تغییرات اجتماعی - فرهنگی (مطالعات علوم اجتماعی ایران سابق)

برقراری تعامل اجتماعی بین افراد، از جمله نیازهای ذاتی انسان است. تعامل و ارتباط با دیگران، یکی از نیازهای اساسی در زندگی انسانی به شمار می آید. آدمی به دنبال کسی که در کنار ایشان احساس خوشبختی کرده و از تعامل با آن ها لذت و منفعت بیشتری را نصیب خود نماید. نیازهای مختلف انسان وی را در معرض ارتباطات مختلف قرار می دهد. نیاز به ارتباط با جنس مخالف، گهگاه روابطی را باعث می شود که خارج از عرف و فرهنگ اسلامی کشور ما می باشد. این پژوهش با هدف بررسی علل و پیامدهای بوجود آورنده روابط خارج از ازدواج، در میان زنان شهرستان رفسنجان، انجام شده است. روش پژوهش نظریه داده بنیاد می باشد که داده های مورد نیاز آن از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با 15 نفر از زنان انجام شده است. شیوه انتخاب مشارکت کنندگان، هدفمند و تعیین تعداد آنها با رسیدن به مرحله اشباع،  مشخص گردیده است. از مجموع 1127داده ی خام، 875 مفهوم، 125خرده مقوله و 54 مقوله اصلی از داده های اولیه استخراج گردید. در نهایت مفهوم محوری رویای ازدواج، به عنوان پدیده اصلی که بقیه مقولات را پوشش می داد، انتخاب گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که مهم ترین انگیزه زنان از گرایش به روابط خارج از ازدواج، تشکیل خانواده و ازدواج می باشد. استقلال یابی، و میل به رها شدن از قوانین و چارچوب های خانواده از جمله شرایط علّی این گرایش به حساب می آید.

این پژوهش به منظور مطالعه تأثیر تغییر در فضاهای شهری مدرن بر بازاندیشی هویت زنان طراحی شده است. ایده اصلی تحقیق از نظریه گیدنز استخراج شده که مکان های جدید را بر گروه های مختلف مؤثر می داند. با توجه به این که باغ بانوان ها به تازگی در برخی از شهرهای ایران از جمله اصفهان تأسیس شده اند به نظر می رسد که این فضاها می توانند بر بازاندیشی و هویت نوین زنان مؤثر باشند. در این پژوهش 330 نفر زنان شهر اصفهان که طی یک دوره زمانی 30 روزه به باغ های این شهر مراجعه کرده اند به عنوان نمونه آماری از جامعه اماری شهر اصفهان انتخاب شده اند. شیوه نمونه گیری به صورت خوشه ای چند مرحله ای و سپس اتفاقی بوده و از میان 6 باغ بانوان شهر اصفهان، 4 باغ انتخاب و پاسخگویان سپس از میان این باغ ها برگزیده شده اند. یافته ها نشان داده اند که فضاهای نوین شهری تأثیرات مؤثری بر تغییر دیدگاه و بازاندیشی هویتی زنان داشته اند اگرچه این تغییرات به دلیل تازگی تأسیس باغ ها غالباً در حوزه نظری صورت گرفته و هنوز تا بروز تغییرات عملی ناشی از فضاهای نوین، راه زیادی در پیش است.

