مطالب مرتبط با کلیدواژه

نشانه شناسی


۳۰۱.

نشانه- معناشناسی روایتی شطح گونه از کتاب معارف بهاءولد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 235 - 258

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی معناشناسی روایت مکاشفه عرفانی صیرورت و شدن عارفانه بسط وجودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۱۴۲
دانش نشانه شناسی پس از طرح نظریات فردینان دوسوسور، از مهمترین کلیدهای تحلیل مباحث زبانی روایات و متون به حساب می آید. تحلیل های نشانه- معناشناسی در حوزه روایات ادبی، هنری و عرفانی و اساطیری نیز می کوشد تا مدلول ها و مفاهیم ذهنی و تجربیات عرفانی روایت گران را مورد بحث و تحلیل قرار دهد. روایت مکاشفه بهاءولد عارف بزرگ سده ششم هجری قمری و پدر و استاد بزرگترین شخصیت عرفانی منظومه های عارفانه، مولانا جلال الدین رومی، حکایت از آن دارد که سالک راه حق پس از قرار گرفتن در مقام جستجوگر خداوند می تواند به جلوه هایی از عالم غیب دست یابد که با بسط وجود و هویت انسانی او همراه است. مسأله بسط وجود به لحاظ نشانه-معناشناسی هم مفهومی است از فروریختن قالب های اولیه وجود سالک و هم صیرورت و شدن او را در جریانی وجودی و متافیزیکی همراه با بودنی در ساحت غیب تعیین می کند. پژوهش حاضر بیانگر این دستاورد است که مکاشفات عارفان، تنها تحولی در ساحت ذهنیت و مفاهیم زبانی نیست بلکه بیانگر تغییر وجود، بسط و سعه منِ عارفانه و شدن دوباره سالک نیز هست.
۳۰۲.

بازی های ویدئویی و چالش سبک زندگی؛ تحلیل نشانه شناسی بازی «سرقت بزرگ اتومبیل»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه های دیداری و شنیداری دوره ۱۵ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 172 - 145

کلیدواژه‌ها: بازی های ویدئویی سبک زندگی سرقت بزرگ اتومبیل نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۲۵۷
امروزه بازی های ویدئویی به ابزاری مهم برای ترویج مسائل فرهنگی ای مانند سبک زندگی تبدیل شده اند. این پژوهش با هدف بررسی نقش بازی های ویدئویی در گسترش فرهنگ و سبک زندگی غربی انجام شده است. برخی از اندیشمندان معتقدند که رسانه هایی نظیر بازی های ویدئویی به عنوان یک کالای فرهنگی برای استحاله فرهنگی جوامع مختلف به کار گرفته می شوند. در این پژوهش با استفاده از تکنیک نشانه شناختی و نمونه گیری هدفمند به تحلیل بازی پرطرفدار سرقت بزرگ اتومبیل سن آندریاس پرداخته شد که سبک زندگی غربی یکی از مؤلفه های اصلی آن است. نتایج نشان می دهد غرب از طریق ساختن بازی هایی با زمینه های فرهنگی، سعی در تغییر ارزش ها و عقاید مخاطبان دارد و با این بازی ها به گسترش بیش از پیش فرهنگ غربی در جوامع مختلف می پردازد؛ به همین دلیل، سیاستگذاری برای جلوگیری از آسیب های ناشی از این بازی ها در عرصه فرهنگی ضروری است.
۳۰۳.

بازنمایی مفهوم عشق در کارتون های کلاسیک: نشانه شناسی کارتون های سیندرلا و بابالنگ دراز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال هفتم تابستان ۱۴۰۰شماره ۲۶ 95-130

کلیدواژه‌ها: بازنمایی عشق انمیشین سیندرلا و بابالنگ دراز نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۱۷۹
عشق رمانتیک که محصول مدرن جهان غرب است، به تدریج وارد کشور ایران شده است و دغدغه کنونی و اصلی نسل جوان امروز شناخته می شود. یکی از مؤثرین عوامل تأثیرگذار بر اهمیت عشق بین نسل جوان امروزی، نوع کارتون های پخش شده در زمان کودکی آن هاست. کارتون ها یکی از برنامه های بسیار تأثیرگذار بر شکل دهی علایق، ارزش ها و الگوهای برتر در ذهن کودکان و در طول زندگی آن ها هستند؛ براین اساس، هدف از نگارش این مقاله، بازنمایی مفهوم عشق در کارتون های مورد علاقه دانشجویان کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بوده است. در این پژوهش پرسشنامه ای برای انتخاب کارتون ها به دانشجویان داده شد. پس از اینکه دو کارتون بابالنگ دراز و سیندرلا به عنوان کارتون های مورد علاقه دانشجویان مشخص شدند، با استفاده از رویکرد تحلیل محتوا و نشانه شناسی جان فیسک تحلیل شدند. نتایج مهم پژوهش نشان داد که بازنمایی در این دو کارتون از نوع بازنمایی اجتماعی است. در این دو کارتون، مفهوم عشق محوریت اصلی داستان است. بازنمایی مفهوم عشق در این دو کارتون از نوع بازنمایی اجتماعی و به دو صورت «عشق در یک نگاه و لحظه» و «دوستی و شناخت تدریجی برای رسیدن به کمال عشق یعنی ازدواج» نشان داده شده است. از مهمترین مباحث مطرحشده در این دو کارتون، نقش حمایتگری و تمکن مالی یک پسر برای دختری است که در س طح اج تماعی و اقتصادی پایینتر از پسر قرار گرفته است و آن پسر بهعنوان فرشته نجات و ره ایی دختر از مشک لات و سخت یهای گذشته زندگی، بهطور برجسته به تصویر کشیده شده است.
۳۰۴.

