مطالب مرتبط با کلیدواژه

نشانه شناسی


۲۶۱.

تحلیل نشانه شناختی عنوان در آثار رسام عرب زاده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جلوه هنر سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۲۸) 103 - 115

کلیدواژه‌ها: عنوان فرش رسام عرب زاده نشانه شناسی خوانش متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۰ تعداد دانلود : ۲۹۹
رسام عرب زاده از جمله هنرمندان معاصر در حوزه طراحی و تولید فرش است. اکثر آثار ایشان حاوی عناوین مختلف ادبی، فرهنگی، عرفانی و فلسفی است. عناوینی که رسام عرب زاده برای آثارش برگزیده نشان از قایل شدن اهمیت به عنوان اثر، علاوه بر خود اثر هستند. در این جستار، سعی بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از نشانه شناسی، عناوین و متون مرتبط با آن در آثار ایشان مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر ضمن بررسی عناوین آثار منتخب(۱۲مورد) از آثار رسام عرب زاده به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است که، چه ارتباطی بین دال(عنوان) و مدلول(متن) وجود دارد؟ و آیا عناوین آثار رسام عرب زاده در خوانش مفهوم متن اثر دخالت دارد؟ نتایج پژوهش نشان می دهد، ضمن این که عنوان در آثار وی، مهم ترین و اساسی ترین درگاه ورود به آن اثر است، ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم آن اثر دارد. از سویی، ذهن خواننده را به چالش کشیده، فرضیه هایی برای او مطرح ساخته و او را به خوانشی عمیق از متن اثر تحریک می کند. عنوان در آثار رسام عرب زاده در خوانش متن آثار بسیار موثر بوده و در اغلب موارد به عنوان بخشی از اثر نیز می تواند باشد.  
۲۶۲.

نشانه شناسی باستان و تأثیر آن در شکل گیری مبحث دلالت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت و فلسفه سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 99 - 123

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی نظریه دلالت منطق رواقی ارسطو ابن سینا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۴۲۳
در این مقاله، چگونگی شکل گیری نظریه دلالت و تأثیرپذیری اندیشمندان مسلمان در طرح و گسترش این مبحث مورد بررسی قرار می گیرد. برای این منظور، به آموزه های سه مکتب مهم یونانی ای اشاره می شود که به بررسی و تحلیل نشانه ها پرداخته و آموزه هایشان در نویسندگان دوره های بعد مؤثر واقع شدند: نخست ارسطو بود که در ابتدای العباره و انتهای دفتر دومِ تحلیل پیشین به بررسی نشانه ها پرداخت؛ دودیگر پزشکان که نشانه ها را ذیل دو دسته اصلی تقسیم می کردند و سدیگر رواقیان که نشانه ها را به مثابه مدخل بحث از استدلال ها مورد بررسی قرار می دادند. در دوره اسلامی، ابن سینا نخستین منطق دانی است که با تقسیم بندی انواع دلالت لفظی وضعی به بررسی دقیق دلالت روی می آورد و آموزه های وی که اغلب توسط دیگر منطق دانان تکرار می شود، عمدتاً با توجه به گفتارهای ارسطو در ابتدای کتاب العباره شکل می گیرد؛ پس از ابن سینا، همگام با تصریح به دلالت های لفظی طبعی در آثار خونجی و دیگر منطق دانان به پیروی از فخرالدّین رازی، دلالت های لفظی عقلی نیز در آثار ارموی، علامه حلی و قطب الدین شیرازی مورد اشاره می گیرند و قطب الدین رازی با بحث از دلالت های غیرلفظی دامنه نظریه دلالت را گسترش داده و تعریف جدیدی از «دلالت» ارائه می کند؛ این تعریف جدید از دلالت و توجه به دلالت های غیرلفظی را می توان ناشی از مباحث ارسطو در دفتر دوم تحلیل پیشین و همچنین آموزه های رواقیان و پزشکان دوره باستان دانست که احتمالاً از دو طریق، یعنی آثار متکلمان و شارحان منطق ارسطو بر منطق دانان دوره های بعد مؤثر واقع شده اند.
۲۶۳.

رده بندی نشانه شناختی «سوژه های تخیلی» در داستان های کودک: از منظر نظریه آمیختگی مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 177 - 195