در این پژوهش تلاش گردیده تا تأثیر مؤلفه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی بر مهاجرت نخبگان مورد ارزیابی قرار گیرد. مهاجرت نخبگان فرهنگی به کشورهای توسعه یافته همواره یکی از مسائل مورد توجه در جامعه بوده است به طوری که در دهه های اخیر این پدیده در ایران تشدید شده است با توجه به نقش نیروی انسانی متخصص و تحصیل کرده در توسعه و پیشرفت جامعه اهمیت آن بیش از پیش آشکار می شود. این پژوهش ابتدا، گرایش نخبگان فرهنگی به مهاجرت را به کشورهای توسعه یافته مورد بررسی قرار داده و در مرحله بعد به عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر آن می پردازد و همچنیین با استفاده از نظریه ها و رویکرد های متفاوت از جمله نظریه های جاذبه و دافعه، جهانی شدن، چرخش مغزها، نظریه مهاجرت بین المللی نیروی انسانی به تبیین این پدیده پرداخته است. تأکید این پژوهش بر روی نظریه جاذبه و دافعه بوده است و نهایتاً چهارچوب نظری پژوهش در دو بعد عوامل اقتصادی و اجتماعی دیده شده است روش تحقیق کمّی با محوریت پیمایش اجتماعی بوده است در این روش با انتخاب دانشگاه های دولتی و آزاد در سطح تهران و بصورت تصادفی با 405 نفر با استفاده از پرسشنامه ساختارمند متغیرهای تحقیق بررسی شده است. آزمون روایی و پایایی انجام شده مورد قبول بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد گرایش نخبگان فرهنگی به مهاجرت به کشورهای توسعه یافته در حد بالا وجود دارد و به ترتیب عوامل اجتماعی و سپس اقتصادی جامعه بسیار مؤثر بوده است. ضریب تعیین چند گانه نشان می دهد 17 درصد علل مهاجرت نخبگان به کشورهای توسعه یافته از ترکیب این دو عامل تشکیل شده است.

در جامعه ما پژوهش های تجربی پیرامون عوامل اجتماعی تأثیرگذار بر آزارهای جنسی از جمله آزار جنسی غیرکلامی (فیزیکی و غیرفیزیکی) در بین زنان معلول از فراوانی چندانی برخوردار نمی باشد؛ لذا در این پژوهش، آزار جنسی غیرکلامی در رابطه با زنان معلول استان مازندران مورد ارزیابی قرار گرفت. جمعیت پژوهش تمامی زنان و دختران معلول استان مازندران به تعداد 9417 نفر است که نهایتاً 343 پرسشنامه مورد توصیف و تحلیل قرار گرفت. چارچوب نظری مبتنی بر نظریه فعالیت روزمره و       سبک زندگی بوده است. روش تحقیق، پیمایشی بوده و داده ها از طریق پرسشنامه گردآوری و در فضای spss تحلیل شد. نتایج آمارهای توصیفی بیانگر این امر بوده که 50/4 درصد پاسخگویان در سطح متوسطی مورد آزارجنسی غیرکلامی قرار گرفته اند. نتایچ آزمون رگرسیون نشان داد که متغیر سبک زندگی با مقدار ضریب رگرسیونی (0/445) و اثر مثبت و مستقیم بیش ترین تأثیر را بر آزار جنسی غیرکلامی زنان معلول استان مازندران داشته است. همچنین متغیرهای اهداف مناسب با میزان ضریب رگرسیونی 0/167 و اثر مثبت و مستقیم و نیز حضور محافظ توانمند با ضریب رگرسیونی 0/115 با دارا بودن اثر منفی و معکوس هرکدام به صورت جداگانه بر آزار جنسی غیرکلامی زنان معلول اثر معنادار داشته و در نتیجه فرضیه های مربوط به اثرگذاری هر یک از متغیرهای مذکور به لحاظ تجربی تأیید شد. نتایج پژوهش حاکی از تأیید مفروضات نظریه فعالیت روزمره و سبک زندگی بوده است. 

زنان امروزه با ورود به بازار و تحصیلات آکادمیک، به عنوان نیروی فعال در روند توسعه اجتماعی، سهمی انکارناپذیر در سرنوشت جامعه دارند. همچنین سلامتی افراد شاخصی مهم برای سنجش توسعه یافتگی جوامع می باشد. از ابعاد سلامت که در سالیان اخیر مورد توجه قرار گرفته و تاکید بیشتری روی آن برای نیل به توسعه وجود دارد، سلامت اجتماعی می باشد. این امر محقق را بر آن داشت تا به بررسی برخی عوامل فردی، اجتماعی و روانی (متغیرهای زمینه ای، سلامت روانی، خودکارآمدی، جامعه پذیری و قانون گرایی) مرتبط با سلامت اجتماعی زنان بپردازد. جامعه آماری پژوهش زنان (15-65 سال) شهر پارس آباد به تعداد 57528 نفر می باشد، نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران و واریانس داده های پیش آزمون 251 نفر می باشد. روش تحقیق پیمایش مقطعی بوده و اطلاعات با استفاده از ابزار پرسشنامه استاندارد کیز و محقق ساخته جمع آوری و با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد میزان سلامت اجتماعی زنان بر حسب اشتغال و تحصیلات متفاوت می باشد، همچنین نشانگر وجود رابطه معنادار بین سلامت روانی، خودکارآمدی و جامعه پذیری با میزان سلامت اجتماعی می باشد. مدل رگرسیونی سلامت اجتماعی نشان می دهد، متغیر های خودکارآمدی و سلامت روانی بیشترین تاثیر را بر سلامت اجتماعی دارند و 32/2 درصد تغییرات آن را پیش بینی می کنند.

