نشانه شناسی

شناسایی فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جریان انتخابات و سوژه های تبلیغاتی احزاب، گروه ها و شخصیت های سیاسی حائز اهمیت است، زیرا در مبارزه انتخابی از ترفندهای مختلف برای توجیه و توضیح ایده های خود استفاده می کنند. این پژوهش برآن است تا با استفاده از روش نشانه شناسی بر اساس الگوی بارت و تحلیل گفتمان الگوی پدام (دکتر بشیر)، سکانس های برگزیده شده از فیلم های تبلیغاتی نمایندگان دو جریان اعتدال طلب واصول گرا را در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ای ران بررسی کند تا ضمن تعیین محورهای مهم گفتمانی هر کدام از دو نامزد حاضر در انتخاب ات، دالهای مرکزی گفتمان آنان را نیز شناسایی کند. درجریان مستند تبیلغاتی دکتر رئیسی مشاهده می شود با قرار گرفتن " عدالت" به عنوان دال مرکزی مفصل بندی گفتمان جناح اصول گرا، نظم گفتمانی "نفی اشرافی گری"، " کرامت"، "مبارزه با فساد" ،" ساده زیستی" و"رعایت انصاف" مفصل بندی شده است. آقای روحانی نیز با قرار دادن "تعادل" به عنوان دال مرکزی مفصل بندی جناح اعتدال طلب، نظم گفتمانی"شور و مشورت"،" برابری در حقوق قومیت هاو جنسیت ها "،"مبارزه با سانسور و فیلترینگ"،"نقد و انتقاد"،"صلح و آشتی بین المللی و مبارزه با ایران هراسی"،"میانه روی ودوری ازتند روی و افراطی گری"و"دیپلماسی جایگزین نظامی گری"را تشکیل داده است.

نگارندگان این مقاله کوشیده اند که با بررسی مفاهیم و داده ها راه تازه ای به منظور بررسی، مطالعه و تحلیل در معماری و علوم وابسته به آن با استناد به ادبیات داستانی و با تکیه بر روشهای میان رشته ای بگشایند. روش تحقیق برحسب هدف کاربردی و از حیث گردآوری داده ها توصیفی-تحلیلی است. بخش توصیفی مبتنی بر شیوه اسنادی و مطالعه در نمونه موردی است. بخش تحلیلی که خواندن توصیفات از ادبیات داستانی-اقلیمی است با رویکرد "نشانه شناسی" صورت می گیرد. شیوه خواندن در این تحقیق در واقع بازیابی رمزگانهای "عناصر فضایی" در "فضای کالبدی خانه"، است. نتایج تحقیق حاکی است که این خوانش تحت تأثیر عوامل گوناگونی از جمله تجربیات فضایی تحلیلگر قرار می گیرد. آنچه می تواند اطلاعاتی را کنترل کند که متن به خواننده انتقال می دهد، بینش و تجربیات معمارانه تحلیلگر متن است که بتواند بین حالتهای امکانپذیری که معانی می تواند تداعی کننده آنها شد گزینه های مناسب تصویری ارائه کند. در پایان الگویی برای خوانش معمارانه از ادبیات داستانی پیشنهاد شده است.

نشانه ها با قدمتی به بلندای تاریخ تفکر، همواره بخشی از ذهنیت افراد مختلف در فرهنگ های گوناگون بوده اند. دانستن آنچه موجب تناسب لازم برای ایجاد نشانه میان عنصر اولیه و پیام نهایی می شود، ما را در رسیدن به درک بهتر از فرهنگ ها یاری می کند. کارکردهای یک عنصر و ارتباط خاص آن با محیط پیرامون از جمله عواملی است که موجب به وجود آمدن نشانه ها می شود. سرو از جمله درختانی است که در محیط زیست خویش به دلیل خصوصیات خود به نشانه ای مهم بدل شده است. این مقاله تلاش داشته است با بررسی اسناد موجود، ابتدا این گیاه را در مناطق جغرافیایی متفاوت، در فرهنگ های گوناگون و زمان های مختلف بررسی کرده، کارکردها و خصوصیات آن را مشخص کند، سپس با رویکرد نشانه شناسی بینامتنی دلایل تبدیل این درخت به یک نشانه بررسی شود. برای انجام این تحقیق، اطلاعات اولیه به روش کتابخانه ای و بررسی منابع موجود انجام شد. تحلیل داده های به دست آمده با روش نشانه شناسی بینامتنی صورت گرفت. سرو به دلیل مواردی همچون فرم و محتوا (خاصیت گندزدایی، استحکام، همیشه سبز بودن و نداشتن میوه) در زمینه های متفاوت از جمله نگارگری، صنعت، ادبیات و اخلاق پیامی را منتقل می کند و همین موجب تبدیل آن به یک نشانه در فرهنگ های متفاوت و مناطق جغرافیایی مختلف شده است.

