات و معارف است. روش معظم له بر آن بوده که در آغاز, حدیث را نقل مى کند, سپس به فارسى متعرض نکات و مطالبى که در شرح حدیث سودمند است, مى شود و پس از آن به شرح متن در چند فصل مى پردازد .
مؤلف درآغاز مشایخ روایى خویش را به این ترتیب, معرفى مى نماید:
1ـ حاج شیخ محمد رضا اصفهانى. (م1362ق)
2ـ حاج شیخ عباس محدث قمى (.م1359ق)
3ـ علامه سید محسن امین عاملى. (م1371ق)
براى آگاهى بیشتر رجوع کنید به معرفى کتاب اربعین امام(ره) در همین شماره از مجله.
نسخه اى از این کتاب, در اختیار مرحوم آیت اللّه آخوند ملاعلى همدانى (م1398ق) بوده و پس از انقلاب, از روى آن به چاپ رسید. بهترین چاپ آن, چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى است که در 800صفحه به چاپ رسیده است, همراه با فهارس متعدد و پاورقى هاى مفید و اعراب گذارى و ترجمه عبارات و روایات متن.
بر این کتاب آقاى حاج شیخ محمد حسن احمدى یزدى شرحى مفصل نگاشته, که شرح حدیث بیستم آن به چاپ رسیده است; با نام: نیت: راه هدایت (شرح حدیث اخلاص . چاپ چهارم: تهران, انتشارات ذکر, 1375ش.رقعى, 168ص.
این کتاب به اردو و انگلیسى ترجمه شده و از سوى مؤسسه فوق به چاپ رسیده است.
2ـ شرح (حدیث جنود عقل و جهل)
حدیث (جنود عقل و جهل) حدیثى است مروى از امام صادق ـ علیه السلام ـ درکافى شریف (ج1, ص15) که سپاهیان خردو لشکر تباهى و نادانى در آن شماره شده اند. حضرت امام در رمضان المبارک 1363ق, از شرح و توضیح 25 صفت از آنها فراغت جسته اند. چاپ اول: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1377ش. وزیرى, 500ص. براى آگاهى بیشتر رجوع کنید به معرفى این کتاب در آینه پژوهش, همین شماره.
3ـ شرح دعاء السحر
این کتاب, اولین تألیف حضرت امام است که در سال1347ق به رشته تحریر درآورده و در آن اشارات متعدد به نظرات استادش آیت اللّه شا آبادى نموده است. در این نوشتار, از اسرار الصلاة (میرزا جواد آقا ملکى), شرح اسماء الحسنى (حاجى سبزوارى),قبسات (میرداماد), اسفار و کتاب هاى فیض کاشانى, فتوحات مکیه و شرح فصوص قیصرى و الهیئة و الاسلام (سید هبة الدین شهرستانى) مطالبى نقل شده است.
این کتاب به وسیله آقاى سید احمد فهرى زنجانى به فارسى ترجمه شده و به نام (شرح دعاى سحر), در سال 1366ش (239ص) چاپ شده است.
نیز اصل کتاب, توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى در سال 1374ش (وزیرى, 244ص) همرا با توضیحات و فهرست آیات, روایات و اصطلاحات به چاپ رسیده است.
4ـ التعلیقةعلى الفوائد الرضویة
فوائدالرضویة نام شرحى است بر حدیث احتجاج حضرت امام على بن موسى الرضا(ع) با رأس الجالوت یهودى (ببینید: توحید صدوق, عیون اخبار الرضا, احتجاج طبرسى, بحارالانوار ومسند الرضا/2)که مرحوم حکیم کوچک قاضى سعید قمى نگاشته است . امام خمینى بر این کتاب تعلیقات متعددى نکاشته است. (پایان تألیف: 22ربیع المولود 1348ق) . براى آگاهى بیشتر رجوع کنید به معرفى این کتاب در همین شماره مجله.
این کتاب, همراه با اصل متن, فهارس و پاورقى هاى توضیحى از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى در سال 1375ش(وزیرى, 192ص) به چاپ رسیده است.
5ـ شرح حدیث رأس الجالوت
حضرت امام, علاوه برتعلیقه بر شرح قاضى سعید قمى,خود مستقلاً شرحى بر این حدیث شریف نگاشته است.و تاریخ تألیف آن, 1348ق مى باشد.