بررسی نشانه های مشترک تصویری در عکاسی انقلاب اسلامی بر اساس الگوی پیرس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش هنر سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸ ۱۵-۱

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی پیرس عکاسی انقلاب عکاسان انقلاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۱۶۵
انقلاب اسلامی ضمن باقی گذاشتن تأثیرات بسیار زیاد بر شیوه زندگی مردم، مسیر هنر و به خصوص عکاسی ایران را تغییر داد. آثار عکاسی درخور توجه بسیاری از سال های منتهی به انقلاب 57 در دسترس هستند که با بررسی نشانه های تصویری موجود در آنها، می توان به اطلاعات مهمی در رابطه با طرز پوشش و آرایش مردم، وضعیت کوچه و خیابان و طرز برخورد و رفتار افراد در موقعیت های متفاوت از جمله بحران های اجتماعی، دست یافت. اینکه آیا بین نشانه های تصویری موجود در عکس ها اشتراکاتی وجود دارند یا خیر و آیا این اشتراکات معانی خاصی را به ذهن منتقل کرده و اگر می کنند چه معانی؟ و آیا می توان این نشانه ها را بر اساس نظریات نشانه شناسی پیرس بررسی کرد؟ جزء سؤالات اساسی این پژوهش هستند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی انجام شده، ضمن بررسی اجمالی نشانه شناسی، در منابع مکتوب، به شکل اختصاصی به نظریات پیرس پرداخته شده است. برای انجام این پژوهش، 120 عکس بر اساس موضوع پژوهش، از 6 عکاس ایرانی انتخاب شد و نشانه های تصویری موجود در این عکس ها که از کتاب های عکس و پایگاه های اطلاعاتی معتبر جمع آوری شده بودند، بر اساس تقسیم بندی نشانه های پیرس، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان می دهند عکس های بر جای مانده، اشتراکات تصویری زیادی با هم داشته، بر اساس الگوی نشانه شناسی پیرس قابل تقسیم بندی هستند، تمام نشانه های موجود در عکس ها وجهی نمادین داشته و آگاهانه توسط عکاسان و به قصد تأثیرگذاری بیشتر، استفاده شده اند.
۳۰۵.

نقد نشانه شناسانه آثار فیلیپ استارک از دیدگاه بارت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی هنر سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۴ ۴۲-۳۱

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی بارت فیلیپ استارک طراحی محصول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۵۳
به واسطه نقد متون، می توان به شناخت و آگاهی بیش تر نسبت به موضوعِ موردبررسی، دست یافت. به این ترتیب از میان انواع نقد، نقد نشانه شناسانه و از میان نظریات نشانه شناسان مختلف، نظریات بارت انتخاب شده است. بارت ادامه دیدگاه سوسور را در نشانه شناسی پیش گرفت و دیدگاه یک معنایی سوسور را ارتقا داد. او سه سطح معنایی دلالت صریح، دلالت ضمنی و اسطوره را برای نشانه تعریف کرد. با توجه به پیش گرفتنِ شیوه پست مدرن و تلاش برای استفاده از کنایه و استعاره در محصولات توسط طراحان گوناگون، بعضی از طراحان در این میان به شهرت بیش تری نسبت به سایرین دست یافته و آثار آنان بیش تر موردتوجه قرار گرفت. از میان این طراحان فیلیپ استارک به عنوان طراح ش اخص انتخاب شده است. س ؤالی که در این پژوه ش مورد کاوش قرار گرفته این است که چه ویژگی نشانه شناسانه ای در آثار فیلیپ استارک، طراح فرانسوی، باعث ایجاد تمایز میان آنها با سایر محصولات شده و آنها را در دنیای طراحی شاخص کرده است؟ به این ترتیب، این مقاله کوششی است برای نقد، بررسی و تحلیل بخشی از آثار استارک، بر اساس این نظر که به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی انجام گرفته و جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای و اسنادی بوده است. بخشی از آثار این طراح انتخاب و از دیدگاه نشانه شناسی بارت مورد تحلیل قرار گرفتند؛ با توجه به بررسی های صورت گرفته مشاهده شد که آثار استارک تلاشی هستند برای خلق موقعیت جدید برای کاربر و فعال سازی ذهن او برای خلاقیت و تجربیات جدید که برای نیل به این هدف، او از جابه جا کردن سطوح معنایی مدنظر بارت در نشانه شناسی بهره گرفته است.
۳۰۶.