با مرور مضامین آثار نگارگری مکاتب هرات و تبریز دوم مشخص شد نزدیک به صد و پنجاه نگاره به صورت مستقیم و غیر مستقیم به مضمون مرگ اشاره دارند و نمونه های شاخص آن را می توان در دو شاهنامه بایسنقری و شاهنامه طهماسبی مشاهده کرد. هدف این تحقیق مطالعه نشانه شناسانه نگاره هایی منتخب با این مضمون در دو نسخه مصور شاهنامه بایسنقری و شاهنامه طهماسبی، به منظور گام برداشتن در جهت شناختی غنی تر و عمیق تر از شاخصه های فرمی، مضمونی و محتوایی نگارگری ایرانی بوده است. سؤالات پژوهش عبارت اند از 1. نشانه های زبانی و بصری مرتبط با مضمون مرگ، در نگاره های موردمطالعه، چگونه باهم منطبق شده اند؟ 2. آیا می توان به شناختی واحد از چگونگی بازنمایی مضمون مرگ در آثار موردمطالعه دست یافت؟ تحقیق حاضر با رویکرد نشانه شناسی پساساختارگرا و روشی توصیفی تحلیلی در جهت پاسخ به این سؤالات انجام شده است. گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه ای و اسنادی و تحلیل آن ها کیفی و با استفاده از روش دلفی است که با کمک مصاحبه های باز و اکتشافی با پنج نفر از صاحب نظران دو حوزه نگارگری و نشانه شناسی صورت پذیرفته است. نمونه های موردمطالعه در این پژوهش به صورت موردی و هدفمند انتخاب شده اند و شامل 2 نگاره با روایتی مشترک و مرتبط با مضمون مرگ هستند. از نتایج این پژوهش می توان به این نکته اشاره داشت که باوجود تفاوت هایی در بیان نشانه های زبانی و بصری و نوع انطباق این نشانه ها با یکدیگر در نگاره های موردمطالعه، در بررسی لایه شناختی نگاره ها سهم شناخت های مشترک از هر دونگاره قابل تأمل بود و بااینکه هنرمندان این آثار از دو دوره مجزا و با آگاهی ها و توانایی های سبکی متفاوت این آثار را به تصویر کشیده اند، هر دو در نمایش مرگی حزن انگیز و درعین حال جاویدان و اسطوره ای موفق بوده اند.

این پژوهش به تحلیل و بررسی لایه های تشکیل دهنده و عوامل مؤثر در ساخت بناهای ماندگار و همچنین چگونگی ارزیابی و دسته بندی انواع نشانه ها و دیدگاه های نشانه شناسی و معناشناسی در جهت الگوبرداری از معماری اصیل ایرانی می پردازد. به این صورت که ابتدا با روش تحقیق تطبیقی-تحلیل محتوا و رویکرد نشانه شناسی با مطالعات کتابخانه ای و میدانی، به بررسی سطوح مختلف نشانه شناسی و معناشناسی و دیدگاه نظریه پردازان در این حوزه و سپس به بررسی تطبیقی دو نسل از معماری ایرانی: موزه ملی ایران باستان و موزه هنرهای معاصر در دوره های پهلوی اول و دوم و بررسی شباهت ها و تفاوت های موجود در مؤلفه های بنیادین میان این دو بنا می پردازد. در ادامه با کدگذاری و دسته بندی اولیه، ضمن تحلیل مفاهیم در سه سطح اول، دوم و سوم  معانی صریح، معانی ضمنی و معانی نمادین استخراج می شوند. یافته های تحقیق نشان دادند که موزه ها از لایه های مختلفی که در وحدت و یکپارچگی با یکدیگر قراردارند تشکیل شده و معانی و مفاهیم را از طریق پنج لایه با عناوین لایه ساخت، محیطی، دسترسی ها، کالبدی-عملکردی و منظر به مخاطب منتقل می سازند. نتایج نشان داد که خوانش معماری موزه ها، از اهمیت قائل شدن و توجه به لایه های شاکله آن و معناسازی طرح بر طبق لایه های آن حاصل می شود و طراحان موزه های موردبررسی در تلاش بوده اند که با عنایت و اهمیت به سطوح و لایه های تشکیل دهنده موزه ها، در عین توجه به جنبه های کارکردی مطلوب، منعکس کننده مفاهیم زیباشناختی معماری ایرانی بوده و ضمن توجه به نیازهای کاربران، مفاهیم معماری ایرانی را بازآفرینی کنند.