هـ) کتاب هاى عرفانى واخلاقى
1ـ مصباح الهدایة الى الخلافة والولایة
پایان تألیف: 25شوال1349ق (24 اسفند 1309ش)
این کتاب, یکى ازبهترین کتاب هاى عرفانى است که به زبان عربى نگاشته شده است. آغاز کلام این رساله, در بیان مرام حدیث مشهور (ما عرفناک حق معرفتک, وما عبد ناک حق عبادتک) بوده و بسیار از البوارق الملکوتیه و شرح توحید صدوق (قاضى سعید قمى), مفتاح الغیب (صدرالدین قونوى), شرح فصوص الحکم (قیصرى) و شرح قصیده ابن فارض (ملاّ عبدالرزاق کاشانى) نقل مى کند و در چند مورد از استادش آیت اللّه شاه آبادى, با تجلیل فراوان مطالبى را مى آورد.
این کتاب با مقدمه بسیار مفصل و جامع استاد سید جلال الدین آشتیانى به چاپ رسیده است.
چاپ سوم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376ش. وزیرى, 316ص
نیز این کتاب با ترجمه فارسى آقاى سید احمد فهرى زنجانى در222 صفحه رقعى به وسیله انتشارات پیام آزادى به چاپ رسیده است.
2ـ سرّالصلاة= معراج السالکین و صلاة العارفین
این کتاب به زبان فارسى و در بیان اسرار معنوى نماز نگاشته شده است.
پایان تألیف: 21 ربیع الثانى 1358ق (19خرداد 1318ش)
این کتاب, با مقدمه آیت اللّه جوادى آملى, وصیتنامه اى اخلاقى از حضرت امام خطاب به فرزندشان مرحوم حاج سید احمد آقا خمینى, متن کتاب, فهارس گوناگون و دستنویس مؤلف به چاپ رسیده است.
چاپ پنجم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1375ش. وزیرى, 226ص.
این کتاب به عربى ترجمه شده است. (با نام: الآدات المعنویة للصلاة, تعریب و تعلیق: سید احمد فهرى زنجانى. قم دارالکتاب الاسلامى, 1412ق. 560ص, وزیرى)
3ـ آداب الصلاة
پایان تألیف: شنبه 2ربیع الثانى1361ق (30فروردین 1321ش)
حضرت امام در این کتاب به شرح اربعین, تعلیقه فصوص و مصباح الهدایه خود ارجاع داده و در آن سوره هاى حمد, توحید وقدر به گونه اى عرفانى و مفصّل تفسیر شده است.
چاپ پنجم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1367ش. وزیرى, 422ص.
این کتاب به زبان هاى عربى, اردو, انگلیسى و فرانسه ترجمه شده است.
4ـ تعلیقة على شرح فصوص الحکم
فصوص الحکم از آنِ محیى الدین عربى(560ـ634ق) و شرحش, تألیف شیخ داود بن محمود قیصرى رومى (م751ق) است. حضرت امام, این تعلیقه را در مدّت هفت سالى که این کتاب را در محضر آیت اللّه شاه آبادى مى خوانده, تألیف کرده است, که البته تا پایان شرح فصوص نبوده و ناتمام مانده است.
این کتاب به تصحیح آقاى حاج شیخ حسن ثقفى و خط آقاى محمد حسن رحیمیان, در قم در سال 1406ق به چاپ رسیده است.
5ـ تعلیقة على مصباح الانس
مصباح الانس بین المعقول و المشهود, نوشته محمد بن حمزه فنارى رومى حنفى (م834ق), شرح کتاب مفتاح غیب الجمع والوجود, تألیف صدرالدین محمد بن اسحق قونوى (م671ق) است و یکى از مهم ترین متون عرفانى مى باشد.
امام خمینى, این تعلیقه را ـ زمانى که آن را نزد مرحوم آیت اللّه شاه آبادى مى خوانده اند و پس از آن ـ در سال 1355ق به رشته تحریر در آورده است.