بازنمایی ویژگی های رهبران جنبش های اجتماعی در فیلم های سینمایی (شجاع دل، گاندی، ماندلا : راه طولانی به آزادی، درباره چه)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تغییرات اجتماعی - فرهنگی سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۶۸ 95 - 115

کلیدواژه‌ها: جنبش های اجتماعی بازنمایی فیلم های سینمایی رهبران جنبش های اجتماعی نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۶
در این مقاله به موضوع بازنمایی ویژگی های رهبران جنبش های اجتماعی در فیلم های سینمایی (شجاع دل، گاندی، ماندلا: راه طولانی به آزادی، درباره چه) پرداخته می شود. جنبش اجتماعی با هدف دگرگونی اجتماعی یا تغییر بخشی از آن اجتماع صورت می گیرد و معمولاً زمانی شکل می گیرد که شیوه ی توزیع قدرت، قوانین جامعه یا تصمیم اتخاذ شده از سوی سیاست گذاران و کسانی که در رأس قدرت اند نتوانند مسائل عمده ی جاری را حل و نیازهای اکثریت اعضای جامعه را برآورده سازند و در این میان سینما ابژه های پژوهش جامعه شناختی را ابداع، تفسیر و در واقع جامعه را به نمایش می گذارند. در این مقاله نویسنده با رویکرد کیفی و با بهره گیری از روش نشانه شناسی چارلز سندرس پیرس و با نظریه کنش جمعی چارلز تیلی و نظریه تئوری رهبری می خواهد به این تحلیل برسد که فیلم های سینمایی تا چه حد در بازنمایی ویژگی های رهبران جنبش های اجتماعی مؤثر خواهد بود. یافته های تحقیق حاکی از آن بودند که معناهایی که در فیلم ها بازنمایی شده اند نشان می دهند: نقش رهبران در جنبش های اجتماعی جنبه ی حیاتی دارد، آن ها مشوق مسئولیت پذیری و سازمان دهنده ی منابع اند، فرصت ها را باز می شناسند و زمینه های آن را فراهم می آورند، به تدوین استراتژی می پردازند، خواست ها را مطرح می کنند و بر نتایج امور تأثیر می گذارند.
۳۰۷.

بازنمایی سبک زندگی در مجموعه های تلویزیونی (مورد مطالعه: سیمای مرکز استان ایلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی فرهنگ و هنر دوره سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ 43 - 22

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی سبک زندگی سریال ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۲۳۳
پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی و مبتنی بر تحلیل نشانه شناختی فیلم انجام گرفته که میدان مورد مطالعه آن، سه سریال تولیدی صدا و سیمای استان ایلام (محصول سال های 88 تا 92) و شامل «قال و قه واله» ،«برا و به ش» و «هر که را خوی» است. لذا نوع نمونه گیری در این پژوهش مبتنی بر نمونه گیری هدفمند است. شیوه تحلیل داده ها بر اساس تحلیل نشانه شناختی فیلم ، که طی آن ابتدا عبارات معنایی و مفاهیم بازنماکننده ی سبک زندگی استخراج شده و در آخر، تحلیل جامعه شناختی فیلم و تفسیر داده ها انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که در این سریال ها سه نوع سبک زندگی سنتی ، بینابین و مدرن معرفی و بازنمایی می شود که دراین بین ، سبک زندگی سنتی در متن (مرکز) و سبک زندگی مدرن و بینابین در حاشیه قرار می گیرد. شبکه محلی سیمای مرکز ایلام از طریق سریال های موجود با بازنمایی شکل خاصی از سبک زندگی به عنوان سبک غالب بر پذیرش و تقویت سبک زندگی سنتی تأکید کرده و در برابر سایر سبک های موجود در جامعه (سبک زندگی مدرن و بینابین) مقاومت کرده یا از آن به عنوان سبک حاشیه ای / نامتعارف یادکرده است و جامعه ایلام را تحت عنوان جامعه سنتی معرفی و بازنمایی می کند.
۳۰۸.

