سنجش بینایی در تلگرام تحلیل سواد رسانه های اجتماعی کاربران ایرانی، با تمرکز بر پیامرسان تلگرام و عوامل مؤثر بر آن (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در این مقاله نخست مفهوم “سواد رسانه های اجتماعی” تعریف شده و با توجه به فراگیری تلگرام در ایران، سواد رسانه های اجتماعی در این برنامة پیام رسان سنجیده و عوامل مؤثر بر آن مشخص شده است. در بخش نظری، با مرور مفاهیم و نظریه های موجود دربارة سواد رسانه ای، چارچوب نظری سواد رسانه های اجتماعی پیشنهاد شده است که از سه سطح دسترسی و آگاهی، درک و دانش انتقادی و ساخت و درگیرشدگی تشکیل می شود. برای گردآوری داده ها، به منظور سنجش این سطوح از روش پیمایش آنلاین استفاده شد. همچنین، با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس و هدفمند، پرسشنامه در کانال ها و گروه های تلگرامی به مدت یک هفته ارسال شد. در این مدت 574 پاسخنامه دریافت شد؛ که 564 عدد از آنها قابل قبول بود. با تحلیل داده های به دست آمده، میزان سواد رسانه های اجتماعی در هر سطح مشخص شد. نتایج تحقیق نشان می دهد، بر خلاف آنچه تصور می شود، سواد رسانه های اجتماعی در بین کاربران ایرانی خیلی پایین نیست. همچنین کاربران بیشتر در کانال/گروه های علمی و شغلی عضو هستند و بیشتر در همین گروه ها فعالیت دارند. پس از این گروه ها، گروه های خانوادگی، دوستی و خبری قرار دارد. علاوه بر این، یافته های تحقیق نشان داد که سواد رسانه های اجتماعی تحت تأثیر متغیرهای درآمد، جنسیت، شغل و رشتة تحصیلی قرار دارد. این مقاله مفهوم جدیدی برای سنجش سواد رسانه ای در رسانه های اجتماعی به دست داده است، همچنین روش شناسی آن می تواند مبنایی برای مطالعات آتی فراهم کند؛ نوع تازه ای از روش پیمایش در آن استفاده شده است که در عین کمّی بودن از تکنیک های سنّت کیفی بهره می برد.