این کتاب, همراه با تعلیقه بر شرح فصوص در قم, به سال 1406ق به چاپ رسیده است. (وزیرى, 327ص)
6ـ جهاد اکبر = مبارزه با نفس
این کتاب, تقریر بیانات اخلاقى حضرت امام در نجف اشرف است, که در جمع طلاب و فضلا ایراد شده است. محتواى کتاب بیانگر آن است که نهضت امام پیش از آنکه جنبشى سیاسى براى سرنگونى نظامى فاسد, باشد قیامى است الهى و در راستاى دعوت انبیا براى تربیت وتعالى انسان و جامعه انسانى.
چاپ ششم این کتاب, در سال1376ش از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (همراه با بر گزیده اى از بیانات امام پیرامون مبارزه با تساویل نفسانى) به چاپ رسیده است.
این کتاب به زبان هاى اردو, ترکى استانبولى وآذرى کریل نیز ترجمه شده است.
7ـ ره عشق
نامه اى است اخلاقى از حضرت امام به خانم فاطمه طباطبایى ـ همسر مرحوم حجة الاسلام آقاى حاج سید احمد خمینى ـ که همراه با متن دستخط و فهرست توضیحات و اصطلاحات به چاپ رسیده است.
چاپ پنجم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1375ش. رحلى, 48ص.
و) تفسیر
حضرت امام یکى از مفسّران قرآن مجید بود, که با آن که کمى از مکنون خاطر آن عزیز بر صفحه آمد, امّا خود نشانگر دریاى موّاجى از معارف قرآنى بود که در سینه اش موج مى زد. آنچه از گفتار و نوشتار آن بزرگ, براى ما در زمینه تفسیر قرآن به یادگار مانده, عبارت است از:
1ـ تفسیر سوره حمد
تفسیرى است با مضامین بلند و عرفانى, که حضرت امام در سال هاى اوّل پیروزى در مدرسه فیضیه قم, در پنج جلسه ایراد فرمودند. این تفسیر, به همراه تفسیر سوره حمد از کتاب (سرّالصلاة), تفسیر سوره حمد از کتاب (آداب الصلاة) و اشارات تفسیرى درباره این سوره در سایر آثار امام به چاپ رسیده است.
چاپ سوم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376ش. رقعى, 282ص.
2ـ تفسیر سوره توحید
مندرج در: کتاب (سرّالصلاة) و کتاب (آداب الصلاة) .
3ـ تفسیر سوره قدر
مندرج در: کتاب (آداب الصلاة).
4ـ تفسیر سوره علق
این کتاب یک جلسه سخنرانى حضرت امام بوده, که در پایان تفسیر سوره حمدبه چاپ رسیده است.
ز) کلام و عقائد
1ـ کشف اسرار
درسال 1322ش, در قم جزوه اى با نام (اسرار هزار ساله) در 38 صفحه از سوى على اکبر حکمى زاده منتشر شد که در آن به معتقدات شیعه از قبیل: عزادارى و سوگوارى,توسل, سجده بر تربت, ساختن گنبد و بارگاه بر مرقد پاک امامان, زیارت جامع, کتاب کافى و بحارالانوار, شفاعت, تقیه, بداء, نسخ, استخاره, امامت ائمه, روحانیت شیعه, تقلید, احکام فقه (طهارت, خمس, زکات, اوقاف) حمله شده و سراسر تبلیغ علیه مبانى تشیّع و روحانیت بود. به مجرد انتشار این کتاب, حضرت امام درس هاى خود را به مدّت 2ماه تعطیل کرد و پاسخى محکم و متین در دفاع از عقائد شیعه, نگاشت و نام آن را (کشف الاسرار) نهاد و در آن خیانت هاى ایادى استعمار (همچون: رضاخان و کسروى) و مذهب پوشالى وهابیت را به خوبى نمایاند. این کتاب در 428صفحه در سال 1323ش. (1363ق) و پس از آن بارها و بارهابه چاپ رسیده است.(الذریعة 18/13)
چاپ سوم: تهران, کتابفروشى علمیه اسلامیه, 1327ش. رقعى, 334ص.