بازنمایی مسلمانان در سینمای هالیوود (مطالعه موردی فیلم های تیکن ۱ و تیکن ۲)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۱ 50 - 69

کلیدواژه‌ها: بازنمایی مسلمانان اسلام هراسی نشانه شناسی سینمای هالیوود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۵۶
امروزه سینما به غیر از سرگرم کردن مردم، نقش اساسی در فرهنگ سازی و آموزش دارد و گاهاً این کارکرد بر دیگر جنبه های کاربردی سینما رجحان دارد. سینمای هالیوود به عنوان قطب سینمای دنیا شناخته می شود و در پیشبرد اهداف فرهنگی غرب و اقناع افکار عمومی، در مسائل مختلف از جمله مسائل سیاسی و مذهبی و اقتصادی و… نقش مهمی دارد. یکی از استفاده های غرب از سینمای هالیوود در پیشبرد اهداف اسلام هراسی بوده است. در این پژوهش فیلم ها با استفاده از روش کیفی تحلیل نشانه شناختی مورد تحلیل و تجزیه قرار گرفته و تلاش شده با بررسی تولیدات هالیوود، برخی از ویژگی های بازنمایی شده برای مسلمانان مورد بررسی قرار بگیرد. این پژوهش دنبال پاسخ به این سوال است که هالیوود چهره مسلمانان را چگونه توصیف می کند. هدف از این پژوهش شناخت رویکرد سینمای هالیوود و به تبع آن ایالات متحده آمریکا نسبت به اسلام و مسلمانان است. در یافته های تحقیق به این می رسیم که از جمله ویژگی های بازنمایی شده از مسلمانان در فیلم های هالیوود می توان به تروریست، وحشی و بی رحم، خشن، بی غیرت و بی اخلاق، بی منطق، نامرد، بی قانون، شهوت ران، جانی، کینه توز و انتقام جو و… اشاره کرد. البته برخی از ویژگی های خوب از جمله خانواده دوستی نیز در مورد مسلمانان به کار برده شده است.
۳۰۹.

نشانه شناسی تصویر زنان بزه دیده در فیلم های سینمایی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه حقوق کیفری سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 131 - 158

کلیدواژه‌ها: سینما بزه دیدگی زنان بازنمایی نشانه شناسی خوانش سینمایی از زن بزه دیده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۳۱۷
بز ه دیدگی زنان به عنوان یکی از مسائل مهم در مطالعات علوم جنایی در فیلم های سینمایی ایران مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نقش رسانه ها در شکل دهی به باورهای عمومی در مورد بزهکاری و بزه دیدگی، این پژوهش با استفاده از روش کیفیِ نشانه شناسی و با تأکید بر مدل سوسور درصدد است تا ضمن نمونه گیری هدفمند، تصویر زنان بزه دیده را در فیلم های سینمایی «مستانه»، «لانتوری»، «مَلی و راه های نرفته اش» و «مغزهای کوچک زنگ زده» بررسی کند. بر اساس یافته های حاصل از نشانه شناسی در فیلم های مورد مطالعه، از یک سو، ارتکاب جرم علیه زنان توسط مردان انجام می شود و از سوی دیگر، میان قوی یا ضعیف بودن زنان و شدت بزه دیدگی ارتباط مستقیم و معنادار وجود دارد؛ بدین معنا که زنان منفعل و ضعیف قربانی خشونت خانگی و زنان فعال و قوی بزه دیده جرایمی چون تجاوز و اسیدپاشی می شوند.
۳۱۰.

لباس به مثابه هویت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۱ تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 3 - 30
تعداد بازدید : ۵۷۹ تعداد دانلود : ۲۹۱
پوشاک مردم جامعه با استفاده از مجموعه علائم مادی، نظام ارتباطی فرهنگی ویژه ای را در میان آنان برقرار می کند. گاهی ارزش های نمادین موجود در جامعه های گوناگون در قالب لباس افراد، نمایان می گردد و نقش مهم و برجسته ای در پاسداری از هویت اجتماعی و فرهنگی آنها و دوام بخشیدن بدان در طول زندگی تاریخی نسل ها ایفا می کند. شاید در آغاز شکل گیری اجتماع های بشری، پوشاک صرفاً جنبه حفاظتی داشته و برای مصون نگهداشتن بدن در برابر عوامل طبیعی و اقلیمی به کار می رفته است؛ ولی بعدها با گسترش باورهای دینی و فعالیت های اجتماعی و فرهنگی، کارکرد اجتماعی و فرهنگی، و عقاید دینی، کارکرد اجتماعی و فرهنگی و نمادین پوشاک، برجسته تر شد و لباس، بیش از هر چیزی نشان دهنده هویت انسانی، اجتماعی و قومی انسان ها گشت.اعضای هر جامعه از راه نشانه های نمادین جامه هایی که بر تن دارند، میان خود، نظام ارتباطی فرهنگی ویژه ای برقرار می نمایند. برای درک عملکرد اجتماعی و فرهنگی پوشاک در هویت بخشی به اعضای جامعه باید با توجیه و تبیین چگونگی ارزش پوشاک در هویت اجتماعی و فرهنگی فرد و جمع در جامعه های گوناگون آشنا باشیم.در این مقاله در صدد بررسی ارزش های ملی و فردی پوشاک هستیم و می کوشیم مصداق های آگاهی ایرانیان از این مقوله را در گستره تاریخ، کند و کاو نماییم؛ هم چنین میزان اهمیت پوشاک در بحث هویت را تحلیل می کنیم و بدین پرسش، پاسخ می گوییم که آیا عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری لباس، همان عناصری هستند که به صورت مستقیم در شکل گیری هویت، مؤثر واقع می گردند و آنچه شکل دهنده هویت فردی، قومی و ملی جامعه می باشد در شکل گیری پوشاک نیز نقش مستقیم دارد یا خیر.
۳۱۱.