کلیدواژه‌ها: فضای آمیخته نشانه شناسی پرس فوکونیه معنی شناسی شناختی نقد داستان کودک سوژه های تخیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۴ تعداد دانلود : ۴۲۸
لیکاف، استعاره های مفهومی را نگاشتی بینِ دو حوزه می داند. فوکونیه و ترنر، الگوی شبک ه ایِ آمیختگی مفهومی را جایگزینِ الگوی دوحوزه ایِ استعاره مفهومی، نمودند. به باور آن ها این الگو، نخست، علاوه بر جنبه های استعاریِ درک آنی، جنبه های غیر استعاری را هم می تواند تبیین کند. دوم اینکه، مشتمل بر دو حوزه درون داد و نگاشتِ بین آن ها و همچنین فضای فراگیر و فضای آمیخته است. فضای آمیخته، فضایی است که از آمیزش ذهنیِ دو یا چند فضای درون داد پدید می آید. فضای فراگیر، میانجیِ ارتباطِ فضاهای درون داد با فضای آمیخته است. به سببِ ماهیتِ تخیلیِ فضای آمیخته، از رویکرد نظریه آمیختگی برای بررسی شخصیت های خیالی داستان های فانتزی، بهره گرفته شده است. منظور از سوژه ، کنش گر یا کنش پذیری است که به عنوان قهرمان یا یکی از شخصیت های اصلی، در پیش بردِ پی رنگِ داستان، نقش آفرینی می کند. هدف پژوهش پیشِ رو، رده بندی سوژه های تخیلی بر پایه دسته بندی نشانه شناختیِ پرس است. پِرس، انواع نشانه را، از منظر نوعِ رابطه اش با ابژه، به سه گونه نمادین، شمایلی، نمایه ای گروه بندی کرده است. در همین راستا، این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیلی- توصیفی بر آن است تا علاوه بر درآمیختنِ دو نظریه نشانه شناسی و آمیختگی مفهومی، چگونگی شکل گیری سوژه های تخیلی در داستان های کودک را از جنبه شناختی مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش، برای نخستین بار از نشانه شناسی برای بررسی فضاهای آمیخته و رده بندی سوژه های فانتزی بهره می گیرد. از دستاوردهای کاربردی پژوهش، ایده بخشی به نویسندگان برای سوژه آفرینی و آسان سازیِ آموزشِ شگردهای فانتزی نویسی برای کارگاه های نویسندگی خلاق است. در سطح نظری، نیز ضمن دسته بندیِ شناختیِ سوژه های تخیلی، تمهیدات نوینی را در اختیار نقد تطبیقی قرار می دهد.
۲۶۴.

واکاوی نسبت بین نشانه شناسی و توسعه در چارچوب عقاید مکتب نهادگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اقتصادی سال بیستم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۷۷) 136 - 189

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی نهادگرایی توسعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۳۰۶
نشانه شناسی فرآیند مطالعه نشانه ها است. بررسی ارتباط بین نشانه شناسی و سایر علوم از مباحث جدید در دنیای علم است. کشف چگونگی این ارتباط می تواند هدف پژوهش های مختلف از جمله پژوهش حاضر باشد. این مطالعه، با اتخاذ رهیافت نشانه شناختی به بررسی توسعه در چارچوب مکتب نهادگرایی می پردازد. پژوهش حاضر نشان می دهد که بین نشانه شناسی و رهیافت نهادگرایی به توسعه از چند طریق پیوند برقرار است؛ نخست اینکه، بازار امری قراردادی و متاثر از ترجیحات و ارزش های افراد است. دوم اینکه دولت نهادی است که قابلیت تحلیل نشانه شناختی دارد. سوم اینکه چگونگی مصرف و میزان ارزش کالاها به نحوه استفاده آن ها از نشانه ها بستگی دارد. چهارم اینکه تولید یک رفتار نشانه شناختی است. پنجم اینکه رفتار عقلایی کنشگران یک معنای منطقی و نشانه شناختی دارند. ششم اینکه نظام ارزشی و هنجاری شکل دهنده رفتار افراد موضوع نشانه شناسی فرهنگی را پیش می کشد.            
۲۶۵.

مطالعه تحلیلی نقشمایه های دارایی بافی یزد از منظر نشانه شناسی

نویسنده:
منبع: پژوهش در هنر و علوم انسانی سال پنجم اسفند ۱۳۹۹ شماره ۹ (پیاپی ۳۲) جلد اول
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۲۵۴
یکی از هنرهای نساجی سنتی ایران، دارایی بافی است که هر چند پیش تر در برخی از شهرهای ایران دارایی تولید می شده اما امروزه تولید آن فقط در شهر یزد محدود شده است. دارایی بافی همان ایکات است. ایکات کلمه ای است مالایایی به معنای گره زدن و رنگ نمودن که به فارسی به آن دارایی می گویند و روشی است قدیمی برای منقوش نمودن پارچه که عبارت است از رنگ نمودن نخ های پارچه قبل از بافت. منحصربه فرد بودن این پارچه به نوع رنگرزی و ایجاد طرح در بخش تاری آن وابسته است. هم اکنون در یزد تعدادی هنرمندان قدیمی دارایی تاری تولید می کنند که تولیدات آن ها اغلب رومیزی و رولحافی و روسری می باشد. در این مقاله بر آنیم تا به مطالعه و تحلیل نقشمایه های دارایی بافی شهر یزد از طریق نشانه شناسی بپردازیم و مبنای شکل گیری این نقوش را تعیین کنیم. این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی و به روش گردآوری کتابخانه ای و تحقیقات میدانی مدون شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بیش ترین تولیدات دارایی بافی در شهر یزد، به عنوان رولحافی، رومیزی، بقچه، لنگ (دستمال یزدی) و پرده بوده است و معروف ترین کاربرد پارچه دارایی چادر شب دارایی است که در نوع خود منحصربه فرد است. نتایج این پژوهش نشان داد که نقشمایه های دارایی بافی یزد عبارت است از: سرو، طاووس، لوزی، راه راه، ابر، باد، مثلث و مربع. از منظر نشانه شناسی این نقشمایه ها تنها به فرم مختص نمی شود، بلکه هر یک از این نقوش، حاوی مفاهیم و مضامینی است که ریشه در هنر و فرهنگ ایرانی دارد. به عبارتی نقشمایههای دارایی بافی یزد دارای لایه های گوناگونی است که در لایه اول، نقشمایه ها به صورت اشکال و فرم ها دیده می شود و در لایه های بعدی، مفاهیم و گفتمان های مربوطه بیان می شود.
۲۶۶.