بازنمایی مسایل و مشکلات جامعه انسانی از مهم ترین رسالت های سینما است. یکی از مهم ترین موضوعاتی که سینماگران کشور در دهه اخیر بدان پرداخته اند، موضوع زنان طبقه فرودست و مشکلات آن ها بوده است. مقاله حاضر با هدف بررسی چگونگی بازنمایی مسایل و مشکلات زنان طبقه فرودست در سینمای کشور، انجام شده است. این پژوهش از نظریه فمینیستی و بازنمایی بهره می برد که بررسی آن ها برای توضیح ارتباط مطالعات حوزه زنان و کارکرد سینما مهم است. در این مقاله، با استفاده از روش نشانه شناسی و الگوی تحلیلی جان فیسک و نمونه گیری هدفمند، به بررسی فیلم لاک قرمز پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در سطح واقعیت فیلم با بررسی رمزگان اجتماعی، به معرفی زنان قشر فرودست جامعه پرداخته است، در سطح بازنمایی با استفاده از رمزگان فنی با استفاده از ابزار تکنولوژیک مشکلات این طبقه سعی در انتقال حس و ایجاد همزاد پنداری مخاطب با شخصیت ها داشته است و در سطح ایدئولوژیک فیلم به مسایلی چون مردسالاری، منع اشتغال زنان، ازدواج اجباری، مسئولیت پذیری و تعهد و ایستادگی در برابر مشکلات که مربوط به زنان این طبقه است، پرداخته است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی فیلم آژانس شیشه ای به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا به جهت نقد گفتمان دولت حاکم در زمان ساخت این فیلم، یعنی دولت سازندگی در سال های دهه هفتاد است. نویسندگان با بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی و روش نشانه شناسی، ضمن شناسایی مؤلفه های گفتمان دولت حاکم، زمینه های نقد سیاسی در سینمای دهه هفتاد را واکاوی می کنند. فیلم آژانس شیشه ای نیز با درون مایه های قدرتمند سیاسی یکی از فیلم های شاخص در این زمینه در سال های دهه هفتاد محسوب می شود. این پژوهش نشان می دهد نقد گفتمان سیاسی در فیلم حاتمی کیا با زبانی صریح علیه سیاست های کشور در سال های پس از جنگ صورت گرفته و زمینه تضادها و قطب بندی های سیاسی و اجتماعی در کشور مورد کندوکاو قرار می گیرد. در این تحقیق، ضمن توجه به چارچوب مفهومی تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی و بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی، برای تحلیل داده ها از روش نشانه شناسی ساختارگرا استفاده شده است.