هویت ایرانی و سینما؛ بازنمایی هویت ایرانی در فیلم «مادر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی سال ۱۸ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۶۹) 85 - 102
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۱۹۴
هویت یکی از مفاهیم مهم در حوزه ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی است. هویت ملی، به احساس تعلق به سرزمینِ بزرگتر و در محدوده ای خاص می پردازد. مقوله ی حفظ هویت ملی (و هویت ایرانی) به یکی از مسائل و موضوع های مهم در حوزه ی مطالعات علوم انسانی امروز کشور تبدیل شده است. سینما یک رسانه ی تأثیرگذار و محملی مناسب برای بازنمایی هویت ملی در یک جامعه است. این تحقیق در پی آن است که مؤلفه های هویت ملی (هویت ایرانی) را که در فیلم های علی حاتمی به صورت نشانه های گوناگونی بازنمایی شده است، شناسایی و کشف کند. فیلم سینمایی «مادر» به عنوان مطالعه ی موردی انتخاب شده است. از روش پژوهشی تحلیل نشانه شناختی برای تحلیل این فیلم استفاده شده است. مهم ترین نتیجه این تحقیق نشان می دهد که در فیلم «مادر» مضامین و شاخص های سیاسی، اجتماعی، تاریخی و زبانیِ هویت ملی، از طریق رمزگان های اجتماعی، فنی و ایدئولوژیکی بازنمایی شده است. سه سبک نشانه شناختی مهم که در رمزگان های تحلیل شده این فیلم وجود دارد عبارتند از: مادر که در این فیلم القا کننده یِ وطن است، بازگشت به اصالت و ادبیات اصیل ایرانی و با هم بودن و زندگی جمعی.
۳۱۲.

بررسی نشانه شناختی واژه «خشوع» در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال سوم زمستان ۱۴۰۰شماره ۴ 61 - 78

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم خشوع نشانه شناسی بافت متنی و موقعیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۲۰۸
 قرآن کریم در استفاده از نشانه، به عنوان ابزار زبانی، ارائه دهنده ی الگویی منحصربه فرد است. نشانه شناسی، به تحلیل نشانه ها در یک نظام می پردازد. بر اساس مکتب دوسوسور، هر نشانه کلیتی ناشی از پیوند دال و مدلول است. یکی از جلوه های هنری قرآن، کاربرد کلمات در قالب اسلوب های متنوع است که به آن ها مفاهیم متنوعی می بخشد. «خشوع» و مشتقات آن در قالب ساختارهای مختلف در قرآن کریم بکار رفته و معانی و دلالت های عمیقی در بردارد. در این جستار که به روش تحلیلی- توصیفی انجام می شود، واژه «خشوع» و مشتقات آنکه 16 بار در قرآن تکرار شده، بر اساس بافت متنی و موقعیتی و با استفاده از تفاسیر مختلف مورد کنکاش نشانه شناسانه قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد؛ خشوع در قرآن معانی متفاوتی دارد که از آن میان، خشوع چشم بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده و همگی آن ها تقریباً در یک معنا بکار رفته اند. پس ازآن خشوع نمازگزاران در مرتبه دوم قرار دارد. ازسوی دیگر، خشوع مردان و زنان مؤمن و خشوع خاندان زکریا (ع) از مفهوم کاملاً یکسانی برخوردارند.
۳۱۳.