نشانه شناسی جنبه های عرفانی شخصیت کیخسرو بر اساس ریشه نام او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 167-208

کلیدواژه‌ها: نام در اساطیر کیخسرو ریشه شناسی نام نشانه شناسی نشانه شناسی عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۴۹۸
بررسی جنبه های مختلف شخصیت کیخسرو در شاهنامه ، همواره یکی از موضوعات مورد نظر پژوهشگران بوده است. در این مقاله بر اساس رهیافت نشانه شناسی و با تمرکز بر ریشه شناسی نام کیخسرو، به بررسی نشانه های موجود در شاهنامه در ارتباط با این پادشاه کیانی پرداخته شده است. نظام های نشانه ای رنگ ها، اعداد، گفتار و کردار، شخصیت های مرتبط و... بررسی شده اند تا چرایی ارتباطشان با کیخسرو و کمکی که به پیشبرد وجوه عارفانگی او می کنند، مشخص شود. تبیین جایگاه نام و مسمّا بودن نام در اساطیر، نمایاندن اهمیت ریشه نام ها در فرهنگ ملل کهن، بررسی نشانه شناختی عناصری اساطیری چون خورشید، آب، برف، چشمه و رفتارهایی چون ترک تخت شاهی از سوی کیخسرو، یافتن نشانه های عرفانی رفتار و کردار کیخسرو و نظام نشانه ای رفتار عارفانه او در هنگام رجعت به جهان جاویدان و... از دیگر نکاتی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. بنیان نهادن آتشکده را به عنوان یک نماد و مکان مذهبی، جنگیدن با بزرگ ترین شرّ موجود در جهان یعنی افراسیاب، تجهیز بودن به ابزارهایی چون جام جهان بین و برخورداری از قدرت نیروهای امدادی مافوق بشری و پشت پا زدن به تخت شاهی، داشتن حالاتی از مراقبه و... همگی نشانه هایی از رفتارهای عرفانی کیخسرو هستند که در این مقاله بر اساس رهیافت نشانه شناسانه مورد مداقه قرار گرفته اند. آنچه به دست آمده، نشان می دهد که این اعمال عرفانی، زیرساخت های اسطوره ای دارند و با معنا و ریشه نام کیخسرو ارتباط مستقیم دارند.
۲۶۷.

بررسی نشانه شناختی شعر(( مسافر)) سپهری برمبنای نشانه شناسی ساختارگرا ؛ الگوی ریفاتر ویاکوبسن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبانشناختی در زبانهای خارجی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 215 - 242

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی ساختارگرایی ماتریس هیپوگرام انباشت الگوی ارتباط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۲۷۴
نشانه شناسی ساختارگرا درپی کشف نشانه های درون متن است وساختارگرایان، معنارادر روابط میان اجزای متن می جوین د؛آنها با خوانش خلاق در پی یافتن نشانه ها هستند،تا به مفهوم متن دست یابند. ساختارگرایی بانظریه ((دریافت)) همسویی دارد؛ قبل ازطرح مبحث ساختارگرایی متن درسایه مؤلف قرارداشت اماپس ازاین که رولان بارت نظریه ی((مرگ مؤلف)) رامطرح کرد،خواننده،خ وانش خلاق واکتشافی متن، اهمیت یافت. پس ازبارت نظریه پردازان مختلف ازمنظرهای گوناگون به خوانش متون روی آوردند،ازجمله ریفاتر که معنای متن راحاصل دریافت هاوانتظارات خواننده می داند و یاکوبسن ،عوامل سازنده پیام راکه دربردارنده متن هم هست شامل:گوینده،مخاطب،موضوع ،پیام،مجرای ارتباط ورمز می داند،وی این اجزا را پردازنده نقش های شش گانه زبان (عاطفی،ترغیبی ،ارجاعی، فرازبانی، همدلی وادبی) می شمارد هدف مقاله آن است که نشان دهد الگوی ساختارگرای ریفاترو یاکوبسن درتحلیل شعر((مسافر)) تاچه اندازه به خوانش خلاق شعرمنتهی می گردد. بخش اول این مقاله، به معرفی رویکرد نظری ریفاتر وسپس برمبنای آن به خوانش شعر((مسافر)) می پردازد. ودربخش دوم نیز،الگوی ارتباط یاکوبسن را طرح وبرمبنای آن پیام های متن را مشخص می کند. نتیجه پژوهش بیانگراین نکته است که اگرچه هردوالگو به دریافت ها وبرداشت های مشابهی منتهی می شوند، الگوی ریفاترکارآمدتروگسترش پذیرتر به نظرمی رسد
۲۶۸.