در قرآن نشانه هایی برای اندیشمندان است و می توان گفت جنبه های کلامی و گفتمانی منحصربه فرد این کتاب آسمانی یکی از مصادیق این نشانه هاست. این پژوهش با بررسی ویژگی های نشانه شناختی گفتمان قرآنی از منظر زبان شناسی به ارائه و تعبیر برخی  نشانه ها می پردازد. بدین منظور و از آنجا که سوره الرحمن، عروس قرآن، حاوی گفتمانی خاص و منحصربه فرد است. در این پژوهش برخی عناصر فرانقش های اندیشگانی، بینافردی و متنی آیات آن که به ترتیب از منظر نشانه شناختی با زمینه یا موضوع سخن،  فضاسازی شخصیتی و نوع سخن ارتباط دارند، به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته اند. حضور پربسامد فرایندهای مادی در آیات ابتدایی، فرایند بیانی در تمام طول سوره و فرایندهای وجودی و شناسایی در آیات انتهایی، استفاده از ضمیر دوم شخص مثنی «کُما (شما»، به منظور تأکید و جلب توجه مخاطب و استفاده از واژه «رب» به جای استفاده از ضمیر اول شخص مفرد  برای اشاره به گوینده یا ارجاع نقشی، از مهم ترین نتایج این بررسی است. برخی از مهم ترین استدلالات نشانه شناختی این یافته ها عبارت اند از: سیر ارائه مضامین از عناصر عینی و ملموس به سمت عناصر فرادنیوی و اخروی و قیاس میان آن ها برای تجسم بخشی به واقعیت دنیای آخرت، تأکید بر مهم ترین وظیفه مخاطبان یعنی ایمان به وجود خالق توانا، عدم استفاده از قدرت گوینده و ایجاد فضایی برابر میان گوینده و مخاطب برای تصمیم گیری براساس تفکر و خرد و نیز تأکید بر یکسان بودن همه انسان ها در برابر پروردگار. این مشخصات گفتمانی در کنار سایر مشخصات بی نظیر زبان شناختی مانند دلنشینی آوایی، نظم آهنگ، روابط معنایی و ... باعث تأثیر در عمق جان و خرد شنوندگان کلام وحی می شود و آنان را که با تدبر و استدلال به این گفتمان گوش فرامی دهند، به تفکر و اندیشه وامی دارد. بررسی مضمونی معراج نامه شاهرخی و انطباق آن با نگاره های موجود در این اثر، بر وجود نشانه شناختی در آن تأکید دارد. اهداف پژوهش: پیدا کردن ترتیب ارائه افعال و نقش نشانه شناختی آن ها و یافتن نقش متناظر آن ها. بررسی نشانه شناختی در نگاره های معراج نامه شاهرخی. سؤالات پژوهش: ترتیب ارائه افعال و نشانه شناختی در سوره الرحمن چگونه است؟ نشانه شناختی چه جایگاهی در نگاره های معراج نامه شاهرخی دارد؟

از نظر بارت، هر متن، نظامی از نشانه هاست و خواننده نقش محوری در تحلیل نشانه ها و ساخت معنا دارد. این مقاله یک پژوهش میان رشته ای است که به نشانه شناسی نظریات مد با رویکرد تحلیل لایه ای رولان بارت می پردازد. در این روش با استفاده از رمزگان های پنج گانه؛ یعنی رمزگان هرمنوتیک یا سؤالی، رمزگان پروآیرتیکی یا کنشی، رمزگان دال ها، رمزگان نمادین و رمزگان فرهنگی به تحلیل معنا پرداخته می شود. روش این مقاله از نظر هدف، توسعه ای کاربردی است. داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده اند که به روش توصیفی تحلیلی و با هدف آشنایی با معنای نهفته در نظریات مد بررسی می شوند تا به محققان، تولیدکنندگان، طراحان و مصرف کنندگان مد، دید روشنی نسبت به کالاهای مد، به خصوص لباس ببخشد. در این مقاله مشخص شد که نظام مد یک متن نوشتنی است و رمزگان های پنج گانه در آن مصداق کامل دارند. پیوند این رمزگان ها، به شکل گیری اثرات سوءِ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مد می انجامد که به این ترتیب ضرورت شکل گیری نظام مد پایدار را روشن می کند.

از اختلافات نحوی های بصری و کوفی مساله جایگزینی معنوی حروف به جای هم است که کوفیان آن را جایز، و بصریان آن را جایز ندانسته اند و در برابر این پرسش که برخی حروف در معنای غیرحقیقی خود استعمال می شوند، از قاعده تضمین بهره برده اند. تضمین توسعه در معنای فعل همراه با حرف جر ناهمگون است. این تعریف از تضمین دربردارنده همه دیدگاه ها نیست؛ زیرا برخی از نحوی ها قائل به اشراب معنوی و برخی تبدل معنایی را پذیرفته اند و از آنجا که تضمین یک قاعده تجویزی است، برای بازشناسی درستی اینکه کدام شیوه در برخورد با تضمین صحیح است، باید از روشی زبان شناسانه بهره برد؛ ازاین رو، برای بازشناسی حقیقت معنای تضمین در این نوشتار از روش نشانه شناسی پرس بهره گرفته و با این معیار مشخص شده است که توسعه در معنای نشانه ها نه به تنهایی در بحث حروف صورت گرفته و نه به تنهایی در افعال واقع شده است؛ بلکه در فرایندی دوسویه این دو نشانه معانی خود را به صورت جعل ترکیبی با هم تلفیق کرده اند.