در این مقاله به موضوع بازنمایی ویژگی های رهبران جنبش های اجتماعی در فیلم های سینمایی (شجاع دل، گاندی، ماندلا: راه طولانی به آزادی، درباره چه) پرداخته می شود. جنبش اجتماعی با هدف دگرگونی اجتماعی یا تغییر بخشی از آن اجتماع صورت می گیرد و معمولاً زمانی شکل می گیرد که شیوه ی توزیع قدرت، قوانین جامعه یا تصمیم اتخاذ شده از سوی سیاست گذاران و کسانی که در رأس قدرت اند نتوانند مسائل عمده ی جاری را حل و نیازهای اکثریت اعضای جامعه را برآورده سازند و در این میان سینما ابژه های پژوهش جامعه شناختی را ابداع، تفسیر و در واقع جامعه را به نمایش می گذارند. در این مقاله نویسنده با رویکرد کیفی و با بهره گیری از روش نشانه شناسی چارلز سندرس پیرس و با نظریه کنش جمعی چارلز تیلی و نظریه تئوری رهبری می خواهد به این تحلیل برسد که فیلم های سینمایی تا چه حد در بازنمایی ویژگی های رهبران جنبش های اجتماعی مؤثر خواهد بود. یافته های تحقیق حاکی از آن بودند که معناهایی که در فیلم ها بازنمایی شده اند نشان می دهند: نقش رهبران در جنبش های اجتماعی جنبه ی حیاتی دارد، آن ها مشوق مسئولیت پذیری و سازمان دهنده ی منابع اند، فرصت ها را باز می شناسند و زمینه های آن را فراهم می آورند، به تدوین استراتژی می پردازند، خواست ها را مطرح می کنند و بر نتایج امور تأثیر می گذارند.