نقد نشانه- معناشناختی اشعار سیمین بهبهانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال پنجم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۶ 91 - 106

کلیدواژه‌ها: سیمین بهبهانی شعر معاصر نشانه شناسی نشانه های اجتماعی نظریه ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۲۵۳
نشانه شناسی رویکردی است که از زبان شناسی، جامعه شناسی، روان شناسی، نقد ادبی و ... بهره گرفته، برای تحلیل آثار ادبی یکی از روش های نو و بسیار مناسب است و کمک بسیاری به خواننده در جهت آشنایی با سبک نویسنده و عمیق تر شدن فهم او از متن آثار ادبی می کند. با توجه به این که در نشانه شناسی متون ادبی، تفسیر و نظرات شخصی جایی ندارد و این امر به نوبه خود زمینه را برای بررسی روشمند متن فراهم می کند، و همچنین به دلیل آن که شعر سیمین بهبهانی از جهات مختلفی، قابلیت بررسی نشانه شناسانه را داراست، پژوهش پیشِ رو شکل گرفته، و با بهره گیری از روش استقرایی- تحلیلی، کوشیده ایم به بررسی نشانه های خالق اثر، زیبایی شناختی، احساسی و اجتماعی در اشعار سیمین بهبهانی بپردازیم. دستاوردهای پژوهش گویای این است که شعر این شاعر، مملو از نشانه هاست؛ به خصوص نشانه های اجتماعی بسامد بالایی دارد. در میان نشانه های احساسی نیز، احساسات غم انگیز نمود بیشتری دارد که این امر با نشانه های خالق اثر در ارتباط است. شاعر از طریق نشانه ها و روابط حاکم میان آنها، معنا را به خواننده منتقل می کند. این مقاله می تواند راهی به روی پژوهشگران در آشنایی روش مند با شعر سیمین بهبهانی بگشاید.
۲۶۹.

سبک شناسی نشانه ها در مجموعه شعر «آخر شاهنامه» از اخوان ثالث(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال هفتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 23 - 40

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی سبک شناسی ادبیات غنایی روایت اخوان ثالث آخر شاهنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۲۷۶
سبک، شیوه ایی است که نویسنده یا شاعر برای بیان مفاهیم خود در اثر ادبی به کار می برد. یکی از روش های به دست آوردن سبک ویژه ی یک نویسنده یا شاعر، بررسی نشانه هایی است که در متن اثرش به کار می گیرد. نشانه هایی که سبب ایجاد تشخص سبکی می شود. تحلیل سبک شناسانه به روش علمی و کاربردی که به تشخیص ژانر ادبی متن و افتراق آن با آثار دیگر کمک می کند و تأیید روش نشانه شناسی برای دستیابی به سبک و نوع ادبی یک اثر از اهداف این تحقیق است. ما برآنیم که نشان دهیم آیا تعداد نشانه ها و بررسی شیوه های استفاده شده در به کارگیری نشانه ها امکان سبک شناسی و ارزش گذاری کیفی یک اثر را به شیوه ایی علمی فراهم می کند؟ ویژگی اصلی آثار «مهدی اخوان ثالث» توجه به زبان و ساختار ادبی متن و غلبه عنصر عاطفه و احساس است. شیوه روایت گونه اشعار اخوان به ویژه در مجموعه آخر شاهنامه زمینه لازم را برای بررسی ساختار روایی این مجموعه به لحاظ نوع ادب غنایی فراهم کرده است. پس از بررسی ساختار نشانه ها در سه شعر منتخب از این مجموعه که داری ساختار مشابهی بودند نتایج قابل تأملی در شناخت سبک شناسی نشانه ها به دست آمد که همگی در پی القای پیام محوری زبان و اندیشه شاعر است. این نشانه ها همگی در یک ساختار منسجم از موسیقی، واژگان، بیان و نحو استفاده شده اند.
۲۷۰.