بررسی نشانه شناسی ساختارگرای شعر «ارغوان» هوشنگ ابتهاج

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی و بلاغی سال اول زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱ 21 - 31

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی ساختارگرایی هوشنگ ابتهاج ارغوان شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۲۷۱
از میان شیوه های مختلف نقد که در مطالعات ادبی به کار می روند، نشانه شناسی ساختارگرا شیوه ی است که از رهگذر آن به رمزگشایی نشانه ها و روابط هم نشینی و جانشینی بین آن ها و انسجام ساختاری متن دست می یابیم. هوشنگ ابتهاج از بزرگ ترین شاعران معاصر است که چشم انداز گسترده و گوناگون شعرش نشان از تخیّل پویای وی دارد. شعر «ارغوان» وی با نمادها و نشانه هایی درآمیخته است که آن ها را مناسب زمان کرده و منویات قلبی شاعر را به شکلی مؤثّر به نمایش می گذارد و حس و عاطفه ی خواننده را برمی انگیزد. نشانه ها در شعر «ارغوان»، غنای اجتماعی ویژه ای می یابند و همراه با تصاویری آکنده از دل تنگی و شکایت از زمانه در جهت القای پیام اصلی شعر که آرمان گرایی است، در حرکتند. میزان کارآیی روش نشانه شناسی ساختار گرا در بررسی های ادبی، ضمن انتخاب شعر ارغوان هوشنگ ابتهاج، بحث اصلی در این پژوهش است.
۳۱۴.

مطالعه نقشمایه درفش های موجود در شاهنامه شاه طهماسبی بر مبنای ابزارهای تحلیلی رویکرد نشانه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۹ 91 - 107

کلیدواژه‌ها: شاهنامه شاه طهماسبی تشیع نگارگری نقش مایه درفش نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۲۸۲
درفش، به دلیل ارتباط و نسبت با باورهای ملی، مذهبی و اسطوره ای دارای فرم ها و نقشمایه های متعددی است که می تواند به عنوان عامل شناسایی هویت و طرز تفکر یک ملت و دوره خاص عمل نماید. در این میان، نسخه های کتاب آرایی شده از شاهنامه فردوسی به دلیل ماهیت حماسی و ملی، در حوزه مطالعاتی نقوش، فرم و رنگ های بکار رفته در درفش های ایرانی منبعی ارزشمند محسوب می شوند. شاهنامه شاه طهماسبی نیز به عنوان یکی از شاهکارهای نگارگری ایران، دارای فاخرترین نگاره های دوره صفوی بوده و نقش های متعدد و متنوعی از درفش های ایرانی در نگاره های آن موجود می باشد که می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار محققان قرار دهد. اهداف این پژوهش شناسایی همه درفش های موجود در شاهنامه شاه طهماسبی و بررسی نقوش بکار رفته در آنها با رویکرد نشانه شناسی می باشد که میزان ارتباط آنها را با حکومت شیعی صفوی و متن شاه نامه مورد بررسی قرار دهد. دو پرسش اساسی پژوهش حاضر بدین صورت است که: 1- درفش های موجود در شاهنامه شاه طهماسبی از لحاظ نقوش دارای چه مفاهیم نمادشناسی می باشند؟ 2- میزان ارتباط درفش های نگاره های شاهنامه طهماسبی با متن شاهنامه و همچنین با دستگاه حکومت شیعی صفوی چگونه است؟ حال این پژوهش در نظر دارد به روش توصیفی– تحلیلی و با رویکرد نمادشناسی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، نقشمایه درفش های موجود در شاهنامه طهماسبی را مورد مطالعه و تحقیق قرار دهد. براساس این مطالعه مشخص گردید که نقوش موجود در درفش های شاهنامه طهماسبی به چهار دسته: نقوش گیاهی(شامل نقوش ختایی و اسلیمی)، حیوانی( شامل: نقوش اژدها، سیمرغ، شیر، روباه و مرغابی)  و کتیبه ای تقسیم بندی می شوند که همه آنها با مفاهیم اعتقادی شیعی دوره صفوی هم خوانی دارند. همچنین براساس این مطالعه مشخص گردید که نقشمایه برخی درفش های موجود در نگاره شاهنامه طهماسبی، با متن های موجود در شاهنامه نیز دارای ارتباط می باشد و به گونه ای هنرمند بصری سازی متون شاهنامه را در شیوه کار خود رعایت کرده است.
۳۱۵.

مطالعه ی تطبیقی تعاریف، کارکردها و عناصر «رسانه»، به منظور بررسی نقش «معماری» به عنوان یک «رسانه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معماری و شهرسازی ایران دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۲ 25 - 41