برخى از مباحث این کتاب عبارت است از:
توحید و مراتب شرک, آراء فرقه ها و مذاهب گوناگون, سجده بر تربت و ساختمان گنبد و بارگاه, شفاعت, بلاء, استخاره, امامت و اثبات آن با آیات و روایات, عزادارى و زیارت, حکومت فقیه در عصر غیبت, مراتب روحانیت, جهاد, مالیات, خمس و زکات, انتقاد از وضعیت اروپا, خیانت هاى رضاخان, قانون گذارى در اسلام, قانون ثبت, آئین دادرسى, دین و عقل و طبیعت, ناسخ و منسوخ, دلیل انسداد و سیره عقلا, احادیث علمى و عملى, شمه اى از فعالیت هاى اجانب در ممالک اسلامى و کارهاى رضاخان و آتاترک. در همان زمان کتابى نیز با نام (کشف الاستار) به فارسى نوشته شیخ محمد خالصى, در نقد و ردّ اسرار هزار ساله نگاشته شد و در سال1323ش به چاپ رسید. (الذریعة 18/10)
ح) شعر و ادب
حضرت امام یکى از ادبا و شعراى چیره دست بود.نثرش پُخته وشعرش زیبا بود. معظم له از همان اوان تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم به استوارى نظم و نثر و متانت گفتار و نوشتار در حوزه, زبانزد همگان بود. به نوشته آقاى شیخ محمد رازى در آثار الحجة:
یکى از اسطوانه هاى فضل و دانش و پایه هاى ادب و معرفت و ارکان تدریس وتربیت حوزه علمیه ـ که راضى به ابراز نام وشهرتش نیست ـ قصیده بهاریه سراسر عرفان و ذوق رادر مدح و ثناء اعلى حضرت ولى عصر عجل اللّه تعالى فرجه و نیمه شعبان که میلاد آن حضرت است, با تعریف بهار و شرح قدرت دست تواناى طبیعت و بهارآفرین سروده که منتهاى شاهکارى فن شعر ساز ى و ترانه نوازى را در آن به کاربرده است. (ج2, ص192)
همین قصیده را نیز در کتاب گنجینه دانشمندان, ج2, ص92ـ95 (ذیل شرح حال مرحوم آیت اللّه پسندیده) آورده است.
1. دیوان اشعار
مجموعه اى از غزلیات, رباعیات, قصاید, مسمّط ها و دوبیت هاى عرفانى امام است.
چاپ دهم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش . وزیرى, 444 ص.
کتاب (فرهنگ دیوان امام) در توضیح و تبیین دیدگاه هاى عرفانى امام, انواع اشعار, هنرهاى شعرى و بلاغى, اصطلاحات واستعارات و فرهنگ اعلان آن,نگاشته شده است.
چاپ دوم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1373 ش. وزیرى, 505 ص .
این کتاب با تعلیقات وحواشى آقاى على اکبر صادقى رشاد, در دست چاپ است.
2 . باده عشق
در این کتاب, امام توصیه هایى بر کسب علم, تهذیب نفس و اخلاص در عمل بیان فرموده است.
چاپ پنجم: تهران مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. وزیرى, 88 ص.
3 . سبوى عشق
این کتاب, نخستین اثر منظوم امام است که به چاپ رسید.
چاپ ششم: تهران مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. وزیرى , 22 ص.
4 . محرم راز
این کتاب شامل تعدادى از غزلیات و رباعیات عرفانى حضرت امام, به ضمیمه نامه اى از ایشان به مرحوم حاج سید احمد خمینى است. (تاریخ نامه: 26 ربیع الثانى 1408 ق)
چاپ هفتم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. وزیرى, 96 ص.
5 -نقطه عطف
این کتاب حاوى رباعیات عرفانى و ترجیع بندى بلند و صحیفه اى اخلاقى از امام است, که خطاب به مرحوم حاج احمد آقا نگاشته شده است.
چاپ ششم: قم, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. وزیرى, 96 ص.
ط) حکومت و سیاست
حضرت امام, به جز آثارى که در موضوعات فقه, اصول, حدیث, عرفان, تفسیر, کلام, شعر و ادب نگاشته اند, داراى کتاب هاى دیگرى است که عبارتند از:
1 . آواى توحید
(نامه حضرت امام به میخائیل گورباچف ـ صدر هیئت رئیسه اتحاد جماهیر شوروى سابق)
این کتاب, با شرح آیت اللّه جوادى آملى به چاپ رسیده است.
چاپ پنجم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. و زیرى, 120 ص.