نقد ترجمه کتاب سیر نشانه شناسی: از نشانه شناسی سخت تا نشانه – انسان شناسی نرم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۸۹) 177-199
تعداد بازدید : ۴۸۰ تعداد دانلود : ۳۹۳
کتاب سیر نشانه شناسی مجموعه مقالاتی است که زیر نظر پاول کوبلی(2001) منتشر شده است. راحله قاسمی ترجمه ی این کتاب را بر عهده داشته و نشر سیاهرود آن را منتشر کرده است. این کتاب شامل ده فصل است و در مجموع، مساله اصلی فصل ها تعامل نشانه شناسی با جهان پیرامون و تجربه ی زیسته ی حضور است. نویسندگان این کتاب در یک نکته اشتراک دارند: ساختارهای زبانی درون متنی نمی توانند پاسخگوی نیازهای حوزه ی مطالعات نشانه شناسی باشند و لازم است که واقعیت های کاربردی جهان بیرون به نظام نشانه ها ترجمه شوند یا انتقال یابند. به همین دلیل در این کتاب عناصر فرهنگی، اجتماعی، زیستی، اخلاقی در تعامل با جهان نشانه ها معرفی شده اند. اگر چه دیدگاههای نظری ارائه شده خوب و قابل فهم هستند، اما ما را با الگوی مطالعاتی که قابل استفاده در طرح و تحقیق در مسائل انسان و به ویژه نشانه انسان شناسی باشد مواجه نمی کنند. هدف اصلی ما این است که نشان دهیم چگونه از نشانه شناسی سخت به نشانه انسان شناسی نرم عبور می کنیم. روش بررسی ما متکی بر دیدگاه نشانه کاربردشناسی و نشانه معناشناسی گفتمانی است. مهمترین دست آورد این تحقیق بررسی نقش پدیدارشناسی و کاربردشناسی فرهنگی در سیر تحول علم نشانه شناسی است.
۲۷۱.

کتاب« آلیات التأویل السّیمیائی» (ابزارهای تفسیر نشانه شناسی) در بوته نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) 169-184
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۲۴۷
دانش نشانه شناسی یکی از شاخه های نقد ادبی جدید در قرن بیستم است که به بررسی نشانه ها و روابط میان آنها در متون ادبی و کارکردشان در انتقال پیام میان صاحب اثر و خواننده می پردازد. کتاب «آلیات التأویل السّیمیائی» نوشته موسی ربابعه نیز از جمله آثاری است که می کوشد تا از رهگذر برخی ابزارهای نشانه شناسی و با عبور از روساخت متن نمونه هایی از ادب معاصر عربی به لایه های زیرین و ژرف ساخت متن دست یابد. در پرتو اهمیت مسأله، مقاله حاضر می کوشد به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد نقد محتوا، ضمن بررسی و بیان برخی از نقاط قوت این کتاب، نقاط ضعف و کاستی های اثر مورد نظر را تبیین نماید. نتایج بررسی حاکی از این است که این اثر در سه فصل اول در مبحث استعاره و رمز به مثابه دو ابزار نشانه شناسی تا حدود زیادی موفق عمل نموده است و با انتخاب نمونه های شعری مناسب، تحلیل های خوبی ارائه داده است. امّا عدم هماهنگی عنوان کتاب با محتوا و نپرداختن مستقیم به همه شگردهای نشانه شناسی از جمله پارادوکس، نقاب، حس آمیزی، هنجار گریزی، اسطوره،عدم رعایت توازن میان فصل ها و اشاره گذرا به مقوله نقد نشانه شناسی در رمان از مهم ترین کاستی های این کتاب است.
۲۷۲.

جایگاه روایتگری صوتی در نمایش رادیویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای ارتباطات و رسانه دوره سوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰ 207 - 183

کلیدواژه‌ها: رادیو نمایش رادیویی روایتگری صوتی نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۲۷۰
روایتگری صوتی، بیان روایت با استفاده از نشانه های غیر زبانی اصوات بوده و عنصری است که به نمایش رادیویی، جان می بخشد. هدف این پژوهش، درک چیستی روایتگری صوتی و چگونگی کاربرد آن در نمایش رادیویی است. روایتگری صوتی، به دلیل نزدیکی بیشتر به فرمِ بیانگر، از جهتی، موجب ارتقای سطح هنری آثار نمایشی و از جهت دیگر، موجب جهانی تر شدن آن می شود. در پژوهش حاضر، به روش نشانه شناسی و با بهره گیری از الگوی سفر قهرمان کریستوفر وگلر، پنج قطعه نمایشی «زندگی... و دیگر هیچ»، «فردای زمین»، «افسانه ایرج»، «آکوا آلتا» و «مرثیه»، تحلیل شده اند. این پژوهش، با دسته بندی رمزگان های موسیقی، افکت، سکوت، تدوین و حالاتِ ادای کلمات در نمایش های مذکور، به بررسی دلالت هر دال صوتی و رابطه همنشینی دال ها پرداخته است. یافته های تحقیق، حاکی از آن است که سامان دادن یک روایت کامل (بر مبنای الگوی روایی وگلر) بدون استفاده از کلام و تنها با روایتگری صوتی، امکان پذیر است. تدوین صدا در نمایش رادیویی می تواند کارکردهای روایی متعددی از جمله: فلش فوروارد، تغییر وضعیت و گذر زمان، داشته باشد. همچنین، موسیقی می تواند کارکردهایی روایی، نظیر: کنترل ریتم روایت، فضاسازی و شخصیت پردازی داشته باشد. از سکوت، می توان برای ایجاد تعلیق، کنترل ریتم ماجرا و پیش آماده سازی در یک نمایش رادیویی بهره برد. حالت هایی که هنگام ادای کلام بروز می کنند نیز، می توانند برای نمایش تحول شخصیت، پیشبرد ماجرا و تغییر زمان به کار روند. همچنین افکت، کارکردهایی روایی، مانند نمایش کنش ها در نمایش رادیویی دارد.
۲۷۳.