سازمان ها مهم ترین نهادهای ارتباطی هستند که افراد آن اغلب هم قادرند و هم علاقه دارند تا با یکدیگر حرف بزنند. ارتباطات فرایندی مبتنی بروابستگی متقابل است که در آن رفتار هر فرد، نتیجه و پیامد رفتار دیگری است. ارتباطات میان فردی از عوامل کلیدی موفقیت سازمان ها به شمار می رود. ارتباطات میان فردی می تواند به صورت کلامی- غیرکلامی و هم به صورت رسمی- غیر رسمی برقرار شود.مقاله حاضر با هدف تحلیل تغییرات ساخت اجتماعی در ارتباطات میان فردی کارکنان دیوان عدالت اداری با تأکید بر عوامل اجتماعی انجام گرفته است. نوع پژوهش کاربردی است و با توجه به اهداف تحقیق از نوع روش پیمایشی به شمار می رود. جامعه آماری شامل هزار نفر از کارکنان دیوان عدالت اداری استان تهران بوده که با استفاده از جدول مورگان، تعداد 278 نمونه تعیین و با روش نمونه گیری منظم مورد مطالعه قرارگرفتند. پایایی ابزار جمع آوری داده ها با ضریب آلفای کرونباخ و روایی آن با استفاده از نظرات اساتید و کارشناسان مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان می دهد، میزان تعارض ارتباطات میان فردی در حد متوسط است. همچنین نتایج ضریب پیرسون نشان می دهد که از میان عوامل اجتماعی مختلف بین سه متغیر مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و پایگاه اجتماعی مادر با ارتباطات میان فردی کارکنان همبستگی معناداری وجود دارد. اما بین متغیر پایگاه اجتماعی پدر با میزان ارتباطات میان فردی کارکنان همبستگی معناداری وجود نداشته است. نتایج اجرایی رگرسیون چندمتغیره نشان داد که فقط اعتماد اجتماعی با ضریب بتای (0/52 -) ارتباطات میان فردی کارکنان را کاهش می دهد و در جهت معکوس عمل می کند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی بر تعارضات زناشویی در زوجین کاربر در شهر تهران انجام گرفته است. دراین پژوهش سعی شده است با مبنا قرار دادن نظریه کارکردگرایی ساختی پارسونز و استفاده از رویکرد ترکیبی، الگویی نظری تحلیلی پیرامون متغیرهای تأثیر گذار در این رابطه ارائه شود. روش انجام پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق کلیه ساکنین متاهل در سطح شهر تهران می باشد و نمونه مورد مطالعه شامل ۴۰۳ نفر از متاهلینی است که به فضای مجازی دسترسی داشته اند که برای انتخاب این تعداد، از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای استفاده شد. در تحلیل داده ها از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار متناظر با آن AMOS استفاده گردید. یافته های تحقیق حاکی از آن است بین متغیر مستقل اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی و متغیر وابسته تعارضات زناشویی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد؛ لیکن اعتیاد به شبکه های اجتماعی مجازی از طریق متغیرهای واسط صمیمیت، از خودبیگانگی، دین داری، سلامت روانی و پایبندی به سنت ها و ارزش ها بر متغیر وابسته تعارضات زناشویی تاثیرگذار و دارای رابطه ای معنادار است که از این بین، متغیر صمیمت زناشویی (به میزان 0/36)، دارای بیش ترین مقدار ضریب تأثیر می باشد. همچنین نتایج حاصل از آزمون برازندگی مدل نظری تحقیق نشان داد مدل ساختاری ارائه شده، مدل مناسبی محسوب می شود.

این پژوهش با هدف بررسی و آسیب شناسی وضع موجود تقسیمات کشوری در ایران با استفاده از روش تحقیق اسنادی (کتابخانه ای) و میدانی (مبتنی بر مصاحبه با خبرگان و صاحب نظران) به بررسی موضوع می پردازد. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که وضعیت موجود تقسیمات کشوری در ایران دارای آسیب های متعددی است که موانع عدیده ای را در مسیر تحقق امنیت پایدارِ مورد توجه سند چشم انداز 1404 رقم زده است؛ لذا نیازمند بازنگری اساسی است. این پژوهش در گامی نو 19 آسیب وضع موجود در تقسیمات کشوری را در دسته بندی های «سیاسی»، «اقتصادی» و «اجتماعی» احصاء و در پایان ضمن نتیجه گیری 23 الزام را در 4 دسته بندی بروکراتیک، اجتماعی فرهنگی، توسعه ای، و زیست محیطی ارائه می دهد. 

پژوهش حاضر باهدف بررسی ارتباط بین مسئولیت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی در آموزش عالی از منظر اعضای هیئت علمی پردیس مرکزی دانشگاه تهران انجام شده است. روش پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از منظر گردآوری داده ها توصیفی–همبستگی به روش مدل معادلات ساختاری بوده است. جامعه پژوهش کلیه اعضای هیئت علمی پردیس مرکزی دانشگاه تهران به تعداد 578 نفر بودند که تعداد 234 نفر به شیوه ی نمونه گیری تصادفی ساده از طریق فرمول کوکران انتخاب گردید. داده های پژوهش با استفاده از آزمون های t تک نمونه ای، ضریب رگرسیون و مدل معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار لیزرل مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که: 1- وضعیت سرمایه اجتماعی، مسئولیت اجتماعی و توسعه اجتماعی دانشگاه تهران از منظر اعضای هیئت علمی در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. 2- توسعه اجتماعی به طور مستقیم از متغیرهای پیش بین مسئولیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی تأثیر می پذیرد. هم چنین نتایج حاکی از آن است که تمامی متغیرها در حد مطلوب گزارش شده اند و مدل با داده ها برازش خوبی دارد و این بیانگر این است که رابطه خطی بین متغیرها و سازه های مکنون وجود دارد.