این کتاب به زبان هاى عربى, اردو, انگلیسى , فرانسه, آذرى, آلمانى, استانبولى,اسپانبولى, بنگالى, پشتو, روسى, هوسایى وسواحیلى ترجمه شده است.
2 . وعده دیدار
مکاتبات امام خمینى (84 نامه) با مرحوم حجة الاسلام حاج سید احمد خمینى است.
چاپ پنجم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. وزیرى, 266 ص.
این کتاب به عربى, اردو و انگلیسى ترجمه شده است .
3 . ر ه عشق
نامه اى است اخلاقى از حضرت امام به سرکار خانم طباطبائى, که همراه با متن دستخط و فهرست توضیحات و اصطلاحات به چاپ رسیده است.
چاپ پنجم: تهران, مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینى, 1375 ش. رحلى, 48 ص.
4 . کوثر
این کتاب, مجموعه سخنرانى هاى حضرت امام از سال 1340ش است, که همراه با مطالبى به عنوان شناسنامه سخنرانى ها (زمان, مکان, موضوع سخنرانى و مشخصات حضّار) به چاپ رسیده است و 3 جلد مى باشد:
ج 1: از 1340 تا آبان 1357 ش. (^686 ص)
ج 2: از آبان 57 تا هشتم بهمن 57. (664ص)
ج 3: از 12 بهمن 57 تا هفتم اسفند 57. (630 ص )
چاپ سوم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام, 1374ش.
این کتاب به اردو, عربى وانگلیسى ترجمه شده است.
کتاب (بانگ آزادى) فهرست نوار سخنراین هاى امام خمینى است که در 374 صفحه منتشر شده است. (1376 ش)
5 . منشور روحانیت
این کتاب, پیام تاریخى و مهم امام خمینى به حوزه هاى علمیه, در اسفند 1367 ش است و تا کنون به ده ها صورت منتشر شده است.
چاپ ششم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش. رحلى, 60 ص.
6 . وصیتنامه سیاسى ـ الهى امام خمینى
این نوشتار نسخه شفابخش دردهاى جوامع اسلامى, و چراغ روشنگر فرداى کشورهاى مسلمان - و به خصوص ایران - است. امام در این کتاب, دردهارا شناسانده و درمان ها را هم نمایانده است. امام در مقدمه این کتاب, اشاره اى مختصر به معارف حقه شیعه و بیان حقانیت اسلام ناب ـ که چهره تشیّع متبلور است ـ مى نماید و مفاخر شیعه را بر مى شمارد. این نوشتار بارها, به صُوَر گوناگون به چاپ رسیده است. از جمله کارهایى که بر روى این کتاب انجام گرفته, عبارت است از:
1 . اسم مستأثر در وصیت امام و زعیم اکبر, محمد محمدى گیلانى.
چاپ پنجم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام, 1375ش. وزیرى, 56 ص.
این کتاب به اردو ترجمه شده است و به شرح (اسم مستأثر) ـ که در مقدمه وصیتنامه امام آمده ـ مى پردازد.
2 . امام راحل وفقه سنتّى, محمّد محمّدى گیلانى.
چاپ سوم: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام, 1374ش. وزیرى, 172ص.
این کتاب به شرح و توضیح وصیت امام به حفظ فقه سنتّى ـ که در بند (ط) وصیتنامه آمده ـ مى پردازد.
3 . وصیت نامه امام, علیرضا اسماعیلى جمکرانى.
چاپ دوم: تهران, مؤسسه چاپ و نشر عروج, 1376 ش.
رقعى, 192 ص.
وى در این کتاب, وصیت امام را با توضیحات کامل و 218 پرسش و پاسخ, براى استفاده دانشجویان آماده ساخته است.
4 . نگرش موضوعى بر وصیتنامه سیاسى الهى امام خمینى ,
تنظیم: مؤسسه تنظیم و نشر آثآر امام.
چاپ چهارم: تهران, مؤسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش, وزیرى, 210 ص.
در این کتاب, متن کامل وصیتنامه همراه با پاورقى هاى توضیحى آمده و سپس عناوین اعتقادى, تربیتى, سیاسى و فرهنگى آن مشخص شده و فرازهاى دیگرى و کلمات قصار, پایان بخش کتاب است.
5ـ شرح مقدمه وصیت نامه امام خمینى: جاویدنامه, قادر فاضلى.