دنیای پیرامون ما مملو از نشانه ها و علائم است و ما از طریق این نشانه هاست که پیام هایی را بین خود رد و بدل می کنیم. نشانه شناسی علمی است که به مطالعه ی نظام نشانه ها می پردازد و سعی دارد تا با کشف دلالت میان دال و مدلول، معنای نهفته در نشانه ها، رمزها و علائم را آشکار سازد. تحلیل نشانه شناختی، یکی از روش های تحلیل کیفی است که به بررسی دال ها در راستای دستیابی به معنای آنها می پردازد. هدف از این پژوهش، نگاهی نو به روش پژوهش کیفی تحلیل نشانه شناختی است. این روش که در علوم فراوانی کاربرد دارد، یکی از روش های مهم در پژوهش کیفی است. پژوهش حاضر که به صورت تحلیلی توصیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای صورت گرفت است، نشان می دهد که روش تحلیل نشانه شناختی تا چه حد اهمیت دارد، چه وجوه کاربردی دارد، تکنیک های آن کدامند، چه رویکردهایی دارد، تمایز آن با دیگر روش های پژوهش کیفی در چیست و در نهایت چه انتقاداتی به آن وارد است.

ضرورت اصلاح الگوی مصرف آب برای عبور از بحران آب در ایران بر کسی پوشیده نیست. برای دستیابی موفقیت آمیز به این هدف نیاز است تا آب از نگاه ایرانیان باستان مورد بررسی قرار گیرد زیرا تجربه تاریخی حاکی از آن است که ایرانیان از دیرباز در تلاش برای سازگاری با کم آبی بوده و در دوره هایی نیز با موفقیت توانسته اند به این هدف دست یابند. این پژوهش در نظر دارد تا با استفاده از رویکرد نشانه شناسی، ارزش و جایگاه آب در نگاه ایرانیان باستان را مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش از نظر ماهیت کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی و روش مورد استفاده نیز مطالعه اسناد و پژوهش های صورت گرفته در این رابطه می باشد. نتیجه پژوهش نشان دهنده آن می باشدکه برای ایرانیان باستان، آّب نماد پاکی وطهارت، آگاهی، ایمان و زایندگی بوده است. احیا این نوع نگاه به آب می تواند تاثیر به سزایی در موفقیت اصلاح الگوی مصرف آب داشته باشد.

بررسی نشانه های زبانی و ساختار دلالتی یکی از شیوه های نسبتاً نوین در مطالعه متون ادبی است که کنش های درونی، پیام ها و اغراض پنهان در لایه های ثانویه متن را بیان می کند. یکی از الگوهای مناسب برای نقد نشانه شناسی آثار ادبی، نظریه پیرس است که نشانه را به سه جزء بازنمون، موضوع و تفسیر تقسیم می کند. بر اساس این نظریه، مفهوم نشانه از ارتباط معنایی میان این سه جزء پدید می آید و واژگان، دلالت های ضمنی بسیاری در خود نهفته دارند که بازنمایی آن ها، مدلول و پیام اصلی شاعر را نمایان می کند. محمد آدم از شاعران نوگرای مصری است که عنصر رنگ در اشعار او بازتاب گسترده ای دارد و هر کدام از این رنگ ها دارای دلالت های شعری و بار معنایی متنوعی هستند که علاوه بر معنای حقیقی خود، معانی مجازی و شاعرانه بسیاری در خود پنهان داشته اند. این پژوهش در تلاش است تا بر اساس نظریه پیرس، فرایند شکل گیری نشانه ها در شعر محمد آدم را بررسی و داده های پنهان در رنگ ها را بیان نماید. نتائج تحقیق حاکی از آن است که نشانه های مربوط به رنگ سفید، سیاه و آبی احساساتی همچون اندوه، افسردگی، حس بیهودگی، ترس، بدبینی و سرگردانی را بیان می کنند. رنگ قرمز دیدگاه متناقض آدم نسبت به مقوله مرگ را نشان می دهد که بیانگر تغییر احساسات و نگرش شاعر نسبت به زندگی در دوره های مختلف عمرش است. همچنین مفهوم نشانه در اشعار آدم، در نتیجه پیوستار معنایی میان بازنمون، موضوع و تفسیر به وجود می آید.