کلیدواژه‌ها: رسانه معماری وسایل ارتباط جمعی رویکرد سیستمی نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۴۹
معماری و رسانه، به عنوان ابزارهای اجتماعی در بستر فرهنگی و تاریخی، نقش مهمی را در زندگی روزمره ی انسان ها ایفا می کنند. با توجه به تعدد روزافزون رسانه ها و وجود ارتباط با مخاطبین در هر دوی این پدیده ها، هدف پژوهش حاضر آن است که دریابد آیا می توان معماری را نیز به مثابه یک رسانه دانست یا خیر. به همین منظور ابتدا تعاریف رسانه و معماری از دیدگاه واژه شناسی و ادبیات، و سپس نظریه پردازان و معماران بررسی شده است و با تطبیق نظریات آنها، اصول نشانه شناسی و عناصر تشکیل دهنده ی رسانه، مدلی مبنی بر فرایند ارتباطی در شناخت یک اثر معماری توسط مخاطب به دست آمده است. مدل حاصل، تعریف رسانه به عنوان وسیله ی ارتباط جمعی را در دل خود جای داده و نشان می دهد که هردوی آنها در طول تاریخ بر هویت، شناخت واقعیات، الگوی مصرف و درک انسان ها از حقایق و ارزش ها مؤثر بوده اند. این مقاله، پژوهشی کیفی است که با رویکرد سیستمی و کل نگر، به تحلیل، ترکیب و تطبیق دو سیستم معماری و رسانه می پردازد و از رویکرد نشانه شناسی نیز برای تحلیل رابطه ی میان کالبد، محتوا و معنای معماری با ادراک و شناخت انسان استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از منابع اسنادی به دست آمده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که می توان معماری را نیز به مثابه یک رسانه، شامل عناصر فرستنده ی پیام و مخاطب، پیام، رمز نگاری و رمزگشایی، کانال ارتباطی، عامل رسانه ای، زمینه و عوامل اختلالگر دانست که در رسیدن پیام معماری با استفاده از ویژگی های کالبدی، معنایی و محتوایی به وسیله ی حواس پنجگانه و قدرت ذهن و ادراک به انسان یاری می رسانند.  
۳۱۶.

نشانه شناسی چشم اندازهای فرهنگی؛ راهبردی مفهومی در جغرافیای فرهنگی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سرزمین سال هشتم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 1 - 11

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی چشم اندازهای فرهنگی جغرافیای فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۷۵
مطالعه آثار و عملکردهای مکانی و فضایی به عنوان بخشی از رفتارهای انسان در مطالعات نشانه شناسی کاربرد دارد. چون این آثار انسان ساخت حاوی اطلاعات و معانی است که موضوع بحث دانش نشانه شناسی می باشد. از آنجا که چشم اندازها از آثار و عملکردهای انسانی محسوب می شوند، می توانند معانی مورد نظرِ خالقِ اثر یا «انسان» را نشان دهند. از این رو نشانه شناسی "چشم اندازهای فرهنگی" یکی از راههای فهم و کشف معنا در محیط زندگی انسان می باشند و در این راستا چشم اندازهای فرهنگی به مثابه "متن" و "زمینه" مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند. برای فهم این بافت ها یا متن ها از طریق چشم اندازهای فرهنگی می توان به استعاره ها و معانی موجود در آنها پی برد. در این مقاله که به روش کتابخانه ای نگاشته شده است، به کاربرد نشانه شناسی در مطالعه چشم انداز که در جغرافیای فرهنگی بسیار کاربرد دارد، اشاره شده است. گرچه نشانه شناسی در دوره معاصر به شاخه های مختلف علوم انسانی نفوذ کرده است؛ لیکن تاکنون چنین مباحثی در مطالعات جغرافیای فرهنگی تألیفات کمتری داشته است که البته این موضوع در کشورمان به شدت قابل مشاهده است. لذا ضرورت توجه و انجام تحقیقات و ارائه یافته های مربوط توسط جغرافیدانان انسانی لازم به نظر می رسد
۳۱۷.

سبک های نوشتاری توییت های انتقادی در میان کاربران ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۵) 31 - 51

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی مطالعات فرهنگی فرهنگ مقاومت سبک فرمالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۱۶۰
با ظهور شبکه های اجتماعی در عصر جدید، نقش رسانه های قدیمی مانند تلویزیون و روزنامه کم رنگ تر از گذشته شده است و در فضای دموکراتیک و چندصدایی، این مردم هستند که جای رسانه های تک صدا را گرفته اند. انسان ها، نه تنها دیگر تحت تأثیر پیام های رسانه های قدیمی قرار نمی گیرند، بلکه خود تولیدکننده پیام ها هستند. توییتر، به عنوان یک شبکه اجتماعی، نشان دهنده عاملیت و ابرازگری است. توییت های انتقادی سبک نوشتاری به خصوصی دارند که آن ها را از متون سایر شبکه های اجتماعی متمایز می کند؛ سبکی که سبب جذابیت و تأثیرگذاری آن به کاربران در عرصه کنش ورزی سیاسی و انتقادی کمک شایانی کرده است. در این مقاله با استفاده از مکاتب مطالعات فرهنگی، فرمالیسم و روش نشانه شناسی، به دنبال شناسایی ویژگی ها و سبک های زبانی توییت های انتقادی، میان کاربران ایرانی هستیم. از ویژگی های مسلط سبک نوشتاری توییت ها، استفاده از بینامتنیت، پارودی، آیرونی، تخیل، تشبیه و غیره بود. کاربرانی که توییت هایشان نشان می داد پیش زمینه ها و مطالعه های فراوانی دارند، ارجاعات بسیاری به متون دیگر داشتند؛ زبان طنز را انتخاب کرده و به تخیل و فانتزی علاقه مند هستند.
۳۱۸.