چاپ پنجم: تهران, نشر عروج, 1377ش, رقعى, 100ص.
(متن وصتنامه نیز همراه با پاورقى هاى مفصّل است)
6 ـ با جارى کوثر (شرح وصیت نامه امام خمینى) محمود لطیفى.
مجموعه مقالاتى است که در روزنامه جمهورى اسلامى, به چاپ مى رسد.
7. شرح وصیتنامه سیاسى ـ الهى امام خمینى, احمد آذرى قمى. (1345ـ1419ق)
قم, انتشارات دارالعلم, 1370ش, وزیرى, 440ص.
7.صحیفه نور
این کتاب, مجموعه سخنرانى ها, اعلامیه ها و بیانیه هاى امام خمینى از سال 1342 تا 1368 ش است و تا کنون 22 جلد از آن انتشار یافته است. اولین نوشتار در این کتاب, نوشته امام خمینى در سال (1363 ق/1323ش) است که در مجموعه وزیرى یزد نگاشته است. ناشر این کتاب, وزارت فرهنگ وارشاد اسلامى است. (مفتاح صحیفه), عهده دار راهنمایى مراجعه کننده به این کتاب است.
چاپ اول: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1372 ش وزیرى, 282 ص.
8. مجموعه تبیان
این مجموعه به گردآورى سخنان حضرت امام در موضوعى خاص پرداخته, و تا کنون 22 کتاب از آن منتشر شده است. عناوین این مجموعه عبارتند از:
1 . حج در کلام و پیام امام خمینى. وزیرى, 180 ص.
ترجمه شده به زبان هاى عربى, اردو وانگلیسى.
2 . قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینى. رقعى, 112 ص. ترجمه شده به عربى, اردو, انگلیسى, آلمانى, فرانسه, آذرى کریل, استانبولى, پشتو و بنگالى.
3 . فلسطین از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 234 ص.
ترجمه شده به عربى, اردو, فرانسه, روسى, آلمانى, بنگالى, آذرى کریل و ترکى استانبولى.
4 . صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینى. رقعى, 120 ص.
ترجمه شد ه به: عربى, اردو, انگلیسى و ترکى استانبولى.
5 . جایگاه زن در اندیشه امام خمینى. وزیرى, 321 ص . ترجمه شده به زبان هاى عربى, اردو, انگلیسى , فرانسه, آلمانى, آذرى کریل و ترکى استانبولى.
6 . آئین انقلاب اسلامى در اندیشه و آراء امام خمینى. وزیرى, 538 ص. ترجمه شده به عربى, انگلیسى, اردو و آذرى کریل.
7 . کلمات قصار, پندها وحکمت ها. وزیرى, 232 ص. ترجمه شده به زبان هاى عربى, انگلیسى, اردو, آلمانى, روسى, اسپانیولى, آذرى کریل, ترکى استانبولى, بنگالى, هوسایى وبوسینایى.
8 . وحدت از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 430 ص .
9 . دانشگاه ودانشگاهیان از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 420 ص.
10 . قرآن, کتاب هدایت در دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 306 ص.
11 . سیماى معصومین در اندیشه امام خمینى. وزیرى, 338 ص.
12 . ایثار و شهادت در مکتب امام خمینى. وزیرى, 388 ص.
13 . روحانیت وحوزه هاى علمیه از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 624 ص.
14 . امام در سنگر نماز. وزیرى, 256 ص.
15 . اسلام ناب در کلام و پیام امام خمینى. وزیرى, 747 ص.
16 . انتخابات و مجلس در کلام و پیام امام خمینى. وزیرى, 264 ص.
17 . امام و دفاع مقدس.
18 . امام و جهاد سازندگى. رقعى, 72 ص.
19 . جهان اسلام از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 643 ص.
20 . امر به معروف و نهى از منکر از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 280 ص.
21 . امام و جوانان. وزیرى, 419 ص.
22 . خود باورى و خود باختگى از دیدگاه امام خمینى.
23 . عدل الهى از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 276 ص.
24 . تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینى .
25 . معاد از دیدگاه امام خمینى. وزیرى, 438 ص .
9. خطبه هاى تاریخى وانقلابى امام خمینى
تدوین: گروه 15 خرداد. قم, مجمع اخوان المؤمنین, 1396 ق, رقعى, 110 ص.