بازنمایی جنسیت در سینمای ایران (مورد مطالعه: فیلم سینمایی سعادت آباد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره دهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۷) 213 - 241

کلیدواژه‌ها: بازنمایی جنسیت سعادت آباد سینمای ایران نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۳۶۷
در این مقاله، نقش های جنسیتی و چگونگی بهره گیری از رمزگان اجتماعی، فنی و ایدئولوژیک در موقعیت های مختلف زنان و مردان در فیلم «سعادت آباد» به کمک روش نشانه شناسی جان فیسک بررسی شده است. تحلیل های به دست آمده نشان می دهد، برساخت اجتماعی جنسیت صورت گرفته، به ویژه برای زنان، گاهی رهایی بخش و نقادانه و گاهی تبعیض آمیز است. این فیلم موقعیت های اجتماعی هر دو جنس را به چالش می کشد. همچنین نگاهی نقادانه به روابط زناشویی مدرن و روابط دوستانه طبقه متوسط دارد و کیفیت و کمیت روابط را ارزیابی می کند یافته ها نشان می دهد، با وجود خارج شدن زنان و مردان و خانواده طبقه متوسط از سبک زندگی و موقعیت های سنتی در این فیلم، قرائت مرجح متن برای زنان نقش های خانه داری، نداشتن استقلال و وابستگی است؛ درحالی که مردان نیز در این فیلم مضطرب، غمگین، کم اقتدار، تنها و مستأصل بازنمایی شده اند، اما به طورکلی بازنمایی جنسیت در این فیلم از قالب های مرسوم چندان فاصله ندارد.
۲۷۵.

تحلیل نشانه شناختی «من و دیگری» در گفتمان پل والری «دیگری در خویش»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 181 - 198

کلیدواژه‌ها: دیگری دیگریت شناخت غیریت من نشانه شناسی همانیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۲۶۷
یکی از مباحث مهم در آثار پل والری، نویسنده فرانسوی قرن بیستم، مسئله «دیگری» است که به شناخت منجر می شود. «دیگری» به شکل تازه ای در ارتباط با «من» نویسنده مطرح شده که «انعکاسی از «خود» است و دیالکتیکی بین این دو برقرار است. مخاطب با دو نمود از نویسنده مواجه است: خوددیگریت وخودهمانی[1]. درواقع، والری مثال ملموسی از «دیگربودن در خود»[2] را به تصویر می کشد که نمودی از یک «شخص ثالث ناشناخته» است و با او گفت وگوی درونی دارد. رویکرد این پژوهش برای نشان دادن رابطه «من» و «دیگری»، نشانه شناسی مکتب پاریس و همچنین تحلیل پل ریکور است. هدف از ارائه این پژوهش آن است که نشان دهیم چگونه «من» نویسنده در ارتباط با «دیگری» مطرح می شود و چگونه نویسنده به شناختی از خود دست می یابد.
۲۷۶.

بازنمایی وضعیت اشتغال زنان در مشاغل آزاد در فیلم سینمایی طلا

نویسنده:
منبع: مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی سال چهارم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۴) جلد اول 35-46