مفهوم پایداری، در بستر متن و تصویر، هماره با مسئله فلسطین، به عنوان چارچوب اصلی ادبیات مقاومت، گره خورده است. این پیوند، نتیجه آن است که زبان در خط و شکل نوشتاری خود جنبه تصویری و ویژگی بصری دارد. درمقابل، کاریکاتور در اندیشه و مفهوم خود، حامل ویژگی جدایی ناپذیر زبانی است. وجوه مشترکی که در این دو سبک هنری (کاریکاتور و شعر) همچون نشانه های پنهان استعاره، مجاز، تشبیه و سایر نشانه های لایه ای وجود دارد و همچنین تأثیرگذاری غیر قابل انکار این دو گونه در عامه مردم، موجب شد که آثار دو تن از نام آوران این عرصه، یعنی ابراهیم نصرالله و ناجی العلی بررسی و با معیارهای نقدی واحد سنجش و تحلیل شوند. پژوهش حاضر با بهره گیری از شیوه توصیفی - تحلیلی و با رویکرد تطبیقی نشانه - معنا شناسی و الگوهای روایی - مفهومی، درپی شناخت مشترکات و تفاوت های این دو گونه هنری برآمده است. یافته های جستار پیش رو در بررسی کاریکاتورها و اشعار با موضوع واحد چنین است که در بخش نشانه های لایه ای؛ از قبیل جلوه های جانشینی، استعاری و تشبیهی، همچنین مشترکات هم نشینی، ترادف و تضاد و بهره گیری از مجاز هردو گونه اشتراکات و مشابهت های فراوان دارند، اما در بررسی روایی - مفهومی؛ تمایزاتی نیز بین دو گونه مشهود است؛ به گونه ای که در اشعار نصرالله، ضمن نمود بردار حرکتی و رنگ، جنبه روایتی غلبه دارد و در کاریکاتورهای ناجی العلی، جنبه مفهومی و نمادین الگوی غالب است و عنصر رنگ در سیاه و سفیدبودن کاریکاتورها تجلّی می یابد.

در این پژوهش، عکس هایی که زنان در وبلاگ های خود قرار داده اند با بهره گیری از نظریه نشانه شناسی سوسور تحلیل می شوند و نتیجه گرفته می شود که برای این که زنان خود را ابراز کنند و از خود بگویند تنها ابزار کافی نیست بلکه باید گفتار مخصوص به خود را داشته باشند، وگرنه به تریبونی برای مردان تبدیل خواهند شد. از طرف دیگر به نقش زبان در شکل گیری و تقویت انگاره ها و پیش طرح هایی که در مورد زنان و مردان وجود دارد، پرداخته می شود. نتیجه دیگری که این مطالعه به آن دست یافته، این است که تصور زنان از آینده خود مبهم است و زنان از امید و شادابی چندانی در زندگی خود برخوردار نیستند.

این پژوهش به تحلیل عملکرد تصویری مطبوعات داخلی در قبال سه حادثه مهم خاور میانه در سال های اخیر پرداخته است: مرگ صدام حسین[i]، بی نظیر بوتو[ii] و اسامه بن لادن[iii]. نویسندگان در پی آن بوده اند که به این سئوال پاسخ گویند که آیا تصویر دوستان و دشمنان در عکس های اخبار سیاسی روزنامه ها به طور یکسان بازنمایی می شود؟ روزنامه ها چگونه موفق به نمایش موضع گیری خود نسبت به افراد مختلف از خلال تصویر می شوند؟ و آیا مواضع سیاسی روزنامه ها در چگونگی موضع گیری آنها نسبت به شخصیت های گوناگون تاثیری دارد؟ برای پاسخ به این سئوالات، ما به تحلیل نشانه شناسانه عکس های 15 روزنامه سراسری کیهان، اطلاعات، همشهری، جام جم، ایران، جمهوری اسلامی، رسالت، ابرار، سیاست روز، فرهنگ آشتی، اعتماد، شرق، آفتاب یزد، همبستگی و مردم سالاری از مرگ صدام حسین، بی نظیر بوتو و اسامه بن لادن بر مبنای روش نشانه شناسی[iv] منتج از نظریات رولان بارت[v] درباره نشانه شناسی عکس، نظریه بازنمایی رسانه ای استوارت هال[vi]، نظریات دنیس مک کوئیل[vii] درباره سوگیری پرداخته ایم. نتایج این تحقیق نشان داد که روزنامه های با مواضع سیاسی متفاوت، تصاویر افراد را به شیوه ای متفاوت بازنمایی می کنند. ضمن اینکه روزنامه های سراسری کشور، موضعی دوستانه نسبت به بوتو و موضعی دشمنانه نسبت به صدام داشته اند، اما به طور کلی درباره بن لادن موضعی مبهم و دو پهلو اتخاذ کرده اند. [i] Saddam Hussein [ii] Benazir Bhutto [iii] Osama bin Laden [iv] Semiotics [v] Roland Barthes [vi] Stuart Hall [vii] Denis McQuail