(مجموعه اى از سخنان امام راحل در موضوعات مختلف است)
10. پیام انقلاب: مجموعه پیامها وبیانات امام خمینى (2ج)
تهران, انتشارات پیام آزادى.
11. خط امام کلام امام
تدوین: واحد فرهنگى جهاد سازندگى استان خوزستان.
تهران, انتشارات نور, 1360 ش. رقعى, 2 ج: 270 « 204 ص (برگزیده اى از سخنان امام در موضوعات مختلف سیاسى, تاریخى واجتماعى است)
12. در جستجوى راه از کلام امام (بیانات واعلامیه هاى امام از سال 1341 تا 1361)ـ 22 ج ـ تهران, انتشارات امیر کبیر, 1362 ش.
ج 1. مستضعفین و مستکبرین. رقعى, 151 ص.
ج2. جنگ و جهاد. رقعى, 279 ص.
ج3. زن رقعى, 84 ص.
ج4. شهید و شهادت. رقعى, 83 ص.
ج 5. شخصیت ها. رقعى, 107 ص.
ج6. رهبرى انقلاب اسلامى. رقعى, 82 ص.
ج 7.نهادهاى انقلابى. رقعى, 243 ص.
ج 8. روحانیت. رقعى, 390 ص.
ج 9. ملّت, امّت. رقعى, 690 ص.
ج 10. انقلاب اسلامى. رقعى, 447 ص.
ج 11. ملى گرایى. رقعى, 75 ص.
ج 12. ضد انقلاب. رقعى, 167 ص.
ج 13. گروه هاى سیاسى. رقعى, 330 ص.
ج 14. استعمار و ابرقدرت ها. رقعى, 609 ص.
ج 15. جهان اسلام. رقعى, 349 ص.
ج16. تاریخ ایران, سلطنت پهلوى. رقعى, 551 ص.
ج 17. آزادى. رقعى, 333 ص.
ج 18.ارتش. رقعى, 307 ص.
ج 19. فلسطین, صهیونیزم. رقعى,197 ص.
ج20. اقلیت هاى مذهبى. رقعى, 60 ص.
ج21.دانشگاه وانقلاب فرهنگى. رقعى, 266 ص.
ج 22. فرهنگ و تعلیم و تربیت.
13. داستان هاى امام خمینى (برگرفته از آثار و اشعار امام)
محمدباقر نجف زاده بارفروش.
تهران, چاپ و نشر بنیاد, 1377ش, رقعى, 103ص.
تقریرات درس امام
حضرت امام خمینى, درسالیان پس از رحلت مرحوم آیت اللّه حاج شیخ عبد الکریم حائرى (1355 ق) و در دوران زعامت و سرپرستى حوزه علمیه قم به وسیله آیات ثلاث (آقایان: خوانسارى, صدر و حجت کوهکمرى), به عنوان یکى از مدرّسین بزرگ حوزه و از علماى طراز دوم هماره مطرح بود و بسیارى از کسان خوش فهم و پُر استعداد به درس فقه و اصول ایشان مى رفتند و تقریرات آن را مى نوشتند. اینک شمار بسیارى از آن تقریرات, در آرشیو مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى موجود است.
برخى از تقریرات چاپ شده درس اصول امام, عبارتند از:
1. تهذیب الاصول
این کتاب نخستین تقریرات چاپ شده دومین دوره درس امام است, که معظم له در 1375 ق بر آن تقریظى نگاشته و در سال 1380 ق و پس از آن مکررّ به چاپ رسیده است.
از: آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانى.
ج1. از (موضوع و مسائل علم اصول) تا (مفاهیم). وزیرى, 367 ص.
ج 2. از عام و خاص تا مبحث اشتغال. وزیرى, 414 ص.
ج 3. ادامه مبحث اشتغال (74 ص) و قاعده لا ضرر (60 ص) و اجتهاد و تقلیل (80 ص). وزیرى, 218 ص.
2 . نیل الاوطار فى بیان قاعد ةلا ضرر و لا ضرار
این رساله, همراه جلد سوم تهذیب الاصول به چاپ رسیده است. از: آیت الله سبحانى.
3 . لبّ الاثر فی الجبر و القدر
آیت اللّه حاج شیخ جعفر سبحانى.