کلیدواژه‌ها: زنان شاغل مشاغل آزاد بازنمایی رسانه ای نشانه شناسی سینمای ایران فیلم طلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۳ تعداد دانلود : ۴۶۰
پیشرفت تکنولوژی و مواجهه با ارزش های جامعه مدرن، ارزش های سنتی جامعه ایرانی را دچار تغییر و تحولات بسیاری کرد. همزمان با این تحولات نقش های اجتماعی و اقتصادی زنان نیز در جامعه دچار تحولات عدیده گردید. این تحولات، زمینه ساز حضور گسترده زنان در بخش های مختلف اجتماعی و اقتصادی شده و همچنین چالش هایی را برای آنان ایجاد کرده است. سینما به عنوان یکی از عوامل اثرگذار بر فرهنگ و جامعه، نقش مهمی در تداوم و یا حذف چالش های موجود از طریق چگونگی بازنمایی وضعیت آنان دارد. از این رو، پژوهش حاضر بر اساس رویکرد نشانه شناختی فیسک و تحلیل بازنمایی هال در صدد است به بازنمایی وضعیت اشتغال زنان در مشاغل آزاد در فیلم سینمایی طلا بپردازد. این فیلم به عنوان یک متن فرهنگی در نظر گرفته شده است تا از طریق تحلیل نشانه شناختی آن به چگونگی تولید معانی فرهنگی مربوط به اشتغال زنان در مشاغل آزاد بپردازیم. بازنمایی نقش زنان و جایگاه اجتماعی آنان به عنوان عضوی مستقل و موثر در فعالیت های اقتصادی از جمله موارد مطرح در این فیلم است. یافته های این پژوهش تشان می دهد که به رغم گذشت 4 دهه از انقلاب اسلامی، هنوز سینمای ایران در مسیر بازتولید و تثبیت کلیشه های جنسیتی گام برمی دارد.
۲۷۷.

بررسی جنبه های نمادین و نشانه ایِ فیلم سینمایی رنگ انار به کارگردانی سرگئی پاراجانف

نویسنده:
منبع: مطالعات فرهنگ و هنر آسیا سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 23-40
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۳۰۸
مقاله حاضر می کوشد به بررسی تحلیلی و نماد شناختی فیلم سینمایی رنگ انار، اثر سرگئی پاراجانف، کارگردان ارمنی، از منظر انسان شناسی نمادین بپردازد. انسان شناسی نمادین، که در امتداد نظریه های دهه 1970 و با تلاش اندیشمندانی چون گیرتز، ترز و داگلاس در علوم انسانی ایجاد شده، فرهنگ را مجموعه ای از معانی می داند که از طریق نمادها و نشانه ها درک و تفسیر می شود. سینما نیز به عنوان رسانه ای متنی، جهت انتقال معانی فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از ابزارهای مناسب برای تحلیل متون سینمایی، استفاده از روش نماد شناسی است، که روشی منسجم و پربار در مطالعات سینمایی محسوب می شود. رنگ انار، فیلمی با اقتباس از زندگی صایات نوا (شاعر ارمنی قرن هجدهم)، آمیزه ای از نمادهای انجیلی، تصویرپردازی های مذهبی، هنر بومی و معماری قوم ارمن است. این مقاله، به روش تحلیل محتوای کیفی و شیوه ی کتابخانه ای، با رویکرد انسان شناسی نمادین، مبتنی بر دیدگاه کلیفورد گیرتز، مورد مداقه قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که پاراجانف از سینما گران مردم شناس ارمنی است که عناصر بومی و قومی ارمنیان را به خوبی شناخته، و شاهد تحولات نمادها و نشانه های بومی، به مذهبی، در دوران حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی در زندگی قوم ارمن بوده است. این مقاله به بازشناسی ده نماد و نشانه در فیلم رنگ انار می پردازد.
۲۷۸.

بررسی آموزه های فرهنگ عاشورایی در نماهنگ های کودک و نوجوان از منظر نشانه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تعلیم و تربیت اسلامی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 144 - 177

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی آموزه دینی نماهنگ عاشورا کودک و نوجوان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۲۳۲
یکی از مباح ث مهم که در سال های اخیر وارد حوزه نقد و بررسی آثار ادبی و هنری شده، مبحث نشانه شناسی فرهنگی است. ارتباط رشد فرهنگی با تنفیذ نشانه ها از مسائل قابل تأمل در دستاوردهایی است که از مسیر تکنولوژی وارد حوزه مطالعات کودک و نوجوان  شده است. توجه به ایجاد، ترویج و انتقال فرهنگ عاشورایی در میان نسل جوان در عصر فناوری و رسانه، سبب تولید نماهنگ های متعدّد و ارزشمندی برای گروه کودک و نوجوان در کشور ایران شده که اشعار و تصاویر موجود در آن از منظر معناشناسی نشانه ها قابل تحلیل و نقد است.در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی تلاش شده است تا جنبه های بیرونی و درونی نشانه های دینی در نماهنگ های عاشورایی از زاویه «عینیّت دارندگی» و «انتقال دهندگی» بررسی شود. هدف از این بررسی، تعیین نقش نشانه ها در ایجاد، انتقال و تداوم فرهنگ عاشورایی به کمک شعر و تصویر در نماهنگ های انیمیشنی به کودکان و نوجوانان بوده است. یافته ها نشان می دهد در اغلب نماهنگ های منتخب، جنبه های بیرونی نشانه های دینی پیام های مستقیمی دارند و سازندگان، آموزه های مشترکی را بر مبنای فرهنگ دینی- اجتماعی به کمک شعر و تصویر در اختیار کودکان و نوجوانان قرار داده اند. از میان آموزه ها به شهادت طلبی بیشتر پرداخته شده و بخش فراوانی از نشانه ها در ارتباط با شرح ظلم و ستم به خاندان اهل بیت(ع) است. در بخش جنبه های درونی نشانه ها، ضعف هایی دیده می شود که مهم ترین آن، ایجاد محدودیت در ظرفیت خوانش است.  
۲۷۹.