مسئله این پژوهش، چگونگی بازنمایی عملکرد اجتماعی زنان در سینمای پس از انقلاب اسلامی ایران است. برای این منظور با استفاده از روش کیفی تلفیقی نشانه شناسی، بازنمایی ارزش های زن در سینمای بعد از انقلاب مورد مقایسه قرار گرفته است. در چارچوب نظری این تحقیق نظریه نمایش جنسیت و کنش متقابل گافمن و ایده آل تایپ ماکس وبر استفاده شده اند و بدین ترتیب الگوهای تفسیری و تفسیر ارزش های اجتماعی بازنمایی شده در خصوص زنان در سینمای بعد از انقلاب ساخته شده اند. نمونه های انتخاب شده در دو سطح تحلیل (الگوی روایت بارت، الگوی سلبی و کادوری) مورد مطالعه قرار گرفته اند. با مشاهده و تحلیل فیلم ها طبق الگوهای بیان شده، یافته های تحقیق در دو الگوی تفسیری بیان شده اند. مدل "تحول سوژگی؛ دگرگونی در تفسیر" بیانگر برساختگی "صبر و تحمل" و "دگرگونی در اندیشه و تفسیر زن" و مدل "دروغ، چندچهرگی؛ فریب ساختار" بیانگر برساختگی "دروغگویی" به عنوان عملکرد اجتماعی تکرارشونده و ارزش اجتماعی زن در سینمای ایران پس از انقلاب هستند.

از نظر کتب روانشناسی و اسلامی اثرگذارترین عامل بر رفتارکودک، در هفت سال دوم زندگی آ ن ها محیط اطرافشان است. فضایی که کودکان در آن حضور می یابند در شکل گیری شخصیت و رشد همه جانبه ی آن ها اثرگذار است که متأسفانه امروزه در کشور ما ایران توجه به این مسأله و طراحی فضایی مناسب که کودک خود بتواند درآن به تفکر و کاوش بپردازد، بسیار کم اهمیت است. فرآیند طراحی فضای کودکانه دارای ساختاری پیچیده و نامعین است و طراح تنها با دانش شخصی خود نمی تواند پاسخگوی همه ی نیازهای مسأله ی طراحی باشد. از این رو از روش های دیگری مانند طراحی مشارکتی یعنی گفت وگوی مستقیم با کودکان کمک می گیرد. تمرکز این مقاله بر طراحی فضا برای کودکان شش تا نه سال است. بهترین راه برای برقراری ارتباط با کودک و شناخت روحیه ی آن ها برای طراحی فضای معماری، نقاشی است. زیرا کودک با نقاشی خود، تمایلات و آرزوهای خود را از طریق نقاشی به بزرگتر خود منتقل می سازد. مقاله ی حاضر به طراح کمک می کند تا به پاسخ پرسش«فضای آموزشی مطلوب برای دانش آموزان دوره ی ابتدایی براساس نشانه شناسی نقاشی آن ها چگونه فضایی است؟» برسد و از طریق تجزیه و تحلیل نقاشی کودکان براساس علم نشانه شناسی و ارائه ی راهکارهای طراحی، براساس آن ها به طراحی فضا برای کودکان در بازه ی سنی شش تا نه سال بپردازد. برای دست یابی به هدف مذکور، از روش تحقیق ترکیبی و برای جمع آوری داده ها از روش تصویرمبنا استفاده شده است. طبق این پژوهش با تحلیل و دست یابی به پارامترهای استخراج شده از نقاشی ها می توان محیطی آموزنده و خوشایند برای کودکان طراحی کرد. روش تحقیق این مقاله، روش تحلیل محتوا است و با مطالعات کتابخانه ای و میدانی از طریق گفت وگوی مستقیم با کودکان همراه است. نتایج این پژوهش به طراحان می گوید که برای طراحی فضای آموزشی باید به عواملی مثل طبیعت، نشاط و سرزندگی، دانش و خرد، امنیت و آرامش توجه داشت؛ عواملی که نیازمند فضای باز و پارک مانند یا باغ گون خواهد بود و به جای مدرسه باید نام پارک مدرسه بر فضای آموزشی نهاد.