این کتاب, تقریرات بحث امام پیرامون مسئله طلب واراده, وجبر و تفویض, و قضاء و قدر است و به سال 1371 ق نگاشته و چاپ شده است.
قم, انتشارات مؤسسه امام صادق, 1377 ش/ 1419 ق. رقعى, 120 ص.
4 . تقریرات اصولیة
از: آیت اللّه حاج شیخ محمد فاضل النکرانى.
این کتاب در پنج مجلد از ابتداى مباحث الفاظ تا پایان اجتهاد و تقلید بوده و به زودى از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى به چاپ خواهد رسید.
5 . تنقیح الاصول
از: آیت اللّه حاج شیخ حسین تقوى اشتهاردى.
ج1. موضوع و مسائل علم اصول تا اوامر. (وزیرى, 314 ص)
ج 2. از مقدمه واجب تا مطلق و مقید. (وزیرى, 457 ص)
ج 3. از مباحث قطع قاعده لا ضرر. (وزیرى, 652 ص)
ج 4. از استصحاب تا پایان اجتهاد و تقلید. (وزیرى, 717ص).
تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1377 ش.
6 . جواهر الاصول
از: آیت اللّه سید محمد حسن مرتضوى لنگرودى.
ج1. از تعریف علم اصول تا صحیح و اعم و تنبیهات آن. (وزیرى, 376 ص)
تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376ش/1418 ق.
7 . کتاب البیع
از آقاى حاج شیخ محمد حسن قدیرى اصفهانى.
این کتاب پیشتر به وسیله انتشارات وزارت ارشاد اسلامى چاپ شده و اینک با تحقیق و تکمیل بیشتر از سوى مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى به چاپ خواهد رسید.
ج 1: تهران, مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى, 1376 ش / 1418 ق. وزیرى, 641 ص (ج 1 ).
8 . الدماء الثلاثة
از آقاى حاج شیخ صادق خلخالى.
پایان تالیف: 25 ربیع الاول 1376 ق (8 آبان 1338 ش)
چاپ قم, رمضان 1403 ق (وزیرى, 479 ص)
از دیگر تقریرات درس حضرت امام ـ که هنوز به چاپ نرسیده ـ عبارت است از:
9 . تقریرات درس اصول (از قطع تا آخر اجتهاد و تقلید) ـ دوره اوّل ـ از آیت اللّه حاج شیخ حسینعلى منتظرى.
10 . تقریرات درس اصول (از قطع و ظن تا آخر اجتهاد و تقلید) ـ دوره دوم ـ از آیت اللّه حاج شیخ حسین مظاهرى.
11 . تقریرات درس اصول (از مباحث الفاظ تا آخر اشتغال)
از آیت اللّه محمّد مؤمن.
12 . تقریرات درس اصول (از اوّل مبحث واجب تا مبحث قطع و ظن) از آیت اللّه حاج سید محمد على علوى گرگانى.
13 . تقریرات درس اصول (از استصحاب تا اجتهاد و تقلید)
از آیت اللّه حاج سید عبد الجواد علم الهدى.
14 . تقریرات درس اصول (عام و خاص, تعادل و تراجیح و اجتهاد و تقلید) از آقاى حاج شیخ صادق خلخالى.
15 . تقریرات درس فقه (بیع).
16 . تقریرات درس فقه (بیع, محرّمه و طهارت).
از آقاى حاج شیخ صادق خلخالى .
17 . تقریرات درس فقه (طهارت).
از آقاى حاج سید عبد الجواد علم الهدى .
18 . تقریرات درس فقه (بیع و خیارات).
از آقاى على پور.
19 . تقریرات درس فقه (مکاسب محرمه و بیع).
آز آقاى حاج شیخ محمّد مؤمن قمى.
20 . تقریرات درس فلسفه (شرح منظومه: امور عامه وطبیعیات )
از آقاى حاج سید عبد الغنى موسى اردبیلى (1358ـ 1398 ق)
21 . تقریرات درس فقه (بیع و مکاسب).
از آقاى حاج شیخ محمد یزدى.
22 . تقریرات درس اصول (مباحث الفاظ تا پایان تعادل و تراجیح).
از آقاى حاج شیخ محمد یزدى.