نشانه شناسی شخصیت امام رضا (ع) در «هاچین و واچین» زهرا داوری بر پایه نظریه فیلیپ هامون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال نهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 83 - 104

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) نشانه شناسی فیلیپ هامون ترانه های کودکانه زهرا داوری «هاچین و واچین»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۳۱۲
فیلیپ هامون، نشانه شناس فرانسوی، شخصیّت را عنصری نشانه ای دانسته و بر این اساس، مبانی نظری نشانه شناسی شخصیّت را تبیین کرده است، چنانکه نشانه شناسی ادبی شخصیّت، ارتباط میان مؤلف، متن و خواننده را می کاود و هدف اصلی آن یافتن مناسبت میان تصویر (دالّ) و تصوّر (مدلول) است. ادب عامه (شفاهی) با جلو ه های گوناگونش بازتاب فرهنگ و اندیشه مردم است و ترانه های کودکانه از گونه های ادب شفاهی است که گاهی سیمای شخصیت های مذهبی را با هدف الگوسازی تربیتی- اخلاقی ترسیم می کند. سیمای عملی و سجایای اخلاقی امام رضا (ع) الگویی متعالی برای کودکان است و زهرا داوری با بهره گیری از شخصیّت حضرت در ترانه های کودکانه «هاچین و واچین» الگوسازی کرده و گامی مهمّ برای پیشرفت تربیتی و اخلاقی کودکان برداشته است. این پژوهش با هدف تبیین سیمای امام رضا (ع) در «هاچین و واچین» زهرا داوری بر اساس نظریه نشانه شناسی شخصیّت فیلیپ هامون با رویکردی توصیفی تحلیلی انجام شده و سیمای امام رضا (ع) را از حیث دالّ (نام، جایگاه نحوی و بعد بلاغی) و مدلول (صفات، کنش گفتاری و کنش رفتاری) بررسی و تحلیل کرده است، چنانکه دستاورد پژوهش نشان می دهد، درک مناسبی از شخصیّت امام رضا (ع) و کارکرد داستانی آن با استفاده از دانش نشانه شناسی شخصیّت فراهم شده است؛ یعنی داوری سیمای عملی و سجایای اخلاقی امام رضا (ع) را با استفاده از زبان عامیانه و بیان کودکانه به مخاطب (کودکان) شناسانده است.
۲۸۰.

معرفی و تحلیل نشانه شناسانه عناصر بصری صحن آزادی آستان قدس رضوی

نویسنده:
منبع: فردوس هنر سال اول زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ 44 - 71

کلیدواژه‌ها: معماری اسلامی هنر اسلامی مضامین دینی نشانه شناسی بن مایه های تزئینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۲۹
بیان مسئله: معماری اسلامی در برگیرنده معانی والا و مضامین متعالی است که یکی از نمودهای آن را در حرم آستان قدس رضوی می توان یافت. صحن آزادی آستان قدس رضوی به مثابه یک متن از باشکوه ترین آثار معماری اسلامی است که به وفور واجد رمزگان های پنهانی است که آشکارسازی آن ها به روش تأویل نیازمند است و نشانه شناسی یکی از آن ها است. هدف مقاله: در این پژوهش سعی خواهد شد ضمن معرفی و شناسایی عناصر بصری مکان مذکور به تبیین روابط دال و مدلول در نشانه های به کاررفته در این فضای سنتی دینی که مبتنی بر انواع قراردادها از شباهت (شمایلی) و تداعی و سنن (نماد) و علت و معلول (نمایه) است، پرداخته شود و از ابزار تحلیلی علم نشانه شناسی در تحلیل و خوانش نقوش و کشف معانی ضمنی آنها استفاده نمود. سؤالات مقاله: پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤالات است: چه نوع نشانه های تصویری بر اساس روابط بین دال ها و مدلول ها در صحن آزادی موجود می باشند؟ و اینکه این نشانه ها با کاربست ابزارهای تحلیلی رویکرد نشانه شناسانه چگونه قابل خوانش و تحلیل می باشند؟ روش پژوهش: این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. گردآوری اطلاعات به صورت منابع کتابخانه ای می باشد. نتیجه پژوهش: برآیند تحقیق نشان داد: نشانه های تصویری صحن آزادی در هفت دسته طبقه بندی می شوند. به طورکلی پیام و مفاهیم نشانه های تصویری مرتبط با مضامین و معانی همچون: قدسیت، ربانیت، روح و انسان کامل مشاهده شده است. روابط بین وجوه مختلف نشانه ها نیز بر اساس رویکرد نشانه شناسی بیشتر به صورت نمایه ای-نمادین، نمایه ای-شمایلی، نمادین- شمایلی است.