تلویزیون به عنوان یکی از مهم ترین درگاه های رسانه ای، روزانه پیام های زیادی به صورت آشکار و پنهان به مخاطب منتقل می کند. در این میان، کودکان یکی از مهم ترین مخاطبین برنامه های تلویزیونی، به خصوص ژانر تبلیغاتی هستند؛ آنان به دلیل فراغت کافی زمان بیشتری را در مقابل تلویزیون می گذارنند و روزانه اطلاعات زیادی از طریق تلویزیون و برنامه های تبلیغی آن به ذهن کودکان که هنوز ظرفیت تحلیلی و انتقادی منسجمی ندارند، وارد می شود و رفتارهای اقتصادی و مصرفی آنان و والدینشان را متأثر می سازد؛ از این رو، مطالعه حاضر درصدد بررسی نشانه شناختی حضور کودکان در تبلیغات تلویزیونی است. این پژوهش با رویکرد کیفی نشانه شناختی به بررسی یازده تبلیغ تلویزیونی که نقش اصلی آن را کودک به عهده داشته، پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داد که کودکان در متن این تبلیغات، در موقعیتی منفعلانه و بی قدرت در برابر نیروی قدرتمند تکنولوژی، قرار می گیرند. ماحصل این تقابل میان دو سویه بی قدرت و قدرتمند، انضباط بدن های کودکان، تسلیم و یک دست شدگی آنان به واسطه کنترل و نظم القا شده ازسوی رسانه ها با تأکید به ظرفیت ماورایی محصولات تکنولوژیک است. در این تبلیغات آن چه مشهود است، صورت های تمرین و تربیت کودک برای ورود زود هنگام به دوران بزرگ سالی است؛ به گونه ای که او بیاموزد از ویژگی های کودکی فاصله گرفته و به واسطه قدرت ماورایی تکنولوژی به سوی دنیای بزرگ سالی گام بردارد و به این ترتیب از ناتوانی ها یا شیطنت های زندگی کودکانه که می تواند برای والدین مسأله آفرینی کند، فاصله بگیرد.

ادبیات داستانی سرشار از نشانه های غیرکلامی از جمله علائم زبان بدن است. بررسی داستان ها از منظر ارتباطات غیرکلامی به ویژه زبان بدن که زنجیره ای از نشانه های گسترده است و پیام های متنوعی با توجه به بافت ارتباطی دریافت می شود، می تواند به خوانشی تازه از متن منجر شود. أزهر جرجیس عراقی در رمان «النوم فی حَقل الکرز» از علائم زبان بدن از جمله زبان چشم، دست، سر، لامسه، اندام و ظاهر فیزیکی بهره برده است. این پژوهش درصدد است با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی با تکیه بر رویکرد نشانه شناسی به واکاوی نقش و جایگاه زبان بدن و کارکرد آنها در این رمان بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد جرجیس پیام هایی چون؛ تعجّب و حیرت، اضطراب، خشم و غضب، فراموشی، ترس و... به واسطه زبان بدن به مخاطب انتقال می دهد که پرده برداری از آنها در کشف پیام نهفته در متن سهم بسزایی دارد. از میان رفتارهای غیرزبانی در رمان ذکر شده، زبان چشم با (32 درصد) در جریان انتقال پیام بیشترین نقش و زبان ظاهر فیزیکی (موی صورت) با (2 درصد) کمترین نقش را دارد و زبان بدن در این رمان بیشتر، جایگزین و جانشین ارتباط کلامی شده است اما در مواردی نیز برای تکمیل کردن پیام کلامی یا پیام های کلامی را مورد تأکید بیشتر قرار داده است. بکارگیری زبان بدن در این رمان موجب افزایش ظرفیت نمایشی داستان شده است.