معماری اندیشه، از ایده تا کانسپت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال هشتم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۷ 25 - 34

کلیدواژه‌ها: ایده کانسپت معماری اندیشه نشانه شناسی فرایند طراحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۳۶۱
این پژوهش به جایگاه« ایده» و «کانسپت» در معماری و چگونگی تبدیل اندیشه و خیال بر پایه متن به فضای معماری، می پردازد. روش پژوهش در این تحقیق به صورت تحلیل محتوا با تکیه بر نشانه شناسی لایه ای وتحلیل سه گانه پانوفسی در تمامی لایه های  هم نشین است. فرآیند حاصل از این تحقیق به این نتیجه دست یافته است که ایده، تفکر اولیه و غالب طرح بوده و استراتژی برخورد با آن است در حالیکه کانسپت به معنادار کردن ایده و تحقق پذیری آن می پردازد و به نوعی تاکتیک محسوب می شود. ایده پس از عبور از متن، بینامتنیت، زیباشناسی، نشانه شناسی، زبانشناسی، فلسفه و روانشناسی به کانسپت های متعدد می رسد. سپس در فرایندی پیچیده، مسیر خود را از اشراق آغاز کرده و در سلسله مراتبی خاص آن را به حکمت، علم و دانش، تقلیل داده و به فرم تبدیل می کند.
۳۱۹.

ارتقاء هویت ورودی ایستگاه های متروی شهر تهران با بهره گیری از نشانه شناسی فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال نهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲ 63 - 74

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی متن هویت مترو ورودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۲۸
با توجه به افزایش روز افزون استفاده از مترو، یافتن ارتباط منطقی بین کالبد ایستگاه مترو و عناصر سازنده ی هویت آن، امری ضروروی شده است. هدف از این پژوهش، یافتن شاخصه های زمینه گرا کردن ایستگاه های مترو بر اساس نشانه های فرهنگی است. ورودی های مترو مهم ترین نقاطی هستند که با کالبد شهر و انسان ها رابط های بسیار نزدیک دارند. در این تحقیق با روش نشانه شناسی تحلیلی- تفسیری تلاش می شود، ابتدا رویکردهای طراحی ورودی ایستگاه ها بر اساس سطح مواجه با نشانه ها دسته بندی شود. سپس میزان توافق هر سطح با توجه به چهار گونه متن، و براساس سه سطح مواجه؛ نشانه ساز، نشانه دار و نشانه گریز مورد بررسی قرار گیرد. براساس یافته های پژوهش، توجه به متن و لایه های آن، راهکاری مطلوب در جهت تبیین سطح مواجه با نشانه و بازیابی هویت، در هر یک از ورودی های ایستگاه های متروی شهر تهران است.    
۳۲۰.

نقش دلالت های فرهنگی اجتماعی بر شکل خیمه (مطالعه موردی: سیاچادر بختیاری و آغچ اوی ترکمن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال یازدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 43 - 52

کلیدواژه‌ها: شکل خانه دلالت نشانه شناسی چرخه فرهنگ - طبیعت خیمه آغچ اوی خیمه سیاچادر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۱۵۲
انسان برای تجلی بودن با بهره از طبیعت و کنش فرهنگ «خانه» را بنا نهاد و در بنیادیترین شکل آن سازه«خیمه» برپا شد. این مقاله با بهره از مفهوم  نشانه شناسی در حیطه«وجه کاربردی» ، « نحوی» و « معنایی» نشانگی با روش تحلیل کیفی ناشی از تطبیق دو گونه خیمه  با بسترهای ناهمگون، بر چگونگی تأثیر وزنی وجه فرهنگی اجتماعی  نسبت به علیت کارکردی اقلیم، مصالح ، تکنیک و تظاهراتش در شکل (دال) می پردازد. نتایج معلوم می دارد که نه تنها«دلالت های» فرهنگی و آرمانی بر تکوین شکل خیمه، با وجود تأثیر علل محسوس طبیعی نقش«محوری» داشته بلکه فراتر از آن علل طبیعی، در بستر هر فرهنگی در مفهوم «چرخه فرهنگ_ طبیعت» به ماهیت فرهنگی بر می گردد بنابر این هیچ علیت طبیعی مؤثر بر شکل خانه در ماهیت خود، طبیعی صرف نبوده بلکه در این چرخه معنا و هیئت فرهنگی اجتماعی به خود می گیرد.